Швейцария

451

Rumantsch è ina lingua naziunala, ma ina lingua parzialmain uffiziala da la Confe- deraziun, numnadamain en la correspundenza cun persunas da lingua rumantscha. La translaziun d’in decret federal serva a l’infurmaziun, n’ha dentant nagina vali- ditad legala.

Lescha federala davart la protecziun da la natira e da la patria (LPNP)1

dal 1. da fanadur 1966 (versiun dal 1. d’avrigl 2020)

L’Assamblea federala da la Confederaziun svizra, sa basond sin l’artitgel 78 alinea 4 da la Constituziun federala2, en execuziun dal Protocol da Nagoya dals 29 d’october 20103 davart l’access a resursas geneticas e davart la repartiziun equilibrada e gista dals avantatgs che resultan da lur utilisaziun tenor la Convenziun davart la diversitad biologica (Protocol da Nagoya), suenter avair gì invista da la missiva dal Cussegl federal dals 12 da november 19654,5 concluda:

Art. 16 Intent En il rom da la cumpetenza da la Confederaziun tenor l’artitgel 78

alineas 2–5 da la Constituziun federala ha questa lescha l’intent:7

a. da schanegiar e da proteger il maletg genuin da la cuntrada e dals lieus, ils lieus istorics sco er ils monuments natirals e culturals da la Svizra sco er da promover il mantegniment e la tgira da tals;

AS 1966 1637 1 Versiun tenor la cifra I da la LF dals 24 da mars 1995, en vigur dapi il 1. da favr. 1996

(AS 1996 214; BBl 1991 III 1121). 2 SR 101 3 SR 0.451.432 4 BBl 1965 III 89 5 Versiun tenor l’agiunta dal COF dals 21 da mars 2014 (Protocol da Nagoya), en vigur

dapi ils 12 d’oct. 2014 (AS 2014 2629; BBl 2013 3009). 6 Versiun tenor la cifra I da la LF dals 24 da mars 1995, en vigur dapi il 1. da favr. 1996

(AS 1996 214; BBl 1991 III 1121). 7 Versiun tenor l’agiunta dal COF dals 21 da mars 2014 (Protocol da Nagoya), en vigur

dapi ils 12 d’oct. 2014 (AS 2014 2629; BBl 2013 3009).

1

451 Protecziun da la natira, da la cuntrada e dals animals

b. da sustegnair ils chantuns en l’adempliment da lur incumben- sas en il sectur da la protecziun da la natira, da la protecziun da la patria sco er da la tgira da monuments e da garantir la collavuraziun cun tals;

c. da sustegnair las stentas d’organisaziuns ch’èn activas en il sectur da la protecziun da la natira, da la protecziun da la patria u da la tgira da monuments;

d.8 da proteger la flora e la fauna indigena sco er lur diversitad biologica e lur spazi da viver natiral;

dbis.9da promover il mantegniment da la diversitad biologica e l’uti- lisaziun persistenta da sias parts integralas tras la repartiziun equilibrada e gista dals avantatgs che resultan da l’utilisaziun da las resursas geneticas;

e.10 da promover l’instrucziun e la perscrutaziun sco er la scola- ziun e la furmaziun supplementara da spezialists en il sectur da la protecziun da la natira, da la protecziun da la patria e da la tgira da monuments.

Secziun 1 Protecziun da la natira, protecziun da la patria e tgira da monuments tar l’adempliment d’incumbensas federalas11

Art. 2 Adempliment 1 Sut l’adempliment d’ina incumbensa federala en il senn da l’arti- d’incumbensas federalas tgel 24sexies alinea 2 da la Constituziun federala12 sto vegnir chapì en

emprima lingia:13

a.14 la planisaziun, la construcziun e la midada dad ovras e da sta- biliments tras la Confederaziun, tras sias instituziuns e tras ses manaschis sco edifizis e stabiliments da l’administraziun fe- derala, vias naziunalas, edifizis e stabiliments da las Viafiers federalas svizras;

8 Versiun tenor la cifra 2 da l’agiunta da la LF dals 21 da mars 2003 davart la tecnica genetica, en vigur dapi il 1. da schan. 2004 (AS 2003 4803; BBl 2000 2391).

9 Integrà tras l’agiunta dal COF dals 21 da mars 2014 (Protocol da Nagoya), en vigur dapi ils 12 d’oct. 2014 (AS 2014 2629; BBl 2013 3009).

10 Questa midada tenor la LF dals 20 da zer. 2014 davart il perfecziunament, en vigur dapi il 1. da schan. 2017, concerna mo il text franzos e talian (AS 2016 689; BBl 2013 3729).

11 Versiun tenor la cifra I da la LF dals 24 da mars 1995, en vigur dapi il 1. da favr. 1996 (AS 1996 214; BBl 1991 III 1121).

12 [AS 1962 749]. Ussa: art. 78 al. 2 da la Cst. dals 18 d’avr. 1999 (SR 101). 13 Versiun tenor la cifra 2 da l’agiunta da la LF dals 21 da mars 2003 davart la tecnica

genetica, en vigur dapi il 1. da schan. 2004 (AS 2003 4803; BBl 2000 2391). 14 Versiun tenor la cifra 7 da l’agiunta da la LF dals 30 d’avr. 1997 davart l’organisaziun

da la telecommunicaziun, en vigur dapi il 1. da schan. 1998 (AS 1997 2480; BBl 1996 III 1306).

2

451Protecziun da la natira e da la patria. LF

b. l’emissiun da concessiuns e da permissiuns, sco talas per con- struir e per manar stabiliments da traffic ed implants da trans- port (inclusiv l’approvaziun dals plans), ovras e stabiliments per transportar energia, liquids u gas u per transmetter novi- tads sco er l’emissiun da permissiuns da runcar;

c. la concessiun da contribuziuns a planisaziuns, ad ovras ed a stabiliments, sco meglieraziuns, sanaziuns d’edifizis agriculs, correcziuns dals curs d’aua, stabiliments da la protecziun da las auas e stabiliments da traffic.

2 Decisiuns d’autoritads chantunalas concernent projects che vegnan realisads probablamain mo cun contribuziuns tenor l’alinea 1 litera c han il medem status d’adempliment sco las incumbensas federalas.15

Art. 3 Obligaziuns da 1 Cun ademplir las incumbensas federalas procuran la Confederaziun, la Confederaziun e dals chantuns16 sias instituziuns e ses manaschis sco er ils chantuns ch’il maletg

genuin da la cuntrada e dals lieus, ils lieus istorics sco er ils monu- ments natirals e culturals vegnian schanegiads e ch’els vegnian, nua che l’interess general vi dad els predominescha, mantegnids senza restricziuns.17 2 Els adempleschan questa obligaziun cun:

a. concepir e mantegnair correspundentamain ils agens edifizis e stabiliments u desister dal tuttafatg d’als construir (art. 2 lit. a);

b. emetter concessiuns e permissiuns mo sut cundiziuns u preten- siuns ubain las refusar (art. 2 lit. b);

c. conceder contribuziuns mo sut cundiziuns u las refusar (art. 2 lit. c);

3 Questa obligaziun vala independentamain da l’impurtanza da l’object en il senn da l’artitgel 4. Ina mesira na dastga betg ir pli lunsch che quai che la protecziun da l’object e da ses conturns pretenda.

184 ...

15 Integrà tras la cifra I 3 da la LF dals 18 da zer. 1999 davart la coordinaziun e la simplifi- caziun da las proceduras da decisiun, en vigur dapi il 1. da schan. 2000 (AS 1999 3071; BBl 1998 2591).

16 Versiun tenor la cifra I 3 da la LF dals 18 da zer. 1999 davart la coordinaziun e la simpli- ficaziun da las proceduras da decisiun, en vigur dapi il 1. da schan. 2000 (AS 1999 3071; BBl 1998 2591).

17 Versiun tenor la cifra I da la LF dals 24 da mars 1995, en vigur dapi il 1. da favr. 1996 (AS 1996 214; BBl 1991 III 1121).

18 Integrà tras la cifra I 3 da la LF dals 18 da zer. 1999 davart la coordinaziun e la simplifica- ziun da las proceduras da decisiun (AS 1999 3071; BBl 1998 2591). Abolì tras l’agiunta dal COF dals 21 da mars 2014 (Protocol da Nagoya), cun effect dapi il 1. da sett. 2014 (AS 2014 2629; BBl 2013 3009).

3

451 Protecziun da la natira, da la cuntrada e dals animals

Classificaziun dals objects

Inventaris da la Confederaziun cun objects d’impurtanza naziunala

Impurtanza da l’inventari

Art. 4 Concernent il maletg genuin da la cuntrada e dals lieus, dals lieus istorics sco er dals monuments natirals e culturals tenor l’artitgel 24sexies alinea 2 da la Constituziun federala19 ston vegnir distinguids:

a. objects d’impurtanza naziunala; b. objects d’impurtanza regiunala e locala.

Art. 5 1 Il Cussegl federal fa – suenter avair consultà ils chantuns – inventaris d’objects d’impurtanza naziunala; el po sa basar sin inventaris existents d’instituziuns statalas e d’organisaziuns ch’èn activas en il sectur da la protecziun da la natira, da la protecziun da la patria u da la tgira da monuments.20 Ils princips ch’èn decisivs per tscherner ils objects ston vegnir explitgads en ils inventaris. Ultra da quai ston els cuntegnair almain:

a. la descripziun precisa dals objects; b. ils motivs per sia impurtanza naziunala; c. ils eventuals privels; d. las mesiras da protecziun existentas; e. la protecziun che duai vegnir cuntanschida; f. las propostas da meglieraziun.

2 Ils inventaris n’èn betg definitivs. Els ston vegnir examinads e recti- fitgads regularmain; il Cussegl federal decida suenter avair consultà ils chantuns, sch’ils objects vegnan incrits, midads u stritgads da l’inven- tari. Ils chantuns pon pretender da sai anor in’examinaziun.

Art. 6 1 Cun inscriver in object d’impurtanza naziunala en in inventari federal vegni mussà ch’el ha merità spezialmain da vegnir mantegnì senza restricziuns, en mintga cas però da vegnir schanegià uschè bain sco pussaivel applitgond mesiras da restituziun u mesiras da cum- pensaziun adequatas.21 2 En cas ch’ina incumbensa federala vegn ademplida, dastga vegnir tratga en consideraziun ina deviaziun dal mantegniment senza restric- ziuns en il senn dals inventaris mo, sche tscherts interess equivalents u

19 [AS 1962 749]. Ussa: art. 78 al. 2 da la Cst. dals 18 d’avr. 1999 (SR 101). 20 Versiun tenor la cifra I da la LF dals 24 da mars 1995, en vigur dapi il 1. da favr. 1996

(AS 1996 214; BBl 1991 III 1121). 21 Versiun tenor la cifra I 3 da la LF dals 18 da zer. 1999 davart la coordinaziun e la simpli-

ficaziun da las proceduras da decisiun, en vigur dapi il 1. da schan. 2000 (AS 1999 3071; BBl 1998 2591).

4

451Protecziun da la natira e da la patria. LF

superiurs ch’èn er d’impurtanza naziunala s’opponan a quest mante- gniment.

Art. 722 Expertisa da 1 Sche la Confederaziun è responsabla per ademplir ina incumbensa la cumissiun federala, giuditgescha tut tenor la responsabladad l’Uffizi federal

d’ambient (UFAM), l’Uffizi federal da cultura u l’Uffizi federal da vias, sch’igl è necessari ch’ina cumissiun tenor l’artitgel 25 alinea 1 fetschia in’expertisa. Sch’il chantun è cumpetent, decida il servetsch chantunal tenor l’artitgel 25 alinea 2 davart questa dumonda.23 2 Sch’in object ch’è inscrit en in inventari federal tenor l’artitgel 5 po vegnir donnegià considerablamain cun ademplir l’incumbensa fede- rala u sch’i sa tschentan en quest connex dumondas fundamentalas, fa la cumissiun in’expertisa per mauns da l’autoritad da decisiun. En quella expertisa inditgescha la cumissiun, sche l’object duai vegnir mantegnì senza restricziuns u co ch’el è da schanegiar. 3 L’expertisa è ina da las basas, a las qualas l’autoritad da decisiun sa referescha per considerar tut ils interess.24

Art. 825 Expertisa En cas impurtants po ina cumissiun far da sai anor en mintga stadi da facultativa la procedura sia expertisa, sche objects duain vegnir schanegiads u

mantegnids senza restricziuns. Ella fa quai però uschè baud sco pus- saivel. Sin dumonda ston tut ils documents necessaris vegnir mess a disposiziun ad ella.

Art. 926 Autras expertisas Il servetsch federal cumpetent po er dumandar il post chantunal spe-

zialisà (art. 25 al. 2), la cumissiun chantunala ch’è cumpetenta per la protecziun da la natira, per la protecziun da la patria u per la tgira da monuments u in auter organ designà dal chantun da far in’expertisa; ultra da quai po el envidar organisaziuns ch’èn activas en il sectur da la protecziun da la natira, da la protecziun da la patria u da la tgira da monuments ad ina consultaziun.

22 Versiun tenor la cifra I 3 da la LF dals 18 da zer. 1999 davart la coordinaziun e la simpli- ficaziun da las proceduras da decisiun, en vigur dapi il 1. da schan. 2000 (AS 1999 3071; BBl 1998 2591).

23 Versiun tenor l’agiunta dal COF dals 21 da mars 2014 (Protocol da Nagoya), en vigur dapi il 1. da sett. 2014 (AS 2014 2629; BBl 2013 3009).

24 Integrà tras la cifra I da la LF dals 27 da sett. 2019, en vigur dapi il 1. d’avr. 2020 (AS 2020 1217; BBl 2019 349 1335).

25 Versiun tenor la cifra I da la LF dals 24 da mars 1995, en vigur dapi il 1. da favr. 1996 (AS 1996 214; BBl 1991 III 1121).

26 Versiun tenor la cifra I da la LF dals 24 da mars 1995, en vigur dapi il 1. da favr. 1996 (AS 1996 214; BBl 1991 III 1121).

5

451 Protecziun da la natira, da la cuntrada e dals animals

Posiziun dals chantuns

Resalva concernent ils stabiliments militars

Dretg da far recurs da las vischnancas e da las organisaziuns 1. Autorisaziun da far recurs

Art. 1027

En ils cas previs en ils artitgels 7, 8 e 9 sto adina er vegnir dumandada la posiziun da las regenzas chantunalas. Quellas envidan las vischnan- cas pertutgadas da prender posiziun.

Art. 11 En cas d’edifizis e da stabiliments militars ch’èn exceptads tenor l’artitgel 126 alinea 4 da la Lescha militara dals 3 da favrer 199528 da l’obligaziun da dumandar ina permissiun è l’autoritad federala cumpe- tenta liberada da l’expertisa obligatorica.29 Ella n’è er betg obligada da furnir documents per l’expertisa facultativa.

Art. 1230 1 Il dretg da far recurs cunter disposiziuns da las autoritads chantu- nalas u da las autoritads federalas han:

a. las vischnancas; b. las organisaziuns che sa deditgeschan a la protecziun da la

natira, a la protecziun da la patria, a la tgira da monuments u a finamiras sumegliantas, sut las suandantas premissas: 1. l’organisaziun è activa sin plaun naziunal, 2. ella persequitescha finamiras puramain idealas; eventua-

las activitads commerzialas ston gidar a cuntanscher las finamiras idealas.

2 Il dretg da far recurs han las organisaziuns mo per contestaziuns en secturs dal dretg che furman almain dapi 10 onns l’object da lur fina- mira statutara. 3 Il Cussegl federal designescha las organisaziuns che han il dretg da far recurs. 4 Cumpetent per far il recurs è l’organ executiv suprem da l’organisa- ziun. 5 Per lur territori d’activitad local pon las organisaziuns autorisar lur sutorganisaziuns chantunalas ed interchantunalas, ch’èn giuridicamain autonomas, da far protesta en general e da far recurs en il cas singul.

27 Versiun tenor la cifra I da la LF dals 24 da mars 1995, en vigur dapi il 1. da favr. 1996 (AS 1996 214; BBl 1991 III 1121).

28 SR 510.10 29 Versiun tenor la cifra 6 da l’agiunta da la Lescha militara dals 3 da favr. 1995, en vigur

dapi il 1. da schan. 1996 (AS 1995 4093; BBl 1993 IV 1). 30 Versiun tenor la cifra II 1 da la LF dals 20 da dec. 2006, en vigur dapi il 1. da fan. 2007

(AS 2007 2701; BBl 2005 5351 5391). La disposiziun davart l’activitad economica en l’al. 1 lit. b cifra 2 entra en vigur il 1. da fan. 2010.

6

451Protecziun da la natira e da la patria. LF

Art. 12a31 2. Recurs Il recurs cunter la decisiun da conceder ina contribuziun federala è inadmissibels cunter la deci- inadmissibel, sch’igl è gia vegnì decidì en in auter lieu – ademplind siun davart la ina incumbensa federala – cun ina disposiziun tenor l’artitgel 12 alineaconcessiun d’ina contribuziun 1 davart la planisaziun, davart l’ovra u davart il stabiliment. federala

Art. 12b32 3. Communi- 1 L’autoritad communitgescha a las vischnancas ed a las organisaziuns caziun da la disposiziun sias disposiziuns tenor l’artitgel 12 alinea 1 cun ina communicaziun en

scrit u cun ina publicaziun en il Fegl uffizial federal u en l’organ da publicaziun chantunal. L’exposiziun publica dura per regla 30 dis. 2 Sch’il dretg federal u il dretg chantunal prevesa ina procedura da protesta, ston er vegnir publitgadas las dumondas tenor l’alinea 1.

Art. 12c33 4. Perdita da la 1 Vischnancas ed organisaziuns che n’han betg fatg recurs pon sa legitimaziun da far recurs participar a l’ulteriur andament da la procedura mo pli sco partida,

sche la disposiziun vegn midada uschia ch’ella chaschuna in pre- giudizi per talas. Per expropriaziuns vala la Lescha federala dals 20 da zercladur 193034 davart l’expropriaziun. 2 Sch’ina vischnanca u in’organisaziun n’è betg sa participada ad ina procedura da protesta tenor il dretg federal u tenor il dretg chantunal, na po ella betg pli far recurs. 3 Sch’ina organisaziun n’ha betg fatg las contestaziuns admessas cunter in plan d’utilisaziun cun caracter da disposiziun u sche las con- testaziuns èn vegnidas refusadas cun vigur legala, na dastga l’organi- saziun betg pli far valair questas contestaziuns en ina procedura che suonda. 4 Ils alineas 2 e 3 valan er per protestas e per recurs tenor il dretg chantunal cunter plans d’utilisaziun.

31 Integrà tras la cifra I da la LF dals 24 da mars 1995 (AS 1996 214; BBl 1991 III 1121). Versiun tenor la cifra II 1 da la LF dals 20 da dec. 2006, en vigur dapi il 1. da fan. 2007 (AS 2007 2701; BBl 2005 5351 5391).

32 Integrà tras la cifra I da la LF dals 24 da mars 1995 (AS 1996 214; BBl 1991 III 1121). Versiun tenor la cifra II 1 da la LF dals 20 da dec. 2006, en vigur dapi il 1. da fan. 2007 (AS 2007 2701; BBl 2005 5351 5391).

33 Integrà tras la cifra II 1 da la LF dals 20 da dec. 2006, en vigur dapi il 1. da fan. 2007 (AS 2007 2701; BBl 2005 5351 5391).

34 SR 711

7

451 Protecziun da la natira, da la cuntrada e dals animals

5. Cunvegnas tranter ils petents e las organisa- ziuns

6. Cumenzament anticipà da las lavurs da con- strucziun

7. Custs da procedura

Art. 12d35 1 Sch’ils petents e las organisaziuns fan cunvegnas davart obligaziuns che concernan fatgs dal dretg public, valan quellas exclusivamain sco pretensiuns cuminaivlas a l’autoritad. Quella resguarda il resultat en sia disposiziun u en sia decisiun. Ella renunzia a quai, sch’il resultat demussa mancanzas tenor l’artitgel 49 da la Lescha federala dals 20 da december 196836 davart la procedura administrativa. 2 Las cunvegnas tranter ils petents e las organisaziuns concernent pre- staziuns finanzialas u autras prestaziuns n’èn betg admessas, sch’ellas èn destinadas:

a. a far valair obligaziuns dal dretg public, en spezial cundiziuns d’autoritads;

b. a mesiras ch’il dretg public na prevesa betg u che na stattan en nagin connex cun il project;

c. ad indemnisar ina renunzia d’applitgar meds legals u in auter cumportament processual.

3 L’autoritad da recurs n’entra betg en in recurs, sche quel è abusiv u sche l’organisaziun ha pretendì prestaziuns inadmissiblas en il senn da l’alinea 2.

Art. 12e37

Cun las lavurs da construcziun poi vegnir cumenzà avant che la proce- dura è terminada, uschenavant ch’il resultat da la procedura na po betg influenzar las lavurs.

Art. 12f 38

Sche l’organisaziun perda la procedura, la vegnan adossads ils custs da la procedura da recurs davant las autoritads federalas.

35 Integrà tras la cifra II 1 da la LF dals 20 da dec. 2006, en vigur dapi il 1. da fan. 2007 (AS 2007 2701; BBl 2005 5351 5391).

36 SR 172.021 37 Integrà tras la cifra II 1 da la LF dals 20 da dec. 2006, en vigur dapi il 1. da fan. 2007

(AS 2007 2701; BBl 2005 5351 5391). 38 Integrà tras la cifra II 1 da la LF dals 20 da dec. 2006, en vigur dapi il 1. da fan. 2007

(AS 2007 2701; BBl 2005 5351 5391).

8

451Protecziun da la natira e da la patria. LF

Dretg da far recurs dals chantuns e da l’uffizi federal cumpetent

Agids finanzials per mantegnair objects degns da vegnir protegids

Art. 12g39 1 Ils chantuns han il dretg da far recurs cunter disposiziuns d’autori- tads federalas tenor l’artitgel 12 alinea 1. 2 L’uffizi federal cumpetent ha il dretg da far recurs cunter disposi- ziuns chantunalas tenor l’artitgel 12 alinea 1; el po applitgar ils meds legals dal dretg federal e dal dretg chantunal.

Secziun 2 Sustegn da la protecziun da la natira, da la protecziun da la patria e da la tgira da monuments tras la Confederaziun ed atgnas mesiras da la Confederaziun40

Art. 1341 1 La Confederaziun po sustegnair la protecziun da la natira, la protec- ziun da la patria e la tgira da monuments cun conceder als chantuns – en il rom dals credits deliberads e sin basa da cunvegnas da program – agids finanzials globals per mantegnair, per acquistar, per tgirar, per perscrutar e per documentar cuntradas, maletgs da lieus, lieus istorics sco er monuments natirals e culturals degns da vegnir protegids. 2 Excepziunalmain po ella conceder agids finanzials sin basa d’ina disposiziun per quels projects che pretendan en il cas singul in’exami- naziun tras la Confederaziun. 3 L’autezza dals agids finanzials sa drizza tenor l’impurtanza dals objects che duain vegnir protegids e tenor l’efficacitad da las mesiras. 4 Agids finanzials vegnan concedids mo, sche las mesiras èn econo- micas e sch’ellas vegnan exequidas en moda professiunala. 5 Las mesiras da protecziun e da mantegniment ordinadas consti- tueschan restricziuns da la proprietad da dretg public (art. 702 dal Cudesch civil svizzer; CCS42). Ellas obligheschan il proprietari dal bain immobigliar respectiv e ston – sin annunzia dal chantun – vegnir inscrittas en il register funsil. Il Cussegl federal regla ils cas ch’èn exceptads da l’obligaziun d’inscripziun.

39 Integrà tras la cifra II 1 da la LF dals 20 da dec. 2006, en vigur dapi il 1. da fan. 2007 (AS 2007 2701; BBl 2005 5351 5391).

40 Versiun tenor la cifra I da la LF dals 24 da mars 1995, en vigur dapi il 1. da favr. 1996 (AS 1996 214; BBl 1991 III 1121).

41 Versiun tenor la cifra II 7 da la LF dals 6 d’oct. 2006 davart la nova concepziun da la gulivaziun da finanzas e da la repartiziun da las incumbensas tranter la Confederaziun ed ils chantuns (NGF), en vigur dapi il 1. da schan. 2008 (AS 2007 5779; BBl 2005 6029).

42 SR 210

9

451 Protecziun da la natira, da la cuntrada e dals animals

Art. 1443 Contribuziuns La Confederaziun po pajar contribuziuns als custs d’organisaziuns da ad organisaziuns la protecziun da la natira, da la protecziun da la patria e da la tgira da

monuments d’impurtanza naziunala per lur activitads ch’èn d’interess public.

Art. 14a44 Perscrutaziun, 1 La Confederaziun po pajar contribuziuns: scolaziun, lavur da publicitad a. a projects da perscrutaziun;

b. a la scolaziun ed a la furmaziun supplementara da las persunas spezialisadas;

c. a la lavur da publicitad. 2 Sche quai è en l’interess naziunal, po ella realisar sezza talas activi- tads u las laschar realisar sin agens custs.

Art. 15 Acquist e preser- 1 Tras in contract u, sche quai n’è betg pussaivel, tras in’expropriaziun vaziun d’objects degns da vegnir po la Confederaziun acquistar u segirar cuntradas natiralas, lieus isto- protegids rics u monuments natirals e culturals d’impurtanza naziunala. El po

surdar l’administraziun a chantuns, a vischnancas u ad organisaziuns.45 2 La Lescha federala dals 20 da zercladur 193046 davart l’expropria- ziun è applitgabla.

Art. 16 Mesiras Sch’in privel direct smanatscha ina cuntrada natirala en il senn da preventivas l’artitgel 15, in lieu istoric u in monument cultural d’impurtanza

naziunala, po il Departament federal per ambient, traffic, energia e communicaziun u il Departament federal da l’intern47 metter in tal object – cun agid da mesiras a temp limità – sut la protecziun da la Confederaziun ed ordinar las mesiras da segirezza necessarias per ses mantegniment.48

43 Versiun tenor la cifra I da la LF dals 24 da mars 1995, en vigur dapi il 1. da favr. 1996 (AS 1996 214; BBl 1991 III 1121).

44 Integrà tras la cifra I da la LF dals 24 da mars 1995, en vigur dapi il 1. da favr. 1996 (AS 1996 214; BBl 1991 III 1121).

45 Versiun tenor la cifra I da la LF dals 24 da mars 1995, en vigur dapi il 1. da favr. 1996 (AS 1996 214; BBl 1991 III 1121).

46 SR 711 47 Versiun tenor la cifra I da la LF dals 19 da zer. 1987, en vigur dapi il 1. da favr. 1988

(AS 1988 254; BBl 1985 II 1445). 48 Il circul da las unitads administrativas pertutgadas è vegnì adattà, applitgond l’art. 16 al. 3

da l’O dals 17 da nov. 2004 davart las publicaziuns uffizialas (AS 2004 4937).

10

451Protecziun da la natira e da la patria. LF

Art. 16a49 Metter a 1 L’Assamblea federala deliberescha cun in conclus federal simpel disposiziun las contribuziuns credits generals a temp limità per garantir contribuziuns.

2 La finanziaziun dals secturs da la protecziun da la patria e da la tgira da monuments sa drizza tenor l’artitgel 27 da la Lescha federala dals 11 da december 200950 davart la promoziun da la cultura.51

Art. 1752 Restituziun da Sch’in object n’è pli degn da vegnir protegì, po la contribuziun pajada contribuziuns vegnir pretendida enavos dal tuttafatg u per part.

Art. 17a53 Expertisas Il Cussegl federal definescha ils cas, en ils quals ina cumissiun po far spezialas – cun il consentiment dal chantun – expertisas, saja quai da sai anor u

sin dumonda da terzas persunas.

Secziun 3 Protecziun da la fauna e da la flora indigena

Art. 18 Protecziun 1 Cun mantegnair spazis da viver gronds avunda (biotops) e cun da spezias d’animals e prender autras mesiras adattadas èsi da prevegnir che spezias indi- da plantas genas d’animals e da plantas morian or. Questas mesiras ston tegnair

quint dals interess agriculs e forestals ch’èn degns da vegnir protegids. 1bis En spezial ston vegnir protegids rivas, regiuns da channaida e palids, biotops da guaud rars, saivs vivas, chagliom, tschispets sitgs ed ulteriurs lieus che adempleschan ina funcziun da cumpensaziun ecolo- gica u che porschan fitg bunas premissas per biocenosas.54

49 Integrà tras la cifra 9 da l’agiunta da la Lescha da subvenziuns dals 5 d’oct. 1990 (AS 1991 857; BBl 1987 I 369). Versiun tenor la cifra II 7 da la LF dals 6 d’oct. 2006 davart la nova concepziun da la gulivaziun da finanzas e da la repartiziun da las incumbensas tranter la Confederaziun ed ils chantuns (NGF), en vigur dapi il 1. da schan. 2008 (AS 2007 5779; BBl 2005 6029).

50 SR 442.1 51 Integrà tras la cifra II 5 da l’agiunta da la LF dals 11 da dec. 2009 davart la promoziun

da la cultura, en vigur dapi il 1. da schan. 2012 (AS 2011 6127; BBl 2007 4819 4857). 52 Versiun tenor la cifra 9 da l’agiunta da la Lescha da subvenziuns dals 5 d’oct. 1990,

en vigur dapi il 1. d’avr. 1991 (AS 1991 857; BBl 1987 I 369). 53 Integrà tras la cifra I da la LF dals 24 da mars 1995, en vigur dapi il 1. da favr. 1996

(AS 1996 214; BBl 1991 III 1121). 54 Integrà tras l’art. 66 cifra 1 da la LF dals 7 d’oct. 1983 davart la protecziun da l’ambient,

en vigur dapi il 1. da schan. 1985 (AS 1984 1122; BBl 1979 III 749).

11

451 Protecziun da la natira, da la cuntrada e dals animals

Biotops d’impurtanza naziunala

Biotops d’im- purtanza regiu- nala e locala e cumpensaziun ecologica

1ter Sch’i n’è betg pussaivel d’evitar, tegnend quint da tut ils interess, che las intervenziuns tecnicas disturbian biotops degns da vegnir protegids, sto il chaschunader prender mesiras spezialas per la meglra protecziun pussaivla, per il restabiliment ubain per in’autra cumpensa- ziun adequata da quests biotops.55 2 Tar il cumbat cunter parasits, en spezial cun substanzas toxicas, stoi vegnir fatg attenziun che spezias d’animals e da plantas degnas da vegnir protegidas na vegnian betg periclitadas. 3 En lieus adattads po la Confederaziun promover la recolonisaziun da spezias ch’èn mortas or u ch’èn periclitadas da murir or en Svizra en la natira. 4 La legislaziun federala davart la chatscha e davart la protecziun dals utschels sco er davart la pestga resta resalvada.

Art. 18a56 1 Il Cussegl federal designescha – suenter avair tadlà ils chantuns – ils biotops d’impurtanza naziunala. El fixescha la situaziun da quests bio- tops e determinescha las finamiras da protecziun. 2 Ils chantuns ordineschan la protecziun ed il mantegniment dals biotops d’impurtanza naziunala. Els prendan ad ura las mesiras cun- vegnentas e procuran che quellas vegnian exequidas. 3 Il Cussegl federal po – suenter avair tadlà ils chantuns – fixar termins per ordinar las mesiras da protecziun. Sch’in chantun n’ordi- nescha betg ad ura las mesiras da protecziun malgrà in’admoniziun, po il Departament federal per ambient, traffic, energia e communica- ziun57 prender las mesiras necessarias ed adossar al chantun ina part commensurada dals custs.

Art. 18b58 1 Ils chantuns procuran per la protecziun e per il mantegniment dals biotops d’impurtanza regiunala e locala. 2 En territoris che vegnan duvrads intensivamain entaifer ed ordaifer ils abitadis procuran ils chantuns per ina cumpensaziun ecologica cun chagliom, cun saivs vivas, cun surplantaziuns da las rivas u cun in’autra vegetaziun natirala che correspunda al lieu. En quest reguard ston vegnir observads ils interess da l’utilisaziun agricula.

55 Integrà tras l’art. 66 cifra 1 da la LF dals 7 d’oct. 1983 davart la protecziun da l’ambient, en vigur dapi il 1. da schan. 1985 (AS 1984 1122; BBl 1979 III 749).

56 Integrà tras la cifra I da la LF dals 19 da zer. 1987, en vigur dapi il 1. da favr. 1988 (AS 1988 254; BBl 1985 II 1445).

57 La designaziun da l’unitad administrativa è vegnida adattada, applitgond l’art. 16 al. 3 da l’O dals 17 da nov. 2004 davart las publicaziuns uffizialas (AS 2004 4937).

58 Integrà tras la cifra I da la LF dals 19 da zer. 1987, en vigur dapi il 1. da favr. 1988 (AS 1988 254; BBl 1985 II 1445).

12

451Protecziun da la natira e da la patria. LF

Posiziun dals proprietaris dals bains immobigliars e dals cultivaturs

Finanziaziun

Art. 18c59 1 La protecziun ed il mantegniment dals biotops duain vegnir cuntan- schids sche pussaivel sin basa da cunvegnas cun ils proprietaris dals bains immobigliars e cun ils cultivaturs sco er tras in’utilisaziun agri- cula e forestala adattada. 2 Ils proprietaris dals bains immobigliars u ils cultivaturs han il dretg da vegnir indemnisads adequatamain, sch’els restrenschan l’utilisaziun vertenta en l’interess da la finamira da protecziun u sch’els furneschan ina prestaziun senza in gudogn economic correspundent. 3 Sch’in proprietari d’in bain immobigliar tralascha l’utilisaziun ch’è necessaria per cuntanscher la finamira da protecziun, sto el tolerar l’utilisaziun da terzas persunas ordinada da las autoritads. 4 Uschenavant che l’acquist da terren è necessari per cuntanscher la finamira da protecziun, han ils chantuns il dretg d’expropriaziun. En lur prescripziuns executivas pon els declerar la Lescha federala dals 20 da zercladur 193060 davart l’expropriaziun sco applitgabla. En quest cas decida la regenza chantunala davart protestas ch’èn restadas dispitaivlas. Sch’il territori da l’object da protecziun s’extenda sin plirs chantuns, è applitgabla la Lescha federala davart l’expropriaziun.

Art. 18d61 1 La Confederaziun conceda als chantuns en il rom dals credits delibe- rads e sin basa da cunvegnas da program indemnisaziuns globalas per proteger e per mantegnair biotops d’impurtanza naziunala, regiunala e locala sco er per la cumpensaziun ecologica. 2 Excepziunalmain po ella conceder sin basa d’ina disposiziun indem- nisaziuns per projects che pretendan en il cas singul in’examinaziun tras la Confederaziun. 3 L’autezza da las indemnisaziuns sa drizza tenor l’impurtanza dals objects che duain vegnir protegids e tenor l’efficacitad da las mesiras. 4 Indemnisaziuns vegnan concedidas mo, sche las mesiras èn econo- micas e sch’ellas vegnan exequidas en moda professiunala. 5 La Confederaziun surpiglia ils custs per designar ils biotops d’impur- tanza naziunala.

59 Integrà tras la cifra I da la LF dals 19 da zer. 1987, en vigur dapi il 1. da favr. 1988 (AS 1988 254; BBl 1985 II 1445).

60 SR 711 61 Integrà tras la cifra I da la LF dals 19 da zer. 1987 (AS 1988 254; BBl 1985 II 1445).

Versiun tenor la cifra II 7 da la LF dals 6 d’oct. 2006 davart la nova concepziun da la gulivaziun da finanzas e da la repartiziun da las incumbensas tranter la Confederaziun ed ils chantuns (NGF), en vigur dapi il 1. da schan. 2008 (AS 2007 5779; BBl 2005 6029).

13

451 Protecziun da la natira, da la cuntrada e dals animals

Rimnar plantas selvadias e tschiffar animals; obligaziun da dumandar ina permissiun

Protecziun da plantas raras e d’animals rars

Vegetaziun da las rivas

Art. 19 Per rimnar plantas selvadias e per tschiffar animals selvadis per intents commerzials dovri ina permissiun da l’autoritad chantunala cumpeten- ta. Quella po limitar la permissiun a tschertas spezias, a tschertas cun- tradas, a tschertas stagiuns, a tschertas quantitads u ad auters criteris e scumandar il rimnar u il tschiffar organisà sco er la reclama per quai. Exceptads èn l’utilisaziun ordinaria agricula e forestala sco er il rimnar bulieus, pumaraida, ervas da té ed ervas medicinalas en ina dimensiun usitada al lieu, nun ch’i sa tractia da spezias protegidas.

Art. 20 1 Il Cussegl federal po scumandar dal tuttafatg u per part da cleger, da chavar ora, da strair ora, da manar davent, d’offrir, da vender, da cum- prar u da destruir plantas raras. Medemamain po el prender mesiras correspundentas per proteger spezias d’animals periclitadas u autra- main degnas da vegnir protegidas.62 2 Ils chantuns pon decretar tals scumonds per ulteriuras spezias. 3 Il Cussegl federal po ultra da quai colliar cun cundiziuns, limitar u scumandar per motivs da la protecziun da las spezias da metter en circulaziun, sco er d’importar, d’exportar u da laschar transportar tras la Svizra plantas u products da plantas.63

Art. 2164 1 La vegetaziun da las rivas (effectivs da channa e da schervettas, vegetaziuns da las zonas umidas sco er autras societads natiralas da plantas en il sectur da las rivas) na dastga ni vegnir runcada ni vegnir cuvrida ni vegnir manada en in’autra moda a la piriziun. 2 Sche las relaziuns permettan quai, procuran ils chantuns che la vege- taziun da la riva vegnia emplantada là, nua ch’ella manca, ubain che almain las premissas vegnian stgaffidas per ch’ella possia prosperar.65

62 Versiun da la segunda frasa tenor la cifra 2 da l’agiunta da la LF dals 21 da mars 2003 davart la tecnica genetica, en vigur dapi il 1. da schan. 2004 (AS 2003 4803; BBl 2000 2391).

63 Integrà tras la cifra I da la LF dals 21 da zer. 1996, en vigur dapi il 1. da fan. 1997 (AS 1997 1152; BBl 1995 IV 629).

64 Versiun tenor l’art. 66 cifra 1 da la LF dals 7 d’oct. 1983 davart la protecziun da l’ambient, en vigur dapi il 1. da schan. 1985 (AS 1984 1122; BBl 1979 III 749).

65 Integrà tras l’art. 75 cifra 2 da la LF dals 24 da schan. 1991 davart la protecziun da las auas(AS 1992 1860; BBl 1987 II 1061). Versiun tenor la cifra I da la LF dals 24 da mars 1995, en vigur dapi il 1. da favr. 1996 (AS 1996 214; BBl 1991 III 1121).

14

451Protecziun da la natira e da la patria. LF

Art. 22 Permissiuns 1 L’autoritad chantunala cumpetenta po permetter excepziuns en tscherts excepziunalas territoris per rimnar e per chavar ora plantas protegidas e per tschiffar

animals per motivs scientifics sco er per motivs da scolaziun e da guariziun. 2 Ella po permetter d’allontanar la vegetaziun da las rivas per projects liads al lieu en ils cas permess da la legislaziun davart la polizia da construcziuns idraulicas u davart la protecziun da las auas.66 3 Sch’in auter decret dat ad in’autoritad federala la cumpetenza da decider davart in project, conceda questa autoritad la permissiun excepziunala. ...67.68

Art. 2369 Spezias estras La colonisaziun da spezias, da sutspezias e da razzas d’animals e da d’animals e da plantas: plantas d’auters pajais u d’auters lieus dovra la permissiun dal Cussegl obligaziun federal. Exceptads da quai èn clasiras, ierts e parcs sco er manaschisda dumandar ina permissiun agriculs e forestals.

Secziun 3a70 Palids e cuntradas da palì da bellezza particulara e d’impurtanza naziunala

Art. 23a Protecziun Per proteger palids da bellezza particulara e d’impurtanza naziunala da las palids valan ils artitgels 18a, 18c e 18d.

Art. 23b Noziun e 1 Ina cuntrada da palì è ina cuntrada natirala ch’è caracterisada en ina cunfinaziun da cuntradas da palì moda speziala da palids. Sia part libra da palids stat en ina stretga

relaziun ecologica, visuala, culturala ed istorica cun las palids.

66 Versiun tenor l’art. 75 cifra 2 da la LF dals 24 da schan. 1991 davart la protecziun da las auas, en vigur dapi il 1. da nov. 1992 (AS 1992 1860; BBl 1987 II 1061).

67 Abolì la segunda frasa tras la cifra I 3 da la LF dals 18 da zer. 1999 davart la coordinaziun e la simplificaziun da las proceduras da decisiun, cun effect dapi il 1. da schan. 2000 (AS 1999 3071; BBl 1998 2591).

68 Versiun tenor la cifra 6 da l’agiunta da la Lescha militara dals 3 da favr. 1995, en vigur dapi il 1. da schan. 1996 (AS 1995 4093; BBl 1993 IV 1).

69 Versiun tenor l’art. 27 cifra 2 da la Lescha da chatscha dals 20 da zer. 1986, en vigur dapi il 1. d’avr. 1988 (AS 1988 506; BBl 1983 II 1197).

70 Integrà tras la cifra I da la LF dals 24 da mars 1995, en vigur dapi il 1. da favr. 1996 (AS 1996 214; BBl 1991 III 1121).

15

451 Protecziun da la natira, da la cuntrada e dals animals

Protecziun da las cuntradas da palì

2 Ina cuntrada da palì è da bellezza particulara e d’impurtanza naziu- nala, sch’ella:

a. è unica en ses gener; u b. tutga tar las cuntradas da palì las pli preziusas d’ina gruppa da

cuntradas da palì cumparegliablas. 3 Resguardond l’urbanisaziun e l’utilisaziun existenta designescha il Cussegl federal las cuntradas da palì da bellezza particulara e d’im- purtanza naziunala ch’èn degnas da vegnir protegidas e determinescha lur situaziun. En quest connex collavura el stretgamain cun ils chan- tuns che consulteschan da lur vart ils proprietaris dals bains immobi- gliars pertutgads. 4 La Confederaziun finanziescha la designaziun da las cuntradas da palì da bellezza particulara e d’impurtanza naziunala.

Art. 23c 1 Sco finamira da protecziun generala vala il mantegniment da quellas caracteristicas natiralas e culturalas da las cuntradas da palì che determineschan lur bellezza particulara e lur impurtanza naziunala. Il Cussegl federal fixescha las finamiras da protecziun che tegnan quint da la particularitad da las cuntradas da palì. 2 Ils chantuns procuran per la concretisaziun e per l’execuziun da las finamiras da protecziun. Els prendan ad ura las mesiras ch’èn cunve- gnentas per proteger e per mantegnair las cuntradas da palì. Ils arti- tgels 18a alinea 3 e 18c èn applitgabels tenor il senn. 3 La Confederaziun conceda als chantuns en il rom dals credits delibe- rads e sin basa da cunvegnas da program indemnisaziuns globalas per las mesiras da protecziun e da mantegniment.71 4 Excepziunalmain po ella conceder sin basa d’ina disposiziun indem- nisaziuns per projects che pretendan en il cas singul in’examinaziun tras la Confederaziun.72 5 L’autezza da las indemnisaziuns sa drizza tenor l’efficacitad da las mesiras.73

71 Versiun tenor la cifra II 7 da la LF dals 6 d’oct. 2006 davart la nova concepziun da la gulivaziun da finanzas e da la repartiziun da las incumbensas tranter la Confederaziun ed ils chantuns (NGF), en vigur dapi il 1. da schan. 2008 (AS 2007 5779; BBl 2005 6029).

72 Integrà tras la cifra II 7 da la LF dals 6 d’oct. 2006 davart la nova concepziun da la gulivaziun da finanzas e da la repartiziun da las incumbensas tranter la Confederaziun ed ils chantuns (NGF), en vigur dapi il 1. da schan. 2008 (AS 2007 5779; BBl 2005 6029).

73 Integrà tras la cifra II 7 da la LF dals 6 d’oct. 2006 davart la nova concepziun da la gulivaziun da finanzas e da la repartiziun da las incumbensas tranter la Confederaziun ed ils chantuns (NGF), en vigur dapi il 1. da schan. 2008 (AS 2007 5779; BBl 2005 6029).

16

451Protecziun da la natira e da la patria. LF

6 Indemnisaziuns vegnan concedidas mo, sche las mesiras èn econo- micas e sch’ellas vegnan exequidas en moda professiunala.74

Art. 23d Furmaziun ed 1 Igl è admess da furmar e da duvrar las cuntradas da palì, sche quai na utilisaziun da las cuntradas da palì cuntrafa betg al mantegniment da las particularitads ch’èn tipicas per

las cuntradas da palì. 2 Sut la premissa da l’alinea 1 èn admess spezialmain:

a. l’utilisaziun agricula e forestala; b. il mantegniment e la renovaziun d’edifizis e da stabiliments

construids legalmain; c. mesiras per proteger ils umans cunter eveniments da la natira; d. ils indrizs d’infrastructura ch’èn necessaris per applitgar ils

bustabs a–c.

Secziun 3b75 Parcs d’impurtanza naziunala

Art. 23e Noziun e 1 Parcs d’impurtanza naziunala èn territoris che han ina natira ed ina categorias cuntrada da gronda valur.

2 Els vegnan dividids en las categorias: a. parc naziunal; b. parc natiral regiunal; c. parc natiral d’aventura.

Art. 23f Parc naziunal 1 In parc naziunal è in territori pli grond che porscha spazis da viver

intacts a la fauna ed a la flora indigena e che serva al svilup natiral da la cuntrada. 2 En quest rom serva el er:

a. a la recreaziun; b. a l’educaziun ambientala;

74 Integrà tras la cifra II 7 da la LF dals 6 d’oct. 2006 davart la nova concepziun da la guli- vaziun da finanzas e da la repartiziun da las incumbensas tranter la Confederaziun ed ils chantuns (NGF), en vigur dapi il 1. da schan. 2008 (AS 2007 5779; BBl 2005 6029).

75 Integrà tras la cifra I da la LF dals 6 d’oct. 2006, en vigur dapi il 1. da dec. 2007 (AS 2007 5237; BBl 2005 2151).

17

451 Protecziun da la natira, da la cuntrada e dals animals

Parc natiral regiunal

Parc natiral d’aventura

Sustegn d’iniziativas regiunalas

c. a la perscrutaziun scientifica, en spezial da la flora e da la fauna indigena sco er dal svilup natiral da la cuntrada.

3 El sa cumpona: a. d’ina zona centrala, en la quala la natira vegn surlaschada a

sasezza ed a la quala la publicitad ha mo in access limità; b. d’ina zona periferica, en la quala la cuntrada da cultura vegn

cultivada en ina moda che respecta la natira ed è protegida cunter intervenziuns dischavantagiusas.

Art. 23g 1 In parc natiral regiunal è in territori pli grond, populà per part, ch’è caracterisà spezialmain da particularitads da sia natira e da sia cun- trada cultivada e dal qual ils edifizis e stabiliments s’integreschan en il maletg da la cuntrada ed en il maletg dals lieus. 2 En il parc natiral regiunal vegn:

a. mantegnida ed augmentada la qualitad da la natira e da la cuntrada;

b. rinforzada l’economia che vegn exequida en moda persistenta e promovida la commerzialisaziun da ses products e da ses servetschs.

Art. 23h 1 In parc natiral d’aventura è in territori che sa chatta en la vischinanza d’in territori fermamain populà, che porscha spazis da viver intacts a la fauna ed a la flora indigena e che pussibilitescha a la publicitad da far experientschas en la natira. 2 En quest rom serva el er a l’educaziun ambientala. 3 El sa cumpona:

a. d’ina zona centrala, en la quala la natira vegn surlaschada a sasezza ed a la quala la publicitad ha mo in access limità;

b. d’ina zona transitorica, en la quala igl è pussaivel da far expe- rientschas en la natira e la quala serva sco zona da plimatsch cunter influenzas nuschaivlas per la zona centrala.

Art. 23i 1 Ils chantuns sustegnan stentas regiunalas per installar e per mante- gnair parcs d’impurtanza naziunala. 2 Els procuran che la populaziun en las vischnancas pertutgadas possia cooperar en moda adequata.

18

451Protecziun da la natira e da la patria. LF

Label da parc e da products

Agids finanzials

Prescripziuns dal Cussegl federal

Art. 23j 1 La Confederaziun conceda a l’instituziun purtadra d’in parc sin dumonda dals chantuns in label da parc, sch’il parc:

a. vegn segirà a lunga vista cun mesiras cunvegnentas; b. ademplescha las pretensiuns tenor l’artitgel 23f, 23g u 23h u

tenor ils artitgels 23e, 23i alinea 2 e 23l literas a e b. 2 L’instituziun purtadra d’in parc cun label da parc conceda a las persunas ed als manaschis, che produceschan en il parc products en moda persistenta u che furneschan servetschs, sin dumonda in label da products per caracterisar quests products e quests servetschs. 3 Ils labels da parc e da products vegnan concedids a temp limità.

Art. 23k 1 En il rom dals credits deliberads e sin basa da cunvegnas da program conceda la Confederaziun als chantuns agids finanzials globals per installar, per manar e per segirar la qualitad da parcs d’impurtanza naziunala:

a. sch’ils parcs adempleschan las pretensiuns tenor l’artitgel 23j alinea 1 literas a e b;

b. sche las mesiras pretendiblas per gidar sasez e las autras pussaivladads da finanziaziun na bastan betg;

c. sche las mesiras èn economicas e vegnan exequidas en moda professiunala.

2 L’autezza dals agids finanzials sa drizza tenor l’efficacitad da las mesiras.

Art. 23l Il Cussegl federal decretescha prescripziuns davart:

a. las pretensiuns per conceder labels da parc e da products a parcs d’impurtanza naziunala, en spezial davart la grondezza dal territori, davart las utilisaziuns admessas, davart las mesi- ras da protecziun e davart la garanzia dals parcs a lunga vista;

b. la concessiun e l’utilisaziun dals labels da parc e da products; c. la conclusiun da cunvegnas da program e la controlla da

l’efficacitad dals agids finanzials globals da la Confederaziun; d. il sustegn da la perscrutaziun scientifica davart parcs d’impur-

tanza naziunala.

19

451 Protecziun da la natira, da la cuntrada e dals animals

Parc naziunal existent en il chantun Grischun

Duair da diligenza

Art. 23m 1 Per il parc naziunal existent en il chantun Grischun vala la Lescha dals 19 da december 198076 davart il Parc naziunal. 2 La Confederaziun po conceder a la fundaziun «Parc naziunal sviz- zer» il label da parc gia avant in eventual engrondiment cun ina zona periferica tenor l’artitgel 23f alinea 3 litera b. 3 Ses eventual engrondiment cun ina zona periferica vegn promovì tenor l’artitgel 23k.

Secziun 3c77 Resursas geneticas

Art. 23n78 1 Tgi che – tenor il Protocol da Nagoya – utilisescha resursas geneticas u obtegna directamain avantatgs da l’utilisaziun da quellas (utilisader), sto agir cun tut la diligenza pretendida tenor las circumstanzas per garantir:

a. che l’access a las resursas geneticas haja gì lieu en moda legala; e

b. ch’i sajan vegnidas fixadas en moda consensuala cundiziuns davart la repartiziun equilibrada e gista dals avantatgs resultads.

2 Betg suttamessas al duair da diligenza èn las resursas geneticas che: a. derivan d’in pajais che n’è betg part contractanta dal Protocol

da Nagoya; b. derivan d’in pajais, nua ch’i mancan prescripziuns naziunalas

davart l’access e davart la repartiziun dals avantatgs; c. derivan d’in territori ch’è situà ordaifer ils cunfins da la

giurisdicziun naziunala d’ina part contractanta dal Protocol da Nagoya;

d. èn cumpigliadas d’ina regulaziun internaziunala speziala tenor l’artitgel 4 dal Protocol da Nagoya per lur utilisaziun specifica;

e. èn resursas geneticas umanas; f. na vegnan betg utilisadas sco bains da commerzi u da consum

en il senn dal Protocol da Nagoya.

SR 454 77 Integrà tras l’agiunta dal COF dals 21 da mars 2014 (Protocol da Nagoya), en vigur dapi

ils 12 d’oct. 2014 (AS 2014 2629; BBl 2013 3009). 78 Guardar er art. 25d.

20

76

451Protecziun da la natira e da la patria. LF

Obligaziun d’annunzia

Enconu- schientschas tradiziunalas

3 L’utilisaziun da resursas geneticas tenor l’alinea 1 cumpiglia la rea- lisaziun d’activitads da perscrutaziun e da svilup vi da la cumposiziun genetica u biochemica da resursas geneticas inclusiv l’applicaziun da la biotecnologia. 4 L’access tenor l’alinea 1 litera a è legal, sch’el correspunda tenor il Protocol da Nagoya a las prescripziuns naziunalas davart l’access e davart la repartiziun dals avantatgs da quellas parts contractantas dal Protocol da Nagoya che mettan a disposiziun las resursas. 5 Sche las pretensiuns tenor l’alinea 1 literas a e b n’èn betg adem- plidas, sto l’utilisader procurar per l’adempliment posteriur ubain desi- ster d’utilisar las resursas geneticas pertutgadas u d’obtegnair avan- tatgs directs da lur utilisaziun. Per situaziuns d’urgenza po il Cussegl federal prevair che las pretensiuns per resursas geneticas, ch’èn orga- nissems patogens u nuschaivels, possian vegnir ademplidas cun retard. 6 Il Cussegl federal regla tge infurmaziuns davart las resursas gene- ticas utilisadas che ston vegnir registradas e dadas vinavant ad utilisa- ders successivs.

Art. 23o79 1 L’observaziun dal duair da diligenza sto vegnir annunziada al UFAM avant l’autorisaziun d’admissiun al martgà ubain, sch’ina tala n’è betg necessaria, avant la commerzialisaziun da products, dals quals il svilup sa basa sin l’utilisaziun da resursas geneticas. 2 Infurmaziuns en connex cun l’observaziun dal duair da diligenza pon vegnir tramessas vinavant al Center internaziunal d’infurmaziun tenor l’artitgel 14 dal Protocol da Nagoya ed ad autoritads naziunalas cum- petentas da las parts contractantas dal Protocol da Nagoya. Il num da la persuna che ha fatg l’annunzia, il product che duai vegnir commer- zialisà, la resursa genetica utilisada, la data da l’access a quella sco er sia funtauna vegnan rendids accessibels a la publicitad. 3 Il Cussegl federal designescha ils posts ch’èn cumpetents per exami- nar l’observaziun da l’obligaziun d’annunzia. El po prevair excepziuns da l’obligaziun d’annunzia, sche l’examinaziun u l’observaziun da l’obligaziun d’annunzia vegn garantida en in’autra moda.

Art. 23p Ils artitgels 23n e 23o valan er per enconuschientschas tradiziunalas da cuminanzas indigenas e domiciliadas al lieu che sa refereschan a resursas geneticas, nun che questas enconuschientschas tradiziunalas sajan gia accessiblas libramain a la publicitad.

Guardar er art. 25d.79

21

451 Protecziun da la natira, da la cuntrada e dals animals

Art. 23q Resursas 1 Il Cussegl federal po far dependent l’access a resursas geneticas en geneticas en Svizra Svizra d’ina annunzia u d’ina permissiun sco er supplementarmain

d’ina cunvegna che regla l’utilisaziun da las resursas geneticas e la repartiziun dals avantatgs che resultan da quai. 2 La Confederaziun po sustegnair il mantegniment e l’utilisaziun persistenta da las resursas geneticas.

Secziun 4 Disposiziuns penalas

Art. 2480 Delicts 1 Cun in chasti da detenziun fin 1 onn u cun in chasti pecuniar vegn

chastià, tgi che fa intenziunadamain e senza autorisaziun il suandant:81

a.82 destruescha u donnegia grevamain in monument natiral u cultural protegì da questa lescha, in lieu istoric protegì, ina cuntrada natirala protegida u in biotop protegì;

b. runca, cuvra u maina en in’autra moda a la piriziun la vegeta- ziun da las rivas;

c.83 destruescha u donnegia grevamain objects natirals u antiqui- tads da valur scientifica che sa chattan en il terren84 (art. 724 al. 1 CCS85);

d.86 ... 2 Sch’il delinquent agescha per negligientscha, importa la multa fin a 40 000 francs.87

80 Versiun tenor la cifra I da la LF dals 19 da zer. 1987, en vigur dapi il 1. da favr. 1988 (AS 1988 254; BBl 1985 II 1445).

81 Versiun tenor l’art. 333 dal Cudesch penal (SR 311.0) en la versiun da la LF dals 13 da dec. 2002, en vigur dapi il 1. da schan. 2007 (AS 2006 3459; BBl 1999 1979).

82 Versiun tenor la cifra I da la LF dals 24 mars 1995, en vigur dapi il 1. da favr. 1996 (AS 1996 214; BBl 1991 III 1121).

83 Integrà tras la cifra I da la LF dals 24 da mars 1995 (AS 1996 214; BBl 1991 III 1121). Versiun tenor l’art. 32 cifra 4 da la LF dals 20 da zer. 2003 davart il transferiment da bains culturals, en vigur dapi il 1. da zer. 2005 (AS 2005 1869; BBl 2002 535).

84 Rectifitgà da la Cumissiun da redacziun da l’AF (art. 58 al. 1 LParl; SR 171.10). 85 SR 210 86 Integrà tras la cifra I da la LF dals 21 da zer. 1996 (AS 1997 1152; BBl 1995 IV 629).

Abolì tras la cifra 1 da l’agiunta 1 da la LF dals 16 da mars 2012 davart il traffic cun spezias d’animals e da plantas protegidas, cun effect dapi il 1. d’oct. 2013 (AS 2013 3095; BBl 2011 6985).

87 Versiun tenor l’art. 333 dal Cudesch penal (SR 311.0) en la versiun da la LF dals 13 da dec. 2002, en vigur dapi il 1. da schan. 2007 (AS 2006 3459; BBl 1999 1979).

22

451Protecziun da la natira e da la patria. LF

Art. 24a88 Surpassaments 1 Cun ina multa fin a 20 000 francs vegn chastià, tgi che:

a. n’ademplescha betg ina cundiziun u ina pretensiun ch’è vegnida liada a la concessiun d’ina contribuziun federala renviond a questa disposiziun penala;

b.89 cuntrafa ad ina prescripziun executiva ch’è vegnida decretada sin basa dals artitgels 16, 18, 18a, 18b, 18c, 19, 20, 23c, 23d e 25a e da la quala il surpassament è vegnì declerà sco chastia- bel;

c. commetta nunautorisadamain in act, per il qual è necessaria ina permissiun tenor ils artitgels 19, 22 alinea 1 u 23.

2 Cun ina multa fin a 100 000 francs vegn chastià, tgi che resista intenziunadamain a far las indicaziuns tenor l’artitgel 23o ubain fa intenziunadamain indicaziuns faussas; sch’il delinquent agescha per negligientscha, vegn el chastià cun ina multa fin a 40 000 francs. Il derschader po ordinar la publicaziun da la sentenzia.90

Art. 24b91 Applicaziun Ils artitgels 6 e 7 da la Lescha federala dals 22 da mars 197492 davart per persunas giuridicas e il dretg penal administrativ èn applitgablas. per societads commerzialas

Art. 24c93 Confiscaziun L’artitgel 69 dal Cudesch penal94 davart la confiscaziun d’objects u

d’avantatgs da facultad ch’èn vegnids acquistads tras in malfatg è applitgabel.

88 Integrà tras la cifra I da la LF dals 19 da zer. 1987, en vigur dapi il 1. da favr. 1988 (AS 1988 254; BBl 1985 II 1445).

89 Versiun tenor la cifra I da la LF dals 21 da zer. 1996, en vigur dapi il 1. da fan. 1997 (AS 1997 1152; BBl 1995 IV 629).

90 Integrà tras l’agiunta dal COF dals 21 da mars 2014 (Protocol da Nagoya), en vigur dapi ils 12 d’oct. 2014 (AS 2014 2629; BBl 2013 3009).

91 Integrà tras la cifra I da la LF dals 19 da zer. 1987, en vigur dapi il 1. da favr. 1988 (AS 1988 254; BBl 1985 II 1445).

92 SR 313.0 93 Integrà tras la cifra I da la LF dals 19 da zer. 1987 (AS 1988 254; BBl 1985 II 1445).

Versiun tenor l’art. 334 dal Cudesch penal (SR 311.0) en la versiun da la LF dals 13 da dec. 2002, en vigur dapi il 1. da schan. 2007 (AS 2006 3459; BBl 1999 1979).

94 SR 311.0

23

451 Protecziun da la natira, da la cuntrada e dals animals

Art. 24d95 Persecuziun 1 La persecuziun penala è chaussa dals chantuns. penala

2 ...96

Art. 24e97 Restabiliment Tge che donnegia in monument natiral u cultural protegì da questa dal stadi legal lescha, in lieu istoric protegì, ina cuntrada natirala protegida, in biotop

protegì u ina vegetaziun da las rivas protegida po vegnir obligà – independentamain d’ina procedura penala:

a. d’eliminar las mesiras ch’èn vegnidas prendidas illegalmain; b. da surpigliar ils custs che resultan tras l’eliminaziun dal donn; c. da prestar ina cumpensaziun adequata, sch’il restabiliment n’è

betg pussaivel.

Secziun 5 Execuziun, organisaziun ed infurmaziun98

Art. 24f 99 Cumpetenzas Ils chantuns exequeschan questa lescha, nun che l’execuziun saja executivas dals chantuns attribuida a la Confederaziun. Els decreteschan las prescripziuns

necessarias.

Art. 24g100 Surveglianza e 1 La Confederaziun surveglia l’execuziun da questa lescha. coordinaziun tras la Confederaziun 2 Ella coordinescha las mesiras executivas dals chantuns e dals ser-

vetschs federals pertutgads.

95 Integrà tras la cifra I da la LF dals 19 da zer. 1987, en vigur dapi il 1. da favr. 1988 (AS 1988 254; BBl 1985 II 1445).

96 Integrà tras la cifra I da la LF dals 21 da zer. 1996 (AS 1997 1152; BBl 1995 IV 629). Abolì tras la cifra 1 da l’agiunta 1 da la LF dals 16 da mars 2012 davart il traffic cun spezias d’animals e da plantas protegidas, cun effect dapi il 1. d’oct. 2013 (AS 2013 3095; BBl 2011 6985).

97 Integrà tras la cifra I da la LF dals 19 da zer. 1987 (AS 1988 254; BBl 1985 II 1445). Versiun tenor la cifra I da la LF dals 24 mars 1995, en vigur dapi il 1. da favr. 1996 (AS 1996 214; BBl 1991 III 1121).

98 Versiun tenor l’agiunta dal COF dals 21 da mars 2014 (Protocol da Nagoya), en vigur dapi il 1. da sett. 2014 (AS 2014 2629; BBl 2013 3009).

99 Integrà tras l’agiunta dal COF dals 21 da mars 2014 (Protocol da Nagoya), en vigur dapi il 1. da sett. 2014 (AS 2014 2629; BBl 2013 3009).

100 Integrà tras l’agiunta dal COF dals 21 da mars 2014 (Protocol da Nagoya), en vigur dapi il 1. da sett. 2014 (AS 2014 2629; BBl 2013 3009).

24

451Protecziun da la natira e da la patria. LF

Cumpetenzas executivas da la Confederaziun

Organisaziun104

Infurmaziun e cussegliaziun

Art. 24h101 1 L’autoritad federala che exequescha in’autra lescha federala u in contract internaziunal è – ademplind questa incumbensa – cumpetenta er per exequir questa lescha. Avant che prender ina decisiun lascha ella vegnir a pled ils chantuns pertutgads. Il UFAM, l’Uffizi federal da cultura, l’Uffizi federal da vias ed ils ulteriurs servetschs federals per- tutgads coopereschan a l’execuziun tenor ils artitgels 62a e 62b da la Lescha federala dals 21 da mars 1997102 davart l’organisaziun da la regenza e da l’administraziun. 2 Sche la procedura tenor l’alinea 1 n’è betg adattada per tschertas incumbensas, regla il Cussegl federal l’execuziun tras ils servetschs federals pertutgads. 3 La Confederaziun exequescha las prescripziuns davart resursas geneticas (art. 23n–23q); ella po engaschar ils chantuns per tschertas incumbensas parzialas. 4 Las autoritads executivas da la Confederaziun resguardan las mesiras ch’ils chantuns han prendì a favur da la protecziun da la natira e da la patria.

Art. 25103 1 Il Cussegl federal nominescha ina u pliras cumissiuns consultativas per la protecziun da la natira, per la protecziun da la patria e per la tgira da monuments. 2 Ils chantuns designeschan posts spezialisads per la protecziun da la natira, per la protecziun da la patria e per la tgira da monuments.

Art. 25a105 1 La Confederaziun ed ils chantuns procuran per l’infurmaziun e per la cussegliaziun da las autoritads e da la publicitad concernent l’impur- tanza e concernent il stadi da la natira e da la cuntrada. 2 Ella ed els recumondan mesiras da protecziun e da mantegniment adattadas.

101 Integrà tras l’agiunta dal COF dals 21 da mars 2014 (Protocol da Nagoya), en vigur dapi il 1. da sett. 2014 (AS 2014 2629; BBl 2013 3009).

102 SR 172.010 103 Versiun tenor la cifra I da la LF dals 24 mars 1995, en vigur dapi il 1. da favr. 1996

(AS 1996 214; BBl 1991 III 1121). 104 Integrà tras la cifra I da l’agiunta da la LF dals 21 da dec. 1995, en vigur dapi il

1. da fan. 1997 (AS 1997 1155; BBl 1993 II 1445). 105 Integrà tras la cifra I da l’agiunta da la LF dals 21 da dec. 1995, en vigur dapi il

1. da fan. 1997 (AS 1997 1155; BBl 1993 II 1445).

25

451 Protecziun da la natira, da la cuntrada e dals animals

Restituziun da palids e da cuntradas da palì

Disposiziun transitorica da la midada dals 21 da mars 2014

Secziun 6 Disposiziuns finalas106

Art. 25b107 1 Ils chantuns designeschan ils stabiliments, ils edifizis e las midadas dal terren ch’èn vegnids fatgs suenter il 1. da zercladur 1983 en palids ed en cuntradas da palì da bellezza particulara e d’impurtanza naziu- nala, che cuntrafan a las finamiras da protecziun e che n’èn betg vegnids permess cun vigur legala sin basa da zonas d’utilisaziun che correspundan a la Lescha davart la planisaziun dal territori108. 2 En la cuntrada da palì da Rothenthurm designeschan ils chantuns Sviz e Zug ils stabiliments, ils edifizis e las midadas dal terren ch’èn vegnids fatgs suenter il 1. da zercladur 1983 e che crodan sut la disposiziun transitorica da l’artitgel 24sexies alinea 5 da la Constituziun federala109. 3 La restituziun dal stadi oriund vegn ordinà da quella autoritad chan- tunala u federala che fiss responsabla per decider davart la permissiun u davart l’execuziun da projects correspundents. En connex cun la restituziun dal stadi oriund sto vegnir resguardà il princip da propor- ziunalitad.

Art. 25c110

Art. 25d111

Ils artitgels 23n e 23o èn applitgabels per causals che sa refereschan a l’access a resursas geneticas che ha gì lieu suenter l’entrada en vigur da questas disposiziuns.

106 Versiun tenor la cifra I da la LF dals 24 mars 1995, en vigur dapi il 1. da favr. 1996 (AS 1996 214; BBl 1991 III 1121).

107 Oriundamain art. 25a. Integrà tras la cifra I da la LF dals 24 da mars 1995, en vigur dapi il 1. da favr. 1996 (AS 1996 214; BBl 1991 III 1121).

108 SR 700 109 [AS 1988 352]. A la disposiziun numnada correspunda oz l’art. 78 al. 5 da la Cst. dals

18 d’avr. 1999 (SR 101). 110 Integrà tras la cifra I da l’agiunta da la LF dals 21 da mars 2003 davart la tecnica genetica

(AS 2003 4803; BBl 2000 2391). Abolì tras la cifra 43 da l’agiunta da la Lescha federala dals 17 da zer. 2005 davart il Tribunal administrativ federal, cun effect dapi il 1. da schan. 2007 (AS 2006 2197 1069; BBl 2001 4202).

111 Integrà tras l’agiunta dal COF dals 21 da mars 2014 (Protocol da Nagoya), en vigur dapi ils 12 d’oct. 2014 (AS 2014 2629; BBl 2013 3009).

26

451Protecziun da la natira e da la patria. LF

Art. 26 Entrada Il Cussegl federal fixescha il termin che questa lescha entra en vigur. en vigur112 El decretescha las prescripziuns executivas necessarias.

Data da l’entrada en vigur: 1. da schaner 1967113

112 Integrà tras la cifra I da la LF dals 24 da mars 1995, en vigur dapi il 1. da favr. 1996 (AS 1996 214; BBl 1991 III 1121).

113 COCF dals 27 da dec. 1966.

27

451 Protecziun da la natira, da la cuntrada e dals animals

28