ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИНИНГ КОНСТИТУЦИЯСИ
МУҚАДДИМА Ўзбекистон халқи: инсон ҳуқуқларига ва давлат суверенитети ғояларига содиқлигини тантанали
равишда эълон қилиб, ҳозирги ва келажак авлодлар олдидаги юксак масъулиятини англаган ҳолда, ўзбек давлатчилиги ривожининг тарихий тажрибасига таяниб, демократия ва ижтимоий адолатга садоқатини намоён қилиб, халқаро ҳуқуқнинг умум эътироф этилган қоидалари устунлигини тан олган
ҳолда, республика фуқароларининг муносиб ҳаёт кечиришларини таъминлашга интилиб, инсонпарвар демократик ҳуқуқий давлат барпо этишни кўзлаб, фуқаролар тинчлиги ва миллий тотувлигини таъминлаш мақсадида, ўзининг мухтор вакиллари сиймосида Ўзбекистон Республикасининг мазкур
Конституциясини қабул қилади.
БИРИНЧИ БЎЛИМ. АСОСИЙ ПРИНЦИПЛАР I боб. Давлат суверенитети
1-модда. Ўзбекистон — суверен демократик республика. Давлатнинг «Ўзбекистон
Республикаси» ва «Ўзбекистон» деган номлари бир маънони англатади.
2-модда. Давлат халқ иродасини ифода этиб, унинг манфаатларига хизмат қилади. Давлат
органлари ва мансабдор шахслар жамият ва фуқаролар олдида масъулдирлар.
3-модда. Ўзбекистон Республикаси ўзининг миллий-давлат ва маъмурий-ҳудудий
тузилишини, давлат ҳокимияти ва бошқарув органларининг тизимини белгилайди, ички ва ташқи сиёсатини амалга оширади.
Ўзбекистоннинг давлат чегараси ва ҳудуди дахлсиз ва бўлинмасдир.
4-модда. Ўзбекистон Республикасининг давлат тили ўзбек тилидир.
LexUZ шарҳи Ўзбекистон Республикасининг «Давлат тили ҳақида»ги Қонунига қаранг. Ўзбекистон Республикаси ўз ҳудудида истиқомат қилувчи барча миллат ва
элатларнинг тиллари, урф-одатлари ва анъаналари ҳурмат қилинишини таъминлайди, уларнинг ривожланиши учун шароит яратади.
5-модда. Ўзбекистон Республикаси қонун билан тасдиқланадиган ўз давлат рамзлари —
байроғи, герби ва мадҳиясига эга.
LexUZ шарҳи «Ўзбекистон Республикасининг Давлат байроғи тўғрисида», «Ўзбекистон Республикаси
Давлат герби тўғрисида» ва «Ўзбекистон Республикасининг Давлат мадҳияси тўғрисида»ги қонунларга қаранг.
6-модда. Ўзбекистон Республикасининг пойтахти — Тошкент шаҳри.
II боб. Халқ ҳокимиятчилиги 7-модда. Халқ давлат ҳокимиятининг бирдан бир манбаидир. Ўзбекистон Республикасида давлат ҳокимияти халқ манфаатларини кўзлаб ва
Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ҳамда унинг асосида қабул қилинган қонунлар ваколат берган идоралар томонидангина амалга оширилади.
Конституцияда назарда тутилмаган тартибда давлат ҳокимияти ваколатларини ўзлаштириш, ҳокимият идоралари фаолиятини тўхтатиб қўйиш ёки тугатиш, ҳокимиятнинг янги ва мувозий таркибларини тузиш Конституцияга хилоф ҳисобланади ва қонунга биноан жавобгарликка тортишга асос бўлади.
LexUZ шарҳи Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексининг 159-моддасига қаранг.
8-модда. Ўзбекистон халқини миллатидан қатъи назар, Ўзбекистон Республикасининг
фуқаролари ташкил этади.
9-модда. Жамият ва давлат ҳаётининг энг муҳим масалалари халқ муҳокамасига тақдим
этилади, умумий овозга (референдумга) қўйилади. Референдум ўтказиш тартиби қонун билан белгиланади.
10-модда. Ўзбекистон халқи номидан фақат у сайлаган Республика Олий Мажлиси ва
Президенти иш олиб бориши мумкин. Жамиятнинг бирон-бир қисми, сиёсий партия, жамоат бирлашмаси, ижтимоий
ҳаракат ёки алоҳида шахс Ўзбекистон халқи номидан иш олиб боришга ҳақли эмас.
11-модда. Ўзбекистон Республикаси давлат ҳокимиятининг тизими — ҳокимиятнинг қонун
чиқарувчи, ижро этувчи ва суд ҳокимиятига бўлиниши принципига асосланади.
12-модда. Ўзбекистон Республикасида ижтимоий ҳаёт сиёсий институтлар, мафкуралар ва
фикрларнинг хилма-хиллиги асосида ривожланади. Ҳеч қайси мафкура давлат мафкураси сифатида ўрнатилиши мумкин эмас.
13-модда.
Ўзбекистон Республикасида демократия умуминсоний принципларга асосланади, уларга кўра инсон, унинг ҳаёти, эркинлиги, шаъни, қадр-қиммати ва бошқа дахлсиз ҳуқуқлари олий қадрият ҳисобланади.
Демократик ҳуқуқ ва эркинликлар Конституция ва қонунлар билан ҳимоя қилинади.
14-модда. Давлат ўз фаолиятини инсон ва жамият фаровонлигини кўзлаб, ижтимоий адолат
ва қонунийлик принциплари асосида амалга оширади.
III боб. Конституция ва қонуннинг устунлиги 15-модда. Ўзбекистон Республикасида Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси ва
қонунларининг устунлиги сўзсиз тан олинади. Давлат, унинг органлари, мансабдор шахслар, жамоат бирлашмалари, фуқаролар
Конституция ва қонунларга мувофиқ иш кўрадилар.
16-модда. Мазкур Конституциянинг бирорта қоидаси Ўзбекистон Республикаси ҳуқуқ ва
манфаатларига зарар етказадиган тарзда талқин этилиши мумкин эмас. Бирорта ҳам қонун ёки бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжат Конституция нормалари
ва қоидаларига зид келиши мумкин эмас.
IV боб. Ташқи сиёсат 17-модда. Ўзбекистон Республикаси халқаро муносабатларнинг тўла ҳуқуқли субъектидир.
Унинг ташқи сиёсати давлатларнинг суверен тенглиги, куч ишлатмаслик ёки куч билан таҳдид қилмаслик, чегараларнинг дахлсизлиги, низоларни тинч йўл билан ҳал этиш, бошқа давлатларнинг ички ишларига аралашмаслик қоидаларига ва халқаро ҳуқуқнинг умум эътироф этилган бошқа қоидалари ва нормаларига асосланади.
Республика давлатнинг, халқнинг олий манфаатлари, фаровонлиги ва хавфсизлигини таъминлаш мақсадида иттифоқлар тузиши, ҳамдўстликларга ва бошқа давлатлараро тузилмаларга кириши ва улардан ажралиб чиқиши мумкин.
LexUZ шарҳи Қўшимча маълумот учун Ўзбекистон Республикасининг «Ўзбекистон Республикасининг
Ташқи сиёсий фаолияти концепциясини тасдиқлаш тўғрисида»ги Қонунига қаранг.
ИККИНЧИ БЎЛИМ. ИНСОН ВА ФУҚАРОЛАРНИНГ АСОСИЙ ҲУҚУҚЛАРИ, ЭРКИНЛИКЛАРИ ВА БУРЧЛАРИ
V боб. Умумий қоидалар 18-модда. Ўзбекистон Республикасида барча фуқаролар бир хил ҳуқуқ ва эркинликларга эга
бўлиб, жинси, ирқи, миллати, тили, дини, ижтимоий келиб чиқиши, эътиқоди, шахси ва ижтимоий мавқеидан қатъи назар, қонун олдида тенгдирлар.
Имтиёзлар фақат қонун билан белгиланиб қўйилади ҳамда ижтимоий адолат принципларига мос бўлиши шарт.
19-модда. Ўзбекистон Республикаси фуқароси ва давлат бир-бирига нисбатан бўлган
ҳуқуқлари ва бурчлари билан ўзаро боғлиқдирлар. Фуқароларнинг Конституция ва қонунларда мустаҳкамлаб қўйилган ҳуқуқ ва эркинликлари дахлсиздир, улардан суд қарорисиз маҳрум этишга ёки уларни чеклаб қўйишга ҳеч ким ҳақли эмас.
20-модда. Фуқаролар ўз ҳуқуқ ва эркинликларини амалга оширишда бошқа шахсларнинг,
давлат ва жамиятнинг қонуний манфаатлари, ҳуқуқлари ва эркинликларига путур етказмасликлари шарт.
VI боб. Фуқаролик 21-модда. Ўзбекистон Республикасининг бутун ҳудудида ягона фуқаролик ўрнатилади. Ўзбекистон Республикасининг фуқаролиги, унга қандай асосларда эга
бўлганликдан қатъи назар, ҳамма учун тенгдир. Қорақалпоғистон Республикасининг фуқароси айни вақтда Ўзбекистон
Республикасининг фуқароси ҳисобланади. Фуқароликка эга бўлиш ва уни йўқотиш асослари ҳамда тартиби қонун билан
белгиланади.
22-модда. Ўзбекистон Республикаси ўз ҳудудида ҳам, унинг ташқарисида ҳам ўз
фуқароларини ҳуқуқий ҳимоя қилиш ва уларга ҳомийлик кўрсатишни кафолатлайди.
23-модда. Ўзбекистон Республикаси ҳудудидаги чет эл фуқароларининг ва фуқаролиги
бўлмаган шахсларнинг ҳуқуқ ва эркинликлари халқаро ҳуқуқ нормаларига мувофиқ таъминланади. Улар Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси, қонунлари ва халқаро шартномалари билан белгиланган бурчларни адо этадилар.
VII боб. Шахсий ҳуқуқ ва эркинликлар 24-модда. Яшаш ҳуқуқи ҳар бир инсоннинг узвий ҳуқуқидир. Инсон ҳаётига суиқасд қилиш
энг оғир жиноятдир.
25-модда. Ҳар ким эркинлик ва шахсий дахлсизлик ҳуқуқига эга. Ҳеч ким қонунга асосланмаган ҳолда ҳибсга олиниши ёки қамоқда сақланиши
мумкин эмас.
LexUZ шарҳи Батафсил маълумот учун Ўзбекистон Республикаси Жиноят-процессуал кодексининг 18,
242—248 ва 558-моддаларига қаранг.
26-модда. Жиноят содир этганликда айбланаётган ҳар бир шахснинг иши судда қонуний
тартибда, ошкора кўриб чиқилиб, унинг айби аниқланмагунча у айбдор ҳисобланмайди. Судда айбланаётган шахсга ўзини ҳимоя қилиш учун барча шароитлар таъминлаб берилади.
Ҳеч ким қийноққа солиниши, зўравонликка, шафқатсиз ёки инсон қадр- қимматини камситувчи бошқа тарздаги тазйиққа дучор этилиши мумкин эмас.
Ҳеч кимда унинг розилигисиз тиббий ёки илмий тажрибалар ўтказилиши мумкин эмас.
27-модда. Ҳар ким ўз шаъни ва обрўсига қилинган тажовузлардан, шахсий ҳаётига
аралашишдан ҳимояланиш ва турар жойи дахлсизлиги ҳуқуқига эга. Ҳеч ким қонун назарда тутган ҳоллардан ва тартибдан ташқари бировнинг турар
жойига кириши, тинтув ўтказиши ёки уни кўздан кечириши, ёзишмалар ва телефонда сўзлашувлар сирини ошкор қилиши мумкин эмас.
LexUZ шарҳи Батафсил маълумот учун Ўзбекистон Республикаси Жиноят-процессуал кодексининг 16,
17, 20 ва 21-бобларига қараш тавсия этилади.
28-модда. Ўзбекистон Республикаси Фуқароси Республика ҳудудида бир жойдан иккинчи
жойга кўчиш, Ўзбекистон Республикасига келиш ва ундан чиқиб кетиш ҳуқуқига эга. Қонунда белгиланган чеклашлар бундан мустаснодир.
LexUZ шарҳи Ўзбекистон Республикасининг «Жазони ижро этиш муассасаларидан бўшатилган
шахслар устидан ички ишлар идораларининг маъмурий назорати тўғрисида»ги Қонунига қаранг.
29-модда. Ҳар ким фикрлаш, сўз ва эътиқод эркинлиги ҳуқуқига эга. Ҳар ким ўзи истаган
ахборотни излаш, олиш ва уни тарқатиш ҳуқуқига эга, амалдаги конституциявий тузумга қарши қаратилган ахборот ва қонун билан белгиланган бошқа чеклашлар бундан мустаснодир.
LexUZ шарҳи Батафсил маълумот учун Ўзбекистон Республикасининг «Ахборот олиш кафолатлари ва
эркинлиги тўғрисида»ги ва «Ахборот эркинлиги принциплари ва кафолатлари тўғрисида»ги қонунларига қаранг.
Фикр юритиш ва уни ифодалаш эркинлиги фақат давлат сири ва бошқа сирларга тааллуқли бўлган тақдирдагина қонун билан чекланиши мумкин.
LexUZ шарҳи Ўзбекистон Республикасининг «Давлат сирларини сақлаш тўғрисида»ги Қонунига
қаранг.
30-модда. Ўзбекистон Республикасининг барча давлат органлари, жамоат бирлашмалари ва
мансабдор шахслари фуқароларга уларнинг ҳуқуқ ва манфаатларига дахлдор бўлган ҳужжатлар, қарорлар ва бошқа материаллар билан танишиб чиқиш имкониятини яратиб бериши лозим.
31-модда. Ҳамма учун виждон эркинлиги кафолатланади. Ҳар бир инсон хоҳлаган динга
эътиқод қилиш ёки ҳеч қайси динга эътиқод қилмаслик ҳуқуқига эга. Диний қарашларни мажбуран сингдиришга йўл қўйилмайди.
LexUZ шарҳи Батафсил маълумот учун Ўзбекистон Республикасининг «Виждон эркинлиги ва диний
ташкилотлар тўғрисида»ги Қонунига қаранг.
VIII боб. Сиёсий ҳуқуқлар 32-модда. Олдинги таҳрирга қаранг. Ўзбекистон Республикасининг фуқаролари жамият ва давлат ишларини
бошқаришда бевосита ҳамда ўз вакиллари орқали иштирок этиш ҳуқуқига эгадирлар. Бундай иштирок этиш ўзини ўзи бошқариш, референдумлар ўтказиш ва давлат органларини демократик тарзда ташкил этиш, шунингдек давлат органларининг фаолияти устидан жамоатчилик назоратини ривожлантириш ва такомиллаштириш йўли билан амалга оширилади.
(32-модда Ўзбекистон Республикасининг 2014 йил 16 апрелдаги ЎРҚ-366-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2014 й., 16-сон, 176-модда)
Олдинги таҳрирга қаранг. Давлат органларининг фаолияти устидан жамоатчилик назоратини амалга
ошириш тартиби қонун билан белгиланади. (32-модда Ўзбекистон Республикасининг 2014 йил 16 апрелдаги ЎРҚ-366-сонли Қонунига
асосан иккинчи қисм билан тўлдирилган — ЎР ҚҲТ, 2014 й., 16-сон, 176-модда)
33-модда. Фуқаролар ўз ижтимоий фаолликларини Ўзбекистон Республикаси қонунларига
мувофиқ митинглар, йиғилишлар ва намойишлар шаклида амалга ошириш ҳуқуқига эгадирлар. Ҳокимият органлари фақат хавфсизлик нуқтаи назаридангина бундай тадбирлар ўтказилишини тўхтатиш ёки тақиқлаш ҳуқуқига эга.
34-модда. Ўзбекистон Республикаси фуқаролари касаба уюшмаларига, сиёсий партияларга
ва бошқа жамоат бирлашмаларига уюшиш, оммавий ҳаракатларда иштирок этиш ҳуқуқига эгадирлар.
Сиёсий партияларда, жамоат бирлашмаларида, оммавий ҳаракатларда, шунингдек ҳокимиятнинг вакиллик органларида озчиликни ташкил этувчи мухолифатчи шахсларнинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва қадр-қимматини ҳеч ким камситиши мумкин эмас.
35-модда. Ҳар бир шахс бевосита ўзи ва бошқалар билан биргаликда ваколатли давлат
органларига, муассасаларига ёки халқ вакилларига ариза, таклиф ва шикоятлар билан мурожаат қилиш ҳуқуқига эга.
Аризалар, таклифлар ва шикоятлар қонунда белгиланган тартибда ва муддатларда кўриб чиқилиши шарт.
IX боб. Иқтисодий ва ижтимоий ҳуқуқлар 36-модда. Ҳар бир шахс мулкдор бўлишга ҳақли. Банкка қўйилган омонатлар сир тутилиши ва мерос ҳуқуқи қонун билан
кафолатланади.
LexUZ шарҳи Батафсил маълумот учун Ўзбекистон Республикасининг «Банк сири тўғрисида»ги
Қонунига ва Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг V бўлимига қаранг.
37-модда. Ҳар бир шахс меҳнат қилиш, эркин касб танлаш, адолатли меҳнат шароитларида
ишлаш ва қонунда кўрсатилган тартибда ишсизликдан ҳимояланиш ҳуқуқига эгадир. Суд ҳукми билан тайинланган жазони ўташ тартибидан ёки қонунда кўрсатилган
бошқа ҳоллардан ташқари мажбурий меҳнат тақиқланади.
LexUZ шарҳи Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексининг 46, 83 ва 88-моддаларига қаранг.
38-модда. Ёлланиб ишлаётган барча фуқаролар дам олиш ҳуқуқига эгадирлар. Иш вақти ва
ҳақ тўланадиган меҳнат таътилининг муддати қонун билан белгиланади.
LexUZ шарҳи Қўшимча маълумот учун Ўзбекистон Республикаси Меҳнат кодексининг VII («Иш
вақти») ва VIII («Дам олиш вақти») бобларига қаранг.
39-модда. Ҳар ким қариганда, меҳнат лаёқатини йўқотганда, шунингдек боқувчисидан
маҳрум бўлганда ва қонунда назарда тутилган бошқа ҳолларда ижтимоий таъминот олиш ҳуқуқига эга.
LexUZ шарҳи Ўзбекистон Республикасининг «Фуқароларнинг давлат пенсия таъминоти тўғрисида»ги
Қонунига қаранг. Пенсиялар, нафақалар, ижтимоий ёрдам бошқа турларининг миқдори расман
белгилаб қўйилган тирикчилик учун зарур энг кам миқдордан оз бўлиши мумкин эмас.
40-модда. Ҳар бир инсон малакали тиббий хизматдан фойдаланиш ҳуқуқига эга.
41-модда. Ҳар ким билим олиш ҳуқуқига эга. Бепул умумий таълим олиш давлат томонидан кафолатланади. Мактаб ишлари давлат назоратидадир.
42-модда. Ҳар кимга илмий ва техникавий ижод эркинлиги, маданият ютуқларидан
фойдаланиш ҳуқуқи кафолатланади. Давлат жамиятнинг маданий, илмий ва техникавий ривожланишига ғамхўрлик
қилади.
X боб. Инсон ҳуқуқлари ва эркинликларининг кафолатлари 43-модда. Давлат фуқароларнинг Конституция ва қонунларда мустаҳкамланган ҳуқуқлари
ва эркинликларини таъминлайди.
44-модда. Ҳар бир шахсга ўз ҳуқуқ ва эркинликларини суд орқали ҳимоя қилиш, давлат
органлари, мансабдор шахслар, жамоат бирлашмаларининг ғайриқонуний хатти- ҳаракатлари устидан судга шикоят қилиш ҳуқуқи кафолатланади.
LexUZ шарҳи Ўзбекистон Республикасининг «Фуқароларнинг ҳуқуқлари ва эркинликларини бузадиган
хатти-ҳаракатлар ва қарорлар устидан судга шикоят қилиш тўғрисида»ги Қонунига қаранг.
45-модда. Вояга етмаганлар, меҳнатга лаёқатсизлар ва ёлғиз кексаларнинг ҳуқуқлари давлат
ҳимоясидадир.
46-модда. Хотин-қизлар ва эркаклар тенг ҳуқуқлидирлар.
XI боб. Фуқароларнинг бурчлари 47-модда. Барча фуқаролар Конституцияда белгилаб қўйилган бурчларини бажарадилар.
48-модда. Фуқаролар Конституция ва қонунларга риоя этишга, бошқа кишиларнинг
ҳуқуқлари эркинликлари, шаъни ва қадр-қимматини ҳурмат қилишга мажбурдирлар.
49-модда. Фуқаролар Ўзбекистон халқининг тарихий, маънавий ва маданий меросини
авайлаб асрашга мажбурдирлар. Маданият ёдгорликлари давлат муҳофазасидадир.
50-модда. Фуқаролар атроф табиий муҳитга эҳтиёткорона муносабатда бўлишга
мажбурдирлар.
51-модда. Фуқаролар қонун билан белгиланган солиқлар ва маҳаллий йиғимларни тўлашга
мажбурдирлар.
52-модда. Ўзбекистон Республикасини ҳимоя қилиш — Ўзбекистон Республикаси ҳар бир
фуқаросининг бурчидир. Фуқаролар қонунда белгиланган тартибда ҳарбий ёки муқобил хизматни ўташга мажбурдирлар.
УЧИНЧИ БЎЛИМ. ЖАМИЯТ ВА ШАХС XII боб. Жамиятнинг иқтисодий негизлари
53-модда. Бозор муносабатларини ривожлантиришга қаратилган Ўзбекистон
иқтисодиётининг негизини хилма-хил шакллардаги мулк ташкил этади. Давлат истеъмолчиларнинг ҳуқуқи устунлигини ҳисобга олиб, иқтисодий фаолият, тадбиркорлик ва меҳнат қилиш эркинлигини, барча мулк шаклларининг тенг ҳуқуқлилигини ва ҳуқуқий жиҳатдан баб-баравар муҳофаза этилишини кафолатлайди.
Хусусий мулк бошқа мулк шакллари каби дахлсиз ва давлат ҳимоясидадир. Мулкдор фақат қонунда назарда тутилган ҳолларда ва тартибдагина мулкидан маҳрум этилиши мумкин.
LexUZ шарҳи Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг 199, 202—204-моддаларига қаранг.
54-модда. Мулкдор мулкига ўз хоҳишича эгалик қилади, ундан фойдаланади ва уни
тасарруф этади. Мулкдан фойдаланиш экологик муҳитга зарар етказмаслиги, фуқаролар, юридик шахслар ва давлатнинг ҳуқуқларини ҳамда қонун билан қўриқланадиган манфаатларини бузмаслиги шарт.
55-модда. Ер, ер ости бойликлари, сув, ўсимлик ва ҳайвонот дунёси ҳамда бошқа табиий
захиралар умуммиллий бойликдир, улардан оқилона фойдаланиш зарур ва улар давлат муҳофазасидадир.
XIII боб. Жамоат бирлашмалари 56-модда. Ўзбекистон Республикасида қонунда белгиланган тартибда рўйхатдан ўтказилган
касаба уюшмалари, сиёсий партиялар, олимларнинг жамиятлари, хотин-қизлар, фахрийлар ва ёшлар ташкилотлари, ижодий уюшмалар, оммавий ҳаракатлар ва фуқароларнинг бошқа уюшмалари жамоат бирлашмалари сифатида эътироф этилади.
LexUZ шарҳи Батафсил маълумот учун Ўзбекистон Республикасининг «Ўзбекистон Республикасида
жамоат бирлашмалари тўғрисида»ги Қонунга қаранг.
57-модда.
Конституциявий тузумни зўрлик билан ўзгартиришни мақсад қилиб қўювчи, республиканинг суверенитети, яхлитлиги ва хавфсизлигига, фуқароларнинг конституциявий ҳуқуқ ва эркинликларига қарши чиқувчи, урушни, ижтимоий, миллий, ирқий ва диний адоватни тарғиб қилувчи, халқнинг соғлиғи ва маънавиятига тажовуз қилувчи, шунингдек ҳарбийлаштирилган бирлашмаларнинг, миллий ва диний руҳдаги сиёсий партияларнинг ҳамда жамоат бирлашмаларининг тузилиши ва фаолияти тақиқланади.
Махфий жамиятлар ва уюшмалар тузиш тақиқланади.
58-модда. Давлат жамоат бирлашмаларининг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларига риоя
этилишини таъминлайди, уларга ижтимоий ҳаётда иштирок этиш учун тенг ҳуқуқий имкониятлар яратиб беради.
Давлат органлари ва мансабдор шахсларнинг жамоат бирлашмалари фаолиятига аралашишига, шунингдек жамоат бирлашмаларининг давлат органлари ва мансабдор шахслар фаолиятига аралашишига йўл қўйилмайди.
59-модда. Касаба уюшмалари ходимларнинг ижтимоий-иқтисодий ҳуқуқларини ва
манфаатларини ифода этадилар ва ҳимоя қиладилар. Касаба ташкилотларига аъзо бўлиш ихтиёрийдир.
60-модда. Сиёсий партиялар турли табақа ва гуруҳларнинг сиёсий иродасини
ифодалайдилар ва ўзларининг демократик йўл билан сайлаб қўйилган вакиллари орқали давлат ҳокимиятини тузишда иштирок этадилар. Сиёсий партиялар ўз фаолиятларини молиявий таъминланиш манбалари ҳақида Олий Мажлисга ёки у вакил қилган органга белгиланган тартибда ошкора ҳисоботлар бериб турадилар.
61-модда. Диний ташкилотлар ва бирлашмалар давлатдан ажратилган ҳамда қонун олдида
тенгдирлар. Давлат диний бирлашмаларнинг фаолиятига аралашмайди.
62-модда. Жамоат бирлашмаларини тарқатиб юбориш, улар фаолиятини тақиқлаб ёки
чеклаб қўйиш фақат суд қарори асосидагина амалга оширилади.
XIV боб. Оила 63-модда. Оила жамиятнинг асосий бўғинидир ҳамда жамият ва давлат муҳофазасида бўлиш
ҳуқуқига эга. Никоҳ томонларнинг ихтиёрий розилиги ва тенг ҳуқуқлилигига асосланади.
64-модда. Ота-оналар ўз фарзандларини вояга етгунларига қадар боқиш ва тарбиялашга
мажбурдирлар.
Давлат ва жамият етим болаларни ва ота-оналарининг васийлигидан маҳрум бўлган болаларни боқиш, тарбиялаш ва ўқитишни таъминлайди, болаларга бағишланган хайрия фаолиятларни рағбатлантиради.
65-модда. Фарзандлар ота-оналарнинг насл-насабидан ва фуқаролик ҳолатидан қатъи назар,
қонун олдида тенгдирлар. Оналик ва болалик давлат томонидан муҳофаза қилинади.
66-модда. Вояга етган, меҳнатга лаёқатли фарзандлар ўз ота-оналари ҳақида ғамхўрлик
қилишга мажбурдирлар.
XV боб. Оммавий ахборот воситалари 67-модда. Оммавий ахборот воситалари эркиндир ва қонунга мувофиқ ишлайди. Улар
ахборотнинг тўғрилиги учун белгиланган тартибда жавобгардирлар. Цензурага йўл қўйилмайди.
LexUZ шарҳи Батафсил маълумот учун Ўзбекистон Республикасининг «Оммавий ахборот воситалари
тўғрисида»ги, «Ахборот олиш кафолатлари ва эркинлиги тўғрисида»ги ва «Журналистик фаолиятни ҳимоя қилиш тўғрисида»ги қонунларига қаранг.
ТЎРТИНЧИ БЎЛИМ. МАЪМУРИЙ-ҲУДУДИЙ ВА ДАВЛАТ ТУЗИЛИШИ XVI боб. Ўзбекистон Республикасининг маъмурий-ҳудудий тузилиши 68-модда. Ўзбекистон Республикаси вилоятлар, туманлар, шаҳарлар, шаҳарчалар,
қишлоқлар, овуллар, шунингдек Қорақалпоғистон Республикасидан иборат.
69-модда. Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар, Тошкент шаҳрининг чегараларини
ўзгартириш, шунингдек вилоятлар, шаҳарлар, туманлар ташкил қилиш ва уларни тугатиш Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг розилиги билан амалга оширилади.
LexUZ шарҳи Вилоятлар, туманлар, қишлоқлар, овулларни тузиш ва тугатиш, Қорақалпоғистон
Республикаси, вилоятлар, туманлар, қишлоқлар, овулларнинг чегараларини ўзгартириш ва Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар, туманлар, қишлоқлар, овулларнинг маъмурий марказларини белгилаш ва кўчириш Ўзбекистон Республикасининг «Ўзбекистон Республикасида маъмурий-ҳудудий тузилиш масалаларини ҳал этиш тартиби тўғрисида»ги Қонуни билан тартибга солинади.
XVII боб. Қорақалпоғистон Республикаси 70-модда. Суверен Қорақалпоғистон Республикаси Ўзбекистон Республикаси таркибига
киради.
Қорақалпоғистон Республикасининг суверенитети Ўзбекистон Республикаси томонидан муҳофаза этилади.
71-модда. Қорақалпоғистон Республикаси ўз Конституциясига эга. Қорақалпоғистон Республикасининг Конституцияси Ўзбекистон
Республикасининг Конституциясига зид бўлиши мумкин эмас.
72-модда. Ўзбекистон Республикаси қонунлари Қорақалпоғистон Республикаси ҳудудида
ҳам мажбурийдир.
73-модда. Қорақалпоғистон Республикасининг ҳудуди ва чегаралари унинг розилигисиз
ўзгартирилиши мумкин эмас. Қорақалпоғистон Республикаси ўз маъмурий-ҳудудий тузилиши масалаларини мустақил ҳал қилади.
74-модда. Қорақалпоғистон Республикаси Ўзбекистон Республикаси таркибидан
Қорақалпоғистон Республикаси халқининг умумий референдуми асосида ажралиб чиқиш ҳуқуқига эга.
75-модда. Ўзбекистон Республикаси билан Қорақалпоғистон Республикасининг ўзаро
муносабатлари Ўзбекистон Республикаси ва Қорақалпоғистон Республикаси ўртасида Ўзбекистон Республикаси Конституцияси доирасида тузилган шартномалар ҳамда битимлар билан тартибга солинади.
Ўзбекистон Республикаси ва Қорақалпоғистон Республикаси ўртасидаги низолар муросага келтирувчи воситалар ёрдамида ҳал этилади.
БЕШИНЧИ БЎЛИМ. ДАВЛАТ ҲОКИМИЯТИНИНГ ТАШКИЛ ЭТИЛИШИ Олдинги таҳрирга қаранг.
XVIII боб. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси 76-модда. Ўзбекистон Республикасининг Олий Мажлиси олий давлат вакиллик органи
бўлиб, қонун чиқарувчи ҳокимиятни амалга оширади. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси икки палатадан — Қонунчилик
палатаси (қуйи палата) ва Сенатдан (юқори палата) иборат. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси ва Сенати
ваколат муддати — беш йил.
77-модда. Олдинги таҳрирга қаранг. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси қонунга
мувофиқ сайланадиган бир юз эллик депутатдан иборат. (77-модданинг биринчи қисми Ўзбекистон Республикасининг 2008 йил 25 декабрдаги
ЎРҚ-194-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2008 й., 52-сон, 510-модда)
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати ҳудудий вакиллик палатаси бўлиб, Сенат аъзоларидан (сенаторлардан) иборат.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати аъзолари Қорақалпоғистон Республикаси Жўқорғи Кенгеси, вилоятлар, туманлар ва шаҳарлар давлат ҳокимияти вакиллик органлари депутатларининг тегишли қўшма мажлисларида мазкур депутатлар орасидан яширин овоз бериш йўли билан Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳридан тенг миқдорда — олти кишидан сайланади. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенатининг ўн олти нафар аъзоси фан, санъат, адабиёт, ишлаб чиқариш соҳасида ҳамда давлат ва жамият фаолиятининг бошқа тармоқларида катта амалий тажрибага эга бўлган ҳамда алоҳида хизмат кўрсатган энг обрўли фуқаролар орасидан Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан тайинланади.
Сайлов куни йигирма беш ёшга тўлган ҳамда камида беш йил Ўзбекистон Республикаси ҳудудида муқим яшаётган Ўзбекистон Республикаси фуқароси Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси депутати, шунингдек Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати аъзоси бўлиши мумкин. Депутатликка номзодларга қўйиладиган талаблар қонун билан белгиланади.
Айни бир шахс бир пайтнинг ўзида Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси депутати ва Сенати аъзоси бўлиши мумкин эмас.
78-модда. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ва Сенатининг
биргаликдаги ваколатлари қуйидагилардан иборат: 1) Ўзбекистон Республикасининг Конституциясини қабул қилиш, унга ўзгартиш
ва қўшимчалар киритиш; 2) Ўзбекистон Республикасининг конституциявий қонунларини, қонунларини
қабул қилиш, уларга ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш; 3) Ўзбекистон Республикасининг референдумини ўтказиш тўғрисида ва уни
ўтказиш санасини тайинлаш ҳақида қарор қабул қилиш; 4) Ўзбекистон Республикаси ички ва ташқи сиёсатининг асосий йўналишларини
белгилаш ҳамда давлат стратегик дастурларини қабул қилиш; 5) Ўзбекистон Республикаси қонун чиқарувчи, ижро этувчи ҳамда суд ҳокимияти
органларининг тизимини ва ваколатларини белгилаш; 6) Ўзбекистон Республикаси таркибига янги давлат тузилмаларини қабул қилиш
ва уларнинг Ўзбекистон Республикаси таркибидан чиқиши ҳақидаги қарорларни тасдиқлаш;
7) бож, валюта ва кредит ишларини қонун йўли билан тартибга солиш; 8) Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг тақдимига биноан
Ўзбекистон Республикасининг Давлат бюджетини қабул қилиш ва унинг ижросини назорат этиш;
9) солиқлар ва бошқа мажбурий тўловларни жорий қилиш; 10) Ўзбекистон Республикасининг маъмурий-ҳудудий тузилиши масалаларини
қонун йўли билан тартибга солиш, чегараларини ўзгартириш; 11) туманлар, шаҳарлар, вилоятларни ташкил этиш, тугатиш, уларнинг номини
ҳамда чегараларини ўзгартириш; 12) давлат мукофотлари ва унвонларини таъсис этиш;
13) Ўзбекистон Республикаси Президентининг вазирликлар, давлат қўмиталари ва давлат бошқарувининг бошқа органларини тузиш ҳамда тугатиш тўғрисидаги фармонларини тасдиқлаш;
14) Ўзбекистон Республикаси Марказий сайлов комиссиясини тузиш; Олдинги таҳрирга қаранг. 15) Ўзбекистон Республикаси Президентининг тақдимига биноан Ўзбекистон
Республикаси Бош вазири номзодини кўриб чиқиш ва тасдиқлаш, шунингдек мамлакат ижтимоий-иқтисодий ривожланишининг долзарб масалалари юзасидан Бош вазирнинг ҳисоботларини эшитиш ва муҳокама қилиш;
(78-модда биринчи қисмининг 15-банди Ўзбекистон Республикасининг 2011 йил 18 апрелдаги ЎРҚ-284-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2011 й., 16-сон, 159-модда)
16) Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Инсон ҳуқуқлари бўйича вакили ва унинг ўринбосарини сайлаш;
17) Ўзбекистон Республикаси Ҳисоб палатасининг ҳисоботини кўриб чиқиш; 18) Ўзбекистон Республикаси Президентининг Ўзбекистон Республикасига ҳужум
қилинганда ёки тажовуздан бир-бирини мудофаа қилиш юзасидан тузилган шартнома мажбуриятларини бажариш зарурияти туғилганда уруш ҳолати эълон қилиш тўғрисидаги фармонини тасдиқлаш;
19) Ўзбекистон Республикаси Президентининг умумий ёки қисман сафарбарлик эълон қилиш, фавқулодда ҳолат жорий этиш, унинг амал қилишини узайтириш ёки тугатиш тўғрисидаги фармонларини тасдиқлаш;
20) халқаро шартномаларни ратификация ва денонсация қилиш; Олдинги таҳрирга қаранг. 21) парламент назоратини ва ушбу Конституцияда назарда тутилган бошқа
ваколатларни амалга ошириш. (78-модда биринчи қисмининг 21-банди Ўзбекистон Республикасининг 2014 йил 16
апрелдаги ЎРҚ-366-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2014 й., 16-сон, 176-модда) Палаталарнинг биргаликдаги ваколатларига кирадиган масалалар, қоида
тариқасида, аввал Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатасида, сўнгра Сенатида кўриб чиқилади.
79-модда. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси мутлақ
ваколатларига: 1) Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси Спикери
ва унинг ўринбосарларини, қўмиталарнинг раислари ва уларнинг ўринбосарларини сайлаш;
2) Ўзбекистон Республикаси Бош прокурорининг тақдимига биноан Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси депутатини дахлсизлик ҳуқуқидан маҳрум этиш тўғрисидаги масалаларни ҳал этиш;
3) ўз фаолиятини ташкил этиш ва палатанинг ички тартиб қоидалари билан боғлиқ масалалар юзасидан қарорлар қабул қилиш;
4) сиёсий, ижтимоий-иқтисодий ҳаёт соҳасидаги у ёки бу масалалар юзасидан, шунингдек давлат ички ва ташқи сиёсати масалалари юзасидан қарорлар қабул қилиш киради.
80-модда.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати мутлақ ваколатларига: 1) Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати Раисини ва унинг
ўринбосарларини, қўмиталарнинг раислари ва уларнинг ўринбосарларини сайлаш; 2) Ўзбекистон Республикаси Президентининг тақдимига биноан Ўзбекистон
Республикаси Конституциявий судини сайлаш; 3) Ўзбекистон Республикаси Президентининг тақдимига биноан Ўзбекистон
Республикаси Олий судини сайлаш; Олдинги таҳрирга қаранг. 4) Ўзбекистон Республикаси Президентининг тақдимига биноан Ўзбекистон
Республикаси Судьялар олий кенгашининг раисини тайинлаш; (80-модданинг 4-банди Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 6 апрелдаги ЎРҚ-426-
сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2017 й., 14-сон, 213-модда) Олдинги таҳрирга қаранг. (80-модданинг 5-банди Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 31 майдаги ЎРҚ-430-
сонли Қонунига асосан ўз кучини йўқотган — ЎР ҚҲТ, 2017 й., 22-сон, 406-модда) Олдинги таҳрирга қаранг. 6) Ўзбекистон Республикаси Президентининг Ўзбекистон Республикаси Бош
прокурори ва Ҳисоб палатаси раисини тайинлаш ҳамда уларни лавозимидан озод этиш тўғрисидаги фармонларини тасдиқлаш;
(80-модданинг 6-банди Ўзбекистон Республикасининг 2011 йил 18 апрелдаги ЎРҚ-284- сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2011 й., 16-сон, 159-модда)
7) Ўзбекистон Республикаси Президентининг Ўзбекистон Республикаси Миллий хавфсизлик хизмати раисини тайинлаш ва уни лавозимидан озод этиш тўғрисидаги фармонларини тасдиқлаш;
8) Ўзбекистон Республикаси Президентининг тақдимига биноан Ўзбекистон Республикасининг чет давлатлардаги дипломатик ва бошқа вакилларини тайинлаш ҳамда уларни лавозимидан озод этиш;
9) Ўзбекистон Республикаси Президентининг тақдимига биноан Ўзбекистон Республикаси Марказий банки Бошқарувининг раисини тайинлаш ва уни лавозимидан озод этиш;
10) Ўзбекистон Республикаси Президентининг тақдимига биноан амнистия тўғрисидаги ҳужжатларни қабул қилиш;
11) Ўзбекистон Республикаси Бош прокурорининг тақдимига биноан Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати аъзосини дахлсизлик ҳуқуқидан маҳрум этиш тўғрисидаги масалаларни ҳал этиш;
Олдинги таҳрирга қаранг. 12) Ўзбекистон Республикаси Бош прокурорининг, Ўзбекистон Республикаси
Марказий банки Бошқаруви раисининг ҳисоботларини эшитиш; (80-модданинг 12-банди Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 31 майдаги ЎРҚ-430-
сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2017 й., 22-сон, 406-модда) 13) ўз фаолиятини ташкил этиш ва палатанинг ички тартиб қоидалари билан
боғлиқ масалалар юзасидан қарорлар қабул қилиш; 14) сиёсий, ижтимоий-иқтисодий ҳаёт соҳасидаги у ёки бу масалалар юзасидан,
шунингдек давлат ички ва ташқи сиёсати масалалари юзасидан қарорлар қабул қилиш киради.
81-модда. Ваколат муддати тугагач, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг
Қонунчилик палатаси ва Сенати тегишинча янги чақириқ Қонунчилик палатаси ва Сенати иш бошлагунига қадар ўз фаолиятини давом эттириб туради.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ва Сенатининг биринчи мажлислари тегишинча Қонунчилик палатасига сайловдан кейин икки ойдан кечиктирмай ва Сенат таркиб топганидан кейин бир ойдан кечиктирмай Марказий сайлов комиссияси томонидан чақирилади.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси мажлислари сессиялар даврида ўтказилади. Сессиялар, қоида тариқасида, сентябрнинг биринчи иш кунидан бошлаб келгуси йилнинг июнь ойи охирги иш кунига қадар ўтказилади.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати мажлислари заруратга қараб, лекин йилига камида уч марта ўтказилади.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси палаталарининг мажлислари, агар улар ишида барча депутатлар, сенаторлар умумий сонининг камида ярми иштирок этаётган бўлса, ваколатли ҳисобланади.
Конституциявий қонунларни қабул қилишда барча депутатлар, сенаторлар умумий сонининг камида учдан икки қисми иштирок этиши шарт.
Олдинги таҳрирга қаранг. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси ва Сенати
мажлисларида, шунингдек уларнинг органлари мажлисларида Ўзбекистон Республикаси Президенти, Бош вазир, Вазирлар Маҳкамасининг аъзолари, республика Конституциявий суди, Олий суди, Судьялар олий кенгаши раислари, Бош прокурори, Марказий банки Бошқарувининг раиси иштирок этишлари мумкин. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси ва унинг органлари мажлисларида Сенат Раиси, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати ва унинг органлари мажлисларида Қонунчилик палатаси Спикери иштирок этиши мумкин.
(81-модданинг еттинчи қисми Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 6 апрелдаги ЎРҚ- 426-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2017 й., 14-сон, 213-модда)
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси ва Сенати алоҳида-алоҳида мажлис ўтказадилар.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ва Сенатининг қўшма мажлислари Ўзбекистон Республикаси Президенти қасамёд қилганда, Ўзбекистон Республикаси Президенти мамлакат ижтимоий-иқтисодий ҳаётининг, ички ва ташқи сиёсатининг энг муҳим масалалари юзасидан нутқ сўзлаганда, чет давлатларнинг раҳбарлари нутқ сўзлаганда ўтказилади. Палаталарнинг келишувига биноан қўшма мажлислар бошқа масалалар юзасидан ҳам ўтказилиши мумкин.
82-модда. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси ва Сенати ўз
ваколатларига киритилган масалалар юзасидан қарорлар қабул қилади. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ва Сенатининг
қарорлари Қонунчилик палатаси депутатлари ёки Сенат аъзолари умумий сонининг кўпчилик овози билан қабул қилинади, ушбу Конституцияда назарда тутилган ҳоллар бундан мустасно.
83-модда.
Олдинги таҳрирга қаранг. Қонунчилик ташаббуси ҳуқуқига Ўзбекистон Республикаси Президенти, ўз давлат
ҳокимиятининг олий вакиллик органи орқали Қорақалпоғистон Республикаси, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси депутатлари, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси, Ўзбекистон Республикасининг Конституциявий суди, Олий суди, Бош прокурори эгадирлар ва бу ҳуқуқ қонунчилик ташаббуси ҳуқуқи субъектлари томонидан қонун лойиҳасини Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатасига киритиш орқали амалга оширилади.
(83-модда Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 6 апрелдаги ЎРҚ-426-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2017 й., 14-сон, 213-модда)
84-модда. Қонун Қонунчилик палатаси томонидан қабул қилиниб, Сенат томонидан
маъқулланиб, Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан имзолангач ва қонунда белгиланган тартибда расмий нашрларда эълон қилингач, юридик кучга эга бўлади.
LexUZ шарҳи Қаранг: Ўзбекистон Республикаси «Норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар тўғрисида»ги
Қонунининг 5-боби («Норматив-ҳуқуқий ҳужжатларни эълон қилиш, уларнинг кучга кириши ва амал қилиши»).
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси томонидан қабул қилинган қонун қабул қилинган кундан эътиборан ўн кундан кечиктирмай Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенатига юборилади.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати маъқуллаган қонун имзоланиши ва эълон қилиниши учун Ўзбекистон Республикаси Президентига ўн кун ичида юборилади.
Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан қонун ўттиз кун ичида имзоланади ва эълон қилинади.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати томонидан рад этилган қонун Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатасига қайтарилади.
Агар Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати томонидан рад этилган қонунни қайта кўриб чиқишда Қонунчилик палатаси депутатлар умумий сонининг учдан икки қисмидан иборат кўпчилик овози билан қонунни яна маъқулласа, қонун Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси томонидан қабул қилинган ҳисобланади ҳамда имзоланиши ва эълон қилиниши учун Ўзбекистон Республикаси Президентига Қонунчилик палатаси томонидан юборилади.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати томонидан рад этилган қонун юзасидан Қонунчилик палатаси ва Сенат юзага келган келишмовчиликларни бартараф этиш учун Қонунчилик палатаси депутатлари ва Сенат аъзолари орасидан тенглик асосида келишув комиссиясини тузиши мумкин. Палаталар келишув комиссияси таклифларини қабул қилганда қонун одатдаги тартибда кўриб чиқилиши керак.
Ўзбекистон Республикаси Президенти қонунни ўз эътирозлари билан Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисига қайтаришга ҳақли.
Агар қонун аввалги қабул қилинган таҳририда тегишинча Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси депутатлари ва Сенати аъзолари умумий сонининг камида учдан икки қисмидан иборат кўпчилик овози билан
маъқулланса, қонун Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан ўн тўрт кун ичида имзоланиши ва эълон қилиниши керак.
Қонунларнинг ва бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатларнинг матбуотда эълон қилиниши улар қўлланилишининг мажбурий шартидир.
85-модда. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси ўз
таркибидан Қонунчилик палатасининг Спикери ва унинг ўринбосарларини сайлайди. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси Спикери ва
унинг ўринбосарлари яширин овоз бериш орқали депутатлар умумий сонининг кўпчилик овози билан Қонунчилик палатасининг ваколати муддатига сайланади.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси Спикери яширин овоз бериш орқали Қонунчилик палатаси депутатлари умумий сонининг учдан икки қисмидан кўпроғининг овози билан қабул қилинган Қонунчилик палатаси қарорига биноан муддатидан илгари чақириб олиниши мумкин.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси Спикери: 1) Қонунчилик палатасининг мажлисларини чақиради, уларда раислик қилади; 2) Қонунчилик палатаси муҳокамасига киритиладиган масалаларни тайёрлашга
умумий раҳбарлик қилади; 3) Қонунчилик палатаси қўмиталари ва комиссияларининг фаолиятини
мувофиқлаштириб боради; 4) Ўзбекистон Республикаси қонунларининг ва Қонунчилик палатаси
қарорларининг ижроси устидан назоратни ташкил этади; 5) парламентлараро алоқаларни амалга ошириш ишларига ҳамда халқаро
парламент ташкилотлари иши билан боғлиқ Қонунчилик палатаси гуруҳларининг фаолиятига раҳбарлик қилади;
6) Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати, бошқа давлат органлари, чет давлатлар, халқаро ва ўзга ташкилотлар билан ўзаро муносабатларда Қонунчилик палатаси номидан иш кўради;
7) Қонунчилик палатаси қарорларини имзолайди; 8) ушбу Конституция ва қонун ҳужжатларида назарда тутилган бошқа
ваколатларни амалга оширади. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси Спикери
фармойишлар чиқаради.
86-модда. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати ўз таркибидан Сенат Раиси
ва унинг ўринбосарларини сайлайди. Сенат Раиси Ўзбекистон Республикаси Президентининг тақдимига биноан сайланади.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати Раиси ўринбосарларидан бири Қорақалпоғистон Республикасининг вакили бўлади.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати Раиси ва унинг ўринбосарлари яширин овоз бериш орқали сенаторлар умумий сонининг кўпчилик овози билан Сенат ваколати муддатига сайланади.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати Раиси яширин овоз бериш орқали сенаторлар умумий сонининг учдан икки қисмидан кўпроғининг овози билан қабул қилинган Сенат қарорларига биноан муддатидан илгари чақириб олиниши мумкин.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати Раиси: 1) Сенат мажлисларини чақиради, уларда раислик қилади; 2) Сенат муҳокамасига киритиладиган масалаларни тайёрлашга умумий
раҳбарлик қилади; 3) Сенат қўмиталари ва комиссияларининг фаолиятини мувофиқлаштириб
боради; 4) Ўзбекистон Республикаси қонунларининг ва Сенат қарорларининг ижроси
устидан назоратни ташкил этади; 5) парламентлараро алоқаларни амалга ошириш ишларига ҳамда халқаро
парламент ташкилотлари иши билан боғлиқ Сенат гуруҳларининг фаолиятига раҳбарлик қилади;
6) Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси, бошқа давлат органлари, чет давлатлар, халқаро ва бошқа ташкилотлар билан ўзаро муносабатларда Сенат номидан иш кўради;
7) Сенат қарорларини имзолайди; 8) ушбу Конституция ва қонун ҳужжатларида назарда тутилган бошқа
ваколатларни амалга оширади. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати Раиси фармойишлар
чиқаради.
87-модда. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси қонун
лойиҳаларини тайёрлаш ишини олиб бориш, Қонунчилик палатаси муҳокамасига киритиладиган масалаларни дастлабки тарзда кўриб чиқиш ва тайёрлаш, Ўзбекистон Республикаси қонунлари ҳамда Қонунчилик палатаси томонидан қабул қилинадиган қарорларнинг ижросини назорат қилиш учун ўз ваколатлари муддатига Қонунчилик палатаси депутатлари орасидан қўмиталарни сайлайди.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати Сенат муҳокамасига киритиладиган масалаларни дастлабки тарзда кўриб чиқиш ва тайёрлаш, Ўзбекистон Республикаси қонунлари ҳамда Сенат томонидан қабул қилинадиган қарорларнинг ижросини назорат қилиш учун ўз ваколатлари муддатига сенаторлар орасидан қўмиталарни сайлайди.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси ва Сенати, зарурат бўлган тақдирда, муайян вазифаларни бажариш учун депутатлар, сенаторлар орасидан комиссиялар тузади.
88-модда. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси
депутатларига ва Сенати аъзоларига уларнинг депутатлик ёки сенаторлик фаолияти билан боғлиқ харажатлар белгиланган тартибда қопланади.
Қонунчилик палатаси депутатлари ҳамда Сенатда доимий асосда ишловчи Сенат аъзолари ўз ваколатлари даврида илмий ва педагогик фаолиятдан ташқари ҳақ тўланадиган бошқа турдаги фаолият билан шуғулланишлари мумкин эмас.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси депутати ва Сенати аъзоси дахлсизлик ҳуқуқидан фойдаланадилар. Улар тегишинча Қонунчилик палатаси ёки Сенатнинг розилигисиз жиноий жавобгарликка тортилиши, ушлаб
турилиши, қамоққа олиниши ёки суд тартибида бериладиган маъмурий жазо чораларига тортилиши мумкин эмас.
LexUZ шарҳи Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси ва Сенати
тўғрисида батафсил маълумот олиш учун «Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати тўғрисида»ги ва «Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси тўғрисида»ги қонунларга қаранг.
(XVIII боб Ўзбекистон Республикасининг 2003 йил 24 апрелдаги 470-II-сон Қонуни таҳририда — Олий Мажлис Ахборотномаси, 2003 й.,3-4-сон, 27-модда)
XIX боб. Ўзбекистон Республикасининг Президенти Олдинги таҳрирга қаранг.
89-модда. Ўзбекистон Республикасининг Президенти давлат бошлиғидир ва давлат
ҳокимияти органларининг келишилган ҳолда фаолият юритишини ҳамда ҳамкорлигини таъминлайди.
(89-модда Ўзбекистон Республикасининг 2007 йил 11 апрелдаги ЎРҚ-89-сон Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2007 й., 15-сон, 152-модда)
Олдинги таҳрирга қаранг.
90-модда. Ўзбекистон Республикаси Президенти лавозимига ўттиз беш ёшдан кичик
бўлмаган, давлат тилини яхши биладиган, бевосита сайловгача камида 10 йил Ўзбекистон ҳудудида муқим яшаётган Ўзбекистон Республикаси фуқароси сайланиши мумкин. Айни бир шахс сурункасига икки муддатдан ортиқ Ўзбекистон Республикасининг Президенти бўлиши мумкин эмас.
Олдинги таҳрирга қаранг. Ўзбекистон Республикасининг Президенти Ўзбекистон Республикасининг
фуқаролари томонидан умумий, тенг ва тўғридан-тўғри сайлов ҳуқуқи асосида яширин овоз бериш йўли билан беш йил муддатга сайланади. Президентни сайлаш тартиби Ўзбекистон Республикасининг қонуни билан белгиланади.
(90-модданинг иккинчи қисми Ўзбекистон Республикасининг 2011 йил 12 декабрдаги ЎРҚ-305-сонли Қонуни таҳририда — Олий Мажлис палаталарининг Ахборотномаси, 2011 й., 12/1-сон, 343-модда)
91-модда. Президент ўз вазифасини бажариб турган даврда бошқа ҳақ тўланадиган
лавозимни эгаллаши, вакиллик органининг депутати бўлиши, тадбиркорлик фаолияти билан шуғулланиши мумкин эмас.
Президентнинг шахси дахлсиздир ва қонун билан муҳофаза этилади.
LexUZ шарҳи «Ўзбекистон Республикаси Президенти фаолиятининг асосий кафолатлари
тўғрисида»ги Қонунга ва Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексининг 158-моддасига қаранг.
92-модда.
Президент Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси йиғилишида қуйидаги қасамёдни қабул қилган пайтдан бошлаб ўз лавозимига киришган ҳисобланади:
«Ўзбекистон халқига садоқат билан хизмат қилишга, республиканинг Конституцияси ва қонунларига қатъий риоя этишга, фуқароларнинг ҳуқуқлари ва эркинликларига кафолат беришга, Ўзбекистон Республикаси Президенти зиммасига юклатилган вазифаларни виждонан бажаришга тантанали қасамёд қиламан».
Олдинги таҳрирга қаранг.
93-модда. Ўзбекистон Республикасининг Президенти: 1) фуқароларнинг ҳуқуқлари ва эркинликларига, Ўзбекистон Республикасининг
Конституцияси ва қонунларига риоя этилишининг кафилидир; 2) Ўзбекистон Республикасининг суверенитети, хавфсизлиги ва ҳудудий
яхлитлигини муҳофаза этиш, миллий-давлат тузилиши масалаларига доир қарорларни амалга ошириш юзасидан зарур чора-тадбирлар кўради;
3) мамлакат ичкарисида ва халқаро муносабатларда Ўзбекистон Республикаси номидан иш кўради;
4) музокаралар олиб боради ҳамда Ўзбекистон Республикасининг шартнома ва битимларини имзолайди, республика томонидан тузилган шартномаларга, битимларга ва унинг қабул қилинган мажбуриятларига риоя этилишини таъминлайди;
5) ўз ҳузурида аккредитациядан ўтган дипломатик ҳамда бошқа вакилларнинг ишонч ва чақирув ёрлиқларини қабул қилади;
6) Ўзбекистон Республикасининг чет давлатлардаги дипломатик ва бошқа вакилларини тайинлаш учун номзодларни Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенатига тақдим этади;
Олдинги таҳрирга қаранг. 7) Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисига мамлакат ички ва ташқи сиёсатини
амалга оширишнинг энг муҳим масалалари юзасидан мурожаат қилиш ҳуқуқига эга; (93-модда биринчи қисмининг 7-банди Ўзбекистон Республикасининг 2014 йил 16
апрелдаги ЎРҚ-366-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2014 й., 16-сон, 176-модда) Олдинги таҳрирга қаранг. 8) республика олий ҳокимият ва бошқарув органларининг баҳамжиҳат ишлашини
таъминлайди; вазирликлар, давлат қўмиталари ҳамда давлат бошқарувининг бошқа органларини Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг тақдимига биноан тузади ва тугатади, шу масалаларга доир фармонларни кейинчалик Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг палаталари тасдиғига киритади;
(93-модда биринчи қисмининг 8-банди Ўзбекистон Республикасининг 2014 йил 16 апрелдаги ЎРҚ-366-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2014 й., 16-сон, 176-модда)
9) Сенат Раиси лавозимига сайлаш учун номзодни Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенатига тақдим этади;
Олдинги таҳрирга қаранг. 10) Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг палаталари кўриб чиқиши ва
тасдиқлаши учун Ўзбекистон Республикаси Бош вазири номзодини тақдим этади ҳамда уни истеъфога чиққанда, Бош вазирга нисбатан билдирилган ишончсизлик вотуми Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг палаталари томонидан қабул қилинганда ёхуд қонунда назарда тутилган бошқа ҳолларда лавозимидан озод қилади;
(93-модда биринчи қисмининг 10-банди Ўзбекистон Республикасининг 2014 йил 16 апрелдаги ЎРҚ-366-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2014 й., 16-сон, 176-модда)
11) Ўзбекистон Республикаси Бош вазирининг тақдимига биноан Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси аъзоларини тасдиқлайди ва лавозимларидан озод қилади;
Олдинги таҳрирга қаранг. 12) Ўзбекистон Республикаси Бош прокурори ва Ҳисоб палатаси раисини
тайинлайди ва уларни лавозимидан озод қилади, кейинчалик бу масалаларни Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати тасдиғига киритади;
(93-модда биринчи қисмининг 12-банди Ўзбекистон Республикасининг 2011 йил 18 апрелдаги ЎРҚ-284-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2011 й., 16-сон, 159-модда)
Олдинги таҳрирга қаранг. 13) Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенатига Ўзбекистон
Республикаси Конституциявий суди, Ўзбекистон Республикаси Олий суди таркибларига, шунингдек Ўзбекистон Республикаси Судьялар олий кенгашининг раиси, Ўзбекистон Республикаси Марказий банки Бошқарувининг раиси лавозимларига номзодларни тақдим этади;
(93-модданинг биринчи қисми 13-банди Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 31 майдаги ЎРҚ-430-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2017 й., 22-сон, 406-модда)
Олдинги таҳрирга қаранг. 14) Ўзбекистон Республикаси Судьялар олий кенгашининг тақдимига биноан
вилоятлар ва Тошкент шаҳар судлари раислари ва раис ўринбосарларини, Ўзбекистон Республикаси Ҳарбий суди раисини тайинлайди ва лавозимларидан озод этади; Ўзбекистон Республикаси Судьялар олий кенгашининг аъзоларини қонунга мувофиқ тасдиқлайди;
(93-модданинг биринчи қисми 14-банди Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 6 апрелдаги ЎРҚ-426-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2017 й., 14-сон, 213-модда)
Олдинги таҳрирга қаранг. 15) Ўзбекистон Республикаси Бош вазирининг тақдимига биноан вилоятлар
ҳокимларини ҳамда Тошкент шаҳар ҳокимини қонунга мувофиқ тайинлайди ҳамда лавозимидан озод этади. Конституцияни, қонунларни бузган ёки ўз шаъни ва қадр- қимматига доғ туширадиган хатти-ҳаракат содир этган туман ва шаҳар ҳокимларини Президент ўз қарори билан лавозимидан озод этишга ҳақли;
(93-модда биринчи қисмининг 15-банди Ўзбекистон Республикасининг 2011 йил 18 апрелдаги ЎРҚ-284-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2011 й., 16-сон, 159-модда)
Олдинги таҳрирга қаранг. 16) республика давлат бошқаруви органларининг ва ҳокимларнинг қабул қилган
ҳужжатларини улар қонун ҳужжатлари нормаларига номувофиқ бўлган ҳолларда тўхтатади, бекор қилади; Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси мажлисларида раислик қилишга ҳақли;
(93-модда биринчи қисмининг 16-банди Ўзбекистон Республикасининг 2014 йил 16 апрелдаги ЎРҚ-366-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2014 й., 16-сон, 176-модда)
17) Ўзбекистон Республикасининг қонунларини имзолайди ва эълон қилади; қонунга ўз эътирозларини илова этиб, уни такроран муҳокама қилиш ва овозга қўйиш учун Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисига қайтаришга ҳақли;
18) Ўзбекистон Республикасига ҳужум қилинганда ёки тажовуздан бир-бирини мудофаа қилиш юзасидан тузилган шартнома мажбуриятларини бажариш зарурияти туғилганда уруш ҳолати эълон қилади ва қабул қилган қарорини уч кун ичида Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси палаталарининг тасдиғига киритади;
19) фавқулодда вазиятлар (реал ташқи хавф, оммавий тартибсизликлар, йирик ҳалокат, табиий офат, эпидемиялар) юз берган тақдирда фуқароларнинг хавфсизлигини таъминлашни кўзлаб, Ўзбекистон Республикасининг бутун ҳудудида ёки унинг айрим жойларида фавқулодда ҳолат жорий этади ва қабул қилган қарорини уч кун ичида Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг палаталари тасдиғига киритади. Фавқулодда ҳолат жорий этиш шартлари ва тартиби қонун билан белгиланади;
LexUZ шарҳи Қўшимча маълумот учун «Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенатининг
Регламенти тўғрисида»ги Қонуннинг 24-моддасига ва «Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатасининг Регламенти тўғрисида»ги Қонуннинг 26-моддасига қаранг.
20) Ўзбекистон Республикаси Қуролли Кучларининг Олий Бош қўмондони ҳисобланади, Қуролли Кучларнинг олий қўмондонларини тайинлайди ва вазифасидан озод қилади, олий ҳарбий унвонлар беради;
21) Ўзбекистон Республикасининг орденлари, медаллари ва ёрлиғи билан мукофотлайди, Ўзбекистон Республикасининг малакавий ва фахрий унвонларини беради;
22) Ўзбекистон Республикасининг фуқаролигига ва сиёсий бошпана беришга оид масалаларни ҳал этади;
23) амнистия тўғрисидаги ҳужжатларни қабул қилиш ҳақида Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенатига тақдимнома киритади ва Ўзбекистон Республикасининг судлари томонидан ҳукм қилинган шахсларни афв этади;
Олдинги таҳрирга қаранг. 24) Миллий хавфсизлик хизмати раисини тайинлайди ва лавозимидан озод этади,
кейинчалик шу масалаларга доир фармонларни Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати тасдиғига киритади;
(93-модда биринчи қисмининг 24-банди Ўзбекистон Республикасининг 2014 йил 16 апрелдаги ЎРҚ-366-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2014 й., 16-сон, 176-модда)
25) ушбу Конституция ва Ўзбекистон Республикасининг қонунларида назарда тутилган бошқа ваколатларни амалга оширади.
Президент ўз ваколатларини бажаришни давлат идораларига ёки мансабдор шахсларга топширишга ҳақли эмас.
(93-модда Ўзбекистон Республикасининг 2003 йил 24 апрелдаги 470-II-сон Қонуни таҳририда — Олий Мажлис Ахборотномаси, 2003 й., 3-4-сон, 27-модда)
94-модда. Ўзбекистон Республикасининг Президенти Конституцияга ва қонунларга
асосланиб ҳамда уларни ижро этиш юзасидан республиканинг бутун ҳудудида мажбурий кучга эга бўлган фармонлар, қарорлар ва фармойишлар чиқаради.
Олдинги таҳрирга қаранг.
95-модда. Қонунчилик палатаси ёки Сенат таркибида уларнинг нормал фаолиятига таҳдид
солувчи ҳал қилиб бўлмайдиган ихтилофлар юз берганда ёхуд улар бир неча марта
Ўзбекистон Республикасининг Конституциясига зид қарорлар қабул қилган тақдирда, шунингдек Қонунчилик палатаси билан Сенат ўртасида Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг нормал фаолиятига таҳдид солувчи ҳал қилиб бўлмайдиган ихтилофлар юз берганда Ўзбекистон Республикаси Президентининг Ўзбекистон Республикаси Конституциявий суди билан бамаслаҳат қабул қилган қарори асосида Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси, Сенати тарқатиб юборилиши мумкин.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси, Сенати тарқатиб юборилган тақдирда янги сайлов уч ой мобайнида ўтказилади.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси ва Сенати фавқулодда ҳолат жорий этилган даврда тарқатиб юборилиши мумкин эмас.
(95-модда Ўзбекистон Республикасининг 2003 йил 24 апрелдаги 470-II-сон Қонуни таҳририда — Олий Мажлис Ахборотномаси, 2003 й., 3-4-сон, 27-модда)
Олдинги таҳрирга қаранг.
96-модда. Ўзбекистон Республикасининг амалдаги Президенти ўз вазифаларини бажара
олмайдиган ҳолатларда унинг вазифа ва ваколатлари вақтинча Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенати Раисининг зиммасига юклатилади, бунда уч ой муддат ичида, «Ўзбекистон Республикаси Президенти сайлови тўғрисида»ги Қонунга тўлиқ мувофиқ ҳолда мамлакат Президенти сайлови ўтказилади.
(96-модда Ўзбекистон Республикасининг 2011 йил 18 апрелдаги ЎРҚ-284-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2011 й., 16-сон, 159-модда)
Олдинги таҳрирга қаранг.
97-модда. Ваколати тугаши муносабати билан истеъфога чиққан Президент умрбод Сенат
аъзоси лавозимини эгаллайди. (97-модда Ўзбекистон Республикасининг 2003 йил 24 апрелдаги 470-II-сон Қонуни
таҳририда — Олий Мажлис Ахборотномаси, 2003 й., 3-4-сон, 27-модда)
XX боб. Вазирлар Маҳкамаси Олдинги таҳрирга қаранг.
98-модда. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ижро этувчи ҳокимиятни амалга
оширади. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси Ўзбекистон Республикаси Бош вазири, унинг ўринбосарлари, вазирлар, давлат қўмиталарининг раисларидан иборат. Қорақалпоғистон Республикаси ҳукуматининг бошлиғи Вазирлар Маҳкамаси таркибига ўз лавозими бўйича киради.
Вазирлар Маҳкамаси: 1) самарали иқтисодий, ижтимоий, молиявий, пул-кредит сиёсати юритилиши,
фан, маданият, таълим, соғлиқни сақлашни ҳамда иқтисодиётнинг ва ижтимоий соҳанинг бошқа тармоқларини ривожлантириш бўйича дастурлар ишлаб чиқилиши ва амалга оширилиши учун жавобгар бўлади;
2) фуқароларнинг иқтисодий, ижтимоий ва бошқа ҳуқуқлари ҳамда қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш бўйича чора-тадбирларни амалга оширади;
3) давлат ва хўжалик бошқаруви органлари ишини мувофиқлаштиради ва йўналтиради, уларнинг фаолияти устидан қонунда белгиланган тартибда назоратни таъминлайди;
4) Ўзбекистон Республикаси қонунлари, Олий Мажлис қарорлари, Ўзбекистон Республикаси Президентининг фармонлари, қарорлари ва фармойишлари ижросини таъминлайди;
5) Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисига ҳар йили мамлакат ижтимоий- иқтисодий ҳаётининг энг муҳим масалалари юзасидан маърузалар тақдим этади;
6) ушбу Конституция ва Ўзбекистон Республикаси қонунларида назарда тутилган бошқа ваколатларни амалга оширади.
Вазирлар Маҳкамаси конституциявий нормалар доирасида ва амалдаги қонун ҳужжатларига мувофиқ Ўзбекистон Республикасининг бутун ҳудудидаги барча органлар, корхоналар, муассасалар, ташкилотлар, мансабдор шахслар ва фуқаролар томонидан бажарилиши мажбурий бўлган қарорлар ва фармойишлар чиқаради.
Вазирлар Маҳкамаси ўз фаолиятида Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси ва Ўзбекистон Республикаси Президенти олдида жавобгардир.
Амалдаги Вазирлар Маҳкамаси янги сайланган Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси олдида ўз ваколатларини зиммасидан соқит қилади, бироқ Вазирлар Маҳкамасининг янги таркиби шакллантирилгунига қадар мамлакат Президентининг қарорига мувофиқ ўз фаолиятини давом эттириб туради.
Ўзбекистон Республикаси Бош вазири: 1) Вазирлар Маҳкамаси фаолиятини ташкил этади ва унга раҳбарлик қилади,
унинг самарали ишлаши учун шахсан жавобгар бўлади; 2) Вазирлар Маҳкамасининг мажлисларида раислик қилади, унинг қарорларини
имзолайди; 3) халқаро муносабатларда Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси
номидан иш кўради; 4) Ўзбекистон Республикаси қонунларида назарда тутилган бошқа вазифаларни
бажаради. Ўзбекистон Республикаси Бош вазири номзоди Ўзбекистон Республикаси Олий
Мажлисининг Қонунчилик палатасига сайловда энг кўп депутатлик ўринларини олган сиёсий партия ёки тенг миқдордаги энг кўп депутатлик ўринларини қўлга киритган бир неча сиёсий партия томонидан таклиф этилади.
Ўзбекистон Республикаси Президенти тақдим этилган Бош вазир лавозимига номзодни кўриб чиққанидан кейин ўн кун муддат ичида уни Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси палаталарининг кўриб чиқиши ва тасдиқлаши учун таклиф этади.
Бош вазир лавозимига номзод Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисида унинг номзоди кўриб чиқилаётганда ва тасдиқланаётганда Вазирлар Маҳкамасининг яқин муддатга ва узоқ истиқболга мўлжалланган ҳаракат дастурини тақдим этади.
Бош вазир номзоди унинг учун тегишинча Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси депутатлари ва Сенати аъзолари умумий сонининг ярмидан кўпи томонидан овоз берилган тақдирда тасдиқланган ҳисобланади.
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг аъзолари Бош вазир тақдимига биноан Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан тасдиқланади.
Ўзбекистон Республикаси Бош вазири ва Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси ўртасида зиддиятлар доимий тус олган ҳолда
Қонунчилик палатаси депутатлари умумий сонининг камида учдан бир қисми томонидан Ўзбекистон Республикаси Президенти номига расман киритилган таклиф бўйича Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси палаталарининг қўшма мажлиси муҳокамасига Бош вазирга нисбатан ишончсизлик вотуми билдириш ҳақидаги масала киритилади.
Бош вазирга нисбатан ишончсизлик вотуми тегишинча Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси депутатлари ва Сенати аъзолари умумий сонининг камида учдан икки қисми овоз берган тақдирда қабул қилинган ҳисобланади. Бундай ҳолатда Ўзбекистон Республикаси Президенти Бош вазирни лавозимидан озод этиш тўғрисида қарор қабул қилади. Бунда Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг бутун таркиби Бош вазир билан бирга истеъфога чиқади.
Янги Бош вазир номзоди Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатасидаги барча сиёсий партиялар фракциялари билан тегишли маслаҳатлашувлар ўтказилганидан сўнг Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг палаталарига кўриб чиқиш ва тасдиқлашга тақдим қилиш учун таклиф этилади.
Олий Мажлис томонидан Бош вазир лавозимига номзод икки марта рад этилган тақдирда Ўзбекистон Республикаси Президенти Бош вазир вазифасини бажарувчини тайинлайди ва Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисини тарқатиб юборади.
Вазирлар Маҳкамасининг фаолиятини ташкил этиш тартиби ва ваколат доираси қонун билан белгиланади.
(98-модда Ўзбекистон Республикасининг 2014 йил 16 апрелдаги ЎРҚ-366-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2014 й., 16-сон, 176-модда)
XXI боб. Маҳаллий давлат ҳокимияти асослари 99-модда. Олдинги таҳрирга қаранг. Вилоятлар, туманлар ва шаҳарларда (туманга бўйсунадиган шаҳарлардан
ташқари) ҳокимлар бошчилик қиладиган халқ депутатлари Кенгашлари ҳокимиятнинг вакиллик органлари бўлиб, улар давлат ва фуқароларнинг манфаатларини кўзлаб ўз ваколатларига тааллуқли масалаларни ҳал этадилар.
(99-модда Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 29 августдаги ЎРҚ-439-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2017 й., 35-сон, 914-модда)
100-модда. Маҳаллий ҳокимият органлари ихтиёрига қуйидагилар киради: қонунийликни, ҳуқуқий-тартиботни ва фуқароларнинг хавфсизлигини
таъминлаш; ҳудудларни иқтисодий, ижтимоий ва маданий ривожлантириш; маҳаллий бюджетни шакллантириш ва уни ижро этиш, маҳаллий солиқлар,
йиғимларни белгилаш, бюджетдан ташқари жамғармаларни ҳосил қилиш; маҳаллий коммунал хўжаликка раҳбарлик қилиш; атроф-муҳитни муҳофаза қилиш; фуқаролик ҳолати актларини қайд этишни таъминлаш; норматив ҳужжатларни қабул қилиш ҳамда Ўзбекистон Республикаси
Конституциясига ва Ўзбекистон Республикаси қонунларига зид келмайдиган бошқа ваколатларни амалга ошириш.
Олдинги таҳрирга қаранг.
101-модда. Маҳаллий ҳокимият органлари Ўзбекистон Республикасининг қонунларини,
Ўзбекистон Республикаси Президентининг фармонларини, давлат ҳокимияти юқори органларининг қарорларини амалга оширадилар, республика ва маҳаллий аҳамиятга молик масалаларни муҳокама қилишда қатнашадилар.
Юқори органларнинг ўзларига берилган ваколат доирасида қабул қилган қарорлари қуйи органлар ижро этиши учун мажбурийдир.
Халқ депутатлари Кенгашлари ва ҳокимларнинг ваколат муддати — 5 йил. (101-модда Ўзбекистон Республикасининг 2003 йил 24 апрелдаги 470-II-сон Қонуни
таҳририда — Олий Мажлис Ахборотномаси, 2003 й., 3-4-сон, 27-модда) Олдинги таҳрирга қаранг.
102-модда. Вакиллик ва ижроия ҳокимиятини тегишлилигига қараб вилоят, туман ва шаҳар
ҳокимлари бошқаради. Олдинги таҳрирга қаранг. Вилоят ва Тошкент шаҳар ҳокими Ўзбекистон Республикаси Президенти
томонидан қонунга мувофиқ тайинланади ҳамда лавозимидан озод этилади. (102-модданинг иккинчи қисми Ўзбекистон Республикасининг 2007 йил 11 апрелдаги
ЎРҚ-89-сон Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2007 й., 15-сон, 152-модда) Олдинги таҳрирга қаранг. Туман ва шаҳарларнинг ҳокимлари вилоят, Тошкент шаҳар ҳокими томонидан
тайинланади ва лавозимидан озод қилинади ҳамда тегишли халқ депутатлари Кенгаши томонидан тасдиқланади.
(102-модданинг учинчи қисми Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 29 августдаги ЎРҚ-439-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2017 й., 35-сон, 914-модда)
Олдинги таҳрирга қаранг. (102-модданинг тўртинчи қисми Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 29 августдаги
ЎРҚ-439-сонли Қонунига асосан чиқарилган — ЎР ҚҲТ, 2017 й., 35-сон, 914-модда) Туманларга бўйсунадиган шаҳарларнинг ҳокимлари туман ҳокими томонидан
тайинланади ва лавозимидан озод қилинади ҳамда халқ депутатлари туман Кенгаши томонидан тасдиқланади.
(102-модда Ўзбекистон Республикасининг 2003 йил 24 апрелдаги 470-II-сон Қонуни таҳририда — Олий Мажлис Ахборотномаси, 2003 й., 3-4-сон, 27-модда)
103-модда. Вилоят, туман ва шаҳар ҳокимлари ўз ваколатларини яккабошчилик асосларида
амалга оширадилар ва ўзлари раҳбарлик қилаётган органларнинг қарорлари ва фаолияти учун шахсан жавобгардирлар.
Олдинги таҳрирга қаранг. Вилоят, туман ва шаҳар ҳокими тегишли халқ депутатлари Кенгашига вилоят,
туман, шаҳар ижтимоий-иқтисодий ривожланишининг энг муҳим ва долзарб масалалари юзасидан ҳисоботлар тақдим этади, улар бўйича халқ депутатлари Кенгаши томонидан тегишли қарорлар қабул қилинади.
(103-модда Ўзбекистон Республикасининг 2014 йил 16 апрелдаги ЎРҚ-366-сонли Қонунига асосан иккинчи қисм билан тўлдирилган — ЎР ҚҲТ, 2014 й., 16-сон, 176-модда)
Ҳокимларнинг ва халқ депутатлари маҳаллий Кенгашларининг фаолиятини ташкил қилиш, уларнинг ваколат доирасини ва халқ депутатлари маҳаллий Кенгашларини сайлаш тартиби қонун билан белгиланади.
LexUZ шарҳи Қўшимча маълумот олиш учун Ўзбекистон Республикасининг «Маҳаллий давлат
ҳокимияти тўғрисида»ги ва «Халқ депутатлари вилоят, туман ва шаҳар кенгашларига сайлов тўғрисида»ги қонунларига қаранг.
104-модда. Ҳоким ўзига берилган ваколатлар доирасида тегишли ҳудуддаги барча
корхоналар, муассасалар, ташкилотлар, бирлашмалар, шунингдек мансабдор шахслар ва фуқаролар томонидан бажарилиши мажбурий бўлган қарорлар қабул қилади.
105-модда. Шаҳарча, қишлоқ ва овулларда, шунингдек улар таркибидаги маҳаллаларда ҳамда
шаҳарлардаги маҳаллаларда фуқароларнинг йиғинлари ўзини ўзи бошқариш органлари бўлиб, улар икки ярим йил муддатга раисни (оқсоқолни) ва унинг маслаҳатчиларини сайлайди.
Ўзини ўзи бошқариш органларини сайлаш тартиби, фаолиятини ташкил этиш ҳамда ваколат доираси қонун билан белгиланади.
LexUZ шарҳи Ўзбекистон Республикасининг «Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари
тўғрисида»ги, «Фуқаролар йиғини раиси (оқсоқоли) ва унинг маслаҳатчилари сайлови тўғрисида»ги қонунларига қаранг.
XXII боб. Ўзбекистон Республикасининг суд ҳокимияти 106-модда. Ўзбекистон Республикасида суд ҳокимияти қонун чиқарувчи ва ижро этувчи
ҳокимиятлардан, сиёсий партиялардан, бошқа жамоат бирлашмаларидан мустақил ҳолда иш юритади.
Олдинги таҳрирга қаранг.
107-модда. Олдинги таҳрирга қаранг. Ўзбекистон Республикасида суд тизими Ўзбекистон Республикаси
Конституциявий суди, Ўзбекистон Республикаси Олий суди, ҳарбий судлар, Қорақалпоғистон Республикаси фуқаролик ва жиноят ишлари бўйича судлари, фуқаролик ва жиноят ишлари бўйича вилоятлар ва Тошкент шаҳар судлари, Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳар иқтисодий ва маъмурий судлари, фуқаролик ишлари бўйича туманлараро, туман, шаҳар судлари, жиноят ишлари бўйича туман, шаҳар судлари, туманлараро, туман, шаҳар иқтисодий судлари ва туман, шаҳар маъмурий судларидан иборат.
(107-модданинг биринчи қисми Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 6 апрелдаги ЎРҚ- 426-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2017 й., 14-сон, 213-модда)
Судларни ташкил этиш ва уларнинг фаолият кўрсатиш тартиби қонун билан белгиланади.
LexUZ шарҳи Ўзбекистон Республикасининг «Судлар тўғрисида»ги ва «Ўзбекистон Республикасининг
Конституциявий суди тўғрисида»ги қонунларига қаранг. Фавқулодда судлар тузишга йўл қўйилмайди. (107-модда Ўзбекистон Республикасининг 2003 йил 24 апрелдаги 470-II-сон Қонуни
таҳририда — Олий Мажлис Ахборотномаси, 2003 й., 3-4-сон, 27-модда) Олдинги таҳрирга қаранг.
108-модда. Ўзбекистон Республикаси Конституциявий суди қонун чиқарувчи ва ижро этувчи
ҳокимият ҳужжатларининг Конституцияга мувофиқлиги тўғрисидаги ишларни кўради. Ўзбекистон Республикаси Конституциявий суди Ўзбекистон Республикаси
Президентининг тақдимига биноан Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати томонидан Ўзбекистон Республикаси Судьялар олий кенгаши тавсия этган сиёсат ва ҳуқуқ соҳасидаги мутахассислар орасидан, Қорақалпоғистон Республикасининг вакилини қўшган ҳолда сайланади.
Ўзбекистон Республикасининг Конституциявий суди ўз таркибидан Ўзбекистон Республикаси Конституциявий судининг раисини ва унинг ўринбосарини сайлайди.
(108-модда Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 31 майдаги ЎРҚ-430-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2017 й., 22-сон, 406-модда)
Олдинги таҳрирга қаранг.
109-модда. Ўзбекистон Республикаси Конституциявий суди: 1) Ўзбекистон Республикаси қонунларининг ва Ўзбекистон Республикаси Олий
Мажлиси палаталари қарорларининг, Ўзбекистон Республикаси Президенти фармонлари, қарорлари ва фармойишларининг, ҳукумат, маҳаллий давлат ҳокимияти органлари қарорларининг, Ўзбекистон Республикаси давлатлараро шартномавий ва бошқа мажбуриятларининг Ўзбекистон Республикасининг Конституциясига мувофиқлигини аниқлайди;
2) Ўзбекистон Республикасининг Президенти томонидан имзолангунига қадар Ўзбекистон Республикаси конституциявий қонунларининг, Ўзбекистон Республикаси халқаро шартномаларини ратификация қилиш тўғрисидаги Ўзбекистон Республикаси қонунларининг Ўзбекистон Республикасининг Конституциясига мувофиқлигини аниқлайди;
3) Қорақалпоғистон Республикаси Конституциясининг Ўзбекистон Республикасининг Конституциясига, Қорақалпоғистон Республикаси қонунларининг Ўзбекистон Республикасининг қонунларига мувофиқлиги тўғрисида хулоса беради;
4) Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси ва қонунлари нормаларига шарҳ беради;
5) Ўзбекистон Республикаси Олий судининг муайян ишда қўлланилиши лозим бўлган норматив-ҳуқуқий ҳужжатларнинг Ўзбекистон Республикасининг Конституциясига мувофиқлиги тўғрисида судлар ташаббуси билан киритилган мурожаатини кўриб чиқади;
6) конституциявий судлов ишларини юритиш амалиётини умумлаштириш натижалари юзасидан ҳар йили Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси палаталарига ва Ўзбекистон Республикаси Президентига мамлакатдаги конституциявий қонунийликнинг ҳолати тўғрисида ахборот тақдим этади;
7) Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси ва қонунлари билан берилган ваколати доирасида бошқа ишларни кўриб чиқади.
Конституциявий суднинг ҳужжати расмий эълон қилинган кундан эътиборан кучга киради.
Конституциявий суднинг ҳужжати қатъий ва унинг устидан шикоят қилиниши мумкин эмас.
Конституциявий судни ташкил этиш ва унинг фаолияти тартиби қонун билан белгиланади.
(109-модда Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 31 майдаги ЎРҚ-430-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2017 й., 22-сон, 406-модда)
Олдинги таҳрирга қаранг.
110-модда. Олдинги таҳрирга қаранг. Ўзбекистон Республикаси Олий суди фуқаролик, жиноий, иқтисодий ва маъмурий
суд ишларини юритиш соҳасида суд ҳокимиятининг олий органи ҳисобланади. (110-модданинг биринчи қисми Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 6 апрелдаги ЎРҚ-
426-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2017 й., 14-сон, 213-модда) У томонидан қабул қилинган ҳужжатлар қатъий ва Ўзбекистон Республикасининг
барча ҳудудида бажарилиши мажбурийдир. Олдинги таҳрирга қаранг. Ўзбекистон Республикаси Олий суди қуйи судларнинг судлов фаолияти устидан
назорат олиб бориш ҳуқуқига эга. (110-модданинг учинчи қисми Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 6 апрелдаги ЎРҚ-
426-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2017 й., 14-сон, 213-модда) (110-модда Ўзбекистон Республикасининг 2003 йил 24 апрелдаги 470-II-сон Қонуни
таҳририда — Олий Мажлис Ахборотномаси, 2003 й., 3-4-сон, 27-модда) Олдинги таҳрирга қаранг.
111-модда. Ўзбекистон Республикаси Судьялар олий кенгаши судьялар ҳамжамиятининг
органи бўлиб, у Ўзбекистон Республикасида суд ҳокимиятининг мустақиллиги конституциявий принципига риоя этилишини таъминлашга кўмаклашади.
Ўзбекистон Республикаси Судьялар олий кенгашини ташкил этиш ва унинг фаолияти тартиби қонун билан белгиланади.
(111-модда Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 6 апрелдаги ЎРҚ-426-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2017 й., 14-сон, 213-модда)
Олдинги таҳрирга қаранг.
112-модда. Судьялар мустақилдирлар, фақат қонунга бўйсунадилар. Судьяларнинг одил
судловни амалга ошириш борасидаги фаолиятига бирон-бир тарзда аралашишга йўл қўйилмайди ва бундай аралашиш қонунга мувофиқ жавобгарликка сабаб бўлади.
LexUZ шарҳи Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексининг 236-моддасига қаранг. Судьяларнинг дахлсизлиги қонун билан кафолатланади.
LexUZ шарҳи Ўзбекистон Республикаси «Судлар тўғрисида»ги Қонунининг 67—70-моддаларига қаранг. Судьялар сенатор, давлат ҳокимияти вакиллик органларининг депутати бўлиши
мумкин эмас. Судьялар сиёсий партияларнинг аъзоси бўлиши, сиёсий ҳаракатларда иштирок
этиши, шунингдек илмий ва педагогик фаолиятдан ташқари ҳақ тўланадиган бошқа бирон-бир фаолият турлари билан шуғулланиши мумкин эмас.
Судья ваколат муддати тугагунга қадар судьялик вазифасидан қонунда кўрсатилган асослар бўлгандагина озод этилиши мумкин.
LexUZ шарҳи Ўзбекистон Республикаси «Судлар тўғрисида»ги Қонунининг 71—74-моддаларига қаранг. (112-модда Ўзбекистон Республикасининг 2003 йил 24 апрелдаги 470-II-сон Қонуни
таҳририда — Олий Мажлис Ахборотномаси, 2003 й., 3-4-сон, 27-модда)
113-модда. Ҳамма судларда ишлар очиқ кўрилади. Ишларни ёпиқ мажлисда тинглашга
қонунда белгиланган ҳоллардагина йўл қўйилади.
LexUZ шарҳи Батафсил маълумот учун Ўзбекистон Республикаси Жиноят-процессуал кодексининг 19
ва 560-моддаларига, Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик процессуал кодексининг 10, 162 ва 188- моддаларига, Ўзбекистон Республикаси Хўжалик процессуал кодексининг 8-моддасига қаранг.
114-модда. Суд ҳокимияти чиқарган ҳужжатлар барча давлат органлари, жамоат
бирлашмалари, корхоналар, муассасалар, ташкилотлар, мансабдор шахслар ва фуқаролар учун мажбурийдир.
115-модда. Ўзбекистон Республикасида суд ишларини юритиш ўзбек тилида, қорақалпоқ
тилида ёки муайян жойдаги кўпчилик аҳоли сўзлашадиган тилда олиб борилади. Суд ишлари олиб борилаётган тилни билмайдиган судда қатнашувчи шахсларнинг таржимон орқали иш материаллари билан тўла танишиш ва суд ишларида иштирок этиш ҳуқуқи ҳамда судда она тилида сўзлаш ҳуқуқи таъминланади.
116-модда. Айбланувчи ҳимояланиш ҳуқуқи билан таъминланади. Тергов ва суд ишини юритишнинг ҳар қандай босқичида малакали юридик ёрдам
олиш ҳуқуқи кафолатланади. Фуқароларга, корхона, муассаса ва ташкилотларга юридик ёрдам бериш учун адвокатура фаолият кўрсатади. Адвокатурани ташкил этиш ва унинг иш тартиби қонун билан белгиланади.
XXIII боб. Сайлов тизими Олдинги таҳрирга қаранг.
117-модда. Ўзбекистон Республикасининг фуқаролари давлат ҳокимияти вакиллик
органларига сайлаш ва сайланиш ҳуқуқига эгадирлар. Ҳар бир сайловчи бир овозга эга. Овоз бериш ҳуқуқи, ўз хоҳиш иродасини билдириш тенглиги ва эркинлиги қонун билан кафолатланади.
LexUZ шарҳи Ўзбекистон Республикасининг «Фуқаролар сайлов ҳуқуқларининг кафолатлари
тўғрисида»ги Қонунига қаранг Ўзбекистон Республикаси Президенти сайлови, Ўзбекистон Республикаси Олий
Мажлисининг Қонунчилик палатасига ҳамда Қорақалпоғистон Республикаси Жўқорғи Кенгесига, вилоятлар, туманлар, шаҳарлар давлат ҳокимияти вакиллик органларига сайлов тегишинча уларнинг конституциявий ваколат муддати тугайдиган йилда — декабрь ойи учинчи ўн кунлигининг биринчи якшанбасида ўтказилади. Сайловлар умумий, тенг ва тўғридан-тўғри сайлов ҳуқуқи асосида яширин овоз бериш йўли билан ўтказилади. Ўзбекистон Республикасининг ўн саккиз ёшга тўлган фуқаролари сайлаш ҳуқуқига эгадирлар.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати аъзолари Қорақалпоғистон Республикаси Жўқорғи Кенгеси, вилоятлар, туманлар ва шаҳарлар давлат ҳокимияти вакиллик органлари депутатларининг тегишли қўшма мажлисларида мазкур депутатлар сайланганидан сўнг бир ой ичида улар орасидан яширин овоз бериш йўли билан сайланадилар.
Суд томонидан муомалага лаёқатсиз деб топилган фуқаролар, шунингдек суд ҳукми билан озодликдан маҳрум этиш жойларида сақланаётган шахслар сайланиши мумкин эмас ва сайловда қатнашмайдилар. Бошқа ҳар қандай ҳолларда фуқароларнинг сайлов ҳуқуқларини тўғридан-тўғри ёки билвосита чеклашга йўл қўйилмайди.
Ўзбекистон Республикаси фуқароси бир вақтнинг ўзида иккидан ортиқ давлат ҳокимияти вакиллик органининг депутати бўлиши мумкин эмас.
Олдинги таҳрирга қаранг. Ўзбекистон Республикаси Президенти сайловини, Ўзбекистон Республикаси Олий
Мажлисига сайловни, шунингдек Ўзбекистон Республикаси референдумини ташкил этиш ва ўтказиш учун Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси томонидан фаолиятининг асосий принциплари мустақиллик, қонунийлик, коллегиаллик, ошкоралик ва адолатлиликдан иборат бўлган Ўзбекистон Республикаси Марказий сайлов комиссияси тузилади.
Ўзбекистон Республикаси Марказий сайлов комиссияси ўз фаолиятини доимий асосда амалга оширади ва ўз фаолиятида Ўзбекистон Республикаси Конституциясига, Ўзбекистон Республикасининг сайлов тўғрисидаги ҳамда референдум тўғрисидаги қонунларига ва бошқа қонунларга амал қилади.
Ўзбекистон Республикаси Марказий сайлов комиссиясининг аъзолари Қорақалпоғистон Республикаси Жўқорғи Кенгесининг, халқ депутатлари вилоятлар ва Тошкент шаҳар Кенгашларининг тавсияси бўйича Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси ва Сенати томонидан сайланади.
Ўзбекистон Республикаси Марказий сайлов комиссиясининг Раиси комиссия аъзолари орасидан Ўзбекистон Республикаси Президентининг тақдими бўйича комиссия мажлисида сайланади.
(117-модда Ўзбекистон Республикасининг 2014 йил 16 апрелдаги ЎРҚ-366-сонли Қонунига асосан олтинчи — тўққизинчи қисмлар билан тўлдирилган — ЎР ҚҲТ, 2014 й., 16-сон, 176-модда)
Сайлов ўтказиш тартиби қонун билан белгиланади.
LexUZ шарҳи Батафсил маълумот учун «Ўзбекистон Республикаси Президенти сайлови тўғрисида»,
«Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисига сайлов тўғрисида», «Халқ депутатлари вилоят, туман ва шаҳар Кенгашларига сайлов тўғрисида», «Ўзбекистон Республикаси Марказий сайлов комиссияси тўғрисида»ги қонунларга қаранг.
(117-модда Ўзбекистон Республикасининг 2003 йил 24 апрелдаги 470-II-сон Қонуни таҳририда — Олий Мажлис Ахборотномаси, 2003 й., 3-4-сон, 27-модда)
XXIV боб. Прокуратура 118-модда. Ўзбекистон Республикаси ҳудудида қонунларнинг аниқ ва бир хилда бажарилиши
устидан назоратни Ўзбекистон Республикасининг Бош прокурори ва унга бўйсунувчи прокурорлар амалга оширади.
119-модда. Прокуратура органларининг ягона марказлаштирилган тизимига Ўзбекистон
Республикасининг Бош прокурори бошчилик қилади. Қорақалпоғистон Республикасининг Прокурори Ўзбекистон Республикасининг
Бош прокурори билан келишилган ҳолда Қорақалпоғистон Республикасининг олий вакиллик органи томонидан тайинланади.
Вилоятларнинг прокурорлари, туман ва шаҳар прокурорлари Ўзбекистон Республикасининг Бош прокурори томонидан тайинланади.
Ўзбекистон Республикаси Бош прокурорининг, Қорақалпоғистон Республикаси Прокурорининг, вилоят, туман ва шаҳар прокурорларининг ваколат муддати — беш йил.
120-модда. Ўзбекистон Республикаси прокуратура органлари ўз ваколатларини ҳар қандай
давлат органлари, жамоат бирлашмалари ва мансабдор шахслардан мустақил ҳолда, фақат қонунга бўйсуниб амалга оширадилар.
Прокурорлар ўз ваколатлари даврида сиёсий партияларга ва сиёсий мақсадларни кўзловчи бошқа жамоат бирлашмаларига аъзоликни тўхтатиб турадилар.
Прокуратура органларини ташкил этиш, уларнинг ваколатлари ва фаолият кўрсатиш тартиби қонун билан белгиланади.
121-модда. Ўзбекистон Республикаси ҳудудида жиноятчиликка қарши кураш бўйича тезкор-
қидирув, тергов ва бошқа махсус вазифаларни мустақил равишда бажарувчи хусусий кооператив ташкилотлар, жамоат бирлашмалари ва уларнинг бўлинмаларини тузиш ҳамда уларнинг фаолият кўрсатиши таъқиқланади.
Қонунийлик ва ҳуқуқий тартиботни, фуқароларнинг ҳуқуқлари ва эркинликларини ҳимоя қилишда ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органларга жамоат ташкилотлари ва фуқаролар ёрдам кўрсатишлари мумкин.
XXV боб. Молия ва кредит 122-модда. Ўзбекистон Республикаси ўз молия ва пул-кредит тизимига эга. Ўзбекистоннинг Давлат бюджети Республика бюджетидан, Қорақалпоғистон
Республикаси бюджетидан ва маҳаллий бюджетлардан иборат.
123-модда. Ўзбекистон Республикаси ҳудудида ягона солиқ тизими амал қилади. Солиқлар
жорий қилишга фақат Ўзбекистон Республикасининг Олий Мажлиси ҳақли.
124-модда. Ўзбекистон Республикасининг банк тизимини республика Марказий банки
бошқаради.
XXVI боб. Мудофаа ва хавфсизлик 125-модда. Ўзбекистон Республикаси Қуролли Кучлари Ўзбекистон Республикасининг
давлат суверенитетини ва ҳудудий яхлитлигини, аҳолининг тинч ҳаёти ва хавфсизлигини ҳимоя қилиш учун тузилади.
Қуролли Кучларнинг тузилиши ва уларни ташкил этиш қонун билан белгиланади.
LexUZ шарҳи Ўзбекистон Республикасининг «Мудофаа тўғрисида»ги Қонунига қаранг.
126-модда. Ўзбекистон Республикаси ўз хавфсизлигини таъминлаш учун етарли даражада
қуролли кучларига эга.
ОЛТИНЧИ БЎЛИМ. КОНСТИТУЦИЯГА ЎЗГАРТИРИШ КИРИТИШ ТАРТИБИ Олдинги таҳрирга қаранг.
127-модда. Ўзбекистон Республикасининг Конституциясига ўзгартиришлар тегишинча
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси депутатлари ва Сенати аъзолари умумий сонининг камида учдан икки қисмидан иборат кўпчилиги томонидан қабул қилинган қонун ёки Ўзбекистон Республикасининг референдуми билан киритилади.
(127-модда Ўзбекистон Республикасининг 2003 йил 24 апрелдаги 470-II-сон Қонуни таҳририда — Олий Мажлис Ахборотномаси, 2003 й., 3-4-сон, 27-модда)
128-модда. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси тегишли таклиф киритилгандан кейин
олти ой мобайнида Конституцияга ўзгартиришлар ҳамда тузатишлар киритиш тўғрисида кенг ва ҳар тарафлама муҳокамани ҳисобга олган ҳолда қонун қабул қилиши мумкин.
Агар Олий Мажлис Конституцияга ўзгартириш киритиш тўғрисидаги таклифни рад этса, таклиф бир йил ўтгандан кейингина қайта киритилиши мумкин.
(«Халқ сўзи» газетаси, 1992 йил 15 декабрь, 243 (494)-сон; Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг Ахборотномаси, 1994 й., 1-сон, 5-модда; Ўзбекистон Республикаси Олий
Мажлисининг Ахборотномаси, 2003 й., 3-4-сон, 27-модда; Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси палаталарининг Ахборотномаси, 2011 й., 12/1-сон, 343-модда; Ўзбекистон
Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2007 й., 15-сон, 152-модда; 2008 й., 52-сон, 510-модда; 2011 й., 16-сон, 159-модда; 2014 й., 16-сон, 176-модда; 2017 й., 14-сон, 213-модда, 22-сон, 406-
модда, 35-сон, 914-модда)