Non official translation

1. Criminal legislation of the Republic of Armenia consists of this Code. New laws which envisage criminal liability are incorporated into the Criminal Code.
2. The Criminal Code is based on the Constitution of the Republic of Armenia and international principles and norms.

Article 2. The objectives of the Criminal Code.

1. The objectives of the Criminal Code are as follows: to protect from criminal encroachment human and citizens’ rights and freedoms, the rights of legal entities, property, the environment, public order and security, constitutional order, as well as to prevent crime.
2. To implement these objectives, the Criminal Code stipulates the grounds for criminal liability and the principles of criminal legislation, and determines which dangerous acts are considered criminal offences for the society and establishes the types of punishment for the committal of these acts and other penal and legal measures.

Article 3. The grounds for criminal liability.

The only ground for criminal liability is crime, i.e., committal of an act which incorporates all elements of crime, envisaged by criminal law.

Article 4. Principles of criminal legislation.

The Criminal Code is based on the principles of legitimacy, equality before the law, inevitable liability, personal liability, liability in accordance with the offence, individuality of justice and liability, and humanism.

Article 5. Principle of legitimacy.

1. It is only the criminal law that decides whether the act is criminal and punishable, as well as other criminal and legal consequences.
2. The application of criminal law by analogy is prohibited.

Article 6. Principle of equality before the law.

The persons who committed a crime are equal before the law and are subject to criminal liability regardless of sex, race, color, language, religion, political or other beliefs, national or social origin, ethnic minority identity, birth, property, or other statuses.

Article 7. Principle of inevitability of liability.

1. Each person who committed a crime is subject to the punishment envisaged by criminal law or other legal and penal measures.
2. Exemption from criminal liability and punishment is possible only in the event of the grounds and conditions envisaged in the Criminal Code.

Article 8. Principle of personal liability.

The individual is subject to criminal liability only for the offence committed personally.

Article 9. Principle of liability in accordance with the offence.

1. The person is subject to criminal liability only for the socially dangerous action or inaction and its socially dangerous consequences, of which he was found guilty by a competent court.
2. Objective incrimination, i.e., criminal liability for infliction of damage without guilt, is prohibited.

Article 10. Principle of individuality of justice and liability.

1. The punishment and other legal and penal measures applied to the person who committed an offence must be fair, appropriate to the gravity of the crime, to the circumstances in which it was committed, to the personality of the criminal; they must be necessary and sufficient to correct the criminal and to prevent new offences.
2. The repeated conviction of the person for the committal of the same crime is prohibited.

Article 11. Humanitarian principle.

1. The Criminal Code serves to provide the physical, mental, financial, ecological, etc. security of man.
2. No one shall be subjected to torture or cruel, inhuman or humiliating treatment or punishment.

Chapter 2.

Operation of the criminal law in time and space

Article 12. Operation of the criminal law in time

1. The criminality and punishability of the act is determined by the acting criminal law at the time of committal of the offence.
2. The time of committal of crime is the time when socially dangerous action (inaction)
was committed, regardless when the consequences started to take effect.

Article 13. Retroactive effect of criminal law.

1. The law eliminating the criminality of the act, mitigating the punishment or improving the status of the criminal in any way, has retroactive effect, i.e., this law is extended to the persons who committed this act before this law had taken effect, including those persons who are serving the punishment or served the punishment, but have a record of conviction.
2. The law stipulating the criminality of the act, making the punishment more severe or worsening the status of the criminal in any other way, has no retroactive effect.
3. The law partially mitigating the punishment and, in the meantime, partially making the punishment more severe has retroactive effect only in respect to the part which
mitigates the punishment.

Article 14. The effect of the criminal law with regard to persons who committed crime in the territory of the Republic of Armenia.

1. The person who committed a crime in the territory of the Republic of Armenia is subject to liability under the Criminal Code of the Republic of Armenia.
2. The crime is considered committed in the territory of the Republic of Armenia when:
1) it started, continued or finished in the territory of the Republic of Armenia;
2) it was committed in complicity with the persons who committed crimes in other countries.
3. In case of crimes committed in the territory of the Republic of Armenia and other states, the person’s liability arises under the Criminal Code of the Republic of Armenia,
if the person was subjected to criminal liability in the territory of the Republic of Armenia and unless an international treaty of the Republic of Armenia prescribes otherwise.
4. The person who committed a crime on board of a ship or flying aircraft bearing the flag or the identification of the Republic of Armenia is subject to criminal liability, regardless of their whereabouts, under the Criminal Code of the Republic of Armenia, unless otherwise stipulated in an international treaty of the Republic of Armenia. Also subject to liability under the Criminal Code of the Republic of Armenia, is the person
who committed a crime on board of a military ship or aircraft of the Republic of Armenia, regardless of their location
5. The issue of the criminal liability of foreign diplomatic representatives and other persons enjoying diplomatic immunity, in the case of committal of crime by the latter in the territory of the Republic of Armenia, is resolved in accordance with the norms of international law.

Article 15. Effect of criminal law with regard to persons who committed crimes outside the territory of the Republic of Armenia.

1. The citizens of the Republic of Armenia who committed crime outside the territory of the Republic of Armenia, as well as stateless persons permanently residing in the Republic of Armenia, are subject to criminal liability under the Criminal Code of the Republic of Armenia, if the act committed by them is recognized as a crime in the legislation of the state where the crime was committed, and if they were not convicted in another state. When convicting the above mentioned persons, the punishment can not exceed the upper limit for punishment in the state where the crime was committed.
2. The citizens of the Republic of Armenia who committed crime outside the territory of the Republic of Armenia, as well as stateless persons permanently residing in the Republic of Armenia, are subject to criminal liability under Articles 384, 386-391, 393-
397 of this Criminal Code, regardless whether the act is considered or not considered a crime in the state where the crime was committed.
3. Foreign citizens and stateless persons not permanently residing in the Republic of Armenia, who committed a crime outside the territory of the Republic of Armenia, are subject to criminal liability under the Criminal Code of the Republic of Armenia, if they committed:
1) such crimes which are provided in an international treaty of the Republic of Armenia;
2) such grave and particularly grave crimes which are directed against the interests of the Republic of Armenia or the rights and freedoms of the RA citizens.
4. The rules established in part 3 of this Article are applicable if the foreign citizens and stateless persons not permanently residing in the Republic of Armenia, have not been convicted for this crime in another state and are subjected to criminal liability in the territory of the Republic of Armenia.

Article 16. Extradition of persons who committed a crime.

1. The citizens of the Republic of Armenia who committed a crime in another state are not extradited to that state.
2. In accordance with an international treaty of the Republic of Armenia, the foreign citizens and the stateless persons who committed a crime outside the territory of the Republic of Armenia and who find themselves in the Republic of Armenia, can be extradited to a foreign state, for criminal liability or to serve the punishment.
3. The persons specified in part 2 of this Article are not extradited to foreign states if there are serious reasons to believe that they can be subjected to torture there.
4. If the legislation of the country seeking extradition of persons who committed a crime envisages death penalty for the given crime, then the extradition of persons who committed a crime can be turned down, unless the party seeking extradition presents satisfying assurances to this country that the death penalty will not be executed.
5. In case of refusal to extradite the person who committed a crime, the prosecution for the crime committed in the territory of a foreign country is done in accordance with the legislation of the Republic of Armenia.

Article 17. Legal significance of a person’s conviction outside the RA

1. The court ruling in a foreign country can be taken into account, provided the RA citizen, foreign citizen or a stateless person was convicted for a crime committed outside the RA, and committed a repeated crime in the RA.
2. In accordance with part 1 of this article, recidivism, unserved punishment or other legal consequences of a foreign court ruling are taken into account when qualifying the new crime, assigning punishment, and exempting from criminal liability or punishment.

Section 2. Crime. Chapter 3.

The notion and types of crime.

Article 18. The notion of crime.

1. The willful committal of a socially dangerous act envisaged in this Code is considered a crime.
2. The act or inaction which may formally contain the features of an act envisaged in this Code, but which, however, does not present public danger because of its
little significance, i.e. it did not cause or could not have caused significant damage to an individual or a legal entity, to the society or the state, is not considered a crime.

Article 19. Types of crime.

1. Crimes are categorized, by nature and degree of social danger, as not very grave, medium gravity, grave and particularly grave.
2. The willful acts, for the committal of which this Code envisages maximal imprisonment of two years, or for which a punishment not related to imprisonment is envisaged, as well as acts committed through negligence, for which this Code
envisages a punishment not exceeding three years of imprisonment, are considered not very grave crimes.
3. Medium-gravity crimes are those willful acts for which this Code envisages a maximal punishment not exceeding five years of imprisonment, and the acts committed through negligence, for which this Code envisages a maximal punishment not exceeding ten years of imprisonment.
4. Grave crimes are those willful acts for which this Code envisages a maximal punishment not exceeding ten years of imprisonment.
5. Particularly grave crimes are those willful acts for which this Code envisages a maximal imprisonment for more than ten years or for life.

Article 20. Aggregate of crimes.

1. The following is considered an aggregate of crimes:
1) committal of two or more crimes stipulated by different articles or different sections of the same article of this Code, for none of which the person has been convicted;
2) a single act (inaction) which incorporates the features of crimes envisaged in two or more articles of this Code.
2. In case of aggregate of crimes, the person is liable for each crime, under the relevant article of this Code, or part of the article.

Article 21. Repeated crime

1. The committal of two or more offenses under the same article of the Special Part of this Code or part of the article are considered repeated crimes.
2. The repeatedness envisaged in part 1 of this Article is absent in the on-going crime which consists of two or more acts united by one general criminal intent.
3. The committal of a crime envisaged by two or more articles of this Code is considered repeated only for cases specified in the Special Part of this Code.
4. There is no repeatedness if the person was legally exempted from criminal liability for a past crime or the record of conviction for this crime was expunged.

Article 22. Recidivism.

1. The committal of a willful crime by the person who had a criminal record in the past for a willful crime, is considered recidivism.
2. Recidivism is considered dangerous:
1) in the case of a willfully committed crime, if the person had been previously sentenced to imprisonment for willful crime no less than twice;
2) in the case of committal of a grave crime, if the person had been previously sentenced to imprisonment for the committal of a grave or particularly grave crime.
3. Repeated crime is considered particularly dangerous:
1) in the case of committal of such a crime for which he is sentenced to imprisonment, if, in the past, the person had been sentenced to imprisonment no less than thrice, in any sequence, for willful medium-gravity crimes, for grave or particularly grave crimes;
2) in the case of committal of a grave crime for which he is sentenced to imprisonment, if in the past the person had been sentenced to imprisonment twice for grave or particularly grave crimes.
3) In the case of committal of a particularly grave crime by the person, if in the past the person had been convicted for a grave or particularly grave crime.
4. The crime for which the criminal record has been quashed by procedure established in this Code, as well as the crime committed before the age of 18, is not taken into account when determining recidivism.

Chapter 4.

Persons subject to criminal liability.

Article 23. General conditions of criminal liability.

Only a sane physical person who at the time of crime committal has reached the age established in this Code is subject to criminal liability.

Article 24. The age at which a person is subject to criminal liability.

1. The person who reached the age of 16 before the committal of the crime is subject to criminal liability.
2. The persons who reached the age of 14 before the committal of the crime are subject to criminal liability for murder (Articles 104-109), for inflicting willful severe or medium damage to health (Articles 112-116), for kidnapping people (Article 131), for rape
(Article 138), for violent sexual actions (Article 139), for banditry (Article 179), for theft (Article 177), for robbery (Article 176), for extortion (Article 182), getting hold of a car or other means of transportation without the intention of appropriation (Article 183), for destruction or damage of property in aggravating circumstances (Article 185, parts 2
and 3), for theft or extortion of weapons, ammunition or explosives (Article 238), for theft or extortion of narcotic drugs or psychotropic substances (Article 269), for damaging the means of transportation or communication lines (Article 246), for hooliganism (Article
258).
3. If the person has reached the age envisaged in parts 1 or 2 of this Article, but due to retarded mental development was not able to understand the nature and significance of one’s actions or to control one’s actions, then he is not subject to criminal liability.

Article 25. Insanity.

1. The person who was in the state of insanity when committing a socially
dangerous crime is not liable to criminal liability, i.e., the person could not understand the dangerous nature of one’s actions (inaction) or control one’s actions as a result of chronic mental illness, temporary mental disorder, mental retardation or other mental disease.
2. Forced medical measures can be imposed by the court with respect to the person who committed socially dangerous actions in an insane state.
3. Also not subject to punishment, is the person who committed a crime in the state of insanity, however, had fallen mentally ill before sentencing by the court, which deprived him of the capability of understanding the actual nature and significance of his actions (inaction) or controlling them. Forced medical measures can be imposed by the court with respect to such a person, and after recovery this person can be subjected to punishment.

Article 26. Limited sanity.

1. A sane person who, due to mental disorder, when committing the crime could not entirely understand the actual nature of one’s action (inaction) and its social danger, or control one’s actions, is subject to criminal liability.
2. Limited sanity is taken into account as a mitigating circumstance when imposing the punishment and can become the ground for the enforcement of medical measures, parallel to the punishment.

Article 27. Criminal liability of persons who committed crime in the state of intoxication.

1. The person who committed a crime as a result of alcoholic, narcotic or other intoxication is not exempted from criminal liability.
2. When sentencing an alcoholic, a drug or poison addict, the court can also impose forced medical treatment, provided there is danger of the committal of a new crime due to this addiction.

Chapter 5.

Guilt.

Article 28. Types of guilt.

1. The guilt is manifested willfully or through negligence.
2. An action committed through negligence is a crime if it is particularly envisaged in the
Special Part of this Code.

Article 29. Committal of willful crime.

1. A willful crime can be manifested in direct or indirect willfulness.
2. A crime is considered directly willful if the person understood the danger of his action (inaction) for the society, had foreseen the dangerous consequences for the society and desired the emergence of these consequences.
3. A crime is considered indirectly willful if the person understood the danger of his action (inaction) for the society, had foreseen the dangerous consequences for the society, did not desire the emergence of these consequences but knowingly allowed them to take place.
4. If the law does not link the criminal liability for the accomplished criminal act to the emergence of certain consequences, the crime is considered willfully committed, if the
person who committed it understood the danger of his actions for the society and was willing to commit it.
5. For the aggravating circumstances of the willful crime, the person is subject to criminal liability, if the latter understood these circumstances.

Article 30. Committal of negligent crime.

1. A crime committed through negligence can be manifested through self-confidence or carelessness.
2. A crime is considered committed through self-confidence, if the person had foreseen the possible dangerous nature of one’s action (inaction) for the society, but without sufficient grounds self-confidently hoped that these consequences will be prevented.
3. A crime is considered committed through carelessness, if the person had not foreseen the possible dangerous nature of one’s action (inaction) for the society, although in the given circumstances he was obliged and was able to foresee them.

Article 31. Inflicting damage without guilt

1. An act is considered to have been committed without guilt, if the person did not understand and, in the given circumstances, could not understand the social danger of one’s actions (inaction) or did not foresee the possible socially dangerous consequences thereof, and in the given circumstances was not obliged and could not foresee them.
2. Also, an act is considered to have been committed without guilt, if the person had foreseen the possible socially dangerous consequences of one’s action (inaction), did not wish the emergence thereof, but due to the incompatibility of one’s psychological and physiological properties with the extreme conditions or nervous and mental load, failed to prevent the emergence of these consequences.

Article 32. Liability for crimes with two types of guilt.

If the law envisages a more strict liability for a willful crime which caused severe consequences through negligence, then the person is liable for these consequences only when one had foreseen the possible social danger of one’s action (inaction), however, without good reason, self-confidently hoped that these consequences will be prevented, or had not foreseen the possible consequences of his socially dangerous action (inaction), although in the given circumstances one was obliged to and could foresee them. Such a crime must be considered willfully committed.

Chapter 6.

Completed and unfinished crime.

Article 33. Completed and unfinished crime.

1. A crime is considered completed, if the action incorporates all the elements of crime envisaged in this Code.
2. Attempts to commit a crime and the preparation for grave and particularly grave crimes are considered an unfinished crime.
3. The liability for attempts to commit a crime and the preparation for crime is under the same article of the Special Part of this Code as for complete crimes, referring to Articles
34 or 35 of this Code.

Article 34. Attempt to commit a crime.

Attempt at a crime is the action (inaction) committed through direct willfulness immediately aimed at the committal of crime, if the crime was not finished for reasons beyond the person’s control.

Article 35. Preparation of crime.

Preparation of a crime is the procurement of means or tools or their adaptation for committal of a direct willful crime, as well as willful creation of other conditions for committal of crime, if the crime was not finished for reasons beyond the person’s control.

Article 36. Voluntary refusal from a crime.

1. Voluntary refusal is the termination by the person of preparation or termination of action (inaction) directly aimed at the committal of crime, when the person realized the possibility of completion of the crime.
2. The person who refused to complete the crime is not subject to criminal liability, unless his actually committed act contains other elements of crime.
3. If the organizer of the crime, the abettor or helper refuse voluntarily, they are not subject to criminal liability, provided this person informed the state bodies or through other means and prevented the completion of the crime by the perpetrator.
4. If the actions mentioned in part 3 of this Article did not prevent the committal of the crime by the perpetrator, then, when sentencing, these actions can serve as circumstances mitigating the liability and the sentence.

Chapter 7. Complicity.

Article 37. The notion of complicity.

Willful joint participation of two or more persons in a willful crime is considered complicity.

Article 38. Types of accomplices.

1. The organizer, the abettor and the helper are considered the accomplices to the perpetrator.
2. The perpetrator is the person who immediately committed the crime or immediately participated in its committal with other persons (accomplices), as well as the one who committed the crime through the use of persons not subject to legal criminal liability or the persons who committed a crime through negligence.
3. The organizer is the person who arranged or directed the committal of the crime, as well as, the one who created an organized group for committal of crime or criminal association or directed the latter.
4. The abettor is the person who abetted another person to the committal of crime through persuasion, financial incentive, threat or other means.
5. The helper is the person who assisted to the crime through pieces of advice, instructions, information or provided means, tools, or eliminated obstacles, as well as, the person who had previously promised to harbor the criminal, to hide the means and tools of crime, the traces of the crime or the items procured through crime, as well as, also, the person who had previously promised to acquire or sell such items.

Article 39. The liability of accomplices.

1. The co-perpetrators are subject to liability for the crime under the same article of this
Code.
2. The organizer, the abettor and the perpetrator are subject to liability under the article which envisages the committed crime, referring to Article 38 of this Code, except those cases when they were at the same time the co-perpetrators of the crime.
3. The person who is not a special subject of the crime in the article of the Special Part
of this Code, who participated in the committal of the crime envisaged in this Article, can be liable for this crime only as an organizer, an abettor or helper.
4. In the case when the crime was not completed for reasons beyond control of the perpetrator, the other accomplices are liable for the preparation of the crime or for complicity in the attempt at the crime.
5. If the organizer, the abettor or the helper fail in their actions for reasons beyond their control, then these persons are liable for the preparation of the respective crime.
6. The accomplices are subject to liability only for those aggravating circumstances of the crime of which they were aware.
7. When subjecting the accomplices to liability, the nature and degree of the participation of each of them in the crime are taken into account.

Article 40. Excess of performer.

1. Excess of performer is committal of such a crime by a person that exceeds the willfulness of other accomplices.
2. Other accomplices are not liable for the excess of performer.

Article 41. Committal of crime by a group of individuals, by an organized group or by a criminal association.

1. A crime is considered committed by a group of individuals without prior agreement, if the co-perpetrators who participated in the crime did not previously agree to commit the crime jointly.
2. A crime is considered committed by a group of individuals with prior agreement, if the co-perpetrators who participated in the crime, prior to the commencement of the crime, agreed to commit the crime jointly.
3. A crime is considered committed by an organized group, if it was committed by a stable group of persons who previously united to commit one or more crimes.
4. A crime is considered committed by a criminal association, if it was committed by a consolidated organized group created to commit grave or particularly grave crimes, or by uniting an organized group for the same purposes, as well as if it was committed by a member (members) of the association to achieve his criminal purposes, as well as, committal of a crime by a person not considered a member of the association, by instruction of the criminal association.
5. The person who created or directed an organized group, a criminal association, is subject to liability in cases envisaged in the appropriate articles of this Code: for the creation or direction of an organized group or criminal association, as well as, for all crimes committed by them, if they were involved by his willfulness. Other persons involved in the criminal association are subject to liability for participation in this organization and for those crimes which they committed or prepared.
6. The persons mentioned in this Article incur liability without referral to Article 38 of the
Special Part of this Code.

Chapter 8.

Circumstances excluding the criminality of the act.

Article 42. Necessary defense.

1. The action committed in the state of necessary defense, is not considered a crime, i.e., when defending the life, health and rights of the defender or other person, or defending the state interests from socially dangerous encroachments, or from a real threat, defending oneself by inflicting damage to the perpetrator of the encroachment, provided the necessary defense was not exceeded.
2. When defending a person’s life from dangerous violence or real threat of such violence, any damage can be inflicted, including death.
3. The person is entitled to the right of necessary defense, regardless of the possibility to avoid the encroachment or to appeal to other persons or state bodies, as well as, regardless of the person’s special training or official position.
4. Such deliberate actions which obviously for the self-defender are inadequate with the nature and extent of danger of the encroachment are considered acts of excessive defense.
5. Use of weapon or any other means or objects for the purpose of defense from assault of an armed person or assault of a group of persons, as well as for the purpose of prevention of illegal and forced intrusion into an apartment or other building, is not considered an act of excessive defense, irrespective of the degree of damage incurred by the offender.

Article 43. Inflicting damage when capturing the perpetrator.

1. The actions whereby damage was inflicted to the perpetrator when capturing him, in order to hand him over to the authorized bodies or to prevent him from committing new socially dangerous actions, are not considered a crime, provided the necessary measures have not been exceeded.
2. The measures necessary to capture the perpetrator are considered excessive, if there is obvious disproportion between the capturing measures and the danger of the action and the perpetrator, as well as, the circumstances of capture, as a result of which damage was willfully inflicted to the person which was not determined by the necessity
of capturing.
3. The act of excessive damage inflicted when capturing the perpetrator is a crime, if this is particularly envisaged in the Special Part of this Code.
4. Except specially authorized parsons, the aggrieved person and other citizens also are entitled to capture the perpetrator of the crime.

Article 44. Urgent necessity.

1. Inflicting damage to the interests protected by criminal law in the state of urgent necessity, is not considered a crime, i.e., to eliminate the imminent danger to the life, health, rights and legal interests of the given person or persons, to the interests of the society or the state, if this danger could not be eliminated by other means and no limits of urgent necessity have been exceeded.
2. Willfully inflicted damage obviously disproportionate to the imminent danger, its degree and the considerations of elimination of the danger, when the legally protected interests suffered equal or greater damage compared to the prevented damage, is considered exceeding of urgent necessity.

Article 45. Physical or psychiatric enforcement.

1. Inflicting damage to the interests protected by criminal law by means of physical or psychiatric enforcement, is not considered a crime, if as a result of this enforcement the person could not control his actions (inaction).
2. The issue of criminal liability, when damage is inflicted to legally protected interests by means of physical or psychiatric enforcement, which do not deprive the person of the capability of controlling one’s actions, is resolved taking into account the propositions of Article 46 of this Code.

Article 46. Justified risk.

1. Inflicting damage to the interests protected by criminal law is not considered a crime, when undertaking justified risk to achieve socially useful goals.
2. Risk is considered justified, if the mentioned goal could not be achieved without an action (or inaction) of risk, and when the risking person takes measures to prevent the danger to the interests protected by criminal law.
3. Risk is considered unjustified, if it obviously involves the death of third persons, or the threat of an ecological or public disaster.

Article 47. Execution of an order or instruction.

1. Inflicting damage to the interests protected by criminal law, by the person who acted pursuant to compulsory, appropriately given order or instruction, is not considered a crime. The person who gave such illegal order or instruction is liable for that.
2. The person who committed a willful crime by obviously illegal order or instruction is liable on common grounds.
3. Refusal to execute an obviously illegal order or instruction is an exemption from criminal liability.

Section 3. Punishment. Chapter 9.

Notion of punishment, purposes and types.

Article 48. The notion of punishment and its purposes.

1. Punishment is a means of state enforcement assigned by court sentence on behalf of the state to the person who has been found guilty of the crime, and is expressed in deprivation or restriction of one’s rights and freedoms, as envisaged by law.
2. The purpose of punishment is applied to restore social justice, to correct the punished person, and to prevent crimes.

Article 49. Types of punishment.

The types of punishment are:
1) a fine;
2) prohibition to hold certain posts or practice certain professions;
3) public works;
4) deprivation of special titles or military ranks, categories, degrees or qualification class;
5) confiscation of property;
6) correctional labor;
7) arrest;
8) service in disciplinary battalion;
9) imprisonment for a certain term;
10) life sentence.

Article 50. Basic and supplementary punishments.

1. Public works, correctional labor, arrest, service in disciplinary battalion, imprisonment for a certain term and life sentence are used only as basic punishments.
2. Fines and the prohibition to hold certain posts or practice certain professions are imposed both as basic and supplementary punishments.
3. Deprivation of special titles or military ranks, categories, degrees or qualification class, as well as confiscation of property are applied only as an supplementary punishments.
4. Only one basic punishment can be assigned for one crime. One or more supplementary punishment can be added to the basic punishment in cases envisaged in the Special part of this Code.
5. Fines, confiscation of property and the prohibition to hold certain posts or practice certain professions, as supplementary punishment, can be assigned only in cases envisaged in the Special Part of this Code.

Article 51. Fines.

1. A fine is a financial punishment imposed in the amount of 30 to 1000 minimal salaries as established by law of the Republic of Armenia at the moment of fining.
2. The court determines the amount of the fine, taking into account the nature and gravity of the crime, as well as, the property status of the convicted person.
3. If the convicted person, due to personal or financial situation, is incapable of immediately paying the fine in full, the court establishes a payment deadline, up to 1 year, or allows to pay the fine on installment within the same period. This privilege is null and void, if the convicted person fails to pay the portions of the mentioned amount on time.
4. In case of impossibility to pay the fine, the court can substitute the fine or unpaid part thereof with public works counting 10 hours of public works as minimal salary.

Article 52. Deprivation of the right to hold certain posts or practice certain professions.

1. Deprivation of the right to hold certain posts is a prohibition to hold certain positions in state and local self-government bodies, organizations, and the deprivation
of practicing certain professions is a prohibition to hold certain occupations related to the nature of the crime.
2. Prohibition to hold certain posts or practice certain professions, as a basic punishment is established for the term of 2 to 7 years for willful crimes, and from 1 to 5 years, for crimes through negligence, and as an supplementary punishment, from 1 to 3 years.
3. Deprivation of the right to hold certain posts or to practice certain professions can be applied in cases when the court, basing on the nature of the crime committed by the offender during the period of his/her holding the post or practicing certain a profession, does not find it possible for him/her to hold certain posts or to practice certain professions.

Article 53. Deprivation of special titles or military ranks, categories, degrees or qualification class

When convicting a person for the committal of grave or particularly grave crimes, the court, taking into account the features characteristic of the perpetrator, can deprive the latter from special titles or military ranks, categories, degrees or qualification class.

Article 54. Public works

1. Public work is the execution of free socially useful, authorized work by the convict at the expense of his leisure time after basic work or classes, as determined by local self- government bodies.
2. The duration of assigned public works shall amount to 360-1500 hours.
3. Public work is assigned as an alternative punishment to imprisonment, in case of written consent of the person to be convicted, which is submitted before the court decision is made, following the time periods set forth in this Code.
4. Public work is not assigned to first or second degree disabled, persons under 16 at the time of sentencing, pension-age persons, pregnant women and drafted servicemen.
5. In case of ill-faith evasion from performing public work, the court replaces the unperformed part of the public work by arrest or imprisonment of a certain period, within the time periods set forth in this Code.

Article 55. Confiscation of property.

1. Confiscation of property is the enforced and uncompensated seizure of the property considered to be the convict’s property or part thereof in favor of the state.
2. The amount of confiscation is determined by the court, taking into consideration the damage to property inflicted by the crime, as well as amount of criminally acquired property. The amount of confiscation can not exceed the amount of criminally acquired property or profit.
3. Confiscation of property can be assigned in cases envisaged in the Special Part of this Code and for grave and particularly grave crimes committed with mercenary motives.
4. The property necessary for the convict or the persons under his care is not subject to confiscation, in accordance with the list envisaged by law.

Article 56. Correctional labor

1. Correctional labor is assigned for the term of from 2 months to 2 years, in accordance with the list in the court ruling, the convict executes this either at his work place or by appointment of correctional labor bodies, in other places within the residence region of the convict.
2. As prescribed in the court ruling, 5-20% of the earnings of the convict sentenced to correctional labor is deducted in favor of the state.
3. In case of willful evasion from correctional labor by the sentenced person, the court can substitute the unserved part of correctional labor with arrest or imprisonment, counting 1 day of arrest as 2 days of correctional labor, or 1 day of imprisonment as 3 days of correctional labor.

Article 57. Arrest.

1. Arrest is keeping the convict in a correctional institution in custody in strict isolation from the society. The court assigns arrest for the term of 15 days to 3 months and only in those cases in which arrest was not selected as a measure of restraint.
2. Persons under 16 years of age at the time of sentencing, pregnant women and persons caring for children under 8 years of age, are not put under arrest.
3. Servicemen serve their arrest in military houses of arrest.

Article 58. Keeping in disciplinary battalion.

1. Keeping a conscripted serviceman in the disciplinary battalion, from 3 months to 2 years, can be assigned in cases envisaged in the Special Part, as well as in those cases when the court taking into account the circumstances of the case and the personality of the convict, finds it expedient to replace a maximum two-year imprisonment with the disciplinary battalion for the same term.
2. Replacement of imprisonment with the disciplinary battalion can not be assigned in relation to persons who had been sentenced to imprisonment in the past.

Article 59. Imprisonment for a certain term.

1. Imprisonment is isolation from the society in the form of keeping the convict in a correctional institution, in custody.
2. Imprisonment can last from 3 months to 15 years.
3. Imprisonment for a crime through negligence can not exceed 10 years.
4. When assigning punishment by aggregate of crimes, in case of complete or partial summation of imprisonment terms, the maximal term can not exceed 15 years, and by aggregate of sentences, 20 years.

Article 60. Life sentence.

1. Life sentence is isolation of the convict in a form of keeping him imprisoned in a corrective institution without time-limit, which in cases envisaged in this Code can be assigned for particularly grave crimes.
2. Persons under 18 years of age at the time of committal of the crime, and women pregnant at the time of committal of the crime or sentencing, can not be sentenced to life sentence.

Chapter 10. Assignment of punishment.

Article 61. General principles of assigning punishment.

1. A fair punishment is assigned in relation to the person found guilty in the committal of a crime which is determined within the limits of the appropriate article in the Special Part of this Code, taking into account the propositions of the General Part of this Code.
2. The type and degree of punishment is determined by the extent of social danger of the crime and its nature, by the characteristic features of the offender, including circumstances mitigating or aggravating the liability or the punishment.
3. The most strict punishment for the crime is assigned only when the less strict type can not serve for the purposes of the punishment.
Article 62. Circumstances mitigating liability and punishment.
1. Circumstances mitigating liability and punishment are as follows:
1) committal of a not grave and medium-gravity crime, for the first time, by coincidental circumstances;
2) being under age at the moment of committal of the crime;
3) being pregnant when committing the crime or when assigning the punishment;
4) caring for a child under 14 years of age at the moment when assigning the punishment;
5) committal of crime as a result of hard living conditions or out of compassion;
6) committal of crime due to breach of proportionality of necessary defense, capturing a perpetrator, urgent necessity, justified risk or carrying out orders or instructions;
7) illegal or immoral behavior of the aggrieved which determined the crime;
8) committal of the crime under threat or enforcement, or under financial, service or other dependence;
9) surrender, assistance in solving the crime, exposing other participants of the crime, in searching the illegally acquired property;
10) offering medical or other assistance to the aggrieved immediately after the crime, voluntary compensation for the property and moral damage inflicted by the crime, or other actions aimed at the mitigation of the damage inflicted to the aggrieved.
2. When assigning a punishment, other circumstances, not mentioned in part 1 of this
Article can be taken into account as mitigating ones.
3. If a circumstance mentioned in part 1 of this Article, is envisaged in the appropriate article of the Special Part of this Code as an element of a crime, then it can not be repeatedly taken into account as a circumstance mitigating the liability and the punishment.

Article 63. Circumstances aggravating the liability and punishment.

1. Circumstances aggravating the liability and punishment are as follows:
1) repeated committal of crime; committing crime as a trade, occupation;
2) causing severe consequences by the crime;
3) committal of crime in a group of individuals, in an organized group or as a part of criminal association;
4) particularly active role in the crime;
5) involvement into the committal of the crime of persons who obviously suffer from mental disorder or who are intoxicated, as well as involvement of persons who are still under age for criminal liability;
6) committal of crime by ethnic, racial or religious motives, for religious fanatism, as revenge for other people’s legitimate actions;
7) committal of crime to conceal another crime or in order to facilitate this crime;
8) committal of crime against an obviously pregnant woman, against children, other insecure and helpless persons, or against persons dependent from the perpetrator;
9) committal of crime against a person or one’s spouse, or close relative, which is related to the implementation of service or public duty by this person;
10) committal of crime by a person whereby breaching the military or professional oath;
11) committal of crime with particular cruelty, treating the aggrieved with humiliation or torture;
12) committal of crime in a way that is dangerous for the society;
13) committal of crime under martial law or emergency situation, in conditions of a natural or other civil disaster, as well as during mass disorder and turmoil;
14) committal of crime under the influence of alcohol, narcotic drugs or other intoxicating substances;
2. Based on the nature of the crime, the court may consider the circumstances mentioned in points 10 and 14 of part 1 of this Article not aggravating.
3. When assigning punishment the court can not take into account other circumstances not mentioned in part 1 of this Article.
4. If the circumstance mentioned in part 1 of this Article, is envisaged in the appropriate article of the Special Part of this Code as an element of a crime, then it can not be repeatedly taken into account as a circumstance aggravating the liability and the punishment.

Article 64. Assignment of a milder punishment than envisaged by law.

1. If there are exceptional circumstances concerned with the motives of the crime and
its purpose, the role of the perpetrator, and his behavior when committing the crime and thereafter, which essentially reduce the extent of danger of the crime for the society, as well as, if a member of the group crime actively assists in solving the crime, a softer punishment can be assigned than the minimal envisaged punishment in the appropriate article of the Special Part of this Code, or a softer type of punishment, than envisaged in that article, or no compulsory supplementary punishment may be applied.
2. Individual mitigating circumstances as well as a combination of such circumstances can be considered exceptional.

Article 65. Assignment of punishment for an unfinished crime.

1. When assigning punishment for an unfinished crime, the nature of actions committed by the criminal and the degree of danger to the society, the degree of implementation of criminal intent and those circumstances as a result of which the crime was not finished, are taken into account.
2. The imprisonment for the preparation of a crime can not exceed half of the maximal imprisonment term envisaged in the relevant article of the Special Part, or part thereof.
3. The imprisonment for the attempt at a crime can not exceed three quarters of the maximal imprisonment term envisaged in the relevant article of the Special Part, or part thereof.
4. Life sentence is not assigned for the preparation of a crime or for the attempt to commit crime.

Article 66. Assignment of punishment by accumulation of crimes.

1. When assigning cumulative punishment (basic and supplementary), separately for each crime, the court determines the final punishment by absorption of the less severe punishment by a more severe punishment, or by adding the assigned punishments in full or partially.
2. If the aggregate of crimes involves only minor gravity crimes, then the final punishment is assigned by absorbing the less grave punishment by a more grave punishment, or by complete or partial adding of punishments. Particularly, the added up final punishment can not exceed the maximal punishment envisaged for the gravest committed crime.
3. If the aggregate of crimes involves only medium-gravity or not grave and medium- gravity crimes, then the final punishment is assigned by complete or partial summation of punishments. Particularly, the final punishment can not exceed 10 years of imprisonment.
4. If the aggregate of crimes involves grave and particularly grave crimes, then the final punishment is assigned by complete or partial summation of punishments. The final punishment can not exceed 15 years of imprisonment. If one of the accomplices is sentenced to life, then the final basic punishment is decided by absorption.
5. Under cumulative punishment, a supplementary punishment can be added to the assigned basic punishment for the aggregate of crimes. When summing up the supplementary punishments completely or partially, the final supplementary punishment can not exceed the maximal term or degree established for this type of crime in the General Part of this Code.
6. The punishment is assigned under the provisions of this Article, if after sentencing it turns out that the convict is also guilty of another crime, committed before the first sentence. In this case the term of the final punishment is offset by the served part of the first sentence.

Article 67. Assignment of punishment by accumulation of sentences.

1. If the convict commits another crime after sentencing, but before the expiry of the term of the sentence, the court adds the unserved part of the previously assigned punishment to the newly assigned punishment, in full or partially.
2. The final punishment by accumulation of sentences, provided it does not involve imprisonment, can not exceed the maximal punishment of this type envisaged in the General Part of this Code.
3. The final imprisonment by accumulation of sentences can not exceed 20 years.
4. The final punishment by accumulation of sentences must be greater than both the punishment for the newly committed crime, and the unserved part of the punishment assigned by the previous sentence.
5. When assigning a punishment by accumulation of sentences, the addition of supplementary punishments is done as prescribed in Article 67 of this Code.
6. If a new crime is committed by a life-server, the newly assigned punishment is absorbed by the life sentence.

Article 68. Determining the terms of punishment by summing them up.

1. When adding up punishments and sentences under the cumulative system, in full or partially, one day of imprisonment is equal to:
1) one day of arrest or keeping in the disciplinary battalion;
2) 3 days of correctional labor;
3) 4 hours of public work.
2. Such punishments as fine, prohibition to hold certain posts and practice certain professions, deprivation of special titles or military ranks, categories, degrees, qualification class, confiscation of property, when added to the imprisonment, the disciplinary battalion and arrest, are executed separately.

Article 69. Calculation of the punishment terms and offsetting punishment.

1. The terms of such punishments as prohibition to hold certain posts and practice certain professions, correctional labor, keeping in the disciplinary battalion and imprisonment are calculated in months and years. The term of public work is counted in hours. The arrest term is counted in days and months.
2. When replacing or adding the punishments mentioned in part 1 of this Article, as well as offsetting the punishment, the terms can be calculated in days.
3. Before the sentence comes into legal force, the term served under arrest is deducted from the assigned punishment in the form of imprisonment, arrest, the disciplinary battalion, counting 1 day as 3 days; in the case of correctional labor, 1 day as 2 days; in the case of public work, 1 day as 6 hours.
4. Before the sentence comes into legal force, the term served under arrest or when serving the imprisonment assigned for the committal of crime in another country, based on Article 16 of this Code, in case of extradition of the person, 1 day is equal to 1 day.
5. When assigning a fine, a prohibition to hold certain posts and practice certain professions, the court mitigates the assigned punishment or exempts from punishment entirely, taking into account the time spent under arrest by the person who had been under arrest prior the proceedings.
6. The period of enforced medical treatment of the person who developed a mental disease after the committal of crime is deducted from the term of the punishment.

Article 70. Conditional punishment.

1. When assigning a punishment in the form of public work, arrest, imprisonment or keeping in the disciplinary battalion, the court comes to the conclusion that the correction of the convict is possible without serving the sentence, the court can decide not to apply this punishment conditionally.
2. When not applying the punishment conditionally, the court takes into account the features characterizing the personality of the perpetrator, liability, mitigating and aggravating circumstances.
3. When not applying the punishment conditionally, the court establishes a probation period, from 1 to 5 years.
4. When not applying imprisonment conditionally, supplementary punishments can be applied, except confiscation of property.
5. When deciding not to apply the punishment conditionally, the court can oblige the convict to carry out certain duties: not to change the place of permanent residence without notification of the body in charge of his supervision, to take a treatment course
against alcohol, narcotic drugs, VD or toxicomania, to support the family financially. By motion of a competent body supervising the convict’s behavior, or without, the court can also impose other duties on the convict which will promote his correction.
6. If during the probation period the convict commits two or more offences for which is subjected to administrative arrest, or willfully evades the implementation of the duties imposed by the court, by motion of the body in charge of supervision of his behavior, as well as, in case of committal of a negligent or not grave crime, the court resolves the issue of nullification of the conditional punishment.
7. In the case of committal of a medium-gravity, grave or particularly grave crime by the convict during the probation period, the court can cancel the decision not to apply the punishment conditionally, and assign a punishment under the provisions of Article 67. The same rules are applied when assigning a punishment for a new negligent crime, if the court cancels the decision not to apply the punishment conditionally.

Article 71. Procedure and conditions of punishment implementation

Procedure and conditions of punishment implementation are established by the law.

Section 4.

Exemption from criminal liability and punishment.

Chapter 11.

Exemption from criminal liability.

Article 72. Exemption from criminal liability in case of repentance.

1. The person who committed for the first time a not grave or medium-gravity crime can be exempted from criminal liability, if he, after the committal of the crime, surrendered, assisted in solving the crime of his own accord, compensated or mitigated the inflicted damage in some other way.
2. The person who committed another type of crime, in case of the circumstances mentioned in the first part of this Article, can be exempted from criminal liability only in cases especially envisaged in the article of the Special Part of this Code.

Article 73. Exemption from criminal liability in case of reconciliation with the aggrieved.

The person who committed a not grave crime can be exempted from criminal liability, if he reconciles with the aggrieved, mitigates or compensates the inflicted damage in some other way.

Article 74. Exemption from criminal liability due to change of situation.

The person who committed for the first time a not grave or medium-gravity crime can be exempted from criminal liability, if it turns out that as a result of the change of the situation this person or the committed act is no longer dangerous for the society.

Article 75. Exemption from criminal liability as a result of expiry of the statute of limitation.

1. The person is exempted from criminal liability, if the following periods of time have elapsed after the committal of the crime:
1) 2 years, since the day of committal of not grave crime;
2) 5 years, since the day of committal of medium-gravity crime;
3) 10 years, since the day of committal of grave crime;
4) 15 years, since the day of committal of particularly grave crime.
2. The prescription period is calculated from the day of committal to the moment when the sentence comes into legal force.
3. The prescription period is disrupted, if prior to the expiry of these period, the person commits a new medium gravity crime, grave crime or particularly grave crime. In this case the calculation of the prescription period begins from the moment of committal of the new crime.
4. The prescription period is suspended, if the person avoids investigation or trial. In this case the prescription period resumes from the moment of arrest or surrender. Particularly, the person can not be subjected to criminal liability, if 10 years have
elapsed since the day of committal of the not grave or medium-gravity crime, and 20 years have elapsed, in the case of a grave or particularly grave crime, and no the prescription period was not disrupted with new crimes.
5. The court decides the issue of application of the prescription period to a person who committed a crime punishable by a life sentence. If the court does not deem possible to exempt the person from criminal liability due to the expiry of the prescription period, the life sentence is not applied.
6. The expiry of the prescription period is not applicable to persons who committed crimes against peace and human security envisaged in Articles 384, 386-391, 393-397 of this Code. Prescription periods are not applied to the persons who committed crimes envisaged in the RA international agreements, provided the agreement prohibits the application of the prescription period.

Chapter 12. Exemption from punishment.

Article 76. Exemption from punishment on parole.

1. The person sentenced to public work, correctional labor, imprisonment or disciplinary battalion can be released on parole with his consent, if the court finds that for his correction there is no need to serve the remaining part of the punishment. Also, the person can be completely or partially exempted from supplementary punishment. When exempting from punishment on parole, the court also takes into account the fact of mitigation of damage to the aggrieved by the convict.
2. When applying exemption from punishment on parole, the court can impose on the person the obligations envisaged in part 5 of Article 70 of this Code, which the person will carry out during the unserved part of the punishment.
3. Exemption from punishment on parole can be applied only if the convict has actually served:
1) no less then one third of the punishment for not grave or medium-gravity crime;
2) no less than half of the punishment for a grave crime;
3) no less than two thirds of the punishment for a particularly grave crime, also, of the punishment assigned to the person previously released on parole (if the parole was canceled on the grounds envisaged in part 6 of this Article).
4. The actual term of imprisonment served by a person can not be less than 6 months.
5. A life-server can be released on parole, if the court finds that the person does not need to serve the punishment any longer and has in fact served no less than 20 years of imprisonment.
6. If during the unserved period of the punishment:
1) the convict commits two or more crimes for which he is subjected to administrative arrest, or willfully evades the obligations imposed on him by court when releasing him
on parole, then, by motion made by the supervisory body, the court decides to terminate the release on parole and to implement the unserved part of the punishment.
2) The convict commits a crime through negligence, then the court decides the issue of keeping or cancellation of parole.
3) The convict commits a willful crime, then the court assigns a punishment based on the rules envisaged in Article 67 of this Code. If a crime through negligence has been
committed, the same rules are used to assign punishment and the court cancels the parole.
7. If a life-server deliberately commits a new crime, which is punishable by imprisonment, the period mentioned in part 5 of this Article is suspended until the expiry of the term for the new punishment.

Article 77. Replacement of the unserved part of the punishment with a softer punishment.

1. The court can replace the unserved part of the imprisonment for a not grave or medium-gravity crime with a softer punishment, taking into account the behavior during the punishment and the mitigation of the inflicted damage. Also, the person can be completely or partially exempted from the supplementary punishment.
2. The unserved part of the punishment can be replaced with a softer punishment, after no less than one third of the punishment has been served by the convict.
3. When replacing the unserved part of the punishment with a softer punishment, the court can choose any softer punishment from the punishments mentioned in Article 48, within the limits envisaged for each punishment in this Code.

Article 78. Postponement or exemption from punishment of pregnant women or women with children under 3 years of age.

1. Pregnant women or women with children under 3 years of age, except women imprisoned for grave and particularly grave crimes for more than 5 years, can be exempted from punishment or the punishment can be postponed by the court for the period when the woman is exempted from work, due to pregnancy, child-birth and until the child reaches the age of 3.
2. If in cases envisaged in part 1 of this article the convicted person rejects the child or sends the child to an orphanage or evades child-care and rearing, for which she received a written warning from the supervising body, then the court by motion of this body, can send the convict to serve the punishment assigned in the sentence.
3. When the child has turned 3 years old or in the event of death of the latter, the court, taking into account the convict’s behavior, can exempt her from punishment, or replace the punishment with a softer punishment, or send the convict to serve the unserved part of the punishment. In this case the court can deduct, completely or partially, the unserved part of the punishment from the total term.
4. If a new crime was committed by the convict within the period of exemption from punishment, then the court assigns a punishment to her by the rules envisaged
in Article 67 of this Code.

Article 79. Exemption from punishment as a result of severe illness.

1. If the person develops a mental disease during the period of serving the sentence, which deprived him from the ability to realize the nature and significance of his actions (inaction) or from governing his actions, then the court exempts him from serving punishment. The court can assign an enforced medical treatment of such a person, and when the person has recovered, he can be subjected to the punishment.
2. If the person develops another severe disease after committing the crime or after the issuance of the sentence, which prevents him from serving the sentence, the court can exempt him from serving the sentence, taking into account the gravity of the committed crime, the personality of the convict, the nature of the disease and other circumstances.
3. Persons defined by part one or part two of this article can be subject to criminal liability or punishment in case of recovery, if expiry dates set forth in articles 75 and 81 of this Code have not passed.
4. A serviceman is exempted from serving the punishment in the disciplinary battalion in the case of an illness as a result of which he is considered not eligible for military service.

Article 80. Exemption from punishment as result of extraordinary circumstances.

A person convicted for not grave or medium-gravity crime can be exempted from punishment, if the further serving of the punishment can cause severe consequences
for the convict or his family, as a result of fire, man-made or natural disaster, the severe illness or death of the only capable member of the family, or other extraordinary circumstances.

Article 81. Exemption from punishment due to expiry of the accusatory court sentence.

1. The person convicted for crime is exempted from serving the punishment, if after coming into legal force, the accusatory court sentence has not been carried out within the following deadlines:
1) 2 years, in case of being convicted for not grave crime;
2) 5 years, in case of being convicted for medium-gravity crime;
3) 10 years, in case of being convicted for grave crime;
4) 15 years, in case of being convicted for particularly grave crime.
2. The expiry period is terminated if prior to the expiry of this period, the person commits a new willful crime. In this case the calculation of the expiry period begins from the committal of a new crime.
3. The expiry period is terminated, if the convict evades from serving the punishment. In this case the expiry period is renewed from the moment of capturing of the person or his surrender. Also, an accusatory sentence can not be implemented, if 10 years have elapsed since the sentence for the committal of the not grave or medium-gravity crime was adopted, and in the case of grave and particularly grave crime, 20 years have elapsed since the sentence, and the expiry period was not disrupted with a new crime.
4. The court decides the issue of application of the expiry date to the person who was convicted as a life-server. If the court does not find possible to apply the expiry date, then this punishment is replaced with an imprisonment for a certain term.
5. The expiry date is not applicable to the persons who committed crimes against peace and human security, envisaged in Articles 384, 386-391, 393-397 of this Code.

Chapter 13.

Amnesty, pardon, criminal record.

Article 82. Amnesty.

The person who committed a crime can be exempted from criminal liability by an act of amnesty adopted by the legislature, and the convict can be completely or partially exempted from the basic, as well as, from the supplementary punishment, and the convict’s unserved part of the punishment can be replaced with a softer punishment, or the criminal record can be expunged.

Article 83. Pardon.

The act of pardon can completely or partially exempt the convict from the basic, as well as, from the supplementary punishment, or the convict’s unserved part of the punishment can be replaced with a softer punishment, or the criminal record can be expunged.

Article 84. Criminal record.

1. The person is regarded as one with a criminal record from the day when an accusatory sentence came into legal force until the day of quashing or expunging the criminal record.
2. According to this Code, the criminal record is taken into account in the case of recidivism or when assigning a punishment.
3. The persons who were convicted by court sentence without assigning a punishment or were exempted from serving the punishment by court sentence, or served the punishment for the act whose criminality and punishability have been eliminated by law, are considered as not having a criminal record.
4. The criminal record is quashed:
1) In case of conditional punishment, after the expiry of the probation period after parole;
2) in relation to persons sentenced to a punishment softer than imprisonment, 1 year after having served the assigned punishment;
3) in relation to persons sentenced to imprisonment for not grave or medium-gravity crimes, 3 years after having served the assigned punishment;
4) in relation to persons sentenced to imprisonment for grave crimes, 5 years after having served the assigned punishment;
5) in relation to persons sentenced to imprisonment for particularly grave crimes, 8 years after having served the assigned punishment.
5. If the person has been exempted from serving the punishment on parole or the unserved part of the sentence was replaced with a softer punishment, then the quashing of the criminal record is calculated after having served the basic and supplementary punishment.
6. If after having served the sentence the person has manifested impeccable behavior, then at his request the court can quash the criminal record before the deadline of quashing the criminal record, but no sooner than after half of that deadline has elapsed.
7. If the person commits a new crime before the quashing of the criminal record, then the deadline for criminal record quashing is disrupted. The deadline of criminal record quashing for the first crime is calculated anew, after the actual serving of (main and additional) punishment. In this case, the person is deemed convicted for both crimes before the expiry of the criminal record for the more grave crime.
8. Quashing the criminal record eliminates all legal consequences concerned with the criminal record.

Section 5.

Peculiarities of criminal liability and punishment for minors.

Chapter 14.

Peculiarities of criminal liability and punishment for minors.

Article 85. Criminal liability and punishment of minors.

1. Minors are subject to criminal liability and punishment is assigned to them in accordance with the propositions of this Code, taking into account the rules envisaged in this Section.
2. A punishment or enforced disciplinary measures can be assigned in relation to a minor who committed a crime.

Article 86. Types of punishment.

The types of punishment assigned in relation to the minors are as follows:
1) fine;
2) public work;
3) arrest;
4) imprisonment for a certain period.

Article 87. Fine.

1. Fines are used if the minor has individual income or in the case of such property, to which confiscation can be extended.
2. Fines are assigned in the amount from 10 to 500 minimal salaries established in the
Republic of Armenia by law, at the time of assignment of the punishment.

Article 88. Arrest.

Arrest, for the period from 15 days to 3 months, is assigned in relation to a minor who has reached the age of 16 years at the moment of sentence.

Article 89. Imprisonment.

1. Imprisonment can be assigned in relation to a minor only for the committal of medium-gravity, grave or particularly grave crime.
2. Imprisonment in relation to minors is assigned:
1) for medium-gravity crime, a term up to 3 years;
2) for grave or particularly grave crime, committed under 16 years of age, a term up to 7 years;
3) for grave or particularly grave crime, committed at the age of 16 to 17 years, a term up to 10 years.

Article 90. Assigning punishment.

1. When assigning punishment to a minor, his living and rearing conditions are taken
into account, the degree of mental development, health, other features of personality, as well as the influence of other persons.
2. Imprisonment by accumulation of crimes in relation to persons under 16 years of age who committed medium-gravity, grave or particularly grave crimes can not exceed 7 years.
3. Imprisonment by accumulation of crimes in relation to persons from 16 to 18 years of age who committed medium-gravity, grave or particularly grave crimes can not exceed
10 years.
4. The final punishment assigned in the form of imprisonment by accumulation of sentences can not exceed 12 years.
Article 91. Exemption from criminal liability by application of enforced disciplinary measures.
1. The minor who committed for the first time a not grave or medium-gravity crime can be exempted from criminal liability by the court, if the court finds that his correction is possible by application of enforced disciplinary measures.
2. The court can assign the following enforced disciplinary measures in relation to the minor:
1) warning;
2) handing over for supervision to the parents, persons replacing the parents, local self- government bodies, or competent bodies supervising the convict’s behavior for up to 6 months;
3) imposing the obligation to mitigate the inflicted damage, within a deadline established by the court;
4) restriction of leisure time and establishment of special requirements to the behavior, for up to 6 months.
3. By motion of competent bodies supervising the convict’s behavior, the court can apply other forced disciplinary measures to the minor.
4. Several parallel of enforced disciplinary measures can be assigned in relation to the minor.
5. If the minor regularly evades from the enforced disciplinary measures, by motion of the local body of self-government or competent bodies supervising the convict’s behavior, the documents are forwarded to the court, to resolve the issue of cancellation of the of enforced disciplinary measure and subjecting the minor to criminal liability.
6. When committing a new crime, the minor is not subjected to criminal liability for the previous crimes for which he was sentenced to enforced disciplinary measures.

Article 92. The essence of enforced disciplinary measures.

1. Warning is an explanation to the minor about the damage inflicted by his act and about the consequences of repeated committal of crimes envisaged in this Code.
2. Handing over for supervision to the parents, persons replacing the parents, competent bodies supervising the convict’s behavior or local bodies of self-government is imposing the duty to exert disciplinary influence and monitor the minor’s behavior.
3. The duty to mitigate the inflicted damage is imposed taking into account the property status of the minor and the existence of appropriate labor capacities.
4. Restriction of leisure time and establishment of special requirements to the behavior can envisage a prohibition of visiting certain places, of certain past-times, including the ban to drive mechanical means of transportation, staying out of home at certain time of the day, traveling without authorization of the local body of self-government. The minors can be also required to return to an educational institution or to be employed by motion of the local self-government body.

Article 93. Exemption from punishment by placement in special educational and disciplinary or medical and disciplinary institution.

1. A minor who committed a not grave or medium-gravity crime can be exempted from punishment, if the court finds that the purpose of the punishment can be achieved by placing the minor in a specialized educational and disciplinary or medical and disciplinary institution.
2. Assignment to specialized educational and disciplinary or medical and disciplinary institution is done for the term of up to three years, but not more than needed to become major.
3. Staying in the institutions described in the first or the second part of this article can be terminated ahead of time, if by motion of the head of the specialized educational and disciplinary or medical and disciplinary institution, the court finds that the minor does not need any longer the application of this measure.

Article 94. Exemption from punishment on parole.

Exemption from punishment on parole in relation to a minor who committed a crime and was sentenced to imprisonment for a crime committed at a minor age can be applied, if the convict actually has served:
1) no less than one quarter of the punishment assigned for a not grave or medium- gravity crime;
2) no less than one third of the punishment assigned for a grave crime;
3) no less than half of the punishment assigned for a particularly grave crime.

Article 95. Exemption from criminal liability or punishment due to expiry of prescription period.

When exempting a person who committed a crime under 18 years of age from criminal liability or punishment due to expiry of prescription period, the prescription periods envisaged in Articles 75 and 81 of this Code are reduced by half respectively.

Article 96. Quashing the criminal record.

1. After having served a punishment not related to imprisonment, the criminal record of the person is considered quashed.
2. For persons under 18 who committed crime, the deadlines of criminal record quashing specified in Article 84 of this Code, are reduced, and are respectively equal to:
1) 1 year, after having served an imprisonment for medium-gravity crime;
2) 3 years, after having served an imprisonment for grave crime;
3) 5 years, after having served an imprisonment for particularly grave crime.

Section 6.

Measures of medical enforcement.

Chapter 15.

Measures of medical enforcement.

Article 97. Grounds for application of medical enforcement measures.

1. The court can apply medical enforcement measures in relation to the person who:
1) committed the act envisaged in an article of the Special Part of this Code in an insane state.
2) Who after the committal of the crime develops such a mental disorder which makes assignment or implementation of the punishment impossible.
3) Who committed a crime in the state of limited sanity.
4) Who committed a crime and has been recognized as one in need of treatment against alcohol or drug addiction.
2. Medical enforcement measures in relation to persons mentioned in part 1 of this Article are assigned only when the mental disorder is related to the danger of inflicting other essential damage or to the danger for other persons or themselves.
3. The procedure of application of medical enforcement measures is established in the
Criminal executive Code of the Republic of Armenia and other laws.
4. The court can submit necessary documents to health-care bodies in relation to the persons mentioned in part 1 of this Article whose mental state is not dangerous, to solve the issue of treatment of these people or sending them to neurological institutions.

Article 98. Types of medical enforcement measures.

1. The types of medical enforcement measures are:
1) outpatient supervision by psychiatrist and enforced treatment;
2) enforced treatment in general psychiatry hospitals;
3) enforced treatment in special psychiatry hospitals;
2. The court can assign in addition to punishment a outpatient supervision by psychiatrist and enforced treatment for those convicted for committal a crime in the state of mental disorder not ruling out sanity, but who need treatment against alcohol, drugs or mental disorder not ruling out sanity.

Article 99. Outpatient supervision by psychiatrist and enforced treatment.

Outpatient supervision by psychiatrist and enforced treatment can be assigned if the person in his mental state does not need to be admitted to a psychiatry hospital.

Article 100. Enforced treatment in psychiatry hospital.

1. Enforced treatment in psychiatry hospital can be assigned, if the state of mental disorder of the person requires treatment, care, such conditions of keeping and supervision which can be implemented only in a psychiatry hospital.
2. Enforced treatment in general psychiatry hospitals can be assigned in relation to the person who due to his mental state needs hospital treatment and supervision.
3. Enforced treatment in special psychiatry hospitals can be assigned in relation to the person whose mental state is dangerous for oneself and other persons or requires permanent supervision.

Article 101. Assignment, change and termination of enforced medical measures.

1. When assigning enforced medical measures the court takes into account the mental disorder of the person, the nature of committed act and the degree of danger for the society.
2. In case of the person’s recovery or change of his illness when there is no need in enforced medical measure, the court, based on the conclusion of the medical institution, makes a decision to terminate the application of these measures.
3. Based on the conclusion of the medical institution, the court can decide also to change the type of the enforced medical measure.

Article 102. Offsetting the period of application of enforced medical measures.

In the case of treatment of a person whose mental disorder occurred after the committal of the crime, when assigning or restoring the serving of the punishment, the period of application of enforced medical measures in the psychiatry hospital is deducted from
the term of punishment, calculating one day in the psychiatry hospital as equal to one day of imprisonment.

Article 103. Enforced medical measures added to execution of punishment.

1. In cases envisaged in part 2 of Article 98 of this Code, enforced medical measures are applied at the place of imprisonment, and in relation to convicts sentenced to other types of punishment, in outpatient psychiatry institutions.
2. Termination of application of enforced medical measures together with execution of punishment is done by the court, by motion of the body executing the punishment, based on the conclusion of a commission of psychiatrists.

Special Part

Section 7. Crimes against man. Chapter 16.

Crimes against life and health.

Article 104. Murder

1. Murder is illegal willful deprivation of one’s life punished with imprisonment for 6 to 12 years.
2. Murder:
1) of 2 or more persons,
2) of the person of close relative of the latter, due to service and public duty of the person;
3) combined with kidnapping or taking hostage;
4) pregnant woman;
5) with particular cruelty;
6) committed in a way dangerous for the life of many people;
7) by a group of people or by an organized group;
8) out of mercenary motives and combined with extortion and banditry;
9) combined with terrorism;
10) out of hooliganism;
11) to conceal another crime or to facilitate the committal of the latter;
12) combined with rape or violent sexual actions;
13) out of motives of national, race or religious hate or fanatism;
14) for the purpose of utilization of the parts of the body or tissues of the victim;
15) by a person who previously committed a murder, except actions envisaged
in Articles 105-108 of this Code, is punished with 8-15 years of imprisonment or for life.

Article 105. Murder in the state of strong temporary insanity (fit of insanity).

1. The murder committed in the state of suddenly arising depression caused by regular illegal and immoral behavior of the aggrieved as well as the murder committed in the state of sudden insanity caused by the violence, mockery, heavy insults or other illegal, immoral actions (inaction) of the aggrieved, is punished with imprisonment for the term of up to 4 years.
2. Murder of two or more persons in the state of strong insanity, is punished with imprisonment for the term of up to 6 years.

Article 106. Murder of a newly born child by the mother.

Murder of a newly born child by the mother during the child birth or immediately thereafter, as well as in the state of depression or in the state of mental disorder not ruling out sanity, is punished with imprisonment for the term of up to 4 years.

Article 107. Murder of a criminal through the use of excessive measures when capturing the latter.

Murder of a criminal through the use of excessive measures when capturing the latter, is punished with restriction of freedom for the term of 3 years or with imprisonment for the term of up to 3 years.

Article 108. Murder by exceeding necessary defense.

Murder by exceeding necessary defense is punished with imprisonment for the term of up to 3 years.

Article 109. Causing death by negligence.

1. Causing death by negligence is punished with imprisonment for the term of 3 years.
2. Causing death by negligence to two or more people is punished with imprisonment for the term of up to 5 years.

Article 110. Causing somebody to commit suicide.

1. Causing somebody to commit suicide or make an attempt at a suicide by indirect willfulness or by negligence, by means of threat, cruel treatment or regular humiliation of one’s dignity, is punished with imprisonment for the term of up to 3 years.
2. The same act committed in relation to a person in financial or other dependence of the perpetrator, is punished with imprisonment for the term of up to 5 years.

Article 111. Abetment of suicide.

Abetment of suicide, creation of determination in the person to commit suicide by means of instructions, deception, etc., if the person committed suicide or made a suicide attempt, is punished with imprisonment for the term of up to 3 years.

Article 112. Infliction of willful heavy damage to health.

1. Infliction of willful bodily damage which is dangerous for life or caused loss of eye- sight, speech, hearing or any organ, loss of functions of the organ, or was manifested in irreversible ugliness on face, as well as caused other damage dangerous for life or caused disorder, accompanied with the stable loss of no less than one third of the capacity for work, or with complete loss of the professional capacity for work obvious for the perpetrator, or caused disruption of pregnancy, mental illness, drug or toxic addiction, is punished with imprisonment for the term of 3 to 7 years.
2. The same act, committed:
1) in relation to two or more persons;
2) in relation to the person or his relatives, concerned with this duty or carrying out one’s public duty;
3) in relation to a kidnapped person or hostage;
4) with particular cruelty;
5) by a means dangerous for other people’s life;
6) by a group of persons, by an organized group;
7) with mercenary motives, as well as accompanied with extortion;
8) accompanied with terrorism;
9) with hooligan motives;
10) to conceal another crime or facilitate its committal;
11) accompanied with rape or violent sexual acts;
12) with motives of national, racial or religious hatred or religious fanatism;
13) with the purpose of using the parts of the body or tissues of the aggrieved,
14) if caused the death of the aggrieved by negligence, is punished with imprisonment for the term of 5 to 10 years.

Article 113. Infliction of willful medium-gravity damage to health.

1. Infliction of willful bodily injure or any other damage to health which is dangerous for life and did not cause consequences envisaged in Article 114 of this Code, but caused protracted health disorder or significant stable loss of no less than one third of the capacity to work, is punished with arrest for the term of 3 to 6 months or imprisonment for the term of up to 3 years.
2. The same act, if committed:
1) in relation to 2 or more persons;
2) in relation to the person or his relatives, concerned with this person in the line of duty or carrying out one’s social duty;
3) by a group of persons or by an organized group;
4) for mercenary purposes;
5) with particular cruelty;
6) with hooligan motives;
7) with motives of national, racial or religious hatred or religious fanatism, is punished with imprisonment for the term of up to 5 years.

Article 114. Infliction of medium-gravity or grave damage to health in the state of temporary insanity.

1. Infliction of medium-gravity damage to health committed in the state of protracted depression caused by regular illegal and immoral behavior of the aggrieved as well as committed in the state of sudden affect caused by the violence, mockery, heavy insults or other illegal, immoral actions (inaction) of the aggrieved, is punished with correctional labor for the term of up to 1 year, or with arrest for for up to 2 years, or with imprisonment for the term of up to 2 years.
2. Infliction of grave damage to health which was committed in the circumstances mentioned in part 1 of this Article, is punished with arrest for 2-3 months, or imprisonment for the term of up to 3 years.

Article 115. Infliction of medium-gravity or grave damage to a criminal when capturing the latter, through the use of excessive measures.

1. Infliction of medium-gravity damage to a criminal when capturing the latter, through the use of excessive measures, is punished with correctional labor for up to 1 year or arrest for the term of up to 2 months, or with imprisonment for the term of up to 1 year.
2. Infliction of grave damage to a person who committed a socially dangerous act when capturing the latter, through the use of excessive measures, is punished with correctional labor for up to 2 years, or arrest for the term of up to 1-3 months, or with imprisonment for the term of up to 2 years.

Article 116. Inflicting medium-gravity or grave damage by exceeding the limits of necessary defense.

1. Inflicting medium-gravity damage by exceeding the limits of necessary defense is punished with correctional labor for the term of up to 1 year, or with arrest for up to 2 months, or with imprisonment for the term of up to 1 year.
2. Inflicting grave damage by exceeding the limits of necessary defense is punished
with correctional labor for the term of up to 2 years, or with arrest for 1-3 months, or with imprisonment for the term of up to 2 years.

Article 117. Infliction of willful light damage to health.

Infliction of a willful bodily injury or other damage to health which caused short-term health disorder or insignificant loss of the capacity to work, is punished with a fine in the amount of 50 to 80 minimal salaries, or 180-240 hours of corrective labor, or
correctional labor for up to 1 year, or with arrest for up to 2 months.

Article 118. Battery.

Battery or committal of other violent acts which did not cause the consequences envisaged in Article 117, is punished with a fine in the amount of up to 100 minimal salaries, or correctional labor for up to 1 year, or with arrest for the term of up to 2 months.

Article 119. Torture.

1. Torture is willfully causing strong pain or bodily or mental sufferance to a person, if this did not cause consequences envisaged in Articles 112 and 113, is punished with imprisonment for the term up to 3 years.
2. The same actions, committed:
1) in relation to 2 or more persons;
2) in relation to the person or his relatives, concerned with this person in the line of duty or carrying out one’s public duty;
3) in relation to a minor or a person dependent financially or otherwise on the perpetrator, as well as, in relation to a kidnapped person or hostage.
4) In relation to a pregnant woman;
5) By a group of persons or by an organized group;
6) With particular cruelty;
7) with motives of national, racial or religious hatred or religious fanatism, is punished with imprisonment for the term of 3 to 7 years.

Article 120. Inflicting grave damage through negligence.

1. Inflicting grave damage through negligence is punished with a fine in the amount of up to 200 minimal salaries or with corrective labor for up to 1 year, or arrest for the term of 1 to 2 months.
2. Inflicting grave damage through negligence to 2 or more persons is punished with correctional labor for the term of up to 2 years or with imprisonment for the term of up to
2 years.

Article 121. Inflicting medium-gravity damage through negligence.

1. Inflicting medium-gravity damage through negligence is punished with a fine in the amount of 50 to 100 minimal salaries, or corrective labor for the term of up to 1 year, or with arrest for the term of up to 2 months.
2. Inflicting medium-gravity damage through negligence to 2 or more persons is punished with correctional labor for the term of up to 2 years or with imprisonment for the term of up to 1 year.

Article 122. Performing illegal abortion.

1. Performing illegal abortion by a person with appropriate higher medical education is punished with a fine in the amount of up to 100 minimal salaries, or corrective labor for
1-2 years, or with arrest for the term of up to 1 month, or with deprivation of the right to hold certain posts and practice certain activities for the term of up to 3 years.
2. Making illegal abortion by a person with no appropriate higher medical education is punished with a fine in the amount of up to 200 minimal salaries or with arrest for the term of 1 to 3 months, or with imprisonment for the term of up to 2 years.
3. Actions envisaged in part 1 or 2 of this article, if they caused the death of the aggrieved or grave damage to the health by negligence, or were performed by a person previously convicted for illegal abortion, are punished with imprisonment for the term of up to 5 years, deprivation of the right to hold certain posts and practice certain activities for the term of up to 3 years.

Article 123. Infecting with AIDS virus.

1. Subjecting another person to the obvious danger of infection with AIDS, is punished with correctional labor for the term of up to 2 years, or with arrest for the term of up to 2 months, or with imprisonment for the term of up to 1 year.
2. Infecting another person with AIDS willfully or self-confidently, by another person who was aware that he had the disease, is punished with imprisonment for the term of up to
1 year.
3. The committed actions envisaged in part 2 of this Article, which was committed:
1) in relation to 2 or more persons;
2) in relation to a minor,
3) in relation to a pregnant woman, are punished with imprisonment for the term of 3 to
8 years.

Article 124. Infecting with venereal or other sexually transmitted diseases.

1. Infecting another person with venereal disease or other sexually transmitted diseases by a person who was aware that he had this disease is punished with a fine in the amount of 200 to 400 minimal salaries, or correctional labor for 1-2 years, or with arrest for 1 to 3 months.
2. The same action committed in relation to:
1) in relation to 2 or more persons;
2) in relation to a minor,
3) in relation to a pregnant woman, is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or with imprisonment for the term of up to 2 years.

Article 125. Breach of rules for transplantation operations.

1. Breach of procedure and conditions envisaged by law for harvesting or transplantation of parts of human body or tissues, which through negligence caused grave or medium-gravity damage to the donor of the parts of the body or tissues or to the recipient, is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or with imprisonment for the term of up to 3 years, or deprivation of the right to hold certain posts and practice certain activities for the term of up to 3 years or without the latter.
2. The same actions which through negligence caused the death of the aggrieved, is punished with imprisonment for the term of up to 5 years, deprivation of the right to hold certain posts and practice certain activities for the term of up to 3 years.

Article 126. Enforced donation of parts of the body or tissues.

1. Making a person donate parts of the body or tissues for transplantation or experimental purposes, by violence or threat of violence is punished with imprisonment for the term of up to 4 years, with deprivation of the right to hold certain posts and practice certain activities for the term of up to 3 years, or without that.
2. The same action committed:
1) in relation to a helpless person;
2) in relation to a person financially or otherwise dependent on the perpetrator;
3) in relation to a minor, is punished with imprisonment for the term of 2 to 5 years, with deprivation of the right to hold certain posts and practice certain activities for the term of up to 3 years, or without that.
3. The action envisaged in parts 1 or 2 of this Article, committed by an organized group, is punished with imprisonment for the term from 4 to 10 years.

Article 127. Subjecting a person to medical or scientific experiment without the consent of the latter.

1. Subjecting a person to medical or scientific experiment without free expression of will and informed and proper consent of the latter, is punished with a fine in the amount of
200 to 400 minimal salaries, deprivation of the right to hold certain posts and practice
certain activities for the term of up to 3 years, or without that.
2. The same act committed:
1) in relation to a helpless person;
2) in relation to a person financially or otherwise dependent on the perpetrator;
3) in relation to a minor, is punished with imprisonment for 1 to 3 years, deprivation of the right to hold certain posts and practice certain activities for the term of up to 3 years, or without that.
3. The same act committed by an organized group or caused severe consequences by negligence, is punished with imprisonment for 2 to 6 years, deprivation of the right to hold certain posts and practice certain activities for the term of up to 3 years, or without that.

Article 128. Abandonment in danger.

1. Failure to offer needed and obviously urgent help to a person in a situation posing danger to life or failure to advise relevant bodies about the necessity to help, if the offender was not obliged to care about the aggrieved and which did not threaten the offender’s life, is punished with a fine in the amount of 50 to 100 minimal salaries, or corrective labor for up to 1 year.
2. Abandonment of a person deprived from the possibility to take measures for one’s self-protection in a situation dangerous for life or health, if the offender had the real possibility to help this person and was obliged to take care of this person, or the offender placed this person in a dangerous situation, is punished with a fine in the amount of 100 to 150 minimal salaries, or with arrest for up to 2 months.
3. The act envisaged in part 2 of this Article which caused death or other grave consequences, is punished with a fine in the amount of 100 to 200 minimal salaries, or with arrest for up to 3 months, or with imprisonment for up to 3 years.

Article 129. Failure to help the patient.

1. Failure without good reasons by the person who was obliged to help the patient, if this caused grave or medium-gravity damage to the patient through negligence, is punished with a fine in the amount of 50 to 100 minimal salaries, or correctional labor for up to 1 year, or with an arrest for the term of 1 to 2 months.
2. The same crime, if the action, through negligence, caused the patient’s death, is punished with imprisonment for the term of up to 3 years, with deprivation of the right to hold certain posts and practice certain activities for the term of up to 3 years, or without that.

Article 130. Failure to implement or improper implementation of professional duties by medical and support personnel.

1. Failure to implement or improper implementation of professional duties by medical and support personnel, as a result of careless or not diligent treatment which through
negligence caused grave or medium-gravity damage to the patient, is punished with a fine in the amount of 100 to 200 minimal salaries, or with arrest for the term of up to 3 months.
2. The same action, if it caused through negligence the patient’s death or AIDS infection, is punished with imprisonment for the term from 2 to 6 years, with deprivation of the right to hold certain posts and practice certain activities for the term of up to 3 years, or without that.

Chapter 17.

Crimes against human freedom, honor and dignity.

Article 131. Kidnapping.

1. The recruitment, transportation, transfer, harboring, or receipt of persons by means of the threat or use of force, of kidnapping, of fraud, of other deception, of the abuse of power or of a position of vulnerability or bribing to achieve the consent of a person having control over another person, for the purpose of prostitution or other forms of sexual exploitation, forced labor or services, slavery or practices similar to slavery, servitude or the removal of human organs,
is punished with imprisonment for the term of 2 to 5 years.
2. The same action committed:
1) by a group of persons with prior agreement;
2) by using violence dangerous for life or health or threat of using violence;
3) by using weapons or items used as weapons;
4) against a minor;
5) against a pregnant woman;
6) against two or more persons;
7) with mercenary motives,
8) by a person previously convicted for kidnapping, is punished with imprisonment for the term of 4 to 8 years.
3. The act envisaged in part 1 or 2 of this Article, if:
1) it was done by an organized group;
2) by negligence the death of the aggrieved was caused or other grave consequences, or grave damage was inflicted to his health, is punished with imprisonment for the term of 7 to 10 years.

Article 132. Trafficking

1. Recruitment, transportation, transfer, harboring, or receipt of persons for the purpose of sexual exploitation or forced labor, by means of the threat or use of force, of fraud, of using the dependence, of blackmail, of threat of destruction or damage to property, if this was done for mercenary purposes, is punished with a fine in the amount of 300 to
500 minimal salaries, or correctional labor for up to 1 year, or arrest for up to 2 months, or imprisonment for the term of 1 to 4 years.
2. The same act committed:
1) by a group of persons with prior agreement;
2) with violence dangerous for life or health, or threat thereof;
3) against a minor;
4) against 2 or more persons;
is punished with correctional labor for up to 2 years, or imprisonment for up to 4 to 7 years.
3. Actions envisaged in parts 1 or 2 of this Article, which:
1) were done by an organized group;
2) caused the death of the aggrieved by negligence or other grave consequences, is punished with imprisonment for 5 to 8 years.

Article 133. Illegal deprivation of freedom.

1. Illegal deprivation of freedom not concerned with kidnapping is punished with correctional labor for up to 2 years, or with arrest for the term of 1 to 3 months, or with imprisonment for up to 2 years.
2. The same action committed:
1) by a group with prior agreement;
2) using dangerous violence or threat of using violence;
1) by using weapons or items used as weapons;
2) against a minor;
3) against a pregnant woman;
4) against two or more persons;
5) with mercenary motives, is punished with imprisonment for 3 to 5 years.
3. Actions envisaged in parts 1 or 2 of this Article, if:
3) done by an organized group;
4) the death of the aggrieved was caused by negligence or other grave consequences, is punished with imprisonment for 4 to 8 years.

Article 134. Illegal placing or keeping in a psychiatry hospital.

1. Illegal placing or keeping a person in a psychiatry hospital is punished with imprisonment for up to 3 years.
2. The same action:
1) committed for mercenary motives;
2) committed by abuse of one’s official position;
3) the death of the aggrieved was caused by negligence or other grave consequences, is punished with imprisonment for 4 to 7 years, with deprivation of the right to hold certain posts and practice certain activities for the term of up to 3 years, or without that.

Article 135. Libel.

1. Dissemination of false information humiliating the person’s good reputation, dignity and honor, is punished with a fine in the amount of 50 to 150 minimal salaries, or correctional labor for up to 1 year.
2. Libel through public speeches, publicly demonstrated works or through mass media, is punished with a fine in the amount of 100 to 200 minimal salaries, or correctional labor for 1-2 years, or with arrest for up to 2 months.
3. Actions envisaged in parts 1 or 2 of this Article, accompanied with accusation of the person of committing grave or particularly grave crime,
are punished with correctional labor for up to 2 years, or with arrest for the term of 1 to 2 months, or with imprisonment for up to 3 years.

Article 136. Insult.

1. Insult is improper humiliation of other person’s honor and dignity, is punished with a fine in the amount of up to 100 minimal salaries, or correctional labor for up to 6 months..
2. Insult manifested in public speeches, in publicly demonstrated works or by mass media, is punished with a fine in the amount of 50 to 200 minimal salaries, or correctional work for up to 1 year.

Article 137. Threat to murder, to inflict heavy damage to one’s health or to destroy property.

1. The threat to murder, to inflict heavy damage to one’s health or to destroy property of big volume, provided there was real danger that this threat would be carried out, is punished with correctional labor for up to 1 year, or arrest for up to 2 months, or imprisonment for up to 2 years.
2. The term "property of big volume" in this article shall mean to the amount of 500 to
3000 minimal salaries.

Chapter 18.

Crimes against sexual immunity and sexual freedom.

Article 138. Rape.

1. Rape, sexual intercourse of a man with a woman against her will, using violence against the latter or some other person, with threat thereof, or taking advantage of the woman’s helpless situation, is punished with imprisonment for the term of 3 to 6 years.
2. The rape which:
1) was done by a group of persons;
2) was done against the aggrieved or other person with particular cruelty;
3) was done against a minor,
4) caused the death of the aggrieved or heavy consequences, by negligence;
5) committed by a person previously convicted under Articles 138 and 139 of this Code;
is punished with an imprisonment for the term of 4 to 10 years.
3. The actions mentioned in part 1 or 2 of this Article, against an aggrieved under 14 years of age,
is punished with an imprisonment for the term of 8 to 15 years.

Article 139. Violent sexual actions.

1. Homosexual, lesbian or other sexual actions against the aggrieved, by using force against the latter or other persons, or threat of using force, or by taking advantage of the aggrieved person’s helplessness, are punished with an imprisonment for the term of 3
to 6 years.
2. The same actions:
1) done by a group of persons;
2) done against the aggrieved or other person with particular cruelty;
3) done against a minor,
4) caused the death of the aggrieved or heavy consequences, by negligence;
5) committed by a person previously convicted under Articles 138 and 139 of this Code is punished with an imprisonment for the term of 4 to 10 years.
3. The actions mentioned in part 1 or 2 of this Article done against an aggrieved under
14 years of age, is punished with an imprisonment for the term of 8 to 15 years.

Article 140. Forced violent sexual acts.

Forcing a person to sexual intercourse, homosexuality, lesbianism or other sexual actions, by means of black mail, threats to destroy, damage or seize property, or using the financial or other dependence of the aggrieved, is punished with a fine in the amount of 200 to 300 minimal salaries, or correctional labor for up to 2 years, or with imprisonment for the term of up to 1 year.

Article 141. Sexual acts with a person under 16.

Sexual intercourse or other sexual acts with a person obviously under 16, by a person who reached 18 years of age, in the absence of elements of crime envisaged in Articles
138, 139 or 140 of this Code,
Is punished with correctional labor for the term of up to 2 years, or with imprisonment for the term of up to 2 years.

Article 142. Lecherous acts.

1. Lecherous acts with a person obviously under 16, in the absence of elements of crime envisaged in Article 140 or 141, is punished with a fine in the amount of 200 to
400 minimal salaries, or with correctional labor for up to 1 year, or with imprisonment for up to 2 years.
2. The acts envisaged in part 1 of this Article committed with violence or threat thereof, are punished with imprisonment for up to 3 years.

Chapter 19.

Crimes against constitutional human rights and freedoms of citizens.

Article 143. Breach of citizens’ legal equality.

1. Direct or indirect breach of the human rights and freedoms of citizens, for reasons of the citizen’s nationality, race, sex, language, religion, political or other views, social origin, property or other statuses, which damaged the citizen’s legal interests, is punished with a fine in the amount of 200 to 400 minimal salaries, or with imprisonment for up to 2 years.
2. The same action committed by abusing official position, is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or by deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for 2 to 5 years, or with imprisonment for up to 3 years.

Article 144. Illegal collecting, keeping, use and dissemination of information pertaining to personal or family life.

Information which is considered to be a personal or family secret used without
one’s consent or dissemination by public speeches, publicly demonstrated works or through mass media, or collecting or keeping, unless this is envisaged by law, is punished with a fine in the amount of 200 to 500 minimal salaries, or correctional labor for up to 1 year, or with arrest for the term of 1 to 2 months.

Article 145. Divulging medical secrets.

1. Divulging information on the patient’s illness or the results of medical tests, by the medical personnel, without professional or official need, is punished with a fine in the amount of 200 to 500, or by deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities from 2 to 5 years, or with arrest for the term of 1 to 2 months.
2. Actions envisaged in part 1 of this Article, if they caused grave consequences by negligence, are punished with imprisonment for up to 4 years, with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years or without that.

Article 146. Violation of the secrecy of correspondence, telephone conversations, postal, telegraph or other communications.

1. Illegal violation of the citizen’s secrecy of correspondence, telephone conversations, postal, telegraph or other communications, is punished with a fine in the amount of 50 to
100 minimal salaries, or correctional labor for up to 1 year.
2. The same action committed by abuse of official position, is punished with a fine in the amount of 100 to 300 minimal salaries, or with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities from 2 to 5 years, or with arrest for the term of 1 to 2 years.

Article 147. Breach of inviolability of the dwelling.

1. Entering an apartment against the will of man, is punished with a fine in the amount
of 50 to 100 minimal salaries, or correctional labor for up to 1 year, or with arrest for the term of up to 2 months.
2. The same action committed with violence or with a threat to use violence, is punished with a fine in the amount of 100 to 200 minimal salaries, or with imprisonment for the term of up to 2 years.
3. The action envisaged in parts 1 or 2 of this Article committed with abuse of official position, is punished with a fine in the amount of 200 to 400 minimal salaries, or with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities from 2 to 5 years, or with arrest from 1 to 2 months, or imprisonment for the term of up to 3 years.

Article 148. Refusal to provide information to a person.

Illegal refusal by an official to provide information or materials to a person immediately concerning his rights and legal interests and collected in accordance with established procedure, or provision of incomplete or willfully distorted information, if this damaged the person’s rights and legal interests, is punished with a fine in the amount of 200 to
400 minimal salaries.

Article 149. Hindrance to implementation of the right to elect, to the work of election commissions or to the implementation of the authority of the person participating in elections.

1. Hindrance to the free implementation of the citizen’s right to elect or to referendum, or hindrance to the work of the election or referendum commission, as well as, hindrance
to the implementation of the authorities of the election or referendum commission or initiative group, candidate or his proxy, observers, mass media representatives, the
authorized person of the party (or association of parties), is punished with a fine in the amount of 200 to 400 minimal salaries, or 120-180 hours of public labor, arrest for up to
1 month.
2. The same actions:
1) committed with threat to property,
2) with financial incentive,
3) accompanied with violence or threats to use violence,
4) committed by abuse of official position,
5) committed by a group.
are punished with imprisonment for up to 5 years.

Article 150. Forgery of election or voting results.

Obviously incorrect counting of ballots during a referendum or election, or obviously incorrect approval of referendum or election results, theft of the ballot box, as well as forgery of elections or voting in some other way, is punished with imprisonment for 2 to
5 years.

Article 151. Dissemination of libelous information about a candidate, a party

(association of parties) during elections.

Dissemination of libelous information about a candidate, a party (association of parties)
during elections in order to mislead the voters, is punished with a fine in the amount of
300 to 500 minimal salaries, or with imprisonment for the term of up to 5 years.

Article 152. Breach of the procedure for compilation of voters lists.

Forgery through the breach of the procedure of compilation of voters list by the official in charge of the compilation of the voters lists, is punished with a fine in the amount of up
to 500 minimal salaries, or arrest for up to 1 month, or imprisonment for up to 1 year, with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 2 years.

Article 153. Voting more than once or instead of another person.

Voting more than once or instead of another person by submitting false data, documents or otherwise, is punished with a fine in the amount of 500 minimal salaries, or arrest for up to 1 month, of imprisonment for up to 1 year.

Article 154. Breaching the confidentiality of ballot.

Forcing the voter to divulge the results of the ballot, checking the ballot list to reveal the results of the vote, entering the ballot booth (room) as well as breaching the confidentiality of the voting otherwise, is imprisoned with a fine in the amount of 200 to
500 minimal salaries, or arrest for 1–2 months, or imprisonment for up to 2 years.

Article 155. Forcing to refuse from participation in a strike or forcing to participate in a strike.

Forced participation in a strike or forced hindrance to the participation in a legal strike by means of violence or threat of violence, is punished with a fine in the amount of 200 to
400, or with arrest for the term of up to 2 months.

Article 156. Ungrounded refusal to hire a pregnant woman or a person with a child under 3 years of age, or ungrounded dismissal.

Ungrounded refusal to hire a pregnant woman citing pregnancy or a person with a child under 3 years of age, or ungrounded dismissal, citing this reason, is punished with a fine in the amount of 200 to 500 minimal salaries, or 120-180 hours of public labor, or arrest for up to 1 month.

Article 157. Breach of labor protection rules.

1. Breach of safety rules or labor protection rules by the person in charge of their compliance, if this negligently caused grave or medium-gravity damage to health or caused professional disease, is punished with a fine in the amount of 200 to 400 minimal salaries, correctional labor for up to 2 years, or with imprisonment for the term of up to 2 years.
2. The same action which negligently caused the death of the aggrieved, is punished with imprisonment for the term of up to 5 years, or with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years, or without that.

Article 158. Breach of copyright and adjacent rights.

1. Illegal use of the object of copyright and adjacent rights or appropriation of authorship, if these actions caused large loss, is punished with a fine in the amount of
200 to 400 minimal salary, or correctional labor for up to 1 year, or with imprisonment for the term of up to 2 years.
2. By large loss, this Article means an amount (value) exceeding 500 minimal salaries at the moment of crime committal.

Article 159. Breach of patent law.

Illegal use of the object of patent law or dissemination of essential information about the object before the official recognition of patent rights without the consent of the applicant, or appropriation of authorship or enforcing co-authorship, is punished with a fine in the amount of 200 to 400, or with imprisonment for the term of up to 2 years.

Article 160. Hindrance to the right to exercise freedom of conscience or religion.

Hindrance to the implementation of religious ceremonies or legal activities of religious organizations, is punished with a fine in the amount of up to 200 minimal salaries, or correctional labor for 1 year, or with arrest for the term of up to 2 months.
Article 161. Hindrance to the right to establish associations (non-governmental organizations or trade unions) or parties, or hindrance to their activities.
1. Hindrance to the right to establish associations or parties, or hindrance to their legal activities or intervention, is punished with a fine in the amount of up to 100-300 minimal salaries, or with arrest for the term of up to 1 month.
2. The same act which caused essential breach of the rights or legal interests of the association or party, is punished with a fine in the amount of 200-400 minimal salaries, or arrest for up to 2 months.

Article 162. Establishment or management of associations encroaching upon citizens’ rights or against the individual.

Establishment or management of a religious or non-governmental association, whose activities inflict damage to the health of individuals, or with encroachments on other rights of individuals, as well as, incite citizens to refuse form their civil duties, is punished with a fine in the amount of 200 to 400 minimal salaries, or with arrest for the term of up to 2 months.

Article 163. Hindrance to holding meetings, rallies, demonstrations and processions or to participation therein.

Hindrance to holding legal meetings, rallies, demonstrations and processions or to participation therein, as well as forcing to participate in legal or illegal meetings, rallies, demonstrations and processions, with violence or threat thereof, is punished with a fine in the amount of 100 to 300 minimal salaries, or with arrest for the term of up to 2 months, or with imprisonment for the term of up to 2 years.

Article 164. Hindrance to the legal professional activities of a journalist

1. Hindrance to the legal professional activities of a journalist, or forcing the journalist to disseminate information or not to disseminate information, is punished with a fine in the amount of 50-150 minimal salaries, or correctional labor for up to 1 year.
2. The same actions committed by an official abusing one’s official position, is punished with correctional labor for up to 2 years, or imprisonment for the term of up to 3 years, by deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years, or without that.

Chapter 20.

Crimes against the interests of family and child.

Article 165. Involving a minor into committal of crime.

1. Involvement, by a person who reached 18 years, of a minor who reached the age of criminal liability for the given crime under this Code, into committal of a crime through promises, deception or other ways, is punished with imprisonment for the term of up to
3 years.
2. The same action which was committed by a parent, teacher or other person in charge of rearing the minor, is punished with imprisonment for the term of up to 5 years, with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years, or without that.
3. Actions envisaged in parts 1 and 2 of this Article, committed by using violence or threat of violence, are punished with imprisonment for the term of 2 to 7 years.
4. Actions envisaged in parts 1, 2 or 3 of this Article, accompanied with involvement of the minor into an organized group or criminal association or into the committal of a grave or particularly grave crime, are punished with imprisonment for the term of 5 to 7 years.

Article 166. Involving a child into antisocial activity.

1. Involvement, by a person who reached 18 years, of a child into regular use of alcoholic drinks, strong or other narcotic drugs not for medical purposes, into
prostitution, vagrancy or beggary, into preparation or dissemination of pornography or pornographic materials, is punished with correctional labor for up to 1 year, or with arrest for the term of 1-2 months, or with imprisonment for the term of 5 years.
2. The same action which was committed by a parent, teacher or other person in charge of rearing the child, is punished with correctional labor for up to 2 years, or arrest for up to 2 months, or imprisonment for the term of up to 5 years, with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years, or without that.
3. Actions envisaged in parts 1 and 2 of this Article, which:
1) were committed in relation to 2 or more persons;
2) were accompanied with violence or threat of violence, are punished with imprisonment for the term of up to 6 years.

Article 167. Illegal separation of the child from the parents or substitution of the child.

1. Separation of the child from the parents without the parents’ consent, except cases envisaged in law, or substitution of the child, is punished with correctional labor for up to
2 years, or imprisonment for the term of up to 5 years.
2. The same actions committed:
1) in relation to 2 or more children;
2) by previous agreement of a group of persons;
3) abusing official position;
4) illegally transporting the child from one state to another;
5) in order to involve the child into committal of a crime or other antisocial act;
6) in order to harvest the child’s parts of the body or tissues for transplantation, is punished with imprisonment for the term of 3 to 8 years.
3. Actions envisaged in parts 1 or 2 of this Article committed by an organized group, or negligently caused the child’s death or other grave consequences, are punished with imprisonment for the term of 5 to 10 years.

Article 168. Child trafficking.

Child trafficking is punished with imprisonment for the term of 3 to 7 years.

Article 169. Divulging the secret of adoption.

Divulging the secret of adoption against the will of the adopter, by the person who is obliged to protect the secret of adoption as an official or professional secret, or by other person for mercenary or other dishonest motives, is punished with a fine in the amount
of up to 200 minimal salaries, or with correctional labor for up to 1 year, or with arrest for the term of up to 2 months, with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years, or without that.

Article 170. Failure to fulfill the duty of rearing the child.

1. Failure to fulfill the duty of rearing the child by the parent, or by the person who is in charge of rearing the child, or by a teacher, or the employees of educational, medical or disciplinary institutions, who are in charge of rearing the child, or failure to fulfill this duty properly, if this action was accompanied with cruel treatment,
is punished with a fine in the amount of 50 to 100 minimal salaries, or correctional labor for up to 4 months, or with imprisonment for the term of up to 2 years, with deprivation
of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years, or without
that.
2. The same act accompanied with cruel treatment of a minor, is punished with a fine in the amount of 100 to 200 minimal salaries, or correctional labor for up to 1 year, or with imprisonment for the term of up to 3 years, with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years, or without that.

Article 171. Failure to fulfill or improper fulfillment of one’s duties to provide the child’s safety or health.

Improper fulfillment of one’s duties to provide the child’s safety or health by the person in charge of that duty, or by the person who performs these duties by special order, or who has undertaken this duty voluntarily, if this resulted in negligent medium-gravity damage to the child’s health,
is punished with a fine in the amount of 100 to 300 minimal salaries, or correctional labor for the term of up to 1 year, with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years, or without that.

Article 172. Abuse of the custodian’s or guardian’s rights.

Abuse of custodianship or guardianship for mercenary or other personal motives, or abandonment of the ward without supervision or necessary help, which resulted in essential restriction of the ward’s rights and legal interests, is punished with a fine in the amount of 100 to 300 minimal salaries, or correctional labor for the term of up to 1 year, or with imprisonment for the term of up to 2 years, with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years, or without that.

Article 173. Willful evasion from supporting one’s child by the parent.

Parent’s willful failure to support one’s child or offspring who reached 18 years and, by court ruling, is incapable of labor, for more than 3 months,
is punished with a fine in the amount of 100 to 200 minimal salaries, or correctional labor for 1 year, or arrest for the term of up to 2 months.

Article 174. Willful failure of the offspring to support a parent who is incapable to work.

Willful failure of the offspring to support a parent who, by court ruling, is incapable of labor or needs financial support, for more than 3 months, is punished with a fine in the amount of 100 to 200 minimal salaries, or with corrective labor for up to 1 year.

Section 8.

Crimes against property, economy and implementation of economic activity.

Chapter 21. Crimes against property.

Article 175. Banditry.

1. Banditry, i.e. an assault for the purpose of capturing someone’s property, committed with violence dangerous for life or health, or with a threat to commit such violence, is punished with imprisonment for the term of 3 to 6 years, with or without confiscation of property.
2. Banditry committed:
1) by a group with prior agreement;
2) in large amount;
3) by illegal entering an apartment, warehouse or facility;
4) by using a weapon or other item as weapon,
5) repeatedly, is punished with imprisonment for the term of 4 to 8 years, with confiscation of property.
3. Banditry committed
1) in particularly large amount with the purpose of theft;
2) by an organized group;
3) inflicting grave damage to health,
4) Action committed by a person with two or more convictions for crimes envisaged in Articles 175-182, 222, 234, 238, 269 of this Code,
is punished with imprisonment for the term of 6 to 10 years, with confiscation of property.
4. In this chapter, by petty amount we mean the amount (value) not exceeding 5 minimal salaries established at the moment of committal of the crime in the Republic of Armenia.
In this chapter, by significant amount we mean the amount (value) not exceeding 5 to
500 minimal salaries established at the moment of committal of the crime in the
Republic of Armenia.
In this chapter, by large amount we mean the amount (value) not exceeding 500 to
3000 minimal salaries established at the moment of committal of the crime in the
Republic of Armenia.
In this chapter, by particularly large amount we mean the amount (value) exceeding
3000 minimal salaries established at the moment of committal of the crime in the
Republic of Armenia.
In this chapter, in envisaged cases, embezzlement is considered repeated, if it was committed by a person who committed a crime under Articles 175-182, 234, 238, 269 of this Code.
The prosecution of persons who committed theft (Article 177, part 1) or swindling (Article 178, part 1) or embezzlement, or squandering (Article 179, part 1) with respect to persons considered to be close relatives of the aggrieved is done based on the complaint from the latter.

Article 176. Robbery.

1. Robbery, i.e. overt theft of somebody’s property, is punished with correctional labor for 1-2 years, or arrest for the term of 2 months, or with imprisonment for the term of up to 3 years.
2. Robbery committed:
1) by a group with prior agreement;
2) in large amount;
3) by illegal entering an apartment, warehouse or facility,
4) was accompanied with violence not dangerous for life or health, or threat of violence,
5) by a person who committed crimes envisaged in Articles 175-182, 234, 238, 269 of this Code, is punished with imprisonment for the term of 3 to 6 years and with a fine for the amount of 50-fold minimal salaries.
3. Robbery committed:
1) in particularly large amount;
2) by an organized group;
3) repeatedly;
4) committed by a person with two or more convictions for crimes envisaged in Articles
175-182, 222, 234, 238, 269 of this Code, is punished with imprisonment for the term of
4 to 8 years, with or without confiscation of property.

Article 177. Theft.

1. Theft, i.e. clandestine appropriation of somebody’s property in significant amounts, is punished with a fine in the amount of 100 to 400 minimal salaries, or correctional labor for 1-2 years, or arrest for the term of 1 to 2 months, or with imprisonment for the term
of up to 2 years.
2. Theft committed:
1) by a group with prior agreement;
2) in large amounts,
3) by illegal entering into an apartment, warehouse or facility,
4) repeatedly,
5) by a person who committed crimes envisaged in Articles 175-182, 234, 238, 269 of this Code, is punished with a fine in the amount of 200 to 600 minimal salaries, or with imprisonment for the term of 2 to 6 years and with a fine in the amount of up to
50 minimal salaries or without that.
3. Theft committed:
1) in particularly large amount;
2) by an organized group;
3) committed by a person with two or more convictions for crimes envisaged in Articles
175-182, 222, 234, 238, 269 of this Code, is punished with imprisonment for the term of
4 to 8 years, with or without confiscation of property.
4. Petty theft from the person’s clothes, bag or other handbags, is punished with a fine in the amount of 200 minimal salary, or with arrest for the term of up to 3 months.

Article 178. Swindling.

1. Swindling, i.e. theft in significant amount or appropriation of somebody's property rights by cheating or abuse of confidence, is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or correctional labor for 1-2 years, or with arrest for the term of up to 2 months, or with imprisonment for the term of up to 2 years.
2. The same action committed
1) by a group with prior agreement,
2) in large amounts;
3) repeatedly,
4) committed by a person convicted for crimes envisaged in Articles 175-182, 234, 238,
269 of this Code, is punished with a fine in the amount of 400 to 700 minimal salaries, or with imprisonment for the term of 2 to 6 years and with or without a fine for the amount of 50 minimal salaries.
3. Swindling committed:
1) in particularly large amount;
2) by an organized group,
3) committed by a person with two or more convictions for crimes envisaged in Articles
175-182, 222, 234, 238, 269 of this Code, is punished with imprisonment for the term of
4 to 8 years, with or without property confiscation.

Article 179. Squandering or embezzlement.

1. Squandering or embezzlement is theft of somebody’s property entrusted to the person in significant amount, punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or correctional labor for 6 months to 1 year, or with arrest for the term of up to
2 months, or with imprisonment for the term of up to 2 years.
2. Same actions:
1) with abuse of official position,
2) committed by a group with prior agreement;
3) in large amount,
4) repeatedly,
5) committed by a person who committed crimes envisaged in Articles 175-182, 234,
238, 269 of this Code, are punished with a fine in the amount of 400 to 700 minimal salaries, or imprisonment for 2-4 years, with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.
3. Action envisaged in part 1 or 2 of this Article, committed:
1) in particularly large amount;
2) by an organized group,
3) committed by a person with two or more convictions for crimes envisaged in Articles
175-182, 222, 234, 238, 269 of this Code, is punished with imprisonment for the term of
4 to 8 years, with or without property confiscation.

Article 180. Theft of particularly valuable items.

1. Theft of items of particularly historical, artistic or cultural value or documents is punished with imprisonment for the term of 3 to 5 years,
2. The same action committed:
1) with prior agreement by a group;
2) that negligently caused destruction, spoilage or loss of items or documents mentioned in part 1 of this Article, is punished with imprisonment for the term of 5 to 8 years, with or without confiscation of property.
3. Acts envisaged in parts 1 or 2 of this Article,
1) committed by banditry or extortion;
2) by an organized group, is punished with imprisonment for 7-12 years with confiscation of property.

Article 181. Theft committed by means of computer.

1. Theft of somebody’s property in significant amount committed with the use of computer, is punished with a fine in the amount 100 to 300 minimal salaries, or with arrest for up to 2 months, or with imprisonment for up to 2 years and with or without a fine in the amount of up to 50 minimal salaries.
2. Same act committed:
1) by a group with prior agreement,
2) in large amount, is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or with imprisonment for the term of 3-6 years and with or without a fine for the amount of up to 50 minimal salaries.
3. The act envisaged in part 1 or 2 of this Article, committed:
1) in particularly large amount;
2) by an organized group, is punished with imprisonment for the term of 4 to 8 years, with or without property confiscation.

Article 182. Extortion.

1. Extortion, i.e. the threat to publicize defamatory information or information inflicting significant damage to the person’s or his relatives’ rights or legal interests, the threat to use violence against the person or his relatives, or to destroy (damage) the property owned or managed by the person, his relatives or other persons, with a demand to surrender the property rights, or other actions involving property, is punished with correctional labor for the term of up to 2 years, or with arrest for the term of up to 3 months, or with imprisonment for the term of up to 4 years and a fine for the amount of up to 50 minimal salaries or without that.
2. Extortion:
1) committed against the person or his relatives with violence;
2) by a group with prior agreement;
3) by a person who committed crimes envisaged in Articles 175-182, 234, 238, 269 of this Code, is punished with imprisonment for the term of 3 to 8 years, with or without property confiscation.
3. Extortion committed
1) causing negligent death, or other grave consequences;
2) in order to acquire a particularly large amount of property,
3) by an organized group;
4) by causing grave damage to one’s health,
5) committed by a person with two or more convictions for crimes envisaged in Articles
175-182, 222, 234, 238, 269 of this Code, is punished with imprisonment for the term of
6 to 10 years, with property confiscation.

Article 183. Gaining illegal control of a car or other means of transportation without the intention of theft.

1. Gaining illegal control of a car or other means of transportation without the intention of theft, is punished with correctional labor for the term of up to 2 years, or with arrest for the term of 1 to 3 months.
2. The same action:
1) That caused large damage;
2) by a group with prior agreement;
3) with violence not dangerous for life or health, or with a threat of violence, is punished with imprisonment for the term of up to 5 years.
3. Actions envisaged in parts 1 or 2 of this Article, committed:
1) That caused large damage;
2) by an organized group;
3) with violence dangerous for life or health, or with a threat of violence, is punished with imprisonment for the term of 5 to 8 years.

Article 184. Infliction of damage to property by deception or abuse of confidence.

1. Infliction of large damage to the owner or other managers of property by deception or abuse of confidence, in the absence of elements of theft, is punished with a fine in the amount of 200 to 400 minimal salaries, or correctional labor for up to 1 year, or arrest
for the term of up to 2 months, or with imprisonment for the term of up to 2 years.
2. Same action, which:
1) inflicted particularly great damage;
2) was committed by a group with prior agreement;
3) was committed by abuse of official position, is punished with imprisonment for the term of up to 3 years and with or without a fine in the amount of 50 minimal salaries.
3. Actions envisaged in parts 1 or 2 of this Article, committed by an organized group,
are punished with imprisonment for the term of 2-5 years and a fine for the amount of 50 minimal salaries, or without a fine.

Article 185. Willful destruction or spoilage of property.

1. Willful destruction or spoilage of somebody’s property, which caused significant damage, is punished with a fine in the amount of 50 to 100 minimal salaries, or correctional labor for up to 1 year, or with arrest for the term of up to 2 months, or with imprisonment for the term of up to 2 years.
2. Same action which:
1) was committed by arson, explosion or other publicly dangerous method;
2) inflicted large damage;
3) was committed, in relation to the person’s official or public duty, or, on the same grounds, was related to his close relative,
4) was committed for motives of national, racial or religious hatred or religious fanatism, is punished with imprisonment for the term of up to 4 years.
3. Actions envisaged in parts 1 or 2 of this Article, which:
1) caused particularly large damage;
2) caused human death by negligence;
3) caused destruction of items of historical, scientific or cultural value, is punished with imprisonment for the term of 2 to 6 years.

Article 186. Destruction or damage inflicted to property by negligence.

1. Destruction or damage inflicted to somebody’s property by negligence, which caused a large loss, is punished with a fine in the amount of up to 200 minimal salaries, or correctional labor for up to 1 year.
2. The same action committed as a result of negligent handling of fire or other source of great danger, or caused particularly large damage, is punished with a fine in the amount of 200 to 400 minimal salaries, or correctional labor for 1-2 years, or with imprisonment for the term of up to 2 years.
3. By large amount this Article means the amount (value) exceeding 500 minimal salaries.

Chapter 22.

Crimes against economic activities.

Article 187. Hindrance to legal entrepreneurial and other economic activity.

1. Obviously ungrounded refusal or evasion from the registration or re-registration of an individual entrepreneur, commercial or non-commercial organization, or obviously ungrounded refusal or evasion from the issuance of a special permit (license) for the implementation of certain activities, obviously illegal restriction of legitimate rights and interests of an individual entrepreneur or legal entity, as well as, other obvious illegal interference into such activities, done by an official by abuse of official position, is punished with a fine in the amount of 200 to 500 minimal salaries, or deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years and a fine for the amount of 50 minimal salaries.
2. Illegal inspection assigned or conducted by an official, provided large loss was caused, is punished with a fine in the amount of 200-500 minimal salaries, or deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years and a fine for the amount of 100 minimal salaries.
3. The action envisaged in part 1 or 2 of this Article, which caused a large damage, is punished with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 5 years and a fine for the amount of 100 minimal salaries, or with arrest for the term of 2 to 3 months, or with imprisonment for the term of up to 1 year.
4. By large amount in this Article we mean the amount or value exceeding 3000 minimal salaries, and particularly large amount, 4000 minimal salaries..

Article 188. Illegal entrepreneurial activity.

1. Entrepreneurial activities without state registration or without special permit (license), when such a special permit (license) is mandatory, accompanied with infliction of a large damage to the citizens, commercial organizations or to the state, is punished with a fine in the amount of 200 to 400 minimal salaries, or with an arrest for the term of 2 to
3 months.
2. The same act accompanied with infliction of a large damage to the citizens, commercial organizations or to the state:
is punished with a fine for the amount of 300 to 500 minimal salaries, or deprivation
of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years and with
or without a fine in the amount of 50 minimal salaries, or imprisonment for the term of up to 2 years.
3. The same act accompanied with:
1) infliction of a particularly large damage to the citizens, commercial organizations or to the state,
2) committed by an organized group, is punished with a fine in the amount of 800-1000 minimal salaries, or deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 5 years, with or without a fine in the amount of 50 minimal salaries, or imprisonment for the term of up to 3 years.
4 By significant loss, this Article means the amount of 500 to 1000 minimal salaries, by large loss, 1000-2000 minimal salaries, by particularly large loss, over 2000 minimal salaries.

Article 189. False entrepreneurial activity.

1. Establishment of a commercial enterprise without intention to conduct entrepreneurial or banking activity, aimed at obtaining loans, evading from taxes, obtaining other property benefits or hiding prohibited activities, which inflicted a large damage to the citizens, commercial enterprises or to the state,
is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or with imprisonment for the term of up to 4 years and a with or without a fine in the amount of
50 minimal salaries.
2 Submission of false documents without supplying goods or without providing services, compilation and submission of false documents on expenses or income, which caused large damage, is punished with a fine in the amount of 400-500 minimal salaries, or imprisonment for up to 2 years.
3. The act envisaged in part 2 of this Article, causing particularly large loss is punished with a fine in the amount of 500-1000 minimal salaries, or imprisonment for up to 4 years.
4. By large loss, in part 1 of this Article, we mean an amount (value) exceeding 200 minimal salaries.
By large loss, in part 2 of this Article, we mean an amount (value) exceeding 500 minimal salaries.
By particularly large loss, in part 3 of this Article, we mean an amount (value)
exceeding 1000 minimal salaries.

Article 190. Legitimizing (legalizing) illegally obtained income.

1. Financial or other transactions with obviously illegally obtained financial resources or other property for the purpose of using such funds or property for entrepreneurial or other economic activity, to conceal or distort the essence, origin and whereabouts of these assets or rights pertaining to them, their placement, movement or actual identity, is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or with imprisonment for the term of up to 4 years with or without a fine in the amount of 50 minimal salaries.
2. The same action committed:
1) in large amount;
2) by a group with prior agreement, is punished with imprisonment for the term of 4 to 8 years, with or without property confiscation.
3. The action envisaged in part 1 or 2 of this Article which was committed:
1) in particularly large amount;
2) by an organized group,
3) abuse of official position, is punished with imprisonment for the term of 6 to 12 years, with or without property confiscation.
4. For the purposes of this Article, by large amount we mean an amount (value) exceeding 1000 minimal salaries, while particularly large amount exceeds 3000 minimal salaries..

Article 191. Not purposeful spending of a loan.

1. Not purposeful spending of a targeted loan provided by the state or international organization or under an international program, if this act caused large loss to persons, organizations or the state, is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or imprisonment for the term of 2 to 5 years.
2. For the purposes of this Article, by large amount we mean the amount (value) of damage to individuals exceeding 500 minimal salaries, in case of damage done to persons, and the large amount of damage to organizations or the state, exceeding 2000 minimal salaries.

Article 192. Illegal actions in bankruptcy.

1. Concealing property or property rights, their amounts, information about their locations or information about property, handing the property to another person for management without legitimate reason, destruction of property or its alienation under obviously unfavorable conditions, as well as concealing, destruction, forging accounting and other settlement documentation concerning economic activities of the debtor, if this activity was committed by the head of the debtor organization or by its founders (participants) or by other persons who had the opportunity to give compulsory instructions or predetermine its decisions or by a debtor individual entrepreneur during bankruptcy or in anticipation of bankruptcy, if this caused a large damage, is punished with a fine in the amount of 50-200 minimal salaries, or with imprisonment for the term
of up to 1 year.
2. paying off property dept to certain creditors by the head of the debtor organization or by its founders (participants) or by other persons who had the opportunity to give compulsory instructions or to predetermine the organization's decisions or by a debtor individual entrepreneur, who knew about de facto insolvency of the debtor, if it was done by obviously damaging other creditors' interests, as well as the
creditor's accepting such paying off, if the latter was aware of the prevalence given to him by the debtor in disfavor of other creditors, and if the debtor or the creditors incurred damage in a large amount
is punished with a fine in the amount of 200-500 minimal salaries, or with imprisonment for the term of up to 2 year.
3. By a large amount in terms of Articles 192, 193 and 194, we mean the amount
(value) exceeding 200 minimal salaries.

Article 193. Deliberate bankruptcy.

Deliberate bankruptcy, i.e. deliberate creation of insolvency features or increasing the extent of such features by the founders (participants) of the debtor organization or by other persons who had the opportunity to give compulsory instructions or to predetermine its decisions, including the head of the debtor, or by an individual entrepreneur, in favor of one’s own interests or the interests of other persons, which caused large damage to the debtor or the creditors:
is punished with a fine in the amount of 200 to 500 minimal salaries, or with imprisonment for the term of up to 1 year.

Article 194. Fictitious bankruptcy.

Fictitious bankruptcy, i.e. filing a statement of claim recognizing its own bankruptcy in the condition of absence of features of bankruptcy made by the founders (participants)
of the debtor organization or by other persons who had the opportunity to give compulsory instructions or to predetermine its decisions, including the head of the debtor, or by an individual entrepreneur, in order to mislead the creditors and to get postponement, change of deadline, reduction, freezing or moratorium for satisfying their claims, as well as, for the purpose of not paying the debts, if this caused large damage to the debtor or the creditor,
is punished with a fine in the amount of 200 to 500 minimal salaries.

Article 195. Illegal anti-competition activity.

1. Establishment and maintaining of illegal artificially high or low monopolistic prices, as well as, restriction of competition by prior agreement or by coordinated actions, in order to divide the market by territorial principle, to restrict the penetration into the market, to force other economic subjects out of the market, to establish and maintain
discriminative prices, is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or with arrest for the term of 2 to 3 months, or with imprisonment for the term of up to 2 years.
2. The same action committed:
1) by violence or threat of violence;
2) by damaging or destruction of somebody’s property, or by threat of damaging;
3) by abuse of official position,
4) by an organized group, is punished with a fine in the amount of 400 to 600 minimal salaries, or with imprisonment for the term of 3 to 8 years, with or without property confiscation.

Article 196. Willful breach of procedure for public procurement.

Willful breach of the procedure for public sales and auctions which caused large damage to the owner of property, to the organizer of the sale or auction, to the buyer or other economic subject,
is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or with arrest for the term of 1 to 2 months, or with imprisonment for the term of up to 3 years and with or without a fine in the amount of up to 50 minimal salaries.

Article 197. Illegal use of trade mark.

Illegal use of somebody’s trade mark, service mark, name of firm, if this caused large damage, is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or correctional labor for up to 2 years, or with arrest for the term of up to 2 months.

Article 198. Fictitious advertising.

1. Deliberate confusion of advertisement consumers by the advertiser, advertising producer or advertisement carrier, is punished with a fine in the amount of 200 to 400 minimal salaries, or with arrest for the term of up to 2 months.
2. The same action which:
1) was committed by use of mass media;
2) caused large damage, is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or with arrest for the term of 1 to 2 months, or with imprisonment for the term of up to 2 years.

Article 199. Illegal collection or divulging of commercial or banking secrets.

1. Collection of commercial or banking secrets by means of theft of documents, bribing or threatening the persons, or their relatives, who know commercial or banking secrets, interception of means of communication, illegal penetration into a computer network or software system, by means of special equipment, as well as, by other illegal methods,
for the purpose of their publicizing or use, is punished with a fine in the amount of 300 to
500 minimal salaries, or with imprisonment for the term of up to 3 years and with or without a fine in the amount of 50 minimal salaries.
2. Illegal publicizing or use of commercial or banking secrets without the consent of the owner by the one who knows these secrets due to professional or official activity, done for mercenary or other personal motives which caused large damage to the commercial organization or individual entrepreneur, is punished with a fine in the amount of 400 to
600 minimal salaries, with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years, or with imprisonment for the term of up to 3 years and with or without a fine in the amount of 100 minimal salaries.

Article 200. Commercial bribe.

1. Illegal offer of cash, securities, other property or property services to the administrative employee of a commercial or other organization, intermediary judge, auditor or lawyer, related to the posts of these persons to act (not act) in favor of the briber, is punished with a fine in the amount of 200 to 400 minimal salaries, or with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 2 years, or correctional labor for up 1 year.
2. The same actions committed by a group with prior agreement or by an organized group, are punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or correctional labor for up to 2 years, or with imprisonment for the term of 4 years.
3. Accepting cash, securities or other property by the administrative employee of a commercial or other organization, intermediary judge, auditor or lawyer, related to the posts of these persons, in order to act (not act) in favor of the briber, is punished with a fine in the amount of 200 to 400 minimal salaries, or with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years, or correctional labor for the term of up to 2 years, or with imprisonment for the term of 3 years.
4. The action envisaged in part 3 of this Article, committed by extortion, is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 5 years, or with imprisonment for the term of 5 years.
5. The employee of a commercial or other organization, according to this Article, is a person who permanently, temporarily or with special authorization, performs managerial functions at the commercial organization, regardless of form of ownership, as well as, in non-commercial organizations which are not state or local self-government bodies, state or local self-government institutions.
Persons guilty of crimes envisaged in this Article are exempted from punishment, if they voluntarily informed the body entitled to initiate a criminal case about the committed crime, and at the same time returned what they received or compensated its value.

Article 201. Bribing the participants and organizers of professional and commercial sports competitions or shows.

1. Bribing the athletes, referees, coaches, team managers and other participants and organizers of professional competitions, as well as, the organizers and members of award commissions of commercial competitions or shows, with the purpose of exerting influence on the results of these competitions, is punished with a fine in the amount of
200 to 500 minimal salaries, or correctional labor for 6 months to 1 year, or with arrest for the term of up to 2 months.
2. The same actions committed by a group with prior agreement or an organized group, are punished with imprisonment for the term of up to 5 years.
3. Illegal acceptance of funds or use of property rights by the athletes, referees, coaches, managers of teams and other participants and organizers of professional competitions, as well as, the organizers and members of award commissions of commercial competitions or shows, obviously given or provided to them with the purpose of exerting influence on the results of these competitions, is punished with a
fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or with deprivation of the right to hold
certain posts or practice certain activities for up to 3 years, or with arrest for the term of
2 to 3 months, or with imprisonment for the term of 2 years.

Article 202. Manufacture, sale or keeping of counterfeited money or securities.

1. Manufacture or keeping of forged money or securities for the purpose of sale, is punished with imprisonment for the term of 3 to 8 years, with or without confiscation of property.
2. The same action committed:
1) in large amounts;
2) by a group with prior agreement, is punished with imprisonment for the term of 6 to
10 years, with or without property confiscation.
3. The action envisaged in part 1 or 2 of this Article, committed
1) by an organized group,
2) in particularly large amounts, is punished with imprisonment for the term of 8 to 12 years, with or without property confiscation.
4. In this Article, large amount means the amount (value) exceeding 1000 minimal salaries, particularly large amount means the amount (value) exceeding 3000 minimal salaries.

Article 203. Manufacture and sale of forged payment documents.

1. Manufacture for the purpose of sale or sale of payment documents or, documents which are not considered to be currency or securities, but serve as evidence of, establishing or granting property rights, is punished with imprisonment for the term of 2 to 5 years and with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries.
2. The same actions committed:
1) in large amounts;
2) by a group with prior agreement, is punished with imprisonment for the term of 3 to 6 years, with or without property confiscation.
3. The actions envisaged in parts 1 or 2 of this Article committed:
1) in particularly large amounts;
2) by an organized group, are punished with imprisonment for the term of 4 to 9 years, with or without property confiscation.
4. In this Article, large amount means the amount (value) exceeding 3000 minimal salaries, particularly large amount means the amount (value) exceeding 5000 minimal salaries.

Article 204. Abuse of securities emission.

1. Emission of securities without proper registration procedure and public dissemination of these securities, or the use of obviously false documents for the registration of securities, is punished with a fine in the amount of 200 to 400 minimal salaries, or correctional labor for 1-2 years.
2. Inclusion of obviously incorrect information into the announcement about the emission of securities, as well as, the approval of the emission announcement containing obviously incorrect information or of obviously incorrect results of emission, if this caused large damage, is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or correctional labor for up to 1 year, or with imprisonment for the term of up to
1 year.
3. In this Article, large amount means the amount (value) exceeding 1000 minimal salaries.
Article 205. Evasion from taxes, duties or other mandatory payments.
1. Evasion from taxes, duties or other mandatory payments by means of entering obviously false data into ledgers or taxation documentation, in large amount, is punished with a fine in the amount of 500 to 1000 minimal salaries or with deprivation
of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 5 years, or arrest for the term of 2 to 3 months, or with imprisonment for the term of up to 2 years.
2. By a tax in a large amount, this Article means the amounts exceeding 1000 minimal salaries.

Article 206. Evasion from taxes by a citizen.

1. Failure to submit a property and income declaration by a citizen, when mandatory, as well as, entering obviously distorted data on incomes and expenses into the declaration, which caused large loss of taxes, is punished with a fine in the amount of 100 to 500 minimal salaries, or with arrest for the term of up to 2 months.
2. In this Article, large amount means the amount (value) exceeding 200 minimal salaries.

Article 207. Manufacture and sale of fake wine, fake vodka or other fake alcohol beverages.

1. Manufacture and sale of fake wine, fake vodka or other fake alcohol beverages, is punished with a fine in the amount of 500-1000 minimal salaries.
2. Same act, committed in large amounts, is punished with a fine in the amount of 700-
1000 minimal salaries.
3. By a large amount, this Article means the value or income exceeding 2000 minimal salaries.

Article 208. Forgery and sale of excise stamps.

1. Forgery and sale of excise stamps, is punished with a fine in the amount of 300-500 minimal salaries, or imprisonment for 1-3 years.
2. The same act committed in large amounts, is punished with a fine in the amount of
500-1000 minimal salaries, or imprisonment for 2-5 years.
3. By large amount this Article means the forgery or sale of over 500 excise stamps.

Article 209. Alienation of excise stamps or marking goods with illegally procured excise stamps

1. Alienation of properly acquired excise stamps or used excise stamps, if their number is 500-1000 pieces, is punished with a fine in the amount of 600-800 minimal salaries.
2. Same act, if the number of alienated excise stamps is over 1000, is punished with a fine in the amount of 800-1000 minimal salaries.
3. Marking goods with illegally procured excise stamps, if the total value of goods indicated with the seller is 200,000-500,000 AMD, if not indicated, then determined in prices established by law, is punished with a fine in the amount of 600-800 minimal salaries.
4. The same act, if the total value of goods indicated with the seller is over 500,000
AMD, if not indicated, then determined in prices established by law, is punished with a fine in the amount of 800-1000 minimal salaries.

Article 210. Selling goods subject to marking with excise stamps unmarked or not re-marked.

1. Selling goods subject to marking with excise stamps unmarked or not re-marked, if the total value of these goods indicated with the seller is over 200,000-500,000 AMD, if not indicated, then determined in prices established by law, is punished with a fine in the amount of 600-800 minimal salaries.
2. The same act, if the total value goods indicated with the seller is over 500,000 AMD, if not indicated, then determined in prices established by law, is punished with a fine in the amount of 800-1000 minimal salaries.

Article 211. Breach of rules for marking with excise stamps

1. Sale of goods marked with previously used excise stamps or marked with excise stamps marked other than the ones required for this type of commodity, as well as marking vessels (boxes) with excise stamps envisaged for vessels of other volume, if the total value of these goods indicated with the seller is 200,000-500,000 AMD (if not indicated, then determined in prices established by law), is punished with a fine in the amount of 600-800 minimal salaries.
2. Same act, if the total value of these goods indicated with the seller is over 500,000
AMD (if not indicated, then determined in prices established by law), is punished with a fine in the amount of 600-800 minimal salaries.

Article 212. Deception of consumers.

1. Cheating on weights, measures and in calculations, misleading consumers about the consumer properties or the quality of the commodity (service), or any other deception of the consumer, in organizations selling goods or services to the population or by individual entrepreneurs in the sphere of trade, which was committed in significant amount, is punished with a fine in the amount of 500 to 700 minimal salaries, or correctional labor for 1-2 years.
2. The same action committed:
1) in large amounts;
2) by a group with prior agreement, is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years, or with arrest for the term of up to 3 months.
3. The actions envisaged in parts 1 or 2 of this Article which were committed by an organized group, are punished with imprisonment for the term of up to 2 years, with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.
4. In this Article, a significant amount means the amount (value) exceeding 50% to 50 minimal salaries, a large amount means the amount (value) exceeding 50 minimal salaries.

Article 213. Usury.

1. Usury is loaning money or property at an interest rate more than twice exceeding the one of the Central Bank of the Republic of Armenia, as well as making deals with individuals on extremely unfavorable conditions of which the other party took advantage, is punished with a fine in the amount of 300-500 minimal salaries or with imprisonment for up to 2 years.
2. The same act,
1) as a result of which the aggrieved found oneself in a dire financial situation,
2) committed as profession,
3) committed using the minor age of the aggrieved or retarded mental development,
is punished with a fine in the amount of 400-600 minimal salaries, or with imprisonment for up to 4 years.

Article 214. Abuse of authority by the employees of commercial or other organizations.

1. Abuse of administrative authority the by the employees of commercial or other organizations against the interests of their organization and in favor of themselves or other persons, if this inflicted damage to citizens or the rights and legal interests of the organization or the state, is punished with a fine in the amount of 200 to 400 minimal salaries, or correctional labor for 1-2 years, or with arrest for the term of 1-3 months, or with imprisonment for the term of up to 2 years.
2. The same action which caused grave consequences, is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or with arrest for the term of 2-3 months, or with imprisonment for the term of up to 4 years.

Article 215. Contraband.

1. Contraband is transportation of goods, cultural or other items through the customs border of the Republic of Armenia bypassing customs supervision or concealing them, or by deceptive use of customs or other documents, if they were committed in large amounts, except goods and items envisaged in part 2 of this Article, is punished with a fine in the amount of 500-1000 minimal salaries, or imprisonment for the term of up to 5 years.
2. Contraband of narcotic drugs, neurological, strong, poisonous, poisoning, radioactive or explosive materials, weapons, explosive devices, ammunition, fire-arms, except smoothbore long barrel hunting guns, nuclear, chemical, biological or other mass destruction weapons, or dual-use materials, devices, or technologies which can also be used for the creation or use of mass destruction weapons or missile delivery systems
thereof, strategic raw materials or cultural values for the transportation of which special rules are established, is punished with imprisonment for the term of 4 to 8 years, with or without property confiscation.
3. Actions envisaged in parts 1 or 2 of this Article committed:
1) by an official abusing one’s official position;
2) by a person exempted from certain types of customs control, or by a person authorized to transport certain goods or means of transportation, exempted from customs control,
3) by using violence against a person in charge of customs control, is punished with imprisonment for the term of 6 to 10 years, with or without property confiscation.
4. Actions envisaged in parts 1, 2 or 3 of this Article, which were committed by an organized group, is punished with imprisonment for the term of 8 to 12 years with or without property confiscation.
5. The action envisaged in part 1 of this Article is considered to be committed in large amount, if the value of transported goods or items exceeds the 2000 amount of minimal salaries.

Article 216. Acquisition or sale of property obtained in an obviously criminal way.

1. Acquisition or sale of property obtained in an obviously criminal way, if this had not been previously promised, is punished with a fine in the amount of 200 to 400 minimal salaries, or correctional labor for 1-2 years, or with arrest for the term of up to 3 months.
2. The same action committed:
1) in large amount;
2) by a group with prior agreement, is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or with imprisonment for the term of up 2 years.
3. Actions envisaged in parts 1 or 2 of this Article committed:
1) in a particularly large amount;
2) by an organized group, is punished with imprisonment for the term of 2 to 5 years.

Section 9.

Crimes against public security, computer data security, public order and morality, and public health.

Chapter 23.

Crimes against public security.

Article 217. Terrorism.

1. Terrorism, i.e. committal of explosion, arson or actions causing significant human losses, or other actions inflicting significant damage to property or actions causing danger to public, or threat of such actions, if these actions were committed with the purpose of violation of public security, intimidation of the population or exerting pressure on decision making by a state official, as well as, for the purpose of fulfilling another demand of the perpetrator, is punished with imprisonment for the term of 5 to 10 years.
2. The same action committed
1) by a several persons with prior agreement,
2) using firearms, is punished with imprisonment for the term of 8 to 12 years.
3. Actions envisaged in parts 1 or 2 of this Article, if they were committed:
1) by an organized group;
2) were accompanied with use of mass destruction weapon, radioactive materials or with a threat to use other means causing mass losses,
3) caused death by negligence or other grave consequences, is punished with imprisonment for the term of 10 years to 15 years.
3. A person who participated in terrorism is exempted from criminal liability if he advised the authorities on time, or otherwise, contributed into the prevention of terror act, and if his actions do not contain the elements of other crime.

Article 218. Taking hostages.

1. Taking hostage or keeping a hostage, which was committed for the purpose of forcing the state, an organization or a citizen to perform certain action or not to perform certain action on the condition of setting the hostage free, is punished with imprisonment for the term of 5 to 8 years.
2. The same action committed:
1) by several persons with prior agreement;
2) using violence dangerous for life or health;
3) by using a weapon or some other item as a weapon;
4) against an obvious minor;
5) against an obviously pregnant woman;
6) against an obviously helpless person;
7) against two or more persons, is punished by imprisonment for the term of 6 years to
10 years.
3. Actions envisaged in parts 1 or 2 of this Article, if they were committed:
1) by an organized group;
2) caused death by negligence or damage to health, or other grave consequences for one’s health, is punished imprisonment for the term of 8 years to 15 years.
4. The person who refused from one’s demands and set the hostage free voluntarily is exempted from criminal liability, if his actions do not contain other elements of crime.

Article 219. Occupation of buildings, facilities, means of transportation or communication.

1. Occupation of buildings, facilities, means of transportation and communication, other communication lines, or keeping them, accompanied with a threat of their destruction or damage, which was committed to force the state, an organization or a citizen to perform or not to perform certain action on condition of vacating the occupied property, is punished with imprisonment for the term of up to 5 years.
2. The same action which is committed:
1) By a group with prior agreement;
2) by threatening violence dangerous for life or health;
3) by using weapons or other items as weapons, is punished with imprisonment for the term of 4 to 10 years.
3. Actions envisaged in parts 1 or 2 of this Article, if they were committed:
1) by an organized group;
2) caused death by negligence or damage to health, is punished imprisonment for the term of 6 years to 12 years.
4. The person who refused from one’s demands who vacated voluntarily the occupied property is exempted from criminal liability, if his actions do not contain other elements of crime.

Article 220. Piracy.

1. Assaulting a sea or river ship in order to capture somebody’s property, which was committed by violence or threat of violence, is punished with imprisonment for the term of 5 to 10 years.
2. The same action committed by an organized group or which negligently caused human death or grave consequences, is punished imprisonment for the term of 8 to 15 years with or without property confiscation.

Article 221. Hijacking or capture of an aircraft, ship or train.

1. Capture of an aircraft, ship or train for the purpose of hijacking or occupation, is punished with imprisonment for the term of 4 to 8 years.
2. The same action when committed:
1) by several persons with prior agreement;
2) by using violence dangerous for life or health, or by threatening to use such violence,
3) by using weapons or items used as a weapon, is punished imprisonment for the term of 7 years to 12 years.
3. Actions envisaged in parts 1 or 2 of this Article, if they were committed:
1) by an organized group;
2) caused death by negligence or other grave consequences, is punished imprisonment for the term of 8 to 15 years.

Article 222. Banditry.

1. Creation of an organized armed group (band) with the purpose of assaulting citizens or organizations, leading such a group, or participation in the actions of the band, is punished with imprisonment for the term of 10 to 15 years, with or without property confiscation.
2. Participation in a band, is punished with imprisonment for the term of 6 to 10 years, with or without property confiscation.

Article 223. Creation of criminal associations or participation in criminal association.

1. Creation of criminal associations or leading a criminal association, is punished with imprisonment for 8-12 years, with or without property confiscation.
2. Participation in a criminal association, is punished with imprisonment for 6-10 years, with or without property confiscation.
3. The acts envisaged in part 1 or 2 of this Article with abuse of official position, are punished with imprisonment for 10-15 years, or deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years, with or without property confiscation.
4. The person who informed the state bodies about the creation of a criminal association by oneself, or about the participation in the criminal association, and who contributed to the prevention of its activity, is exempted from criminal liability, if there are no other criminal elements in his actions.

Article 224. Creation of armed formations not stipulated by law or participation therein.

1. Creation of armed formations not envisaged by law or commanding such formations, if there are no elements of crime under Article 222 of this Code, are punished with correctional labor for up to 2 years, or imprisonment for 2-7 years.
2. Participation in armed formations not envisaged by law is punished with correctional labor for up to 2 years, or with arrest for up to 3 months, or imprisonment for up to 5 years.
3. Acts envisaged in part 1 or 2 of this Article with abuse of official position, are punished with imprisonment for 6-10 years, with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities up to 3 years.

Article 225. Mass disorder.

1. Organization of mass disorder, accompanied with violence, pogroms, arson, destruction or damage to property, using fire-arms, explosives or explosive devices, or by armed resistance to the representative of the authorities, is punished with imprisonment for the term of 4 to 10 years.
2. Immediate implementation of actions envisaged in part 1 of this Article, is punished with imprisonment for the term of 3 to 8 years.
3. Acts envisaged in part 1 or 2 of this Article accompanied with murder, is punished with imprisonment for 6-12 years.
4. Active disobedience to the representative of authorities during mass disorder, or calls for violence against people or for mass disorder, is punished with correctional labor for up to 2 years, or arrest for 2 months, or imprisonment for up to 3 years.

Article 226. Inciting national, racial or religious hatred.

1. Actions aimed at the incitement of national, racial or religious hatred, at racial superiority or humiliation of national dignity, are punished with a fine in the amount of
200 to 500 minimal salaries, or with correctional labor for up to 2 years, or with
imprisonment for the term of 2-4 years.
2. The actions envisaged in part 1 of this Article committed:
1) publicly or by mass media, with violence or threat of violence;
2) by abuse of official position;
3) by an organized group, are punished with imprisonment for the term of 3 to 6 years.

Article 227. Breach of safety regulations at nuclear energy facilities.

1. Breach of safety regulations at facilities using nuclear energy for location, design, construction, repair, reconstruction, operation or decommissioning, re-commission, transportation or use of nuclear fuel or radioactive materials, which negligently inflicted grave or medium gravity damage to human health, is punished with a fine in the amount of 200 to 500 minimal salaries, or with correctional labor for the term of up to 2 years, or with imprisonment for the term of 5 years, with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for the term of up to 3 years.
2. The action envisaged in part 1 of this Article which negligently caused human death, radioactive contamination of the environment, or other grave consequences, is punished with imprisonment for the term of 4 to 10 years, with or without deprivation
of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.

Article 228. Breach of safety regulations when operating sources of ionizing radiation.

1. Breach of safety regulations when operating or de-commissioning sources of ionizing radiation, or during transportation, which negligently inflicted grave or medium gravity
damage to human health, is punished with a fine in the amount of 200-500 minimal salaries, or correctional labor for up to 2 years, or imprisonment up to 5 years, with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for 3 years.
2. The act envisaged in part 1 of this Article, which negligently caused human death, radioactive contamination of the environment or other severe consequences, is punished with imprisonment for 4-10 years, with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for 3 year.

Article 229. Breach of safety regulations for the operation of electron, proton, heavy ion accelerators.

1. Breach of safety regulations for the location, design, construction, repair, reconstruction, operation or decommissioning of electron, proton, heavy ion accelerators, which negligently caused grave or medium gravity damage to human health, is punished with a fine in the amount of 200-500 minimal salaries, or correctional labor for up to 2 years, or imprisonment up to 5 years, with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for 3 years.
2. The act envisaged in part 1 of this Article which negligently caused human death, radioactive contamination of the environment or other severe damage, is punished with imprisonment for 4-10 years, with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for 3 years.

Article 230. Breach of safety regulations during mining, construction or other works.

1. Breach of safety regulations during mining, construction or other works, when this negligently caused grave or medium gravity damage to human health, is punished with a fine in the amount of 100 to 200 minimal salaries, or with correctional labor for the term of up to 2 years, or with imprisonment for the term of 2 years, with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for 1-3 years.
2. The same action which negligently caused human death or other grave consequences, is punished with imprisonment for the term of up to 10 years, with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.

Article 231. Breach of safety regulations at facilities with explosion hazard.

1. Breach of safety regulations at facilities with explosion hazard, if this negligently caused grave or medium-gravity damage to human health, is punished with a fine in the amount of 100 to 200 minimal salaries, or with correctional labor for up to 1 year, or with
imprisonment for up to 2 years, with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 2 years.
2. The same action which negligently caused human death or other grave consequences, is punished with imprisonment for 4-10 years, with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for 1-2 years.

Article 232. Breach of fire-safety regulations.

1. Breach of fire-safety regulations by the person who is in charge of the observance of these rules, if this negligently caused grave or medium-gravity damage to human health, is punished with a fine in the amount of 100 to 200 minimal salaries, or with correctional labor for the term of up to 1 year, or with imprisonment for the term of 3 years, with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for 1-2 years.
2. The same action which negligently caused human death or other grave consequences, is punished with imprisonment for 4-8 years, with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.

Article 233. Illegal turnover of radioactive materials.

1. Illegal procurement, keeping, use, transportation, transfer, sale, destruction or damage of radioactive materials, is punished with correctional labor for the term of up to
1 year, or with arrest for the term of up to 2 months, or with imprisonment for the term of up to 2 years.
2. The same action which negligently caused grave or medium-gravity damage to health, is punished with correctional labor for the term of up to 2 years, or with imprisonment for the term of up to 5 years.
3. The action envisaged in part 1 of this Article which negligently caused human death or other grave consequences is punished with imprisonment for 4-10 years.

Article 234. Theft or extortion of radioactive materials.

1. Theft or extortion of radioactive materials, is punished with imprisonment for 3-5 years.
2. The same act committed by:
1) by several persons with prior agreement;
2) by abuse of official position;
3) with violence not dangerous for life or health, or with threat of such violence, is punished with imprisonment for the term of 4 to 7 years.
3. Actions envisaged in parts 1 or 2 of this Article, committed:
1) by an organized group;
2) with violence dangerous for life or health, or with threat of such violence, is punished with imprisonment for the term of 5 to 12 years, with or without property confiscation.

Article 235. Illegal procurement, transportation or carrying of weapons, ammunition, explosives or explosive devices.

1. Illegal procurement, transportation, keeping or carrying of weapons, explosives or explosive devices, except smoothbore long-barrel hunting guns, ammunition, is punished with arrest for the term of up to 3 months, or with imprisonment for the term of up to 3 years and a fine in the amount of up to 500 minimal salaries, or without that.
2. The actions envisaged in part 1 of this Article which were committed by a group with prior agreement, are punished with imprisonment for the term of 2 to 6 years.
3. The actions envisaged in part 1 of this Article which were committed by an organized group, are punished with imprisonment for the term of 3 to 8 years.
4. Illegally carrying of gas weapons, cold steel, or throwing weapons, is punished with correctional labor for 1-2 years, or arrest for the term of 1-3 months, or with imprisonment for the term of up to 2 years and a fine in the amount of up to 200 minimal salaries, or without that.
5. The person who voluntarily surrendered the items mentioned in this Article is exempted from criminal liability, if there are no other elements of crime in his actions.

Article 236. Illegal manufacture of weapons.

1. Illegal manufacture or repair of fire-arms, fire-arm components or illegal manufacture of ammunition, explosives or explosive devices, is punished with imprisonment for the term of up to 3 years.
2. The same action which was committed by a group with prior agreement, is punished with imprisonment for the term of 2 to 6 years.
3. The actions envisaged in part 1 of this Article which were committed by an organized group, are punished with imprisonment for the term of 4 to 8 years.
4. The person who voluntarily surrendered the items mentioned in this Article is exempted from criminal liability, if there are no other elements of crime in his actions.

Article 237. Improper performance of the duties of safekeeping of weapons, ammunition, explosives and explosive devices or failure thereof.

1. Improper performance of the duties of safekeeping of weapons, ammunition, explosives and explosive devices by the person in charge, if this caused theft or destruction, or other grave consequences, is punished with correctional labor for the term of up to 2 years, or with arrest for the term of 1-3 months, or with imprisonment for the term of up to 2 years, with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.
2. Improper performance of duties of safekeeping of nuclear, chemical, biological or other mass destruction weapons, or auxiliary materials or equipment used in the creation of mass destruction weapons, if this negligently caused grave consequences, is punished with imprisonment for the term of 3 to 7 years, with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.
3. The acts envisaged in part 1 or 2 of this Article, if they negligently caused human death, are punished with imprisonment for the term of 5 to 10 years, with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.

Article 238. Theft or extortion of weapons, ammunition, explosives and explosive devices.

1. Theft or extortion of fire-arms, fire-arm components, ammunition, explosives and explosive devices, is punished with imprisonment for the term of 3 to 5 years.
2. Theft or extortion of nuclear, chemical, biological or other mass destruction weapons, or materials or equipment used in the creation of mass destruction weapons, is punished with imprisonment for the term of 4 to 7 years.
3. Actions envisaged in parts 1 or 2 of this Article, if they were committed:
1) by a group of persons with prior agreement;
2) by abuse of official position;
3) by use of violence not dangerous for life or health, or with a threat of using such violence;
4) in large amounts, is punished with imprisonment for the term of 6 to 10 years, with or without property confiscation.
4. Actions envisaged in parts 1, 2 or 3 of this Article, if they were committed:
1) by an organized group;
2) by use of violence dangerous for life or health, or with a threat of using such violence;
3) in particularly large amounts, is punished with imprisonment for the term of 8 to 12 years, with or without property confiscation.

Article 239. Negligent warehousing of fire-arms.

Negligent warehousing of fire-arms or ammunition which created conditions for others to use these fire-arms or ammunition, as well as to transfer the weapons or ammunition to another person, if this caused grave consequences, is punished with correctional labor for the term of up to 2 years, or with arrest for the term of up 3 months, or with imprisonment for the term of up to 2 years.

Article 240. Breach of rules for warehousing, accounting, transportation, delivery or use of flammable or pyrotechnic materials.

1. Breach of rules for warehousing, accounting, transportation, delivery or use of flammable or pyrotechnic materials, as well as illegal transportation of such materials or delivery, if this negligently caused severe consequences, is punished with correctional labor for up to 2 years, or imprisonment for up to 2 years.
2. The acts envisaged in part 1 of this Article, if they negligently caused human death, are punished with imprisonment for 3-7 years, with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.

Article 241. Breach of safety and operation rules for rail, air or water traffic.

1. Breach of safety and operation rules for rail, air or water traffic by the person who must observe these rules due to the work done or occupied position, if this negligently caused grave or medium gravity damage to human health, or caused large damage, is punished with a fine in the amount of up to 200 minimal salaries, or correctional labor for up to 2 years, or imprisonment for up to 2 years, with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.
2. The same act which negligently caused human death, is punished with imprisonment for up to 5 years.
3. The act envisaged in part 1 of this Article which negligently caused the death of 2 or more people, is punished with imprisonment for 4-10 years.

Article 242. Breach of traffic rules and operation of means of transportation.

1. Breach of traffic rules and operation of means of transportation by the driver of a car or other mechanical means of transportation, which negligently caused grave or medium-gravity damage to human health is punished with a fine in the amount of up to
200 minimal salaries, or correctional labor for the term of up to 2 years, or with arrest for the term of 1-3 months, or with imprisonment for the term of up to 2 years, with or without deprivation of the right to drive a means of transportation for up to 3 years.
2. The same action which negligently caused human death, is punished with imprisonment for the term of up to 5 years, with deprivation of the right to drive a means of transportation for up to 3 years.
3. The action envisaged in part 1 of this Article which by negligence caused the death of 2 or more persons, is punished with imprisonment for the term of 4 to 10 years, with deprivation of the right to drive a means of transportation for up to 3 years.
4. By other mechanical means in this Article we mean tramways, trolleys, tractors, motorcycles, etc.

Article 243. Drunk driving or driving by a person under 16 years of age.

Drunk driving or driving by a person under 16 years of age, if this caused consequences envisaged in Article 241 or 242, is punished with a fine in the amount of 200-400 minimal salaries or with arrest for up to 1 month or correctional labor for up to 1 year, or imprisonment up to 2 years, with deprivation of the right to drive a vehicle for up to 3 years.

Article 244. Abandonment of the site of road accident.

Abandonment of the site of road accident by the driver of the means of transportation who breached the traffic rules or rules of operation of the means of transportation, in the case of consequences envisaged in Article 242 of this Code, is punished with correctional labor for the term of up to 2 years, or with arrest for the term of up to 3 months, or with imprisonment for the term of up to 2 years, with or without deprivation
of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.

Article 245. Poor-quality repair of means of transportation or operation of means of transportation with malfunctions.

1. Poor-quality repair by a person in charge of maintenance of the means of transportation, of the means of communication, communication lines, signaling or other equipment, or release of the means of transportation for operation, if this action
negligently caused grave or medium-gravity damage to human health or large damage, is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or with correctional labor for the term of up to 2 years, or with arrest for the term of up to 3 months, or with imprisonment for the term of up to 2 years, with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.
2. The same action which negligently caused human death, is punished with imprisonment for the term of up to 5 years.
3. The action envisaged in part 1 of this Article which by negligence caused the death of 2 or more persons, is punished with imprisonment for the term of 4 to 10 years.

Article 246. Spoilage of means of transportation or communication lines.

1. Destruction, damage or any other spoilage of means of transportation, communication lines, signaling or other transportation equipment, obstruction of transportation communications, if this action negligently caused grave or medium- gravity damage to human health or large damage, is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or with imprisonment for the term of up to 4 years.
2. The same action which negligently caused human death, is punished with imprisonment for the term of 3 to 8 years.
3. The action envisaged in part 1 of this Article which by negligence caused the death of 2 or more persons, is punished with imprisonment for the term of 6 to 10 years.

Article 247. Breach of rules providing safe operation of transport.

1. Breach of rules providing safe operation of transport by a passenger, a pedestrian or other participant of traffic (except persons mentioned in Articles 241 and 242), if this action negligently caused grave or medium-gravity damage to human health or large damage, is punished with correctional labor for the term of up to 2 years, or with arrest for the term of 1-3 months, or with imprisonment for the term of up to 2 years.
2. The same action which negligently caused human death, is punished with imprisonment for the term of up to 5 years.
3. The action envisaged in part 1 of this Article which by negligence caused the death of 2 or more persons, is punished with imprisonment for the term of 4 to 8 years.

Article 248. Breach of safety rules for construction, operation and repair of main pipe-lines.

1. Breach of safety rules for construction, operation and repair of main pipe-lines, if this action negligently caused grave or medium-gravity damage to human health or large
damage, is punished with correctional labor for the term of up to 2 years, or with arrest for the term of 1-2 months, or with imprisonment for the term of up to 2 years, with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.
2. The same action which negligently caused human death, is punished with imprisonment for the term of up to 5 years.
3. The action envisaged in part 1 of this Article which by negligence caused the death of 2 or more persons, is punished with imprisonment for the term of 4 to 10 years.

Article 249. Captain’s failure to help a ship in distress.

Captain’s failure to help a ship in distress in the sea or other water body, if this help could be offered without exposing the ship, the passengers or its crew to serious danger, is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or with correctional labor for the term of up to 2 years, or with imprisonment for the term of up to 2 years, with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.

Article 250. Breach of rules for international flights.

Failure to observe the established permitted flight routes, landing places, air gates, flight altitudes or breach of other rules for international routes, is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or with correctional labor for the term of up to 1 year, or with arrest for the term of 1-2 months, with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.

Chapter 24.

Crimes against computer information security.

Article 251. Access (penetration) into computer information system without permission.

1. Penetration into information stored in a computer system, network or on storage media, and part or the whole information system protected by law, without permission, committed with violation of the protection system and negligently caused change, copying, obliteration or isolation of information, or spoilage of computer equipment, computer system or other significant damage, is punished with a fine in the amount of
200 to 400 minimal salaries, or correctional labor for 6 months to 1 year, or with imprisonment for the term of up to 2 years.
2. The action,
1) committed with abuse of official position,
2) committed by a group with prior agreement,
3) which negligently caused grave consequences, is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or correctional labor for 1-2 years, or with arrest for the term of 1-3 months, or with imprisonment for the term of up to 5 years.

Article 252. Change in computer information.

1. Change in information stored in a computer, computer system, network or on storage media, or entering obviously false information therein, in the absence of elements of property theft, or infliction of property damage by deception or abuse of confidence, which caused significant damage, is punished with a fine in the amount of 200 to 500 minimal salaries, or with correctional labor for the term of up to 1 year.
2. The same action which:
1) was accompanied with access (penetration) into a computer system or network without permission;
2) was committed by abuse of official position,
3) was committed by a group with prior agreement,
4) negligently caused grave consequences, is punished with a fine in the amount of
300 to 500 minimal salaries, or with correctional labor for the term of up to 2 years, or with arrest for the term of 1-3 months, or with imprisonment for the term of up to 2 years.

Article 253. Computer sabotage.

1. Obliteration (sabotage) of computer data or software, isolation or making it unusable, spoilage of computer equipment or destruction of the computer system, network or on storage media, is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or with correctional labor for the term of up to 1 year, or with arrest for the term of 1-3, or with imprisonment for the term of up to 2 years.
2. The same action:
1) 1) accompanied with access (penetration) into a computer system or network without permission;
2) negligently caused grave consequences, is punished with correctional labor for the term of up to 2 years, or with imprisonment for the term of up to 4 years.
3. The acts envisaged in part 1 or 2 of this Article which willfully caused severe consequences, are punished with imprisonment for 3-6 years.

Article 254. Illegal appropriation of computer data.

1. Copying or appropriating in any other way, of computer data stored in the computer system, network or on storage media, interception of transmitted data by means of computer communication, is punished with a fine in the amount of 200 to 400 minimal salaries, or correctional labor for the term of up to 1 year, or with arrest for the term of up to 2 months, or with imprisonment for the term of up to 2 years.
2. Forcing the submission of data mentioned in part 1 of this Article stored in the computer system, network or on storage media, by threat of publicizing defamatory information concerning a person or his close relatives, facts which the aggrieved wishes to keep secret, or with a threat to use violence against the person or his relatives, or against the person who manages this information, with a threat to destroy or damage
the property, is punished with correctional labor for the term of up to 2 years, or with arrest for the term of 1-3, or with imprisonment for 2-5 years.
3. Actions envisaged in parts 1 or 2 of this Article which:
1) were accompanied with use of violence against the person or his close relatives;
2) were committed by a group with prior agreement;
3) inflicted significant damage to the aggrieved;
4) were committed with the purpose of obtaining particularly valuable information, are punished with imprisonment for the term of 4 to 10 years.
4. Actions envisaged in parts 1, 2 or 3 of this Article which:
1) were committed by an organized group;
2) were accompanied with infliction of damage to health or other grave consequences, are punished with imprisonment for the term of 6 to 12 years.

Article 255. Manufacture or sale of special devices for illegal penetration into a computer system or network.

Manufacture of special hardware or software for the illegal penetration into a protected computer system or network for the purpose of sale, is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or correctional labor for the term of up to 1 year,
or with arrest for the term of up to 2 months, or with imprisonment for the term of up to 2 years.

Article 256. Manufacture, use and dissemination of hazardous software.

1. Development of computer software for the purpose of obliteration, isolation, changing of data stored in the computer system, network or on storage media, or for making changes in existing software, or developing software with special viruses, their use, or dissemination of storage media with such software, is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or correctional labor for the term of up to 1 year, or with arrest for the term of 1-3, or with imprisonment for the term of up to 2 years and
a fine in the amount of 100 to 300 minimal salaries.
2. The same action,
1) Committed with mercenary motives,
2) Committed by a group with prior agreement,
3) which negligently caused grave consequences, is punished with imprisonment for the term of 2 to 5 years.

Article 257. Breach of rules for operation of a computer system or network.

1. Breach of rules for operation of a computer system or network by the person who is entitled to enter this system or network, if this negligently caused obliteration, isolation, change in computer data, caused disruption in the work of computer equipment, or other significant damage, is punished with deprivation of the right to hold certain posts
or practice certain activities for up to 5 years, or correctional labor for the term of up to 1 year.
2. The same action committed during the operation of a computer system or network containing particularly valuable data, is punished with imprisonment for the term of up to
2 years.
3. Actions envisaged in parts 1 or 2 of this Article which negligently caused grave consequences, are punished with imprisonment for the term of 2 to 5 years.

Chapter 25.

Crimes against public order and morality.

Article 258. Hooliganism.

1. Hooliganism is brutal violation of public order which is manifested in express disrespect and accompanied with violence in relation to citizens or a threat to use it, as well as, destruction or damage of somebody’s property, is punished with correctional labor for the term of up to 6 months, or with arrest for the term of 1-3 months, or with imprisonment for the term of up to 2 years.
2. Brutal breach of public order combined with exceptional cynicism, is punished with correctional labor for up to 1 year or imprisonment for up to 3 years
3. The action envisaged in part 1 or 2 of this Article, committed:
1) by a group of persons or organized group;
2) by offering resistance to a representative of authorities, or a person carrying out a duty of public order protection or a person preventing breach of public order,
3) By a person who has previously committed hooliganism.
4) Combined with medium gravity damage to the health of the person, is punished with correctional labor for 1-2 years, or imprisonment for up to 5 years
4. The act envisaged in parts 1, 2 or 3 of this Article, committed with a weapon or another item used as a weapon, is punished with imprisonment for the term of 4 to 7 years.

Article 259. Making a false statement about terrorism.

Making an obviously false statement about a prepared act of terrorism, is punished a fine in the amount of 200 to 400 minimal salaries, or correctional labor for up to 1-2 years, or with arrest for the term of 1-3 months, or with imprisonment for the term of up to 3 years.

Article 260. Vandalism.

Profanation of buildings and other facilities with indecent inscriptions or images, damaging property in public transport or other public place, in the absence of grave crime elements,
Is punished with a fine in the amount of 50 to 100 minimal salaries, or correctional labor for 6 months to 1 year, or arrest for up to 2 months.

Article 261. Involvement into prostitution.

1. Involvement into prostitution, by violence or use of violence, abuse of dependent position, by threat to destroy, steal or damage property, or dissemination of defamatory information about a person or close relatives, or by deception, is punished with a fine in the amount of 200 to 400 minimal salaries, or correctional labor for the term of up to 1 year, or with arrest for the term of 1-3 months, or with imprisonment for the term of up to
2 years.
2. The same actions committed
1) With respect to a minor,
2) by an organized group, are punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or correctional labor for the term of up to 2 years, or with imprisonment for the term of 3 to 6 years.

Article 262. Maintaining dens of prostitution or pimping.

Maintaining dens of prostitution or pimping, is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or correctional labor for the term of up to 1 year, or with arrest for the term of 1-3 months, or with imprisonment for the term of up to 5 years.

Article 263. Illegal dissemination of pornographic materials or items.

1. Illegal manufacture, sale as well as, dissemination of pornographic materials or items, as well as, printed publications, films and videos, images or other pornographic objects, and advertising, is punished with a fine in the amount of 200 to 400 minimal salaries, or with arrest for the term of up to 2 months, or with imprisonment for the term of up to 2 years.
2. Forcing minors to get involved in creation of software, video or film materials, pictures or other items of pornographic nature, as well as presenting children's pornography through computer network, is punished with a fine in the amount of 400 to 800 minimal salaries, or with arrest for the term of up to 3 months, or with imprisonment for the term of up to 3 years.
3. The same act committed by an organized group, is punished with imprisonment for 2-
4 years.

Article 264. Destruction or damage of monuments of history and culture.

1. Destruction or damage of state protected monuments of history, culture, as well as, destruction or damage of documents or items possessing particular cultural or historical value, is punished with a fine in the amount of 200 to 400 minimal salaries, or
correctional labor for the term of up to 1 year, or with arrest for the term of up to 2 months, or with imprisonment for the term of up to 2 years.
2. The same actions committed against facilities or monuments of particular value, are punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or correctional labor for the term of up to 2 years, or with arrest for the term of 1-3 months, or with imprisonment for the term of up to 5 years.
3. The acts mentioned in part 1 of this Article committed negligently and caused particularly large damage, are punished with a fine in the amount of 100 to 200 minimal salaries, or correctional labor for the term of up to 6 months, or with arrest for the term of up to 2 months, or with imprisonment for the term of up to 1 year.
4. The acts mentioned in part 3 of this Article committed to facilities or monuments of particular value and caused particularly large damage, are punished with a fine in the amount of 200 to 400 minimal salaries, or correctional labor for the term of up to 1 year, or with arrest for the term of up to 2 months, or with imprisonment for the term of up to 2 years.

Article 265. Outrageous treatment of dead bodies or burial places.

1. Outrageous treatment of a dead body or a burial place, destruction, damage or desecration of cemetery facilities or items, or places allocated for memorial ceremonies, is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or correctional
labor for up to 1 year, or with arrest for the term up to 2 months.
2. The same actions which were committed:
1) by a group with prior agreement, or by organized group;
2) by motives of national, racial or religious hatred;
3) by stealing items in or on graves, are punished with correctional labor for the term of up to 2 years, or with arrest for the term of 1-3 months, or with imprisonment for the term of up to 3 years.
Crimes against the health of the population.

Article 266. Illegal turnover of narcotic drugs or psychotropic materials with the purpose of sale.

1. Illegal manufacture, processing, procurement, keeping, trafficking or supplying of narcotic drugs or psychotropic materials with the purpose of sale, is punished with imprisonment for the term of 3 to 7 years.
2. The same action committed:
1) by a group of persons;
2) in large amount;
3) at the place of imprisonment or arrest;
4) in disciplinary/educational institution, is punished with imprisonment for the term of 5 to 10 years with property confiscation.
3. Actions envisaged in parts 1 or 2 of this Article, if they were committed:
1) by an organized group;
2) in particularly large amount, is punished with imprisonment for the term of 7 to 15 years with or without property confiscation.
4. The large and particularly large amounts of narcotic drugs or psychotropic materials are established by the competent state governance body of the RA.
5. Illegal turnover of narcotic drugs or psychotropic materials in small amounts does not entail criminal responsibility.
6. A person voluntarily submitting narcotic drugs or psychotropic materials will be relieved of criminal responsibility for illegal manufacture, processing, procurement, keeping, trafficking or supplying of narcotic drugs or psychotropic materials.

Article 267. Breach of regulations for manufacture, procurement, keeping, accounting, dispensing, transportation or supply of narcotic drugs or psychotropic materials

1. Breach of regulations for manufacture, procurement, keeping, accounting, dispensing, transportation or supply of narcotic drugs or psychotropic materials by the person who is in charge of their observance, if it resulted in theft or illegal turnover of afore-mentioned materials, is punished with a fine in the amount of 200 to 500 minimal salaries, or with imprisonment for the term of up to 3 years, with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.
2. The action envisaged in the first part of this article, if it was committed in large amounts, is punished with a fine in the amount of 500 to 800 minimal salaries, or with imprisonment for the term of 2 to 4 years, with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.
3. The action envisaged in the first part of this article, if it was committed in particularly large amounts, is punished with imprisonment for the term of 3 to 5 years, with
deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.

Article 268. Illegal turnover of narcotic drugs or psychotropic materials without the purpose of sale.

1. Illegal manufacture, processing, procurement, keeping, delivery or supply of narcotic drugs or psychotropic materials without the purpose of sale, is punished with arrest for the term of up to 2 months or with imprisonment for the term of up to 1 year.
2. The same action committed in large amount:
Is punished with imprisonment for the term of up to 3 years.
3. The same action committed in particularly large amount: Is punished with imprisonment for the term of 2 to 6 years.

Article 269. Theft or extortion of narcotic drugs or psychotropic materials.

1. Theft or extortion of narcotic drugs or psychotropic materials, is punished with imprisonment for the term of 3 to 7 years.
2. The same action committed:
1) by a group of persons with prior agreement;
2) by abuse of official position;
3) with violence not dangerous for life or health, or with threat of such violence,
4) in large amount, is punished with imprisonment for the term of 6 to 10 years with or without property confiscation.
3. The action envisaged in part 1 or 2 of this Article which was committed:
1) by an organized group;
2) in particularly large amount;
3) with violence dangerous for life or health, or with threat of such violence, is punished with imprisonment for the term of 8 to 15 years with or without property confiscation.

Article 270. Illegal transfer of narcotic drugs or psychotropic materials or forgery of recipes or other documents which entitle their receipt.

Illegal transfer of narcotic drugs or psychotropic materials or forgery of recipes or other documents which entitle their receipt, is punished with imprisonment for the term of up to 2 years, with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.

Article 271. Use of narcotic drugs.

1. Use of narcotic drugs without medical permission, is punished with a fine in the amount of up to 200 minimal salaries, or with arrest for the term of up to 2 months.
2. The person who surrenders drugs is exempted from criminal liability.

Article 272. Abetting or involving into use of narcotic or psychotropic drugs.

1. Abetting or involving into use of narcotic or psychotropic drugs, is punished with correctional labor for the term of up to 2 years, or with arrest for the term of up to 3 months, or with imprisonment for the term of up to 3 years.
2. Abetting or involving into the use of narcotic or psychotropic drugs, committed:
1) in relation to a minor;
2) in relation to two or more persons;
3) by deception;
4) with violence or with a threat to commit violence, is punished with imprisonment for the term of 3 to 8 years.
3. The same action, if this negligently caused the death of the aggrieved or caused grave damage to his health, is punished with imprisonment for the term of 6 to 12 years.

Article 273. Illegal cultivation or raising of herbs prohibited for processing, containing narcotic, psychotropic or toxic substances.

1. Cultivation or raising of herbs prohibited for processing containing narcotic, psychotropic or toxic substances, done in large amount, is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or with arrest for the term of 1-3 months, or with imprisonment for the term of up to 2 years.
2. The same action committed:
1) by several persons with prior agreement;
2) by an organized group;
3) in particularly large amount, is punished with imprisonment for the term of 3 to
8 years.

Article 274. Organization and maintaining of dens for the use of narcotic or psychotropic drugs.

1. Organization and maintaining of dens for the use of narcotic or psychotropic drugs, is punished with imprisonment for the term of up to 4 years.
2. The same action committed:
1) by an organized group;
2) by abuse of official position,
3) in disciplinary/education institutions, is punished with imprisonment for the term of 3 to 7 years.

Article 275. Illegal turnover of strong or toxic substances for the purpose of sale.

1. Illegal manufacture, processing, procurement, keeping, trafficking, supply of strong substances which are not considered to be narcotic or psychotropic drugs, for the purpose of illegal sale, is punished with imprisonment for the term of up to 3 years.
2. The same action committed:
1) by a group of persons with prior agreement,
2) in large amount, is punished imprisonment for the term of 2 to 5 years.
3. The action envisaged in part 1 or 2 of this Article which was committed:
1) by an organized group,
2) in particularly large amount;
is punished with imprisonment for the term of 4 to 8 years.
4. A person voluntarily submitting strong or toxic substances will be relieved of criminal responsibility for illegal manufacture, processing, procurement, keeping, trafficking, supplying or selling of strong or toxic substances.

Article 276. Breach of rules for manufacture, procurement, keeping, accounting, transfer, transportation or supply of strong or toxic materials.

Breach of rules for manufacture, procurement, keeping, accounting, transfer, transportation or supply of strong or toxic materials, if this caused theft or other
significant damage, is punished with a fine in the amount of up to 300 minimal salaries, or correctional labor for up to 2 years, or with imprisonment for the term of up to 2 years, with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for 3
years.

Article 277. Breach of sanitation and epidemic regulations.

1. Breach of sanitation and epidemic regulations which negligently caused mass diseases or poisoning of humans, is punished with a fine in the amount of up to 200 minimal salaries, or correctional labor for up to 2 years, or with imprisonment for the term of up to 3 years, or with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.
2. The same action which negligently caused heavy damage to health or human death, is punished with imprisonment for the term of up to 5 years

Article 278. Concealing information about circumstances dangerous for human life or health.

1. Concealing or distortion of facts, phenomena or events dangerous for human life or health, or the environment, committed by a person in charge of providing such information to the population, is punished with a fine in the amount of 200 to 400 minimal salaries, or with imprisonment for the term of up to 2 years, or with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for 3 years.
2. The same action which:
1) was committed by abuse of official position;
2) caused damage to human health or death, by negligence, is punished with a fine in the amount of up to 300-500 minimal salaries, or with imprisonment for the term of 2-
6 years, or with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for 3 years.

Article 279. Manufacture or sale of goods, or performing work, or providing services which do not meet safety requirements.

1. Manufacture or sale of goods which do not meet safety requirements for the consumers’ life or health, or illegal issuance or use of certificates of compliance with safety requirements for these goods, works or services, if this action negligently damaged human health, is punished with a fine in the amount of 200 to 400 minimal salaries, or correctional labor for the term of up to 1 year, or with imprisonment for the term of up to 2 years or with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for 3 years.
2. The same action if this:
1) was committed in relation to goods, works or services intended for children;
2) negligently damaged the health of two or more persons,
3) negligently caused human death, is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or correctional labor for the term of up to 2 year, or with imprisonment for the term of up to 5 years or with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for 3 years.
3. Actions envisaged in parts 1 or 2 of this Article, which negligently caused the death of two or more persons, are punished with imprisonment for the term of 4 to 10 years, with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for 3 years.

Article 280. Illegal private medical or pharmaceutical practice, manufacture or sale of false drugs.

1. Private medical or pharmaceutical practice without permit (license), if this negligently caused damage to human health, is punished with a fine in the amount of 300 minimal salaries or correctional labor for up to 2 years or imprisonment for up to 3 years.
2. Manufacture or sale of false drugs, is punished with imprisonment for up to 3 years.
3. The same act which negligently caused human death, is punished with imprisonment for 5 years.

Section 10.

Crimes against environmental safety

Chapter 27.

Crimes against environmental safety.

Article 281. Breach of environmental safety rules when implementing work.

The breach of ecological safety rules by the person who is in charge of compliance with these rules, during design, location, construction, commissioning and operation of industrial, agricultural, scientific and other facilities, if this action negligently caused a significant change in the radioactive, chemical, and biological pollution of the environment, human death, mass diseases in people, mass death of animals or other grave consequences,
is punished with imprisonment for the term of up to 5 years, with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.

Article 282. Willful distortion or concealing of information about pollution of environment.

1. Concealing from people information about environmental pollution dangerous for life and health through radioactive, chemical, bacteriological materials, or providing obviously false information about such pollution, by an official, is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities from 2 to 5 years.
2. The same action when it negligently caused human death, mass diseases in people, mass death of animals or other grave consequences, is punished with imprisonment for the term of 2 to 6 years, with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.

Article 283. Failure to take measures to eliminate the consequences of environmental pollution.

Evasion from decontamination or rehabilitation in areas affected with an environmental pollution, or improper implementation of these measures by the person in charge, if this negligently caused human death, mass human disease, mass death of animals or other grave consequences, is punished with arrest for the term of 1-3 months, or with imprisonment for the term of 2 to 6 years, with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.

Article 284. Breach of safety rules when handling dangerous chemical and biological materials and waste.

1. Production of prohibited dangerous chemical and biological materials or waste, breach of rules for their using, storage, transportation, destruction or other rules, if this created significant danger to human health or the environment, is punished with a fine in the amount of 200 to 500 minimal salaries, or correctional labor for the term of up to 2 years, or with imprisonment for the term of up to 2 years, with or without deprivation
of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.
2. The same action which:
1) by negligence caused pollution, poisoning or contamination of the environment, mass death of animals, damage to human health,
2) was committed in an ecological disaster zone or in the emergency ecological situation, is punished with imprisonment for the term of up to 5 years, with or without
deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.
3. The action envisaged in part 1 or 2 of this Article which caused negligently mass diseases in people or human death, is punished with imprisonment for the term of 3 to 7 years, with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.
4. The acts envisaged in this Article which willfully caused consequences envisaged in parts 1, 2 or 3 of this Article, are punished with imprisonment for 6-12 years, with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.
Article 285. Breach of safety rules for handling chemical or bacteriological agents or poisonous materials.
1. Breach of safety rules when handling chemical or bacteriological poisonous materials, if this negligently caused damage to human health, caused human or animal epidemics, or other grave consequences, is punished with imprisonment for the term of up to 3 years, with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.
2. The same action which negligently caused death of humans or mass death animals, is punished with imprisonment for the term of 2 to 5 years, with or without deprivation
of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.

Article 286. Breach of established veterinary rules or rules for struggle against plant diseases and vermin.

1. Breach of veterinary rules which negligently caused human or animal epidemics or other grave consequences, is punished with correctional labor for the term of up to 2 years, or with imprisonment for the term of up to 3 years with or without deprivation
of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.
2. Breach of established rules for struggle against plant diseases and vermin which negligently caused grave consequences, is punished with correctional labor for the term of up to 1 year, or with imprisonment for the term of up to 2 years with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.
3. The acts envisaged in this Article which caused willful consequences envisaged in part 1 or 2 of this Article, are punished with imprisonment for up to 5 years with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.
.

Article 287. Pollution of water.

1. Pollution of surface or ground waters, pollution, obstruction, exhaustion of water- supply sources, or changing their natural properties or qualitative composition, if these actions, willfully or negligently, caused significant damage to flora or fauna, fish stocks, forests or agriculture, is punished with a fine in the amount of 500-800 minimal salaries, or with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to
5 years, or correctional labor for 1 year, or with arrest for the term of up to 2 months.
2. The same action actions which:
1) negligently damaged human health;
2) caused mass destruction of animals;
3) was committed in special nature protection zones, or in a zone of ecological disaster, or in a zone of ecological emergency, is punished with a fine in the amount of 600 to
1000 minimal salaries, or correctional labor for 1-2 years, or with imprisonment for the
term of up to 3 years with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.
3. The action envisaged in part 1 or 2 of this Article which negligently caused human death, is punished with imprisonment for the term of 2 to 5 years with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.
4. The acts envisaged in this Article which willfully caused the consequences envisaged in parts 1, 2 or 3 of this Article, are punished with imprisonment for 6-12 with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.

Article 288. Pollution of marine environment.

1. Pollution of marine environment from land sources, means of transportation, or from artificial facilities built in the sea or as a result of breach of rules for disposal or dumping of raw materials dangerous for human health or natural sea stocks, or for legitimate use of marine environment, which willfully or negligently, caused significant damage to the fauna, fish stocks, the environment or other interests protected by law, is punished with a fine in the amount of 200 to 500 minimal salaries, or with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 5 years, or correctional labor for up to 2 years, or with arrest for the term of up to 2 months.
2. The same actions which negligently damaged human health, are punished with imprisonment for the term of up to 3 years, and a fine in the amount of 50-100 minimal salaries, or with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 5 years.
3. The action envisaged in part 1 or 2 of this Article which negligently caused human death, is punished with imprisonment for the term of 2 to 5 years.

Article 289. Pollution of atmospheric air.

1. Pollution of air or changing its natural properties, committed by breach of the established norms, rules of equipment operation, facilities or other constructions, if this action caused significant damage, willfully or negligently, to the agricultural fields, constructions, cultural values, the flora and the fauna, the soil of the waters, is punished with a fine in the amount of 500 to 700 minimal salaries, or with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 5 years, or correctional labor for up to 1 year, or arrest for the term of up to 2 months.
2. The same actions which negligently damaged human health, are punished with a fine in the amount of 600 to 1000 minimal salaries, or correctional labor for 1-2 years, or with imprisonment for the term of up to 3 years, with or without deprivation of the right to
hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.
3. The action envisaged in part 1 or 2 of this Article which negligently caused human death, is punished with imprisonment for the term of 2 to 5 years, with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.

Article 290. Spoilage of soil.

1. Poisoning, polluting or otherwise spoiling soil with hazardous products of economic or other activities, committed due to breach of rules of handling pesticides, fertilizers, poisonous chemicals or other dangerous substances, during their use, storage and transportation, as well as rules of removing, transportation, maintenance and using soil, which, willfully or negligently, caused significant damage to the environment, is
punished with a fine in the amount of 200 to 500 minimal salaries, or with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years, or correctional labor for up to 1 year.
2. The same action committed in ecological disaster zone, or in the zone of ecological emergency, or negligently caused damage to human health, is punished with correctional labor for the term of up to 2 years, or imprisonment for up to 3 years, with or
without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.
3. The action envisaged in part 1 or 2 of this Article which negligently caused human death, is punished with imprisonment for the term of 2 to 5 years, with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.

Article 291. Breach of rules for protection and use of the lithosphere

1. Breach of rules of design, location, construction, commissioning and operation of mining enterprises or underground facilities not related to mining, breach of rules for protection and use of the lithosphere , as well as, unauthorized construction on the surface of mines, if this, negligently, caused significant damage, is punished with a fine in the amount of 200 to 500 minimal salaries, or with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years, or correctional labor for up to
2 years.
2. Use of the lithosphere with breach of rules for protection and use of the lithosphere, or with deviating from such projects, or without a contract, which caused significant damage to human health, to the environment, to mineral resources, constructions and buildings contained in the lithosphere, is punished with a fine in the amount of 700 to
1000 minimal salaries, or with imprisonment for up to 1 year, with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 5 years.

Article 292. Illegal harvesting of aquatic flora and fauna.

1. Illegal fishing or harvesting of aquatic fauna, or flora, if these actions:
1) inflicted large damage;
2) were committed by using mass destruction methods;
3) were committed at the spawning beds or on a migration route to the spawning beds, or during spawning, is punished with a fine in the amount of 500 to 700 minimal salaries, or correctional labor for up to 2 years, or with arrest for the term of 2-3 months.
2. The actions envisaged in parts 1 or 2 which were committed by:
1) abuse of official position;
2) by a group of persons with prior agreement, are punished with a fine in the amount of 600 to 1000 minimal salaries, or with imprisonment for the term of up to 2 years, with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years, or correctional labor for 1-2 years.

Article 293. Breach of rules for protection of fish stocks

Lumber rafting, construction of bridges, dams, shipment of forest products by means of blasting or other works, as well as, operation of damming (reservoir) facilities and pumping units, by breach of fish stock protection rules, if this activity, willfully or negligently, caused mass destruction of fish or water fauna, destruction of significant amount of fodder stocks or other grave consequences, is punished with a fine in the amount of 300 to 600 minimal salaries, or with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years, or correctional labor for up to 2 years.

Article 294. Illegal hunting.

1. Illegal hunting which:
1) caused large damage;
2) was committed through the use of mechanical means of transportation, or aircraft, explosives, gases or other methods of obliteration of birds and animals;
3) committed against birds and animals whose hunting is entirely prohibited,
4) committed in a specially protected nature reserves, is punished with a fine in the amount of 100 to 400 minimal salaries, or correctional labor for up to 2 years, or with arrest for the term of 2-3 months.
2. The same action committed:
1) by abuse of official position;
2) by a group of persons with prior agreement, is punished with a fine in the amount of
300 to 500 minimal salaries, or with imprisonment for the term of up to 2 years, with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.

Article 295. Obliteration of habitat of rare and endangered species registered in the Red Book of Rare and Endangered Species of the Republic of Armenia.

Obliteration of habitat of rare and endangered species registered in the Red Book of the Republic of Armenia which willfully or negligently caused the obliteration (death) of the entire population of these species, is punished with correctional labor for the term of up to 2 years, or with imprisonment for the term of up to 3 years.

Article 296. Illegal tree and bush cutting.

1. Illegal forest cuttings, damaging trees, bushes, which are not part of the forest stock, or not subject to cutting, floral coverage considered to be state property, to the extent to stop their growth, if these actions inflicted a large damage, is punished with a fine in the amount of 200 to 400 minimal salaries, or with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years, or correctional labor for 6 months to
1 year, or with arrest for the term of up to 2 months.
2. The same actions which were committed:
1) by using position,
2) in natural reservations is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or correctional labor for 1-2 years, or with arrest for the term of up to 3 months, with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.

Article 297. Obliteration or damage of forest.

1. Obliteration or damage of forest, as well as, trees which are not part of the forest stock, committed as a result of negligent handling of fire, explosives or other source of great danger, and if this caused great damage, is punished with a fine in the amount of
300 to 500 minimal salaries, or correctional labor for up to 2 years, or with imprisonment for the term of up to 2 years.
2. Obliteration or damage of forest, as well as, trees which are not part of the forest stock, committed as a result of arson or other publicly dangerous means, is punished with imprisonment for the term of 3 to 8 years.

Article 298. Breach of regime of specially protected nature zones.

Breach of regime of reserves, specially protected zones, national parks, and natural objects specially protected by the state, which willfully or negligently caused significant damage, is punished with a fine in the amount of 200 to 500 minimal salaries, or with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years, or correctional labor for up to 2 years.

Section 11.

Crimes against state power.

Chapter 28.

Crimes against foundations of constitutional order or against state security.

Article 299. High treason.

1. High treason, i.e. siding with the enemy, espionage, transfer of state secrets to a foreign state or foreign organization, or assisting in the implementation of hostile action committed by a citizen of the Republic of Armenia, against the self-government, territorial inviolability or external security of the Republic of Armenia, is punished with imprisonment for the term of 10 to 15 years, with or without property confiscation.
2. The person who committed a crime envisaged in this Article or Article 302 of this Code, is exempted from criminal liability, if he voluntarily informed the authorities or assisted in another way to the prevention of further damage and if there are no other elements of crime in his actions.

Article 300. Usurping state power.

1. Usurping state power, i.e. seizure of state power, in violation of the Constitution of the Republic of Armenia, or keeping it with violence, as well as, actions aimed at the overthrowing of constitutional order of the Republic of Armenia, or the violent breach of territorial integrity of the Republic of Armenia, is punished with imprisonment for the
term of 10 to 15 years.
2. The person who voluntarily informed the authorities about the crime envisaged in this Article, is exempted from criminal liability, if, as a result of taken measures and provided information, the committal of these actions was prevented.

Article 301. Public calls for changing the constitutional order of the Republic of

Armenia by force.

Public calls for seizing state power by force, changing the constitutional order of the Republic of Armenia by force are punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or with arrest for the term of 2-3 months, or with imprisonment for the term of up to 3 years.

Article 302. Espionage.

Providing information containing state secrets to a foreign state, foreign organization or their representatives, or collection, theft or keeping such information, with the same purpose, as well as, collection and provision of other information by instruction of a foreign intelligence service, to be used against the self-government of the Republic of Armenia, its territorial inviolability or external security, if this action was committed by a
foreign citizen or a stateless person, is punished with imprisonment for the term of 8 to
15 years.

Article 303. Sabotage.

Destruction and damage of enterprises, facilities, roads, means of communication and transportation, mass poisoning, human or animal epidemics in order to weaken the security and defense of the Republic of Armenia, by means of explosion, arson or other actions, is punished with imprisonment for the term of 10 to 15 years.

Article 304. Wrecking.

The act or inaction aimed at the deterioration of industry, transportation, agriculture, financial system, trade or other branches of economy, organizations and state bodies, in order to weaken the state, if this act was committed by means of organizations or by hindrance to their regular activities, is punished with imprisonment for 8-15 years with or without property confiscation.

Article 305. Assassination of a state, political or public figure.

Assassination of a state, political or public figure, committed in order to terminate the activities of the latter, is punished with imprisonment for 10-15 years, or for life.

Article 306. Divulging a state secret.

1. Willful publicizing of a state secret by the person who was entitled to access to state secrets and who was entrusted with secrets, or learnt due to service, if elements of high treason are absent, is punished with arrest for the term of 2-3 months, or with imprisonment for the term of up to 4 years, with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.
2. The same action committed negligently, is punished with arrest for up to 2 months, imprisonment for the term of up to 2 years, with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.
3. The acts envisaged in part 1 or 2 of this Article, that negligently caused grave consequences, are punished with imprisonment for 3-7 years, with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.

Article 307. Breach of rules for handling documents containing state secrets or computer data.

1. Breach of rules for handling documents containing state secrets or computer data, as well as, other items containing state secrets, by the person who must observe these rules, if this negligently caused the loss of these documents or items or computer data,
is punished with correctional labor for the term of up to 1 year, or with arrest for the term of up to 2 months, or imprisonment for the term of up to 1 year, with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 2 years.
2. The same act which negligently caused grave consequences, is punished with correctional labor for the term of up to 2 years, or with arrest for 2-3 months, or imprisonment for the term of up to 3 years, with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.

Chapter 29.

Crimes against state service.

Article 308. Abuse of official authority.

1. Abuse of official authority or duties by a state official for mercenary interests, personal, other interests or group interests, which caused essential damage to the legal interests of citizens, organizations, public or state rights (in case of property loss, the amount (value) exceeding 500 minimal salaries), is punished with a fine in the amount
of 200 to 300 minimal salaries, or with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 5 years, or with arrest for the term of 2-3 months, or imprisonment for the term of up to 4 years.
2. The same action which negligently caused grave consequences, is punished with imprisonment for 2-6 years, with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.
3. The following public servants are considered state officials in this Chapter:
1) persons performing the functions of a representative of the authorities, permanently, temporarily or by special authorization;
2) persons, permanently, temporarily or by special authorization, performing organizational, disciplinary and administrative functions in state bodies, local self- government bodies, organizations thereof, as well as, in the army of the Republic of Armenia, or other forces of the Republic of Armenia.

Article 309. Exceeding official authorities.

1. Actions willfully committed by an official which obviously exceed his authorities and caused essential damage to the rights of citizens, organizations, state or legal interests
(in case of property loss, the amount (value) exceeding 500 minimal salaries), are punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 5 years, or with arrest for the term of 2-3 months, or with imprisonment for the term of up to 4 years.
2. Same actions committed with violence, weapons, or special measures, are punished with imprisonment for the term of 2 to 6 years, with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.
3. The same act which negligently caused grave consequences, is punished with imprisonment for the term of 6 to 10 years, with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.

Article 310. Illegal participation in entrepreneurial activity.

Participation of a state official, despite the legal ban, in the founding, management of an entrepreneurial organization, personally or through proxy, when these actions involve granting this organization privileges and advantages, is punished with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 5 years, and a fine in the amount of 200 to 400 minimal salaries, or with arrest for the term of 1-3 months, or with imprisonment for the term of up to 2 years.

Article 311. Taking bribes.

1. Taking bribes by a state official, personally or through a proxy, in the form of money, property right, securities or other property benefits, for implementation or not implementation of actions within his authority, in favor of the briber or briber’s representative, by using official position, to commit or not to commit such actions for permission, service favoring or connivance, is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or with imprisonment for the term of up to 5 years, with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.
2. Receipt of a bribe by an official for implementation or not implementation of obviously illegal actions within his authority, in favor of the briber or briber’s representative, is punished with imprisonment for 3-7 years, with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.
3. The same action committed:
1) by extortion;
2) by a group of officials by prior agreement;
3) in large amount,
4) repeatedly, is punished with imprisonment for the term of 4 to 10 years, with or without property confiscation.
4. Actions envisaged in parts 1, 2 or 3 of this Article
1) by an organized group;
2) in particularly large amount,
3) by a judge, is punished with imprisonment for the term of 7 to 12 years, with or without property confiscation.
5. Acceptance, by a state official, of property as a gift, without prior agreement, property right or other property interests, for already committed action (inaction), within his authority, if the value of the gift does not exceed the amount of 5 minimal salaries.
By large amount in this Chapter we mean an amount (value) not exceeding 200 to 1000 minimal salaries.
By particularly large amount in this chapter we mean an amount (value) exceeding 1000 minimal salaries.

Article 312. Giving a bribe.

1. 1. Giving a bribe, personally or through a proxy, to a state official, in the form of money, property, property right, securities or other property benefit, so that this state official performs or does not perform actions in favor of this person or the ones he represents, within his authority, or by using one’s official position this person would commit or not commit actions favoring or permitting or conniving, is punished with a fine in the amount of 100 to 200 minimal salaries, or correctional labor for 1-2 years, or with arrest for the term of 1-3 months, or with imprisonment for the term of up to 3 years.
2. Giving a bribe in a large amount, is punished with a fine in the amount of 200 to 400 minimal salaries, or with imprisonment for the term of up to 5 years.
3. Giving a bribe,
1) in a particularly large amount;
2) by an organized group, is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or with imprisonment for 3-7 years.
4. The person who gave a bribe is exempted from criminal liability, if he was subjected to extortion, or if this person voluntarily informed the law enforcement bodies about giving the bribe.

Article 313. Bribery mediation.

1. Bribery mediation, i.e. promotion of the agreement between the briber and bribe taker or implementation of previously reached agreement, is punished with a fine in the amount of 100-200 minimal salaries or with arrest for up to 2 months or imprisonment
for up to 3 years.
2. The same act envisaged in part 1 of this Article, committed
1) repeatedly,
2) by abuse of official position, is punished with a fine in the amount of 200-400 minimal salaries, or arrest for 1-3 months, or imprisonment for 2-5 years.

Article 314. Official forgery.

1. Entering obviously false data or records into official documentation, forgery or altering, by a state official, out of mercenary, personal individual or group interests, as well as, creation of or providing false documents, is punished with a fine in the amount of 200 to 400 minimal salaries, or or correctional labor for 1-2 years, or with arrest for the term of 1-3 months, or with imprisonment for the term of up to 2 years.
2. The same action committed by a state executive, is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or with imprisonment for the term of up to 5 years, with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.

Article 315. Official negligence.

1. Failure to execute one’s duties properly, or improper implementation of one’s duties, as a result of negligence or bad faith of a public servant, which inflicted essential damage to citizens, organizations, public or state interests or legal rights (in case of property loss, the amount (value) exceeding 1000 minimal salaries), is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or correctional labor for 6 months to 1 year, or with arrest for the term of up to 2 months.
2. The same action which negligently caused human death or other grave consequences, is punished with imprisonment for the term of up to 5 years.

Chapter 30.

Crimes against procedure of governance.

Article 316. Violence against a representative of authorities.

1. Violence or threat of violence, not dangerous for life or health, against a representative of authorities or close relatives, concerned with performance of his official duties, as well as hindrance to the representative of authorities in the execution
of duties under law, is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or with imprisonment for the term of up to 5 years.
2. Resistance to the representative of the authorities while in the line of duty or forcing him to perform obviously illegal actions, committed with violence or threat thereof, is punished with a fine in the amount of 300-500 minimal salaries, or arrest for up to 2 months, or imprisonment for up to 1 year.
3. Violence against the persons mentioned in part 1 or 2 of this Article, which is dangerous for life or health, is punished with imprisonment for the term of 5 to 10 years.
4. In this Code, by a representative of authorities we mean, the official of state and self- government bodies who is vested with the power to command to persons who are not under his subordination.

Article 317. Willful appropriation of title or authority of an official.

Willful appropriation of a title or authority of an official, as well as, use of uniforms or certificate of judicial and law enforcement bodies, accompanied with committal of a crime, is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or correctional labor for up to 2 years, or with arrest for the term of 1-3 months, or with imprisonment for the term of up to 2 years.

Article 318. Insulting a representative of authorities.

1. Publicly insulting a representative of authorities, in relation to the duties carried out by him, is punished with a fine in the amount of 100 to 200 minimal salaries, or correctional labor for 6 months to 1 year.
2. The same act expressed in public speeches, in publicly demonstrated works, or by mass media, is punished with a fine in the amount of 200 to 400 minimal salaries, or with arrest for the term of 1-3 months, or with imprisonment for the term of up to 2 years.

Article 319. Hindrance to the institutions executing punishment, detention or arrest.

1. Threat of violence to an employee of institutions executing punishment, detention or arrest, with the purpose of hindrance to the regular work of these institutions, is punished with imprisonment for the term of up to 2 years.
2. Use of violence which is not dangerous to life or health, in relation to persons mentioned in part 1 of this Article, as well as, in relation to persons kept in such institutions, is punished with imprisonment for the term of 2 to 5 years.
3. The actions envisaged in parts 1 or 2 of this Article, committed:
1) with use of violence which is dangerous to life or health, in relation to persons mentioned in part 1 or 2 of this Article,
2) by an organized group, is punished with imprisonment for the term of 5 to 10 years.

Article 320. Illegal use of the Red Cross or Red Crescent symbol.

Illegal use of the Red Cross or Red Crescent symbol and insignia, as well as, the illegal use of the name of Red Cross or Red Crescent, is punished with a fine in the amount of
300 to 500 minimal salaries, or with arrest for 1-3 months, or with imprisonment for the term of up to 2 years.

Article 321. Damaging communication lines.

Breach of rules for protection of communication lines, which negligently damaged the cables of international communication, if this caused disruption of communication, is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or with arrest for the term of up to 2 months.

Article 322. Arrogation.

1. Arrogation, i.e. arbitrary (self-willed) execution of one’s actual or perceived authorities by breach of legally established procedure, which resulted in essential damage to the citizens’ rights or legally protected interests or large damage to state or public interests, is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or correctional labor for 1-2 years, or with arrest for the term of 1-3 months.
2. The same action committed by use of violence or threat of violence, is punished with correctional labor for the term of up to 2 years, or with arrest for 2-3 months, or with imprisonment for the term of up to 5 years.

Article 323. Theft of state decorations.

Theft of state decorations, is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or with arrest for the term of up to 3 months.

Article 324. Theft of damage to documents, stamps or seals.

1. Theft of a citizen’s passport or other important document, is punished with a fine in the amount of 200 to 400 minimal salaries, or with arrest for the term of up to 2 months, or with imprisonment for the term of up to 1 year.
2. Theft, destruction, damage or concealing of official documents, stamps or seals which was committed for mercenary or other personal interests, is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or with arrest for the term of 1-3 months, or with imprisonment for the term of up to 2 years.

Article 325. Forgery, sale or use of forged documents, stamps, seals, letter-heads, vehicle license plates.

1. Forgery of an official document which grants rights or exempts from liability, or any other official document, by the forger or other person for the purpose of using, or selling such a document or forgery and sale of seals, signs, letter-heads or license plates for the same purpose, as well as, the use of an obviously forged document, is punished with a fine in the amount of 200 to 400 minimal salaries, or correctional labor for the term of up to 1 year, or with imprisonment for the term of up to 2 years.
2. The actions envisaged in parts 1 of this Article committed by a group with prior agreement, is punished with correctional labor for the term of up to 2 years, or with imprisonment for the term of up to 4 years.

Article 326. Sale or purchase of official documents or state decorations.

Sale or purchase of an official document which grants rights or exempts from liability, as well as, the letter-heads of such documents, or state decorations, is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or correctional labor for the term of up to 1 year, or with imprisonment for the term of up to 2 years.

Article 327. Evasion from regular military service or training exercises.

1. Evasion from the regular military conscription or training exercises, without any legal grounds for exemption, is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or with arrest for the term of up to 2 months, or with imprisonment for the term of up to 2 years.
2. The same action committed:
1) by inflicting bodily injures to oneself or simulation of illness;
2) by forging documents or by deception, is punished with arrest for the term of 1-3, or with imprisonment for 1 to 5 years.
3. The action envisaged in part 1 or 3 of this article, which was committed in conditions of martial law, in war conditions or during military actions, is punished with imprisonment from 4 to 8 years.

Article 328. Evasion from labor services or taxes during war time.

Evasion from mobilization for labor or other services, as well as from taxes, is punished with arrest for 1-3 months or imprisonment for up to 4 years.

Article 329. Illegal state border crossing.

1. Crossing the guarded state border of the Republic of Armenia without relevant documents or permits, is punished with a fine in the amount of 100-200 minimal salaries or imprisonment for up to 3 years.
2. The same act committed by a group with prior agreement or by an organized group or with violence or threat thereof, is punished with imprisonment for 3-7 years.
3. This Article is not extended to cases when a foreign citizen or stateless person enters the Republic of Armenia to enjoy the right for political asylum stipulated by the Constitution of the Republic of Armenia.

Article 330. Removal or destruction of a state border mark.

1. Removal or destruction of a state border mark for the purpose of illegal change of the border of the Republic of Armenia, is punished with correctional labor for the term of up to 2 years or imprisonment for up to 3 years.
2. The same act which willfully or negligently caused grave circumstances, is punished with imprisonment for 2-5 years.

Article 331. Contempt of state symbols.

Contempt of the coat of arms of the Republic of Armenia, the national flag of the Republic of Armenia, the national anthem of the Republic of Armenia, as well as other state symbols of other states, is punished with correctional labor for up to 2 years or arrest for 1-3 months, or imprisonment for up to 1 year.

Chapter 31. Crimes against justice.

Article 332. Hindrance to administration of justice and conducting investigation.

1. Any intervention into the activities of the court, with the purpose of hindrance to the administration of justice, is punished with a fine in the amount of 200 to 400 minimal
salaries, or with arrest for the term of 1-3 months, or with imprisonment for the term of up to 2 years.
2. Any intervention into the activities of the prosecutor, investigator or the person in charge of inquiry, with the purpose of hindrance to the comprehensive, complete and objective investigation of the case, is punished with a fine in the amount of 100 to 300 minimal salaries, or with arrest for the term of 1-3 months.
3. The actions envisaged in part 1 or 2 of this Article, committed by a person by abuse of official position, are punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or with imprisonment for the term of up to 4 years, with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.

Article 333. False crime reporting.

1. False crime reporting, if the person consciously provided false information, is punished with a fine in the amount of 200 to 400 minimal salaries, or correctional labor for 1-2 years, or with arrest for the term of 1-3 months, or with imprisonment for the term of up to 2 years.
2. The same action which
1) was accompanied with accusation of a grave or particularly grave crime;
2) was accompanied with artificial creation of evidence of accusation,
3) for mercenary purposes, is punished with imprisonment for the term of up to 5 years.

Article 334. Concealment of crime.

1. Concealment of a grave or a particularly grave crime, as well as tools and means of the crime, crime traces or criminally acquired items, which had not been previously promised, is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or with arrest for the term of 1-3 months, or with imprisonment for the term of up to 2 years.
2. The spouse of the person who committed a crime and one’s close relatives are not subject to criminal liability for concealment of the crime which had not been previously promised.

Article 335. Failure to report crime.

1. Failure to report a surely known grave or particularly grave crime, is punished with a fine in the amount of 300-500 minimal salaries, or arrest for 1-3 months, or imprisonment for up to 2 years.
2. The spouse of the person who committed a crime and his close relatives are not subject to criminal liability for the failure to report about the crime.

Article 336. Subjecting an obviously innocent person to criminal liability.

1. Subjecting a person to criminal liability for a unconfirmed crime or without factual or sufficient data about participation of the person in the crime, or elements of crime in the person’s action, is punished with imprisonment for the term of up to 5 years.
2. The same action which negligently caused grave consequences, is punished with imprisonment for the term of 2 to 6 years.
3. The same action which willfully caused grave consequences, is punished with imprisonment for 4-8 years, deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.
4. The act envisaged in part 1, 2 or 3 of this Article, accompanied with:
1) accusation of a grave or particularly grave crime;
2) forgery of artificial evidence for accusation, is punished with imprisonment for 6-10 years, deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to
3 years

Article 337. Hindrance to the appearance or testimony of the witness or the aggrieved.

Hindrance to the appearance or testimony of the witness or the aggrieved person to the court, to investigation bodies, committed by violence, by threat of violence or other illegal acts, is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or with arrest for the term of up to 3 months, or with imprisonment for the term of up to 2 years.

Article 338. Obviously false testimony or obviously false conclusion, or obviously incorrect translation.

1. Obviously false testimony of the witness or the aggrieved person during the preliminary investigation or in court, or the expert’s obviously false conclusion, as well as, the translator’s obviously incorrect translation, is punished with a fine in the amount of 100 to 300 minimal salaries, correctional labor for up to 2 years, or with arrest for the term of up to 3 months.
2. The same action that:
1) Involved charges of committal of a grave or particularly grave crime;
2) was accompanied with artificial creation of evidence of the prosecution;
3) committed with mercenary purposes,is punished with imprisonment for the term of up to 5 years.
3. In cases envisaged in law, the person who refuses to testify is not subject to criminal liability, provided he during the preliminary investigation or court trial, prior to the sentence or ruling of the court, made a voluntarily statement about the falsehood of his testimony, conclusion or translation.

Article 339. Refusal from testimony.

1. Refusal from testimony by a witness or the aggrieved person, is punished with a fine in the amount of 50 to 100 minimal salaries, or correctional labor for up to 1 year, or with arrest for the term of up to 2 months.
2. The person who refuses to testify against one’s spouse or close relative is exempted from criminal liability.
Article 340. Bribing or forcing to make a false testimony, or false conclusion, or incorrect translation.
1. Bribing the witness or the aggrieved, as well as the translator, with the purpose of false testimony, or false conclusion, or incorrect translation, is punished with a fine in
the amount of 200 to 400 minimal salaries, or correctional labor for up to 2 years, or with
arrest for the term of up to 2 months.
2. Forcing the witness or the aggrieved person to make a false testimony, the expert, to false conclusion, or the translator, to false translation, as well as, forcing to evade testimony, which was accompanied with blackmail, threat, inflicting damage to health, threat to destroy property, is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or with arrest for the term of 1-3 months, or with imprisonment for the term of
up to 3 years.
3. The actions envisaged in parts 1 or 2 of this Article committed with violence not dangerous for the health of mentioned persons, is punished with imprisonment for the term of up to 5 years.
4. The actions envisaged in parts 1, 2 or 3 of this Article committed:
1) by an organized group;
2) with violence dangerous for the health of mentioned persons, is punished with imprisonment for the term of 3 to 7 years.

Article 341. Forcing testimony by the judge, by the prosecutor, by the investigator or by the person in charge of inquiry.

1. Forcing the suspect, the accused, the defendant, the aggrieved, the witness or the expert, or the translator, by the judge, the prosecutor, the investigator or person in charge of inquiry, by using extortion or any other illegal action, to make a false testimony, conclusion or translation, is punished with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 5 years, or with arrest for the term of up to 3 months, or with imprisonment for the term of up to 2 years.
2. The same action committed by the persons mentioned in part 1 by using torture, insult or other violence, are punished with imprisonment for the term of 3 to 8 years, with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.
3. The actions envisaged in parts 1 or 2 of this Article, which caused grave consequences, are punished with imprisonment for the term of 6 to 12 years, with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.

Article 342. Divulging the data of inquiry or investigation.

Divulging the data of inquiry or investigation without permission of the prosecutor, investigator or the person in charge of inquiry, is punished with a fine in the amount of
100-300 minimal salaries, or correctional labor for up to 2 years, or arrest for up to 1 month.

Article 343. Contemptuous treatment of court.

1. Contemptuous treatment of court which was expressed in insulting the participants of the trial, is punished with a fine in the amount of 100 to 300 minimal salaries, or with arrest for 1-2 months.
2. The same action expressed in the insult of the judge with respect to the execution of official duties of the latter, is punished with a fine in the amount of 200 to 500 minimal salaries, or correctional labor for 1-2 years, or with arrest for 2-3 months.

Article 344. Slandering the judge, the prosecutor, the investigator or the person in charge of inquiry, marshal of the court.

1. Slandering the prosecutor, the investigator or the person in charge of inquiry, marshal of the court, in relation to the preliminary investigation, the court sentence, the verdict or execution of another court act, is punished with a fine in the amount of 100 to
300 minimal salaries, or correctional labor for 1-2 years, or with arrest for the term of 1-3 months, or imprisonment for up to 2 years.
2. The same action committed in relation to a judge concerning the trial of the case or its materials in court, is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or correctional labor for up to 2 years, or with arrest for the term of 1-3 months, or with imprisonment for the term of up to 3 years.
3. The actions envisaged in parts 1 or 2 of this Article, which were accompanied with accusing a person of a grave or particularly grave crime, is punished with imprisonment for the term of up to 4 years.

Article 345. Illegal treatment of property under arrest or forfeiture.

1. Abuse, alienation, concealment or illegal transfer to another person of property under arrest or forfeiture by the person who was in charge of this property, as well as banking transactions by an employee of a financial institution using arrested funds (deposits), is punished with a fine in the amount of 200-400 minimal salaries, or arrest for 1-3 months, or imprisonment for up 2 years.
2. Concealment or sale of property subject to forfeiture, as well as other evasion from the execution of the effective court ruling on the forfeiture of the property, is punished with a fine in the amount of 300-500 minimal salaries, or imprisonment for up 3 years, and a fine in the amount of 50 minimal salaries.

Article 346. Willful failure by a personal guarantor to implement one’s obligations.

Willful failure by a personal guarantor to implement one’s obligations as a result of which the suspect or the accused evaded from investigation or trial, is punished with a fine in the amount of 300-500 minimal salaries, or correctional labor for up to 2 years, or imprisonment for up to 2 years.

Article 347. Threat or violence in relation to preliminary investigation or administration of justice.

1. Threat to murder a judge or his close relatives, to inflict damage to health, destroy or damage property, concerned with the trial of the case or material in court, is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or with imprisonment for the term of up to 3 years.
2. The same action committed against a prosecutor, an investigator, person in charge of inquiry, defense lawyer, expert, court marshal or their relatives, concerning the preliminary investigation, the trial of the case or material in court, the sentence, verdict
or other act, is punished with a fine in the amount of 200 to 400 minimal salaries, or with arrest for the term of 3 to 6 months, or with imprisonment for the term of up to 2 years.
3. The action envisaged in parts 1 or 2 of this Article, committed with violence not dangerous for life or health, is punished with imprisonment for the term of up to 5 years.
4. The action envisaged in parts 1, 2 or 3 of this Article, committed with violence dangerous for life or health, is punished with imprisonment for the term of 5 to 10 years.

Article 348. Obviously illegal detention or arrest.

1. Obviously illegal detention, is punished with arrest for the term of 2-3 months, or with imprisonment for the term of up to 2 years, or with deprivation of the right to hold
certain posts or practice certain activities for up to 3 years.
2. Obviously illegal arrest, or keeping under obviously illegal arrest, is punished with imprisonment for the term of up to 4 years, with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.
3. Actions envisaged in parts 1 or 2 of this Article, which negligently caused grave consequences are punished with imprisonment for the term of 3 to 8 years, with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.

Article 349. Forgery of evidence.

1. Forgery of evidence by a person or his representative participating in a civil case, is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, or correctional labor for 1-2 years, or with arrest for the term of 1-2 months.
2. Forgery of evidence by a person in charge of inquiry, the investigator, the prosecutor or defense lawyer in a criminal case, is punished with imprisonment for the term of up to
3 years, with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.
3. Forgery of evidence in a criminal case by persons mentioned in parts 1 or 2 of this
Article, which was:
1) committed concerning cases with grave or particularly grave crimes;
2) negligently caused grave consequences, is punished with imprisonment for the term of 3 to 7 years, with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.

Article 350. Entrapment for bribe or commercial bribe.

Entrapment for bribe or commercial bribe, i.e. to create artificial evidence or to blackmail an official or an executive or a manager of a commercial or other organization, an attempt to impose on them money, securities, other property or property services, is punished with a fine in the amount of 300-500 minimal salaries, or imprisonment for up
to 5 years, with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.

Article 351. Illegal exemption from criminal liability.

Illegal exemption of a suspect or accused from criminal liability by the judge,
investigator or person in charge of inquiry, is punished with imprisonment for the term of
2 to 7 years, with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.
.

Article 352. Adoption of an obviously unjust court sentence, verdict or other court act.

1. Adoption of an obviously unjust court sentence, verdict or other court act by the judge for mercenary purposes or for other personal motives, is punished with a fine in the amount of 300 to 500 minimal salaries, with deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 5 years, or with imprisonment for the term of up to 3 years.
2. The same action which negligently caused grave consequences, is punished with imprisonment for the term of 2 to 4 years, with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.
3. The same action which willfully caused grave consequences, is punished with imprisonment for the term of 3 to 7 years, with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.

Article 353. Failure to carry out a court act.

Willful failure by an official to carry out an effective court sentence, verdict or other court act, or hindrance to their implementation, is punished with a fine in the amount of 300 to
500 minimal salaries, or with arrest for the term of 1-3 months, or with imprisonment for the term of up to 2 years.

Article 354. Evasion from serving a sentence in the form of imprisonment.

Evasion by the convict from serving the imprisonment after expiration of the short-term departure from the place of imprisonment, allowed to the convict for a short period, or evasion after postponement due to suspended execution of the sentence, is punished with imprisonment for the term of up to 2 years.

Article 355. Escape from the place of imprisonment, arrest or custody.

1. Escape from the place of imprisonment or arrest or custody, is punished with imprisonment for the term of up to 3 years.
2. The same action, if committed:
1) by a group of persons;
2) by using violence dangerous for the life or health of another person;
3) by using weapons or other items as weapons, are punished with imprisonment for the term of up to 8 years.
3. The escaped person is exempted from criminal liability if the criminal proceedings were terminated or acquittal was made in the case for which the person was sentenced to imprisonment, arrest or custody.

Section 12.

Crimes against military service.

Chapter 32.

Crimes against military service.

Article 356. Failure to carry out an order.

1. Failure by a subordinate to carry out a properly given legitimate order, which caused essential damage to the interests of service, is punished with arrest for the term of up to
3 months, or with disciplinary battalion for the term of up to 2 years, or with
imprisonment for the term of up to 2 years.
2. The same action committed by a group, or that caused grave consequences, is punished with imprisonment for the term of up to 5 years.
3. The actions envisaged in parts 1 or 2 of this Article, committed during martial law, in war conditions or military actions, are punished with imprisonment for the term of up 5 to
15 years.
4. Failure to carry out an order as a result negligence or bad faith, which caused grave consequences, is punished with arrest for the term of up to 3 months, or with
disciplinary battalion for the term of up to 1 year, or with imprisonment for the term of up to 1 year.
5. The subjects of the crimes against military service in this Chapter are the persons who serve in the armed forces of the Republic of Armenia, in other forces of the Republic of Armenia based on conscription or persons serving under contract, as well as the ones serving during training sessions.

Article 357. Resistance to commander or forcing him to breach his service duties.

1. Resistance to commander, as well as, to another person who performs his military duties, or forcing him to breach his service duties, which was accompanied with violence or with a threat of violence, is punished with disciplinary battalion for the term of up to 2 years, or with imprisonment for the term of up to 3 years.
2. The same actions committed:
1) by a group of persons;
2) by using weapons;
3) causing grave or medium-gravity damage to health, or other grave consequences, are punished with imprisonment for the term of 2 to 8 years.
3. Actions envisaged in parts 1 or 2 of this Article committed in conditions of martial law, in war conditions or during military actions, are punished with imprisonment for the term of 7 to 13 years.

Article 358. Violence against the commander.

1. Battery or other violent actions against the commander related to the performance of his military duties, is punished with disciplinary battalion for the term of up to 2 years, or with imprisonment for the term of up to 5 years.
2. The same actions committed:
1) by a group of persons;
2) by using weapons;
3) causing grave or medium-gravity to health, or other grave consequences, is punished with imprisonment for the term of 3 to 12 years.
3. Actions envisaged in parts 1 or 2 of this Article committed in conditions of martial law, in war conditions or during military actions, are punished with imprisonment for the term of 7 to 13 years.

Article 359. Breach of relations, prescribed by field manuals, between not subordinated servicemen.

1. 1. Breach of relations, prescribed by field manuals, between servicemen not subordinated to each other, expressed in humiliation of the person’s honor and self- esteem, persecution or violence, is punished with arrest for the term of up to 3 months, or with disciplinary battalion for the term of up to 2 years, or with imprisonment for the term of up to 3 years.
2. The same action
1) committed against two or more persons;
2) by a group of persons;
3) by using weapons or other items used for inflicting bodily injuries;
4) causing medium-gravity to health, is punished with imprisonment for the term of up to 5 years.
3. Actions envisaged in parts 1 or 2 of this Article which caused grave consequences, are punished with imprisonment for 4-8 years.
4. Actions envisaged in parts 1, 2 or 3 of this Article which were committed in conditions of martial law, in war conditions or during military actions,:
are punished with imprisonment for 5-10 years.

Article 360. Insulting a serviceman.

1. Insulting a serviceman, i.e. humiliation of honor or self-esteem concerned with the implementation of one’s service duties, by another serviceman, is punished with arrest for the term of up to 2 months, or with disciplinary battalion for the term of up to 6 months.
2. The same action committed by a subordinate to a commander, as well as, by a commander to a subordinate, concerned with implementation of one’s service duties, is punished with arrest for the term of up to 3 months, or with disciplinary battalion for the term of up to 1 year, or with imprisonment for the term of up to 1 year.

Article 361. Absence without leave from the military unit or place of service.

1. Abandoning the military unit or place of service without leave by a conscript or
contract serviceman, as well as, failure to appear on time after leave, vacation, business trip, medical treatment, later than 3 days after expiration of deadline, but not longer than
1 month, as well as three times for the duration of 1-3 days within 3 months, is punished
with arrest for the term of up to 3 months, or with disciplinary battalion for the term of up to 1 year.
2. The same actions committed by servicemen serving a sentence in a disciplinary battalion, are punished with imprisonment for the term of up to 1 year.
3. Actions envisaged in part 1 of this Article, if committed by an officer or warrant- officer, are punished with arrest for the term of 1-3 months, or with imprisonment for the term of up to 2 years.
4. Actions envisaged in parts 1, 2 or 3 of this Article, if the absence without
leave lasted longer than 1 month, but for the purpose of temporary evasion from military service, are punished with imprisonment for the term of up to 3 years.
5. Actions envisaged in parts 1, 2, 3 or 4 of this Article committed by a group of people with prior agreement, are punished with imprisonment for the term of 2 to 5 years.
6. Actions envisaged in parts 1, 2, 3 or 4 of this Article committed in conditions of martial law, in war conditions or during military actions, are punished with imprisonment for the term of 3 to 8 years.
7. The servicemen who committed the actions envisaged in parts 1, 2, 3 or 4 of this Article for the first time can be exempted from criminal liability, if they were committed under dire circumstances or are exempted from criminal liability if within 3 days after absence they surrendered to their military unit, law enforcement body or other state body.

Article 362. Desertion.

1. Desertion, i.e. willful abandonment of the military unit or place of service for the purpose of total evasion from military service, as well as, failure to report for service for the same reasons, is punished with imprisonment for the term of up to 5 years.
2. Desertion committed with the granted service weapon, or by prior agreement of a group of persons, is punished with imprisonment for the term of 3 to 8 years.
3. Desertion committed during martial law, during war or military actions, imprisonment for the term of 5 to 12 years.
4. The servicemen who committed the actions envisaged in parts 1 or 2 of this Article
for the first time can be exempted from criminal liability, if these actions were committed under dire circumstances, as well as, if within 3 days after absence from service they surrendered to the military unit, place of service or to the law enforcement bodies or other state body.

Article 363. Evasion from military service by maiming or feigned disease.

1. Evasion from military service by a serviceman through maiming, feigned disease, forgery of documents or other fraud, is punished with arrest for the term of up to
3 months, or with up to 2 years in disciplinary battalion.
2. The same action committed with the purpose of total exemption from military service, is punished with imprisonment for the term of up to 5 years.
3. The action envisaged in parts 1 or 2 of this Article committed under martial law, during war or military actions, is punished with imprisonment for the term of 5 to 10 years.

Article 364. Refusal from performing one’s military duties.

1. Refusal by a serviceman from performing one’s military service or some duties thereof, if this was accompanied with their actual disruption, is punished with arrest for the term of up to 3 months, or with disciplinary battalion for the term of up to 2 years, or imprisonment for up to 2 years.
2. The same action committed by a group, is punished with imprisonment for the term of 1 to 5 years.
3. The action envisaged in parts 1 or 2 of this Article committed under martial law, during war or military actions, is punished with imprisonment for the term of 5 to 10 years.

Article 365. Violation of combat duty regulations.

1. Violation of combat duty or combat service rules for prevention of a surprise attack on the Republic of Armenia or for provision of security of the Republic of Armenia, if this action negligently caused damage or threat thereof, is punished with disciplinary battalion for the term of up to 2 years, or with imprisonment for up to 2 years.
2. The same action committed in breach of combat duty regulations as a result of negligence or bad faith and caused grave consequences, is punished with disciplinary battalion for up to 2 years, or imprisonment for the term of 2 to 7 years.
3. The action envisaged in parts 1, 2 or 3 of this Article committed under martial law, during war or military actions, is punished with imprisonment for the term of 4 to 10 years.

Article 366. Breach of border-guarding regulations.

1. Breach of border-guarding regulations by a member of border-guarding duty detail or other person performing duties in border guarding troops, if this action caused or could
cause damage to the interests of state security, is punished with disciplinary battalion for the term of up to 2 years, or with imprisonment for the term of up to 2 years.
2. The same action, committed against the regulations of border guarding service, due to negligence or bad faith, and negligently caused grave consequences, is punished with disciplinary battalion for up to 1 years, or imprisonment for the term of up to 1 year.
3. The action envisaged in parts 1 or 2 of this Article committed under martial law, during war or military actions, is punished with imprisonment for the term of 4 to 10 years.

Article 367. Breach of guarding or patrolling regulations.

1. Breach of guarding or patrolling regulations by a member of the guard or patrol group, if this action caused dangerous consequences which should have been prevented by the guard or patrol, is punished with disciplinary battalion for the term of up to 2 years, or with imprisonment for the term of up to 2 years.
2. The same action which caused grave consequences due to the breach of guarding or patrolling regulations, negligently or in bad faith, is punished with arrest of 1 to 3 months disciplinary battalion for up to 1 year, or imprisonment for the term of up to 1 year.
3. The action envisaged in parts 1 or 2 of this Article committed under martial law, during war or military actions, is punished with imprisonment for the term of 3 to 8 years.

Article 368. Breach of internal service regulations.

1. Breach of internal service regulations by a person who is part of daily duty detail of the military unit (except the guard or patrol group) which caused grave consequences, is punished with arrest for the term of up to 3 months, or with disciplinary battalion for the term of up to 2 years, or with imprisonment for the term of up to 2 years.
2. The same action which was committed as a result of negligent or careless attitude towards the rules of internal service regulations and which caused grave consequences, is punished with disciplinary battalion for the term of up to 1 year, or with imprisonment for the term of up to 1 year.
3. The same act committed under martial law, during war or military actions, is punished with imprisonment for the term of up to 6 years.

Article 369. Willful destruction or damage of military property.

1. Willful destruction or damage of weapons, ammunition, military equipment or other military property, is punished with a fine in the amount of up to 200 minimal salaries, or
with disciplinary battalion for the term of up to 1 year, or with imprisonment for the term of up to 3 years.
2. The same action which caused grave consequences, is punished with a fine in the amount of up to 300 minimal salaries, or with disciplinary battalion for the term of up to 2 years, or with imprisonment for 3-8 years.
3. The action envisaged in parts 1 or 2 of this Article committed under martial law, during war or military actions, is punished with imprisonment for 6-12 years.

Article 370. Destruction or damage to military property by negligence.

Negligent destruction or damage of weapons, ammunition, military equipment or other military property, which caused grave consequences is punished with a fine in the amount of up to 200 minimal salaries, or with disciplinary battalion for the term of up to 1 year, or with imprisonment for the term of up to 2 years.

Article 371. Embezzlement of military property.

1. Embezzlement of military property, i.e. sale by a serviceman of one’s personal items, uniform or other military property, is punished with a fine in the amount of up to 200 minimal salaries, or with disciplinary battalion for the term of up to 1 year, or with imprisonment for the term of up to 2 years.
2. Embezzlement of weapons or ammunition, is punished with disciplinary battalion for up to 2 years, or imprisonment for up to 5 years.
3. The same action committed under martial law, during war or military actions, is punished with imprisonment for 3 to 8 years.

Article 372. Loss or spoilage of military property.

1. Loss or spoilage by a serviceman of personal items, uniform, weapons, ammunition or other military property, committed by breach of safekeeping rules, is punished with a fine in the amount of up to 100 minimal salaries, or with disciplinary battalion for the term of up to 2 years.
2. The same action committed under martial law, during war or military actions, is punished with imprisonment for the term of up to 3 years.

Article 373. Breach of rules for handling weapons, ammunition and items dangerous for others.

1. Breach of rules for handling weapons, ammunition and radioactive materials, explosives and other items and devices dangerous for the environment, which negligently caused minor or medium-gravity damage to human health, is punished with disciplinary battalion for the term of up to 1 year, or with imprisonment for up to 2 years.
2. The same action committed negligently which caused grave damage to human health, or caused destruction of military equipment or other grave consequences, is punished with disciplinary battalion for up to 2 years, or with imprisonment for the term of up to 4 years.
3. The same action envisaged in parts 1 of this Article which negligently caused the human death, is punished with imprisonment for 3 to 7 years.
4. The same action envisaged in parts 1 or 2 of this Article which negligently caused the death of two or more persons, is punished with imprisonment for 4-10 years.

Article 374. Handing over weapons, ammunition, other military property, as well as materials or items dangerous for the environment to others.

Handing over weapons, ammunition, other military property, radioactive materials, explosives as well as materials or items dangerous for the environment to others, in breach of the established procedure, if the actions committed by the recipient caused human casualties or other grave consequences, is punished with disciplinary battalion for the term of up to 2 years, or with imprisonment for the term of up to 3 years.

Article 375. Abuse of power, transgression of authority or administrative dereliction.

1. Abuse of power, transgression of authority or administrative dereliction, if these acts were committed for mercenary or group-interest motives, by a commander or official, and if these inflicted essential damage, is punished with imprisonment for 2-5 years.
2. The same acts which negligently caused grave consequences, are punished with imprisonment for 3-8 years.
3. The acts envisaged in parts 1 or 2 of this Article, committed under martial law, during war or military actions, is punished with imprisonment for 7 to 13 years.

Article 376. Negligent service.

1. Negligent attitude to service by a commander or official, which caused essential damage, is punished with disciplinary battalion for up to 2 years, or imprisonment for up to 3 years.
2. The same acts, if they negligently caused grave consequences are punished with imprisonment for 3-6 years.
3. The acts envisaged in parts 1 or 2 of this Article, committed under martial law, during war or military actions, is punished with imprisonment for 4 to 8 years.

Article 377. Breach of rules for driving or operating vehicles.

1. Breach of rules for driving or operating combat, special or transportation vehicles, which negligently caused medium-gravity or grave damage to human health or other severe consequences, is punished with arrest for up to 3 months, or with disciplinary battalion for the term of up to 1 year, or with imprisonment for the term of up to 1 year, with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 2 years.
2. The same action which negligently caused human death, is punished with imprisonment for the term of up to 5 years, with or without deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.
3. Actions envisaged in part 1 or 2 of this Article which negligently caused the death of two or more persons, are punished with imprisonment for 4-10 years.

Article 378. Breach of rules for flights or their preparation.

1. Breach of rules for flights of military aircraft, their preparation or operation which caused human death or other grave consequences, is punished with imprisonment for the term of 2 to 6 years.
2. The acts envisaged in part 1 of this Article, which negligently caused the death of two or more persons, is punished with imprisonment for 4-10 years.

Article 379. Abandonment or hand-over of weapons and ammunition to the enemy.

Hand-over or leaving to the enemy of weapons and ammunition by the commander, as well as, abandonment of fortifications, military equipment or other military hardware to the enemy not caused by combat situation, in the absence of elements of high treason, is punished with imprisonment for the term of 10 to 15 years.

Article 380. Willful abandonment of battle field or refusal to use weapons.

1. Willful abandonment of battle field or refusal to use weapons is punished with imprisonment for 8-12 years.
2. The same action committed by a group of people with prior agreement, is punished with imprisonment for 10-15 years.
Article 381. Voluntary surrender.
Voluntary surrender due to cowardice is punished with imprisonment for the term of 8 to
15 years.

Article 382. Criminal actions of a POW.

1. Voluntary participation of a POW in work of military significance or other activities which obviously can inflict damage to the Republic of Armenia or its allies, if there are no elements of high treason, is punished with imprisonment for the term of 3 to 8 years.
2. Using violence against other POWs or cruel treatment of POWs by their monitor
POW, is punished with imprisonment for the term of 2 to 8 years.
3. Committal by a POW of actions with mercenary purposes or to win good disposition of the enemy which is detrimental to other POWs, is punished with imprisonment for the term of up to 2 years.

Article 383. Plunder.

Theft of items from the dead and wounded in the battlefield is punished with imprisonment for the term of 2 to 8 years.

Section 13.

Crimes against peace and human security

Chapter 33.

Crimes against peace and human security

Article 384. Aggressive war.

1. Planning or preparing an aggressive war is punished with imprisonment for the term from 5 to 10 years.
2. Starting or conducting an aggressive war is punished with imprisonment for the term from 8 to 15 years.

Article 385. Public calls for aggressive war.

1. Public calls for starting an aggressive war are punished with a fine from 100-fold minimal salaries to 100-200 minimal salaries, or with imprisonment for the term of up to
3 years.
2. The same actions which were implemented by mass media or by the highest state authority, are punished with a fine from 300-500 minimal salaries, or with imprisonment for the term of 2 to 5 years, by deprivation of the right to hold certain posts or practice certain activities for up to 3 years.
3. By the highest state authority in this Article, we mean the President of the Republic of Armenia, the members of the Government of the Republic of Armenia, the members of the National Assembly of the Republic of Armenia.

Article 386. Manufacture or proliferation of mass destruction weapons.

Creation, production, acquisition or realization of chemical, biological or other types of weapons prohibited by international agreements, transfer of raw materials or fissionable materials to a country that does not possess nuclear weapons, providing anyone with mass destruction weapons prohibited in international agreements or components necessary for its production, is punished with imprisonment for the term from 4 to 8 years.

Article 387. Application of prohibited methods of war.

1. Application of methods prohibited by international agreements in military actions or armed conflicts, is punished with imprisonment for the term of up to 15 years.
2. Application or testing of mass destruction weapons prohibited in international agreements is punished with imprisonment from 10 to 15 years, or to life.

Article 388. Terrorism against the representative of a foreign country or international organization.

1. Assault on the representative of foreign states or international organizations, or kidnapping, or deprivation of freedom, if these actions were committed with the purpose of provoking war, or complication of international relations, is punished with imprisonment for the term of 5 to 12 years.
2. The murder of the representative of foreign states or international organizations, if this action was committed with the purpose of provoking war, or complication of international relations, is punished with imprisonment for the term of 10 to 15 years or for life.

Article 389. International terrorism

International terrorism, i.e., organization or implementation of an explosion or arson or other acts in the territory of a foreign sate, with the purpose of international complications or provocation of war or destabilization of a foreign state, aimed at the destruction of people, or bodily injuries, destruction or spoilage of facilities, roads and means of transportation, communications, or other assets, is punished with imprisonment for 10-15 years, or for life.

Article 390. Serious breach of international humanitarian law during armed conflicts.

1. The following serious violations of international humanitarian norms during armed conflict against persons not immediately engaged in military actions or defenseless persons, the injured, ill, medical personnel or clergy, sanitary units or sanitary means of transportation, POWs, civilians, civil population, refugees, protected persons or other protected persons during military actions:
1) murder,
2) torture and inhuman treatment, including biological experiments;
3) willfully inflicted serious sufferance or other actions threatening man’s physical or mental state, is punished with imprisonment for 8-15 years, or for life.
2. The committal of the following acts seriously violating international norms with respect to persons and facilities mentioned in part 1 of this Article:
1) inflicting damage to health,
2) forcing a protected person or POW to serve in the opponent army,
3) deprivation of a protected person or POW from impartial court trial,
4) illegal deportation, removal and arrest of a protected person, or deprivation of freedom otherwise,
5) taking hostages,
6) illegal, willful destruction or realization of property not caused by military necessity, is punished with imprisonment for 5-12 years.
3. The following acts seriously breaching international humanitarian norms, causing grave damage to human physical or mental state during armed conflicts:
1) assault on civilian population or individual civilians;
2) not selective assault which inflicts damage to the civilian population or civilian facilities, if it is obvious that such assault will cause large losses amongst civilians or extremely large losses to civilian facilities, if such damages are redundant for the achievement of specific and immediate military supremacy;
3) assault on facilities and equipment containing hazardous forces, if it is obvious that the assault will cause extremely large damage to civilian facilities, if such damages are redundant for the achievement of specific and immediate military supremacy;
4) targeting unprotected areas and demilitarized zones,
5) assault on a person who, obviously for the perpetrator, ceased immediate
participation in military actions, is punished with imprisonment for 10-15 years, of for life.
4. The following acts seriously breaching the norms of international humanitarian law during armed conflicts:
1) re-population by the aggressor state of part of one’s own population in the occupied territories, or depopulation of the whole population or part thereof in the occupied territory, or movement within the occupied territory or beyond its boundaries,
2) unjustified delay in the repatriation of POWs or civilians,
3) humiliation of a person’s self-esteem, based on apartheid or racial discrimination, application of inhuman and other humiliating practices,
4) targeting specially protected, clearly marked, cultural, spiritual and historical monuments, works of art, ceremonial places, and inflicting large damage to the latter as a result of assault, if these facilities are not in near proximity from military objectives and if there is no information attesting to the use of these historical monuments, works of art, ceremonial places by the enemy for military purposes, is punished with imprisonment
for 8-12 years,
5. During armed conflicts, medical intervention not necessitated by the health condition of the persons under jurisdiction of the enemy, arrested or otherwise detained, and detrimental for the physical or mental condition of the latter violating universally recognized medical norms, particularly, even with consent of these persons, inflicting physical injuries to people, subjecting them to medical or scientific experiments, harvesting parts of body or tissues for transplantation,
is punished with imprisonment for 8-12 years.
6. Other violations of the norms of international humanitarian law, agreements envisaged by international agreements during armed conflicts:
is punished with imprisonment for up to 5 years.

Article 391. Inaction or making an illegal command during armed conflict.

1. During armed conflict, failure to take all possible measures by the commander or official, within the authority of the latter, to prevent crimes under Articles 387, 390 by the subordinates, if the commander knew or had information, which in the given situation should have helped him to conclude that the subordinate is committing or tends to commit an offence, and if within his authority, he did not take all possible measures to prohibit or to prevent this violation,
is punished with imprisonment for 5-10 years.
2. The same action which was committed recklessly, is punished with imprisonment for
2-5 years.
3. During armed conflict, an order by the commander or official to the subordinate not spare anybody’s life or other obviously criminal order, aimed at the committal of crimes envisaged in Articles 387, 390, is punished with imprisonment for 5-15 years.

Article 392. Crimes against human security.

Deportation, illegal arrest, enslavement, mass and regular execution without trial, kidnapping followed by disappearance, torture or cruel treatment of civilians, due to racial, national, ethnic identity, political views and religion, is punished with imprisonment for 7-15 years or for life.

Article 393. Genocide.

The actions aimed at the complete or partial extermination of national, ethnic, racial or religious groups by means of killing the members of this group, inflicting severe damage to their health, violently preventing them from childbearing, enforced hand-over of children, violent re-population, or physical elimination of the members of this group, are punished with imprisonment for the term of 13 to 15 years or with life sentence.

Article 394. Ecocide.

Mass destruction of flora or fauna, poisoning the environment, the soils or water resources, as well as implementation of other actions causing an ecological catastrophe, is punished with imprisonment for the term of 10 to 15 years.

Article 395. Mercenaries.

1. Recruitment of mercenaries, mercenary training, financing or supporting them materially in any other way, as well as using them in armed conflicts or military actions, is punished with imprisonment for the term of 5 to 10 years.
2. The act envisaged in part 1 of this Article committed
1) by abuse of official position;
2) involvement of obvious minors, is punished with imprisonment for 7-12 years.
3. The participation of a mercenary in armed conflicts or military actions is punished with imprisonment for 3-7 years.
4. A mercenary is a specially recruited person who acts in order to receive financial compensation and is not a citizen of the state participating in the armed conflicts or military actions, does not permanently reside in its territory, is not a member of the armed forces of the state participating in the armed conflicts or military actions, and is not sent by another state to carry out official duties in the armed forces.

Article 396. Assault on persons or organizations under international protection.

1. Assault on the employees of foreign states or international organizations under international protection, or on family members residing with them, on office or residential buildings or means of transportation of persons under international protection, if these actions were committed with the purpose of provoking war, or complication of international relations, is punished with imprisonment for the term of 3 to 7 years.
2. The same actions which negligently caused human death, heavy damage to health or destruction of property or important documents, is punished with imprisonment for the term of 3 to 12 years.

Article 397. Illegal use of identification signs protected by international treaties.

During military actions, the use of the symbols and insignia of the Red Cross or Red Crescent protected by international treaties, the signs envisaged for marking cultural values or other protective signs, or the flag or national identification symbols of the enemy or a neutral state, or the flags of international organizations, in breach of international treaties and international law, is punished with correctional labor for 1-
2 years or imprisonment for up to 3 years.

Section 14. Closing provisions. Chapter 34.

Closing provisions.

Article 398. Making the law effective.

This Code comes into effect by a special law.

PRESIDENT OF THE REPUBLIC OF ARMENIA R. KOCHARIAN

Yerevan, April 29, 2003

AL-528

05.11.2003
09.06.2004
14.12.2004
14.12.2004
24.12.2004
20.05.2005
07.07.2005
04.10.2005
04.10.2005
08.12.2005
16.12.2005
16.12.2005
16.12.2005
25.05.2006
01.06.2006
01.06.2006

01.06.2006
01.06.2006
15.06.2006
15.06.2006
15.11.2006
28.11.2006
05.12.2006
22.12.2006
25.12.2006
25.12.2006
22.02.2007
26.02.2007
09.04.2007
09.04.2007
28.11.2007
28.11.2007
28.11.2007
30.04.2008
19.05.2008
26.05.2008
26.05.2008
22.10.2008
26.12.2008

18.03.2009
18.03.2009
10.06.2009
17.09.2009
07.10.2009
18.11.2009
04.02.2010
17.03.2010
08.04.2010
18.05.2010
24.06.2010
05.10.2010
26.10.2010
21.12.2010
22.12.2010
22.12.2010
08.02.2011
09.02.2011
01.03.2011
14.04.2011
23.05.2011
26.05.2011
26.05.2011

23.06.2011
23.06.2011
14.09.2011
29.11.2011
30.11.2011
07.12.2011
08.12.2011
09.02.2012
27.02.2012
19.03.2012
05.02.2013
30.04.2013
30.04.2013
02.05.2013
12.11.2013
05.12.2013
16.05.2014
19.05.2014
10.06.2014
21.06.2014
21.06.2014
21.06.2014
17.12.2014

09.06.2015
21.12.2015
16.05.2016
17.05.2016
17.05.2016
25.05.2016
17.06.2016
17.06.2016
29.09.2016
19.10.2016
20.10.2016
20.10.2016
06.12.2016
16.12.2016
16.12.2016
16.12.2016
28.02.2017
01.03.201 7
01.03.201 7

http://www.parliament.am/legislation.php?sel=show&ID=1349&lang=enghttp://www.parliament.am/le
gislation.php?sel=show&ID=1349&lang=engjavascript:window.print()

Հայաստանի Հանրապետությանքրեական Օրենսգիրք, Ընդունվել է 18.04.2003

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ
ՔՐԵԱԿԱՆ ՕՐԵՆՍԳԻՐՔ

Ընդունվել է 18.04.2003

Հոդված 1. Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսդրությունը

1. Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսդրությունը բաղկացած է սույն

օրենսգրքից: Քրեական պատասխանատվություն նախատեսող նոր օրենքներն ընդգրկվում են
Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքում:

2. Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգիրքը հիմնվում է Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության եւ միջազգային իրավունքի սկզբունքների ու նորմերի վրա:

Հոդված 2. Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքի խնդիրները

1. Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքի խնդիրներն են՝ հանցավոր ոտնձգություններից պաշտպանել մարդու եւ քաղաքացու իրավունքներն ու ազատությունները, իրավաբանական անձանց իրավունքները, սեփականությունը, շրջակա միջավայրը, հասարակական կարգը եւ անվտանգությունը, սահմանադրական կարգը, խաղաղությունը եւ մարդկության անվտանգությունը, ինչպես նաեւ կանխել հանցագործությունները:

2. Այդ խնդիրների իրականացման համար Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգիրքն ամրագրում է քրեական պատասխանատվության հիմքն ու քրեական օրենսդրության սկզբունքները, որոշում, թե հանրության համար վտանգավոր որ արարքներն

են համարվում հանցագործություններ, եւ սահմանում է պատժի տեսակներ ու քրեաիրավական ներգործության այլ միջոցներ՝ դրանք կատարելու համար:

Հոդված 3. Քրեական պատասխանատվության հիմքը

Քրեական պատասխանատվության միակ հիմքը հանցանք, այսինքն՝ այնպիսի արարք կատարելն է, որն իր մեջ պարունակում է քրեական օրենքով նախատեսված հանցակազմի բոլոր հատկանիշները:

Հոդված 4. Քրեական օրենսդրության սկզբունքները

Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգիրքը հիմնվում է օրինականության, օրենքի առջեւ հավասարության, պատասխանատվության անխուսափելիության, անձնական պատասխանատվության, ըստ մեղքի պատասխանատվության, արդարության եւ պատասխանատվության անհատականացման ու մարդասիրության սկզբունքների վրա:

Հոդված 5. Օրինականության սկզբունքը

1. Արարքի հանցավորությունը, դրա պատժելիությունը եւ քրեաիրավական այլ

հետեւանքները որոշվում են միայն քրեական օրենքով:

2. Քրեական օրենքն անալոգիայով կիրառելն արգելվում է:

Հոդված 6. Օրենքի առջեւ հավասարության սկզբունքը

Հանցանք կատարած անձինք հավասար են օրենքի առջեւ եւ ենթակա են քրեական պատասխանատվության՝ անկախ սեռից, ռասայից, մաշկի գույնից, լեզվից, կրոնից, քաղաքական կամ այլ համոզմունքից, ազգային կամ սոցիալական ծագումից, ազգային փոքրամասնությանը պատկանելուց, ծննդից, գույքային կամ այլ դրությունից:

Հոդված 7. Պատասխանատվության անխուսափելիության սկզբունքը

1. Հանցանք կատարած յուրաքանչյուր անձ ենթակա է Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքով նախատեսված պատժի կամ քրեաիրավական այլ ներգործության:

2. Քրեական պատասխանատվությունից եւ պատժից ազատելը հնարավոր է միայն Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքով նախատեսված հիմքերի եւ պայմանների առկայության դեպքում:

Հոդված 8. Անձնական պատասխանատվության սկզբունքը

Անձը ենթակա է քրեական պատասխանատվության միայն անձամբ իր կատարած հանցանքի համար:

Հոդված 9. Ըստ մեղքի պատասխանատվության սկզբունքը

1. Անձը ենթակա է քրեական պատասխանատվության միայն հանրության համար վտանգավոր այնպիսի գործողության կամ անգործության եւ հանրության համար վտանգավոր հետեւանքների համար, որոնց վերաբերյալ նրա մեղքը հաստատված է իրավասու դատարանի կողմից:

2. Օբյեկտիվ մեղսայնացումը՝ առանց մեղքի վնաս պատճառելու համար քրեական պատասխանատվությունը, արգելվում է:

Հոդված 10. Արդարության եւ պատասխանատվության անհատականացման սկզբունքը

1. Հանցանք կատարած անձի նկատմամբ կիրառվող պատիժը եւ քրեաիրավական ներգործության այլ միջոցները պետք է լինեն արդարացի՝ համապատասխանեն հանցանքի ծանրությանը, դա կատարելու հանգամանքներին, հանցավորի անձնավորությանը, անհրաժեշտ եւ բավարար լինեն նրան ուղղելու եւ նոր հանցագործությունները կանխելու համար:

2. Արգելվում է անձին երկրորդ անգամ դատապարտել նույն հանցագործության համար,

բացառությամբ օրենքով նախատեսված դեպքերի:

Հոդված 11. Մարդասիրության սկզբունքը

1. Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգիրքը ծառայում է մարդու ֆիզիկական,

հոգեկան, նյութական, էկոլոգիական եւ այլ անվտանգությունն ապահովելուն:

2. Ոչ ոք չպետք է ենթարկվի խոշտանգումների կամ դաժան, անմարդկային կամ իր արժանապատվությունը նվաստացնող վերաբերմունքի կամ պատժի:

ԳԼՈՒԽ 2.
ՔՐԵԱԿԱՆ ՕՐԵՆՔԻ ԳՈՐԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆԸ ԺԱՄԱՆԱԿԻ ԸՆԹԱՑՔՈՒՄ ԵՎ ՏԱՐԱԾՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ

Հոդված 12. Քրեական օրենքի գործողությունը ժամանակի ընթացքում

1. Արարքի հանցավորությունը եւ պատժելիությունը որոշվում են դա կատարելու ժամանակ գործող քրեական օրենքով:

2. Հանցանքը կատարելու ժամանակ է համարվում հանրության համար վտանգավոր գործողությունը (անգործությունը) իրականացնելու ժամանակը՝ անկախ հետեւանքները վրա հասնելու պահից:

Հոդված 13. Քրեական օրենքի հետադարձ ուժը

1. Արարքի հանցավորությունը վերացնող, պատիժը մեղմացնող կամ հանցանք կատարած անձի վիճակն այլ կերպ բարելավող օրենքը հետադարձ ուժ ունի, այսինքն՝ տարածվում է մինչեւ այդ օրենքն ուժի մեջ մտնելը համապատասխան արարք կատարած անձանց, այդ թվում՝ այն անձանց վրա, ովքեր կրում են պատիժը կամ կրել են դա, սակայն ունեն դատվածություն:

2. Արարքի հանցավորությունը սահմանող, պատիժը խստացնող կամ հանցանք կատարած անձի վիճակն այլ կերպ վատթարացնող օրենքը հետադարձ ուժ չունի:

3. Պատասխանատվությունը մասնակիորեն մեղմացնող եւ միաժամանակ պատասխանատվությունը մասնակիորեն խստացնող օրենքը հետադարձ ուժ ունի միայն այն մասով, որը մեղմացնում է պատասխանատվությունը:

Հոդված 14. Քրեական օրենքի գործողությունը Հայաստանի Հանրապետության տարածքում հանցանք կատարած անձանց նկատմամբ

1. Հայաստանի Հանրապետության տարածքում հանցանք կատարած անձը ենթակա է պատասխանատվության Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքով:

2. Հայաստանի Հանրապետության տարածքում կատարված է համարվում այն հանցանքը,

որը՝

1) սկսվել, շարունակվել կամ ավարտվել է Հայաստանի Հանրապետության տարածքում.

2) հանցակցությամբ կատարվել է այն անձանց հետ, ովքեր հանցավոր գործունեություն են իրականացրել այլ պետության տարածքում:

3. Հայաստանի Հանրապետության եւ այլ պետությունների տարածքում անձի կողմից հանցանք կատարելու դեպքում նրա պատասխանատվությունը վրա է հասնում Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքով, եթե անձը քրեական պատասխանատվության է կանչվել Հայաստանի Հանրապետության տարածքում, եւ եթե Հայաստանի Հանրապետության միջազգային պայմանագրով այլ բան նախատեսված չէ:

4. Հայաստանի Հանրապետության դրոշի տակ գտնվող կամ Հայաստանի Հանրապետության տարբերանշանը կրող նավի կամ թռիչքում գտնվող օդանավի կամ օդային այլ սարքի վրա հանցանք կատարած անձը, անկախ դրա գտնվելու վայրից, ենթակա է քրեական պատասխանատվության Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքով, եթե Հայաստանի Հանրապետության միջազգային պայմանագրով այլ բան նախատեսված չէ: Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքով պատասխանատվություն է կրում նաեւ այն անձը, ով հանցանք է կատարել Հայաստանի Հանրապետության ռազմական նավի կամ օդանավի վրա՝ անկախ դրա գտնվելու վայրից:

5. Օտարերկրյա դիվանագիտական ներկայացուցիչների եւ դիվանագիտական իմունիտետից օգտվող այլ անձանց քրեական պատասխանատվության հարցը՝ նրանց կողմից Հայաստանի Հանրապետության տարածքում հանցանք կատարելու դեպքում լուծվում է միջազգային իրավունքի նորմերին համապատասխան:

Հոդված 15. Քրեական օրենքների գործողությունը Հայաստանի Հանրապետության տարածքից դուրս հանցանք կատարած անձանց նկատմամբ

1. Հայաստանի Հանրապետության տարածքից դուրս հանցանք կատարած Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիները, ինչպես նաեւ Հայաստանի Հանրապետությունում մշտապես բնակվող, քաղաքացիություն չունեցող անձինք ենթակա են քրեական պատասխանատվության Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքով, եթե նրանց կատարած արարքը ճանաչված է հանցագործություն դրա կատարման վայրի պետության օրենսդրությամբ, եւ եթե նրանք չեն դատապարտվել այլ պետությունում: Նշված անձանց դատապարտելիս պատիժը չի կարող գերազանցել օտարերկրյա այն պետության օրենքով նախատեսված պատժի վերին սահմանը, որի տարածքում կատարվել է հանցանքը:

2. Հայաստանի Հանրապետության տարածքից դուրս գտնվող Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիները եւ Հայաստանի Հանրապետությունում մշտապես բնակվող եւ քաղաքացիություն չունեցող անձինք սույն օրենսգրքի 384-րդ, 386-391-րդ, 393-397-րդ հոդվածներով նախատեսված հանցանքները կատարելու համար ենթակա են քրեական պատասխանատվության Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքով՝ անկախ հանցանքը կատարելու վայրի պետության քրեական օրենսգրքով այդ արարքը նախատեսված լինելուց կամ չլինելուց:

3. Օտարերկրյա քաղաքացիները եւ Հայաստանի Հանրապետությունում մշտապես չբնակվող, քաղաքացիություն չունեցող անձինք, ովքեր հանցանքը կատարել են Հայաստանի Հանրապետության տարածքից դուրս, ենթակա են քրեական պատասխանատվության Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքով, եթե նրանք կատարել են՝

1) այնպիսի հանցագործություններ, որոնք նախատեսված են Հայաստանի Հանրապետության միջազգային պայմանագրով.

2) այնպիսի ծանր կամ առանձնապես ծանր հանցագործություններ, որոնք ուղղված են Հայաստանի Հանրապետության շահերի կամ Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիների իրավունքների եւ ազատությունների դեմ:

4. Սույն հոդվածի երրորդ մասում սահմանված նորմերը կիրառվում են, եթե օտարերկրյա քաղաքացիները եւ Հայաստանի Հանրապետությունում մշտապես չբնակվող, քաղաքացիություն չունեցող անձինք տվյալ հանցագործության համար չեն դատապարտվել մեկ այլ պետությունում եւ քրեական պատասխանատվության են ենթարկվում Հայաստանի Հանրապետության տարածքում:

Հոդված 16. Հանցանք կատարած անձանց հանձնելը

1. Այլ պետության տարածքում հանցանք կատարած Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիներն այլ պետության չեն հանձնվում:

2. Հայաստանի Հանրապետության տարածքից դուրս հանցանք կատարած եւ Հայաստանի

Հանրապետությունում գտնվող օտարերկրյա քաղաքացիները եւ քաղաքացիություն չունեցող
անձինք, Հայաստանի Հանրապետության միջազգային պայմանագրին համապատասխան, կարող են հանձնվել օտարերկրյա պետությանը՝ քրեական պատասխանատվության ենթարկելու կամ պատիժը կրելու համար:

3. Սույն հոդվածի երկրորդ մասում նշված անձինք օտարերկրյա պետությանը չեն հանձնվում, եթե հիմնավոր պատճառներ կան ենթադրելու, որ հանձնումը պահանջվել է նրանց ռասայական, կրոնական, ազգային, որոշակի սոցիալական խմբի պատկանելության կամ քաղաքական կարծիքի պատճառով հետաքննության կամ պատժի կիրառման համար:

Ոչ ոք չպետք է հանձնվի օտարերկրյա այն պետությանը, որտեղ լուրջ վտանգ կա, որ նրան կարող են սպառնալ խոշտանգումներ կամ անմարդկային կամ նվաստացուցիչ վերաբերմունք կամ պատիժ:

4. Եթե հանցանք կատարած անձանց հանձնելը պահանջող երկրի օրենքներով տվյալ հանցագործության համար մահապատիժ է նախատեսված, ապա հանցանք կատարած անձանց հանձնումը կարող է մերժվել, եթե պահանջող կողմը պահանջ ստացող կողմին բավարարող երաշխիքներ չներկայացնի, որ մահվան դատավճիռ ի կատար չի ածվի:

5. Հանցանք կատարած անձին հանձնելուց հրաժարվելու դեպքում օտարերկրյա պետության տարածքում կատարված հանցագործությունների համար քրեական հետապնդում է իրականացվում Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությանը համապատասխան:

Հոդված 17. Հայաստանի Հանրապետության տարածքից դուրս անձի դատապարտվելու իրավական հետեւանքները

1. Օտարերկրյա պետության դատարանի դատավճիռը կարող է հաշվի առնվել, եթե Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացին, օտարերկրյա քաղաքացին կամ քաղաքացիություն չունեցող անձը դատապարտվել է Հայաստանի Հանրապետության տարածքից դուրս կատարած հանցանքի համար եւ կրկին հանցանք է կատարել Հայաստանի Հանրապետության տարածքում:

2. Սույն հոդվածի առաջին մասին համապատասխան հանցագործությունների ռեցիդիվը, չկրած պատիժը կամ օտարերկրյա պետության դատարանի դատավճռի այլ իրավական հետեւանքները հաշվի են առնվում նոր հանցանքը որակելիս, պատիժ նշանակելիս, քրեական պատասխանատվությունից կամ պատժից ազատելիս:

ԲԱԺԻՆ 2. ՀԱՆՑԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆ ԳԼՈՒԽ 3.
ՀԱՆՑԱԳՈՐԾՈՒԹՅԱՆ ՀԱՍԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎ ՏԵՍԱԿՆԵՐԸ

Հոդված 18. Հանցագործության հասկացությունը

1. Հանցագործություն է համարվում մեղավորությամբ կատարված՝ հանրության համար վտանգավոր այն արարքը, որը նախատեսված է սույն օրենսգրքով:

2. Հանցագործություն չի համարվում այն գործողությունը կամ անգործությունը, որը թեեւ ձեւականորեն պարունակում է սույն օրենսգրքով նախատեսված որեւէ արարքի հատկանիշներ, սակայն իր նվազ կարեւորության պատճառով հասարակական վտանգավորություն չի ներկայացնում, այսինքն` ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձին, հասարակությանը կամ պետությանը էական վնաս չի պատճառել եւ չէր կարող պատճառել:

Հոդված 19. Հանցագործության տեսակները

1. Ըստ բնույթի եւ հանրության համար վտանգավորության աստիճանի՝ հանցագործությունները դասակարգվում են՝ ոչ մեծ ծանրության, միջին ծանրության, ծանր եւ առանձնապես ծանր հանցագործությունների:

2. Ոչ մեծ ծանրության հանցագործություններ են համարվում դիտավորությամբ կատարված

այն արարքները, որոնց համար սույն օրենսգրքով նախատեսված առավելագույն պատիժը չի գերազանցում երկու տարի ժամկետով ազատազրկումը, կամ որոնց համար նախատեսված է ազատազրկման հետ կապ չունեցող պատիժ, ինչպես նաեւ անզգուշությամբ կատարված այն արարքները, որոնց համար սույն օրենսգրքով նախատեսված առավելագույն պատիժը չի գերազանցում երեք տարի ժամկետով ազատազրկումը:

3. Միջին ծանրության հանցագործություններ են համարվում դիտավորությամբ կատարված

այն արարքները, որոնց համար սույն օրենսգրքով նախատեսված առավելագույն պատիժը չի գերազանցում հինգ տարի ժամկետով ազատազրկումը, ինչպես նաեւ անզգուշությամբ կատարված այն արարքները, որոնց համար սույն օրենսգրքով նախատեսված առավելագույն պատիժը չի գերազանցում տասը տարի ժամկետով ազատազրկումը:

4. Ծանր հանցագործություններ են համարվում դիտավորությամբ կատարված այն արարքները, որոնց համար սույն օրենսգրքով նախատեսված առավելագույն պատիժը չի գերազանցում տասը տարի ժամկետով ազատազրկումը:

5. Առանձնապես ծանր հանցագործություններ են համարվում դիտավորությամբ կատարված

այն արարքները, որոնց համար սույն օրենսգրքով նախատեսված է առավելագույն պատիժ՝
ազատազրկում տասը տարուց ավելի ժամկետով կամ ցմահ ազատազրկում:

Հոդված 20. Հանցագործությունների համակցությունը

1. Հանցագործությունների համակցություն է համարվում՝

1) սույն օրենսգրքի տարբեր հոդվածներով կամ նույն հոդվածի տարբեր մասերով նախատեսված երկու կամ ավելի հանցանք կատարելը, որոնցից ոչ մեկի համար անձը դատապարտված չի եղել.

2) այնպիսի մեկ գործողությունը (անգործությունը), որը պարունակում է սույն օրենսգրքի երկու կամ ավելի հոդվածներով նախատեսված հանցագործությունների հատկանիշներ:

2. Հանցագործությունների համակցության դեպքում անձը պատասխանատվություն է կրում յուրաքանչյուր հանցագործության համար՝ սույն օրենսգրքի համապատասխան հոդվածով կամ հոդվածի մասով:

Հոդված 21. Հանցագործությունների կրկնակիությունը

1. Հանցագործությունների կրկնակիություն է համարվում սույն օրենսգրքի Հատուկ մասի միեւնույն հոդվածով կամ հոդվածի մասով նախատեսված երկու կամ ավելի հանցանք կատարելը:

2. Սույն հոդվածի առաջին մասով նախատեսված կրկնակիությունը բացակայում է շարունակվող հանցագործության դեպքում, որը բաղկացած է միասնական հանցավոր մտադրությամբ միավորված երկու կամ ավելի արարքից:

3. Սույն օրենսգրքի տարբեր հոդվածներով նախատեսված երկու կամ ավելի հանցանք կատարելը կրկնակի է համարվում միայն սույն օրենսգրքի Հատուկ մասով նախատեսված դեպքերում:

4. Կրկնակիությունը բացակայում է, եթե նախկինում կատարած հանցանքի համար անձը քրեական պատասխանատվությունից ազատվել է օրենքով սահմանված հիմքերով, կամ այդ հանցանքի համար դատվածությունը մարվել է կամ հանվել:

Հոդված 22. Հանցագործությունների ռեցիդիվը

1. Հանցագործությունների ռեցիդիվ է համարվում դիտավորությամբ հանցանք կատարելն այն անձի կողմից, ով դատվածություն ունի նախկինում դիտավորությամբ կատարված հանցանքի համար:

2. Հանցագործությունների ռեցիդիվը վտանգավոր է համարվում՝

1) դիտավորությամբ հանցանք կատարելու դեպքում, եթե անձը նախկինում երկու անգամից

ոչ պակաս ազատազրկման է դատապարտվել դիտավորյալ հանցագործության համար.

2) ծանր հանցանք կատարելու դեպքում, եթե անձը նախկինում ազատազրկման է դատապարտվել ծանր կամ առանձնապես ծանր հանցագործության համար:

3. Հանցագործությունների ռեցիդիվն առանձնապես վտանգավոր է համարվում անձի կողմից՝

1) դիտավորությամբ այնպիսի հանցանք կատարելու դեպքում, որի համար նա դատապարտվում է ազատազրկման, եթե անձը նախկինում երեք անգամից ոչ պակաս ցանկացած հաջորդականությամբ ազատազրկման է դատապարտվել միջին ծանրության դիտավորյալ հանցագործության, ծանր կամ առանձնապես ծանր հանցագործության համար.

2) այնպիսի ծանր հանցանք կատարելու դեպքում, որի համար նա դատապարտվում է ազատազրկման, եթե անձը նախկինում երկու անգամ ազատազրկման է դատապարտվել ծանր կամ առանձնապես ծանր հանցագործության համար.

3) առանձնապես ծանր հանցանք կատարելու դեպքում, եթե անձը նախկինում դատապարտվել է ծանր կամ առանձնապես ծանր հանցագործության համար:

4. Այն հանցանքների համար դատվածությունը, որը հանվել կամ մարվել է օրենքով սահմանված կարգով, ինչպես նաեւ այն հանցանքները, որոնք կատարվել են մինչեւ անձի տասնութ տարին լրանալը, ռեցիդիվը գնահատելիս հաշվի չեն առնվում:

ԳԼՈՒԽ 4.
ՔՐԵԱԿԱՆ ՊԱՏԱՍԽԱՆԱՏՎՈՒԹՅԱՆ ԵՆԹԱԿԱ ԱՆՁԻՆՔ

Հոդված 23. Քրեական պատասխանատվության ընդհանուր պայմանները

Քրեական պատասխանատվության ենթակա է միայն մեղսունակ ֆիզիկական անձը, ով հանցանք կատարելու պահին հասել է սույն օրենսգրքով սահմանված տարիքի:

Հոդված 24. Քրեական պատասխանատվության ենթարկելու տարիքը

1. Քրեական պատասխանատվության ենթակա է այն անձը, ում տասնվեց տարին լրացել է նախքան հանցանք կատարելը:

2. Այն անձինք, որոնց տասնչորս տարին լրացել է մինչեւ հանցանքը կատարելը, ենթակա են քրեական պատասխանատվության սպանության (104-109-րդ հոդվածներ), դիտավորությամբ առողջությանը ծանր կամ միջին ծանրության վնաս պատճառելու (112-116-րդ հոդվածներ), մարդուն առեւանգելու (131-րդ հոդված), բռնաբարության (138-րդ հոդված), սեքսուալ բնույթի բռնի գործողություններ կատարելու (139-րդ հոդված), ավազակության (175-րդ հոդված), գողության (177-րդ հոդված), կողոպուտի (176-րդ հոդված), շորթման (182-րդ հոդված), ավտոմեքենային կամ տրանսպորտային այլ միջոցին ապօրինաբար տիրանալն առանց հափշտակելու նպատակի (183-րդ հոդված), ծանրացուցիչ հանգամանքներում գույքը դիտավորությամբ ոչնչացնելու կամ վնասելու (185-րդ հոդվածի երկրորդ եւ երրորդ մասեր), զենք, ռազմամթերք, պայթուցիկ նյութեր հափշտակելու կամ շորթելու (238-րդ հոդված), թմրամիջոցներ կամ հոգեներգործուն նյութեր հափշտակելու կամ շորթելու (269-րդ հոդված), տրանսպորտային միջոցները կամ հաղորդակցության ուղիները փչացնելու (246-րդ հոդված), խուլիգանության (258-րդ հոդված) համար:

3. Եթե անձը հասել է սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված տարիքի, սակայն մտավոր զարգացման մեջ հետ մնալու հետեւանքով ընդունակ չի եղել ամբողջ չափով գիտակցել իր արարքի բնույթն ու նշանակությունը կամ ղեկավարել դա, ապա նա ենթակա չէ քրեական պատասխանատվության:

Հոդված 25. Անմեղսունակությունը

1. Քրեական պատասխանատվության ենթակա չէ այն անձը, ով հանրության համար վտանգավոր արարք կատարելու պահին գտնվել է անմեղսունակության վիճակում, այսինքն՝ քրոնիկ հոգեկան հիվանդության, հոգեկան գործունեության ժամանակավոր խանգարման, տկարամտության կամ հոգեկան այլ հիվանդագին վիճակի հետեւանքով չէր կարող գիտակցել

իր գործողության (անգործության) վտանգավորությունը կամ ղեկավարել դա:

2. Հանրության համար վտանգավոր արարքն անմեղսունակության վիճակում կատարած անձի նկատմամբ դատարանը կարող է նշանակել բժշկական բնույթի հարկադրանքի միջոցներ:

3. Պատժի ենթակա չէ նաեւ այն անձը, ով հանցանքը կատարել է մեղսունակության վիճակում, սակայն մինչեւ դատարանի կողմից դատավճիռ կայացնելը հիվանդացել է հոգեկան հիվանդությամբ, որը զրկել է նրան իր գործողության (անգործության) փաստացի բնույթն ու նշանակությունը գիտակցելու կամ դա ղեկավարելու հնարավորությունից: Այդպիսի անձի նկատմամբ դատարանի նշանակմամբ կարող են կիրառվել բժշկական բնույթի հարկադրանքի միջոցներ, իսկ առողջանալուց հետո նա կարող է ենթարկվել պատժի:

Հոդված 26. Սահմանափակ մեղսունակությունը

1. Մեղսունակ անձը, ով հանցանքը կատարելիս հոգեկան խանգարման հետեւանքով չէր կարող ամբողջությամբ գիտակցել իր գործողության (անգործության) փաստացի բնույթն ու հասարակական վտանգավորությունը կամ ղեկավարել դա, ենթակա է քրեական պատասխանատվության:

2. Սահմանափակ մեղսունակությունը, որպես մեղմացնող հանգամանք, հաշվի է առնվում պատիժ նշանակելիս եւ կարող է հիմք դառնալ պատժի հետ միաժամանակ բժշկական բնույթի հարկադրանքի միջոց նշանակելու համար:

Հոդված 27. Հարբած վիճակում հանցանք կատարած անձանց քրեական պատասխանատվությունը

1. Ալկոհոլի, թմրամիջոցների կամ թմրեցնող այլ նյութերի օգտագործման հետեւանքով հարբած վիճակում հանցանք կատարած անձը քրեական պատասխանատվությունից չի ազատվում:

2. Ալկոհոլամոլի, թմրամոլի կամ թունամոլի կողմից հանցանք կատարելու դեպքում դատարանը պատժի հետ միաժամանակ կարող է նշանակել բժշկական բնույթի հարկադրանքի միջոցներ, եթե այդ հակման պատճառով առկա է նրա կողմից նոր հանցագործություն կատարելու վտանգը:

ԳԼՈՒԽ 5.
ՄԵՂՔԸ

Հոդված 28. Մեղքի ձեւերը

1. Մեղքը դրսեւորվում է դիտավորությամբ կամ անզգուշությամբ:

2. Անզգուշությամբ կատարված արարքը հանցագործություն է, եթե դա հատկապես նախատեսված է սույն օրենսգրքի Հատուկ մասով:

Հոդված 29. Հանցանքը դիտավորությամբ կատարելը

1. Դիտավորությամբ կատարված հանցանքը կարող է դրսեւորվել ուղղակի կամ անուղղակի դիտավորությամբ:

2. Հանցանքը համարվում է ուղղակի դիտավորությամբ կատարված, եթե անձը գիտակցել է իր գործողության (անգործության)՝ հանրության համար վտանգավոր բնույթը, նախատեսել է հանրության համար դրա վտանգավոր հետեւանքները եւ ցանկացել է դրանց վրա հասնելը:

3. Հանցանքը համարվում է անուղղակի դիտավորությամբ կատարված, եթե անձը գիտակցել է

իր գործողության (անգործության)՝ հանրության համար վտանգավոր բնույթը, նախատեսել է հանրության համար վտանգավոր հետեւանքների առաջացման հնարավորությունը, չի ցանկացել այդ հետեւանքները, բայց գիտակցաբար թույլ է տվել դրանք:

4. Եթե օրենքն ավարտված հանցագործության համար քրեական պատասխանատվությունը չի կապում հանցավոր արարքի որոշակի հետեւանքների առաջացման հետ, հանցանքը համարվում է դիտավորությամբ կատարված, եթե դա կատարող անձը գիտակցել է իր

արարքի՝ հանրության համար վտանգավոր բնույթը եւ ցանկացել է կատարել դա:

5. Դիտավորյալ հանցագործության ծանրացնող հանգամանքների համար անձը ենթակա է քրեական պատասխանատվության, եթե նա գիտակցել է այդ հանգամանքները:

Հոդված 30. Հանցանքն անզգուշությամբ կատարելը

1. Անզգուշությամբ կատարված հանցանքը կարող է դրսեւորվել ինքնավստահությամբ կամ անփութությամբ:

2. Հանցանքը համարվում է ինքնավստահությամբ կատարված, եթե անձը նախատեսել է իր գործողության (անգործության)՝ հանրության համար վտանգավոր հետեւանքների առաջացման հնարավորությունը, սակայն առանց բավարար հիմքերի՝ ինքնավստահորեն հույս է ունեցել, որ դրանք կկանխվեն:

3. Հանցանքը համարվում է անփութությամբ կատարված, եթե անձը չի նախատեսել իր գործողության (անգործության)՝ հանրության համար վտանգավոր հետեւանքների առաջացման հնարավորությունը, թեեւ տվյալ իրադրությունում պարտավոր էր եւ կարող էր նախատեսել դրանք:

Հոդված 31. Առանց մեղքի վնաս պատճառելը

1. Արարքը համարվում է առանց մեղքի կատարված, եթե անձը չի գիտակցել եւ տվյալ իրադրությունում չէր կարող գիտակցել իր գործողության (անգործության)՝ հանրության համար վտանգավոր բնույթը կամ չի նախատեսել հանրության համար վտանգավոր հետեւանքների առաջացման հնարավորությունը եւ տվյալ իրադրությունում պարտավոր չէր կամ չէր կարող նախատեսել դրանք:

2. Արարքը համարվում է առանց մեղքի կատարված նաեւ այն դեպքում, եթե անձը նախատեսել է իր գործողության (անգործության)՝ հանրության համար վտանգավոր հետեւանքների առաջացման հնարավորությունը, չի ցանկացել դրանց առաջացումը, բայց ծայրահեղ պայմաններին կամ նյարդահոգեկան ծանրաբեռնվածությանն իր հոգեֆիզիոլոգիական հատկությունների անհամապատասխանության հետեւանքով չէր կարող կանխել դրանց առաջացումը:

Հոդված 32. Պատասխանատվությունը մեղքի երկու ձեւերով հանցագործության համար

Եթե օրենքն ավելի խիստ պատասխանատվություն է նախատեսում անզգուշությամբ ծանր հետեւանքներ առաջացրած դիտավորյալ հանցագործության համար, ապա անձն այդ հետեւանքների համար պատասխանատվություն է կրում միայն այն դեպքում, եթե նա նախատեսել է իր գործողության (անգործության)՝ հանրության համար վտանգավոր հետեւանքների առաջացման հնարավորությունը, սակայն առանց բավարար հիմքերի՝ ինքնավստահորեն հույս է ունեցել, որ դրանք կկանխվեն, կամ չի նախատեսել իր գործողության (անգործության)՝ հանրության համար վտանգավոր հետեւանքների առաջացման հնարավորությունը, թեեւ տվյալ իրադրությունում պարտավոր էր եւ կարող էր նախատեսել դրանք: Այդպիսի հանցանքը համարվում է դիտավորությամբ կատարված:
ԳԼՈՒԽ 6.
ԱՎԱՐՏՎԱԾ ԵՎ ՉԱՎԱՐՏՎԱԾ ՀԱՆՑԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

Հոդված 33. Ավարտված եւ չավարտված հանցագործությունները

1. Ավարտված հանցագործություն է համարվում այն արարքը, որը պարունակում է սույն օրենսգրքով նախատեսված հանցակազմի բոլոր հատկանիշները:

2. Չավարտված հանցագործություն են համարվում հանցափորձը եւ ծանր կամ առանձնապես ծանր հանցագործությունների նախապատրաստությունը:

3. Հանցագործության նախապատրաստության եւ հանցափորձի համար պատասխանատվությունը վրա է հասնում սույն օրենսգրքի Հատուկ մասի նույն հոդվածով, ինչ ավարտված հանցագործության համար՝ հղում կատարելով սույն օրենսգրքի 34-րդ կամ

35-րդ հոդվածին:

Հոդված 34. Հանցափորձը

Հանցափորձ է համարվում ուղղակի դիտավորությամբ կատարված այն գործողությունը (անգործությունը), որն անմիջականորեն ուղղված է հանցանք կատարելուն, եթե հանցագործությունն ավարտին չի հասցվել անձի կամքից անկախ հանգամանքներով:

Հոդված 35. Հանցագործության նախապատրաստությունը

Հանցագործության նախապատրաստություն է համարվում ուղղակի դիտավորությամբ հանցանք կատարելու համար միջոցներ կամ գործիքներ ձեռք բերելը կամ հարմարեցնելը, ինչպես նաեւ դիտավորությամբ այլ պայմաններ ստեղծելը, եթե հանցագործությունն ավարտին չի հասցվել այդ անձի կամքից անկախ հանգամանքներով:

Հոդված 36. Հանցագործությունից կամովին հրաժարումը

1. Հանցագործությունից կամովին հրաժարում է համարվում անձի կողմից հանցագործության նախապատրաստությունը կամ հանցափորձը կամ անմիջականորեն հանցանք կատարելուն ուղղված գործողությունը (անգործությունը) դադարեցնելը, եթե անձը գիտակցել է հանցագործությունն ավարտին հասցնելու հնարավորությունը:

2. Հանցագործությունն ավարտին հասցնելուց կամովին հրաժարված անձը ենթակա չէ քրեական պատասխանատվության, եթե նրա՝ փաստացի կատարած արարքն այլ հանցակազմ

չի պարունակում:

3. Հանցագործության կազմակերպիչը, դրդիչը կամ օժանդակողը կամովին հրաժարվելու դեպքում ենթակա չէ քրեական պատասխանատվության, եթե նա, պետական մարմիններին

հաղորդելով կամ ձեռնարկված այլ միջոցներով, կանխել է կատարողի կողմից հանցագործությունն ավարտին հասցնելը:

4. Եթե սույն հոդվածի երրորդ մասում նշված գործողությունները չեն հանգեցրել կատարողի հանցագործությունը կանխելուն, ապա ձեռնարկված միջոցները պատիժ նշանակելիս կարող

են հաշվի առնվել որպես պատասխանատվությունը եւ պատիժը մեղմացնող հանգամանք:
ԳԼՈՒԽ 7.
ՀԱՆՑԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆԸ

Հոդված 37. Հանցակցության հասկացությունը

Հանցակցություն է համարվում երկու կամ ավելի անձանց դիտավորյալ համատեղ մասնակցությունը դիտավորյալ հանցագործությանը:

Հոդված 38. Հանցակիցների տեսակները

1. Կատարողի հետ մեկտեղ հանցակիցներ են համարվում կազմակերպիչը, դրդիչը եւ օժանդակողը:

2. Կատարող է համարվում այն անձը, ով անմիջականորեն կատարել է հանցանքը կամ դրա կատարմանն անմիջականորեն մասնակցել է այլ անձանց (համակատարողների) հետ համատեղ, ինչպես նաեւ հանցանքը կատարել է այլ այնպիսի անձանց օգտագործելու միջոցով, ովքեր օրենքի ուժով ենթակա չեն քրեական պատասխանատվության կամ հանցանքը կատարել են անզգուշությամբ:

3. Կազմակերպիչ է համարվում այն անձը, ով կազմակերպել կամ ղեկավարել է հանցանքի կատարումը, ինչպես նաեւ ստեղծել է կազմակերպված խումբ կամ հանցավոր համագործակցություն կամ ղեկավարել է դրանք:

4. Դրդիչ է համարվում այն անձը, ով մեկ ուրիշ անձի դրդել է հանցանք կատարելու՝

համոզելու, նյութապես շահագրգռելու, սպառնալիքի միջոցով կամ այլ եղանակով:

5. Օժանդակող է համարվում այն անձը, ով հանցագործությանն օժանդակել է խորհուրդներով, ցուցումներով, տեղեկատվություն կամ միջոցներ, գործիքներ տրամադրելով կամ խոչընդոտները վերացնելով, ինչպես նաեւ այն անձը, ով նախապես խոստացել է պարտակել հանցագործին, հանցագործության միջոցներն ու գործիքները, հանցագործության հետքերը կամ հանցավոր ճանապարհով ձեռք բերված առարկաները, ինչպես նաեւ այն անձը,

ով նախապես խոստացել է ձեռք բերել կամ իրացնել այդպիսի առարկաները:

Հոդված 39. Հանցակիցների պատասխանատվությունը

1. Համակատարողները հանցագործության համար ենթակա են պատասխանատվության սույն օրենսգրքի Հատուկ մասի նույն հոդվածով:

2. Կազմակերպիչը, դրդիչը եւ օժանդակողը ենթակա են պատասխանատվության կատարված հանցանքը նախատեսող հոդվածով՝ հղում կատարելով սույն օրենսգրքի 38-րդ հոդվածին, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ նրանք միաժամանակ եղել են հանցագործության համակատարողներ:

3. Սույն օրենսգրքի Հատուկ մասի հոդվածում նշված հանցագործության հատուկ սուբյեկտ չհամարվող անձը, ով մասնակցել է այդ հոդվածով նախատեսված հանցանքի կատարմանը, տվյալ հանցագործության համար կարող է պատասխանատվություն կրել միայն որպես կազմակերպիչ, դրդիչ կամ օժանդակող:

4. Կատարողի կողմից իրենից անկախ հանգամանքներով հանցագործությունն ավարտին չհասցնելու դեպքում մյուս հանցակիցները պատասխանատվություն են կրում հանցագործության նախապատրաստության կամ հանցափորձին հանցակցելու համար:

5. Եթե կազմակերպչի, դրդիչի կամ օժանդակողի գործողությունները չեն հաջողվում իրենցից անկախ հանգամանքներով, ապա այդ անձանց պատասխանատվությունը վրա է հասնում համապատասխան հանցագործության նախապատրաստության համար:

6. Հանցակիցները ենթակա են պատասխանատվության միայն հանցագործության այն ծանրացնող հանգամանքների համար, որոնք գիտակցվել են նրանց կողմից:

7. Հանցակիցներին պատասխանատվության ենթարկելիս հաշվի են առնվում հանցագործությանը նրանցից յուրաքանչյուրի մասնակցության բնույթը եւ աստիճանը:

Հոդված 40. Հանցակցի սահմանազանցումը

1. Հանցակցի սահմանազանցում է համարվում անձի կողմից այնպիսի հանցանք կատարելը,

որը չի ընդգրկվում մյուս հանցակիցների դիտավորությամբ:

2. Հանցակցի սահմանազանցման համար մյուս հանցակիցները պատասխանատվություն չեն կրում:

Հոդված 41. Հանցանքը մի խումբ անձանց, կազմակերպված խմբի կամ հանցավոր համագործակցության կողմից կատարելը

1. Հանցանքը համարվում է մի խումբ անձանց կողմից առանց նախնական համաձայնության կատարված, եթե դրան մասնակցել են այնպիսի համակատարողներ, ովքեր նախապես չեն պայմանավորվել հանցանքը համատեղ կատարելու մասին:

2. Հանցանքը համարվում է մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ կատարված, եթե դրան մասնակցել են այնպիսի համակատարողներ, ովքեր նախապես՝ մինչեւ հանցագործությունն սկսելը, պայմանավորվել են հանցանքը համատեղ կատարելու մասին:

3. Հանցանքը համարվում է կազմակերպված խմբի կողմից կատարված, եթե դա կատարվել է այնպիսի անձանց կայուն խմբի կողմից, ովքեր նախապես միավորվել են մեկ կամ մի քանի հանցանքներ կատարելու համար:

4. Հանցանքը համարվում է հանցավոր համագործակցության կողմից կատարված, եթե դա կատարվել է ծանր կամ առանձնապես ծանր հանցանքներ կատարելու համար ստեղծված, համախմբված, կազմակերպված խմբի կողմից կամ նույն նպատակներով ստեղծված կազմակերպված խմբերի միավորմամբ, ինչպես նաեւ եթե դա կատարվել է այդպիսի համագործակցության անդամի (անդամների) կողմից ի կատարումն դրա հանցավոր նպատակների, ինչպես նաեւ հանցավոր համագործակցության առաջադրանքով դրա անդամ չհամարվող անձի կողմից:

5. Կազմակերպված խումբ, հանցավոր համագործակցություն ստեղծած կամ դրանք ղեկավարած անձը ենթակա է պատասխանատվության սույն օրենսգրքի համապատասխան հոդվածներով նախատեսված դեպքերում կազմակերպված խումբ կամ հանցավոր համագործակցություն ստեղծելու կամ ղեկավարելու համար, ինչպես նաեւ դրանց կողմից կատարված բոլոր հանցանքների համար, եթե դրանք ընդգրկվել են նրա դիտավորությամբ: Հանցավոր համագործակցության մեջ մտնող մյուս անձինք պատասխանատվություն են կրում

այդ կազմակերպությանը մասնակցելու եւ այն հանցանքների համար, որոնց
նախապատրաստությանը կամ կատարմանն իրենք մասնակցել են:

6. Սույն հոդվածում թվարկված անձանց պատասխանատվությունը վրա է հասնում առանց սույն օրենսգրքի 38-րդ հոդվածին հղում կատարելու:

ԳԼՈՒԽ 8.
ԱՐԱՐՔԻ ՀԱՆՑԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ԲԱՑԱՌՈՂ ՀԱՆԳԱՄԱՆՔՆԵՐԸ

Հոդված 42. Անհրաժեշտ պաշտպանությունը

1. Հանցագործություն չի համարվում այն գործողությունը, որը կատարվել է անհրաժեշտ պաշտպանության վիճակում, այսինքն՝ պաշտպանվողի կամ մեկ այլ անձի կյանքը, առողջությունը եւ իրավունքները, հասարակության կամ պետության շահերը հանրության համար վտանգավոր ոտնձգությունից կամ դրա իրական սպառնալիքից՝ ոտնձգություն կատարողին վնաս պատճառելու միջոցով պաշտպանելիս, եթե թույլ չի տրվել անհրաժեշտ պաշտպանության սահմանազանցում:

2. Անձի կյանքի համար վտանգավոր բռնության կամ այդպիսի բռնության իրական սպառնալիքով զուգորդված ոտնձգությունից պաշտպանվելիս կարող է պատճառվել ցանկացած վնաս, այդ թվում՝ մահ:

3. Անհրաժեշտ պաշտպանության իրավունքն անձին է պատկանում՝ անկախ ոտնձգությունից խուսափելու կամ այլ անձանց կամ պետական մարմինների օգնությանը դիմելու հնարավորությունից, ինչպես նաեւ անկախ անձի մասնագիտական կամ այլ հատուկ պատրաստվածությունից եւ պաշտոնեական դիրքից:

4. Անհրաժեշտ պաշտպանության սահմանազանցում են համարվում դիտավորյալ այն գործողությունները, որոնք, պաշտպանվողի համար ակնհայտ, չեն համապատասխանում ոտնձգության բնույթին եւ վտանգավորությանը:

5. Անհրաժեշտ պաշտպանության սահմանազանցում չի համարվում եւ քրեական պատասխանատվության չի հանգեցնում զենքի կամ ցանկացած այլ միջոցների կամ առարկաների գործադրումը զինված անձի հարձակումից կամ անձանց խմբի հարձակումից պաշտպանվելու համար, ինչպես նաեւ ապօրինաբար եւ բռնությամբ բնակարան կամ այլ շինություն ներխուժելը կանխելու համար` անկախ ոտնձգողին պատճառած վնասի ծանրությունից:

Հոդված 43. Հանցանք կատարած անձին բռնելիս վնաս պատճառելը

1. Հանցագործություն չի համարվում այն գործողությունը, որը հանցանք կատարած անձին վնաս է պատճառել նրան՝ իրավասու մարմիններին հանձնելու կամ նրա կողմից հանրության համար նոր վտանգավոր արարք կատարելու հնարավորությունը խափանելու նպատակով բռնելիս, եթե դրա համար անհրաժեշտ միջոցների սահմանների անցում թույլ չի տրվել:

2. Հանցանք կատարած անձին բռնելու համար անհրաժեշտ միջոցների սահմանազանցում է համարվում բռնելու միջոցների ակնհայտ անհամապատասխանությունն արարքի եւ դա կատարող անձի վտանգավորությանը, ինչպես նաեւ բռնելու հանգամանքներին, որոնց հետեւանքով անձին դիտավորությամբ պատճառվել է այնպիսի վնաս, որը պայմանավորված

չի եղել բռնելու անհրաժեշտությամբ:

3. Հանցանք կատարած անձին բռնելու համար անհրաժեշտ միջոցների սահմանազանցմամբ արարքը հանցագործություն է, եթե հատկապես նախատեսված է սույն օրենսգրքի Հատուկ մասով:

4. Հանցանք կատարած անձին բռնելու իրավունք, դրա համար հատկապես լիազորված անձանցից բացի, ունեն նաեւ տուժողը եւ այլ անձինք:

Հոդված 44. Ծայրահեղ անհրաժեշտությունը

1. Հանցագործություն չի համարվում քրեական օրենքով պաշտպանվող շահերին վնաս պատճառելը ծայրահեղ անհրաժեշտության վիճակում, այսինքն՝ տվյալ անձի կամ այլ անձանց կյանքին, առողջությանը, իրավունքներին եւ օրինական շահերին, հասարակության կամ պետության շահերին անմիջականորեն սպառնացող վտանգը վերացնելու համար, եթե

այդ վտանգը չէր կարելի վերացնել այլ միջոցներով, եւ թույլ չի տրվել ծայրահեղ անհրաժեշտության սահմանների անցում:

2. Ծայրահեղ անհրաժեշտության սահմանազանցում է համարվում դիտավորությամբ այնպիսի վնաս պատճառելը, որն ակնհայտորեն չի համապատասխանում սպառնացող վտանգի բնույթին ու աստիճանին եւ վտանգը վերացնելու հանգամանքներին, եթե օրենքով պաշտպանվող շահերին պատճառվել է կանխված վնասի համեմատությամբ հավասար կամ ավելի մեծ վնաս:

Հոդված 45. Ֆիզիկական կամ հոգեկան հարկադրանքը

1. Հանցագործություն չի համարվում քրեական օրենքով պաշտպանվող շահերին վնաս պատճառելը ֆիզիկական կամ հոգեկան հարկադրանքի ազդեցությամբ, եթե դրա հետեւանքով անձը չէր կարող ղեկավարել իր գործողությունները (անգործությունը):

2. Քրեական պատասխանատվության հարցն այն դեպքերում, երբ քրեական օրենքով պաշտպանվող շահերին վնաս է պատճառվում հոգեկան, ինչպես նաեւ ֆիզիկական այնպիսի հարկադրանքի ազդեցությամբ, որն անձին չի զրկում իր գործողությունները ղեկավարելու հնարավորությունից, լուծվում է՝ հաշվի առնելով սույն օրենսգրքի 44-րդ հոդվածի դրույթները:

Հոդված 46. Հիմնավորված ռիսկը

1. Հանցագործություն չի համարվում քրեական օրենքով պաշտպանվող շահերին վնաս պատճառելը հանրորեն օգտակար նպատակի հասնելու համար գործադրված հիմնավորված ռիսկի ժամանակ:

2. Ռիսկը համարվում է հիմնավորված, եթե հիշյալ նպատակին չէր կարելի հասնել ռիսկի հետ չկապված գործողություններով (անգործությամբ), եւ ռիսկի դիմած անձն անհրաժեշտ միջոցներ է ձեռնարկել քրեական օրենքով պաշտպանվող շահերին վնաս պատճառելը կանխելու համար:

3. Ռիսկը հիմնավորված չի համարվում, եթե դա ակնհայտորեն զուգորդված է եղել երրորդ անձանց զոհվելու վտանգով, էկոլոգիական կամ հասարակական աղետի սպառնալիքով:

Հոդված 47. Հրաման կամ կարգադրություն կատարելը

1. Հանցագործություն չի համարվում քրեական օրենքով պաշտպանվող շահերին վնաս պատճառելն այն անձի կողմից, ով գործել է ի կատարումն իր համար պարտադիր՝ սահմանված կարգով արձակված հրամանի կամ կարգադրության: Այդպիսի վնաս պատճառելու համար պատասխանատվություն է կրում անօրինական հրաման կամ կարգադրություն արձակած անձը:

2. Ակնհայտ անօրինական հրամանով կամ կարգադրությամբ դիտավորյալ հանցանք կատարած անձը պատասխանատվություն է կրում ընդհանուր հիմունքներով:

3. Ակնհայտ անօրինական հրամանը կամ կարգադրությունը չկատարելը բացառում է քրեական պատասխանատվությունը:

ԲԱԺԻՆ 3. ՊԱՏԻԺ ԳԼՈՒԽ 9.
ՊԱՏԺԻ ՀԱՍԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆԸ, ՆՊԱՏԱԿՆԵՐԸ ԵՎ ՏԵՍԱԿՆԵՐԸ

Հոդված 48. Պատժի հասկացությունը եւ նպատակները

1. Պատիժը պետական հարկադրանքի միջոց է, որը դատարանի դատավճռով պետության անունից նշանակվում է հանցագործության համար մեղավոր ճանաչված անձի նկատմամբ եւ արտահայտվում է այդ անձին իրավունքներից ու ազատություններից օրենքով նախատեսված զրկմամբ կամ դրանց սահմանափակմամբ:

2. Պատժի նպատակն է վերականգնել սոցիալական արդարությունը, ուղղել պատժի ենթարկված անձին, ինչպես նաեւ կանխել հանցագործությունները:

Հոդված 49. Պատժի տեսակները

Պատժի տեսակներն են՝

1) տուգանքը.

2) որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելը.

3) հանրային աշխատանքները.

4) հատուկ կամ զինվորական կոչումից, կարգից, աստիճանից կամ որակավորման դասից զրկելը.

5) գույքի բռնագրավումը.

6) ուղղիչ աշխատանքները.

7) կալանքը.

8) կարգապահական գումարտակում պահելը.

9) ազատազրկումը որոշակի ժամկետով.

10) ցմահ ազատազրկումը:

Հոդված 50. Հիմնական եւ լրացուցիչ պատիժները

1. Հանրային աշխատանքները, ուղղիչ աշխատանքները, կալանքը, կարգապահական գումարտակում պահելը, որոշակի ժամկետով ազատազրկումը եւ ցմահ ազատազրկումը կիրառվում են միայն որպես հիմնական պատիժներ:

2. Տուգանքը եւ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելը կիրառվում են եւ որպես հիմնական, եւ որպես լրացուցիչ պատիժներ:

3. Հատուկ կամ զինվորական կոչումից, կարգից, աստիճանից կամ որակավորման դասից զրկելը, ինչպես նաեւ գույքի բռնագրավումը կիրառվում են միայն որպես լրացուցիչ

պատիժներ:

4. Մեկ հանցագործության համար կարող է նշանակվել միայն մեկ հիմնական պատիժ: Հիմնական պատժին սույն օրենսգրքով նախատեսված կարգով եւ դեպքերում կարող է միացվել մեկ կամ մի քանի լրացուցիչ պատիժ:

5. Տուգանքը, գույքի բռնագրավումը եւ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելը՝ որպես լրացուցիչ պատիժներ կարող են նշանակվել միայն սույն օրենսգրքի Հատուկ մասով նախատեսված դեպքերում:

Հոդված 51. Տուգանքը

1. Տուգանքը դրամական տուժանք է, որը սահմանվում է պատիժ նշանակելու պահին

Հայաստանի Հանրապետությունում օրենքով սահմանված նվազագույն աշխատավարձի

(այսուհետ՝ նվազագույն աշխատավարձի) երեսնապատիկից հազարապատիկի չափով:

2. Տուգանքի չափը դատարանը որոշում է՝ հաշվի առնելով հանցագործության բնույթն ու ծանրությունը, ինչպես նաեւ դատապարտվողի գույքային դրությունը:

3. Եթե դատապարտվողը, անձնական կամ նյութական դրությունից ելնելով, ի վիճակի չէ անհապաղ եւ ամբողջությամբ վճարել տուգանքը, ապա դատարանը նրա համար վճարման ժամկետ է սահմանում առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով կամ թույլատրում է տուգանքը մաս առ մաս վճարել նույն ժամկետում: Նշված արտոնությունն ուժը կորցնում է, եթե դատապարտյալը նշանակված գումարի մասերը ժամանակին չի մուծում:

4. Տուգանքը վճարելու անհնարինության դեպքում դատարանը կարող է տուգանքը կամ տուգանքի չվճարված մասը փոխարինել հանրային աշխատանքներով՝ հանրային աշխատանքի տասը ժամը հաշվարկելով նվազագույն աշխատավարձի դիմաց:

Հոդված 52. Որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելը

1. Որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու իրավունքից զրկելը՝ պետական եւ տեղական ինքնակառավարման մարմիններում, կազմակերպություններում որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելը, իսկ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելը կատարված հանցանքի բնույթի հետ կապված որոշակի գործունեությամբ զբաղվելն արգելելն է:

2. Որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելը որպես հիմնական պատիժ սահմանվում է երկուսից յոթ տարի ժամկետով՝ դիտավորյալ հանցագործությունների համար, եւ մեկից հինգ տարի ժամկետով՝ անզգույշ հանցագործությունների համար, իսկ որպես լրացուցիչ պատիժ՝ մեկից երեք տարի ժամկետով:

3. Որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելը կարող է նշանակվել այն դեպքում, երբ դատարանը, ելնելով հանցավորի պաշտոնավարության կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու ժամանակ նրա կատարած հանցագործության բնույթից, հնարավոր չի գտնում պահպանել որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու նրա իրավունքը:

4. Որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելը կարգապահական գումարտակում պահելու, կալանքի կամ որոշակի ժամկետով ազատազրկման հետ միասին որպես լրացուցիչ պատիժ նշանակելիս լրացուցիչ պատժի ժամկետը տարածվում է հիմնական պատիժը կրելու ամբողջ ժամանակի վրա, ընդ որում, լրացուցիչ պատժի ժամկետը հաշվարկվում է հիմնական պատիժը կրելուց հետո: Մնացած դեպքերում լրացուցիչ պատժի ժամկետը հաշվարկվում է դատավճիռն օրինական ուժի մեջ մտնելու պահից:

Հոդված 53. Հատուկ կամ զինվորական կոչումից, կարգից, աստիճանից կամ որակավորման դասից զրկելը

Ծանր կամ առանձնապես ծանր հանցագործության համար անձին դատապարտելիս դատարանը, հաշվի առնելով հանցավորի անձը բնութագրող տվյալները, նրան կարող է զրկել հատուկ կամ զինվորական կոչումից, կարգից, աստիճանից կամ որակավորման դասից:

Հոդված 54. Հանրային աշխատանքները

1. Հանրային աշխատանքները դատապարտյալի կողմից հիմնական աշխատանքից կամ դասերից ազատ ժամերին հանրության համար օգտակար, իրավասու կամ տեղական ինքնակառավարման մարմնի կողմից որոշված չվարձատրվող աշխատանքների կատարումն է:

2. Հանրային աշխատանքները սահմանվում են երեք հարյուր վաթսունից հազար հինգ հարյուր ժամ ժամկետով:

3. Հանրային աշխատանքները նշանակվում են որպես ազատազրկման այլընտրանքային պատժատեսակ՝ մինչեւ դատավճիռ կայացնելը՝ դատապարտվող անձի գրավոր համաձայնության դեպքում՝ սույն օրենսգրքով սահմանված ժամկետներում:

4. Հանրային աշխատանքները չեն նշանակվում առաջին կամ երկրորդ խմբի հաշմանդամ ճանաչված, դատավճիռ կայացնելու պահին տասնվեց տարին չլրացած, կենսաթոշակային տարիք ունեցող անձանց, հղի կանանց եւ ժամկետային զինվորական ծառայության մեջ գտնվող զինծառայողների նկատմամբ:

5. Հանրային աշխատանքները կատարելուց չարամտորեն խուսափելու դեպքում հանրային աշխատանքների չկրած մասը դատարանը փոխարինում է կալանքով կամ որոշակի ժամկետով ազատազրկմամբ՝ սույն օրենսգրքով նախատեսված ժամկետների սահմաններում:

Հոդված 55. Գույքի բռնագրավումը

1. Գույքի բռնագրավումը դատապարտյալի սեփականությունը համարվող գույքը կամ դրա մի մասը հարկադրաբար եւ անհատույց վերցնելն է՝ ի սեփականություն պետության:

2. Գույքի բռնագրավման չափը դատարանը որոշում է՝ նկատի ունենալով հանցագործությամբ հասցված գույքային վնասի, ինչպես նաեւ հանցավոր ճանապարհով ձեռք բերված գույքի չափը: Գույքի բռնագրավման չափը չի կարող գերազանցել հանցագործությամբ հասցված վնասի կամ հանցավոր ճանապարհով ձեռք բերված օգուտի չափը:

3. Գույքի բռնագրավումը կարող է նշանակվել շահադիտական դրդումներով կատարված ծանր եւ առանձնապես ծանր հանցանքների համար սույն օրենսգրքի Հատուկ մասով նախատեսված դեպքերում:

4. Բռնագրավման ենթակա չէ դատապարտյալի կամ նրա խնամքի տակ գտնվող անձանց համար անհրաժեշտ գույքն այն ցանկին համապատասխան, որը սահմանված է օրենքով:

Հոդված 56. Ուղղիչ աշխատանքները

1. Ուղղիչ աշխատանքները նշանակվում են երկու ամսից երկու տարի ժամկետով, եւ դատապարտյալը, դատարանի դատավճռում տրված ցուցումի համաձայն, դրանք կրում է

կամ իր աշխատանքի վայրում, կամ ուղղիչ աշխատանքները տնօրինող մարմինների նշանակմամբ` դատապարտյալի բնակության շրջանի այլ վայրերում:

2. Ուղղիչ աշխատանքների դատապարտվածի վաստակից պետության օգտին պահում է կատարվում դատարանի դատավճռով սահմանված չափով` այդ վաստակի հինգից քսան տոկոսը:

3. Ուղղիչ աշխատանքների դատապարտված անձի կողմից պատիժը կրելուց չարամտորեն խուսափելու դեպքում դատարանն ուղղիչ աշխատանքների չկրած մասը կարող է փոխարինել կալանքով կամ ազատազրկմամբ` կալանքի մեկ օրը հաշվարկելով ուղղիչ աշխատանքների երկու օրվա դիմաց կամ ազատազրկման մեկ օրը հաշվարկելով ուղղիչ աշխատանքների երեք օրվա դիմաց:

Հոդված 57. Կալանքը

1. Կալանքը ուղղիչ հիմնարկում անազատության մեջ պահելու ձեւով հասարակությունից խիստ մեկուսացման պայմաններում դատապարտյալին պահելն է: Կալանքը դատարանը նշանակում է տասնհինգ օրից մինչեւ երեք ամիս ժամկետով եւ միայն այն դեպքում, երբ կալանավորումը որպես խափանման միջոց չի ընտրվել:

2. Կալանքը չի նշանակվում դատավճիռը կայացնելու պահին տասնվեց տարին չլրացած անձանց կամ հղի կանանց կամ խնամքին մինչեւ ութ տարեկան երեխա ունեցող անձանց նկատմամբ:

3. Զինծառայողները կալանքը կրում են զինվորական կալանատանը:

Հոդված 58. Կարգապահական գումարտակում պահելը

1. Հանցանք կատարած ժամկետային ծառայության զինծառայողների նկատմամբ կարգապահական գումարտակում պահելը երեք ամսից երկու տարի ժամկետով կարող է նշանակվել սույն օրենսգրքի Հատուկ մասով նախատեսված դեպքերում, ինչպես նաեւ այն դեպքերում, երբ դատարանը, հաշվի առնելով գործի հանգամանքները եւ դատապարտյալի անձնավորությունը, նպատակահարմար գտնի առավելագույնը երկու տարի ժամկետով ազատազրկման փոխարեն կիրառել կարգապահական գումարտակում պահելը՝ նույն ժամկետով:

2. Կարգապահական գումարտակում պահելն ազատազրկման փոխարեն չի կարող նշանակվել նախկինում ազատազրկման ձեւով պատիժ կրած անձանց նկատմամբ:

Հոդված 59. Ազատազրկումը որոշակի ժամկետով

1. Ազատազրկումը որոշակի ժամկետով դատապարտյալին ուղղիչ հիմնարկում անազատության մեջ պահելու ձեւով հասարակությունից մեկուսացնելն է:

2. Ազատազրկումը սահմանվում է երեք ամսից տասնհինգ տարի ժամկետով:

3. Անզգույշ հանցագործության համար ազատազրկումը չի կարող գերազանցել տասը տարին:

4. Հանցագործությունների համակցությամբ պատիժ նշանակելիս ազատազրկման ժամկետները լրիվ կամ մասնակիորեն գումարելու դեպքում ազատազրկման առավելագույն ժամկետը չի կարող գերազանցել տասնհինգ տարին, իսկ դատավճիռների համակցությամբ՝ քսան տարին:

Հոդված 60. Ցմահ ազատազրկումը

1. Ցմահ ազատազրկումը դատապարտյալին ուղղիչ հիմնարկում անազատության մեջ պահելու ձեւով հասարակությունից անժամկետ մեկուսացնելն է, որը, սույն օրենսգրքով նախատեսված դեպքերում, կարող է նշանակվել առանձնապես ծանր հանցագործությունների համար:

2. Ցմահ ազատազրկման չեն կարող դատապարտվել հանցանքը կատարելիս տասնութ տարին չլրացած անձինք, հանցանք կատարելու կամ դատավճիռ կայացնելու պահին հղի վիճակում գտնվող կանայք:

ԳԼՈՒԽ 10.
ՊԱՏԻԺ ՆՇԱՆԱԿԵԼԸ

Հոդված 61. Պատիժ նշանակելու ընդհանուր սկզբունքները

1. Հանցագործության համար մեղավոր ճանաչված անձի նկատմամբ նշանակվում է արդարացի պատիժ, որը որոշվում է սույն օրենսգրքի Հատուկ մասի համապատասխան հոդվածի սահմաններում՝ հաշվի առնելով սույն օրենսգրքի Ընդհանուր մասի դրույթները:

2. Պատժի տեսակը եւ չափը որոշվում են հանցագործության՝ հանրության համար վտանգավորության աստիճանով եւ բնույթով, հանցավորի անձը բնութագրող տվյալներով,

այդ թվում՝ պատասխանատվությունը եւ պատիժը մեղմացնող կամ ծանրացնող հանգամանքներով:

3. Հանցագործության համար նախատեսված պատիժներից առավել խիստը նշանակվում է,

եթե նվազ խիստ տեսակը չի կարող ապահովել պատժի նպատակները:

Հոդված 62. Պատասխանատվությունը եւ պատիժը մեղմացնող հանգամանքները

1. Պատասխանատվությունը եւ պատիժը մեղմացնող հանգամանքներ են՝

1) առաջին անգամ հանգամանքների պատահական զուգորդմամբ ոչ մեծ կամ միջին ծանրության հանցանք կատարելը.

2) հանցանք կատարելու պահին հանցավորի անչափահաս լինելը.

3) հանցանք կատարելու կամ պատիժ նշանակելու պահին հանցավորի հղիությունը.

4) պատիժ նշանակելու պահին հանցավորի խնամքի տակ մինչեւ տասնչորս տարեկան երեխայի առկայությունը.

5) հանցանքը կյանքի ծանր հանգամանքների զուգորդման հետեւանքով կամ կարեկցանքի շարժառիթով կատարելը.

6) հանցանքն անհրաժեշտ պաշտպանության, հանցանք կատարած անձին բռնելու, ծայրահեղ անհրաժեշտության, հիմնավորված ռիսկի, հրամանը կամ կարգադրությունը կատարելու իրավաչափության պայմանները խախտելով կատարելը.

7) տուժողի վարքագծի հակաօրինականությունը կամ հակաբարոյականությունը, որով պայմանավորվել է հանցագործությունը.

8) հանցանքը սպառնալիքի կամ հարկադրանքի կամ նյութական, ծառայողական կամ այլ կախվածության ազդեցության տակ կատարելը.

9) մեղայականով ներկայանալը, հանցագործությունը բացահայտելուն, հանցագործության մյուս մասնակիցներին մերկացնելուն, հանցագործությամբ ձեռք բերված գույքը որոնելուն աջակցելը.

10) հանցագործությունից անմիջապես հետո տուժողին բժշկական կամ այլ օգնություն ցույց տալը, հանցագործությամբ պատճառված գույքային եւ բարոյական վնասը կամովին հատուցելը կամ վերացնելը, տուժողին պատճառված վնասը հարթելուն ուղղված այլ գործողությունները:

2. Պատիժ նշանակելիս դատարանը կարող է հաշվի առնել նաեւ մեղմացնող այլ հանգամանքներ, որոնք նշված չեն սույն հոդվածի առաջին մասում:

3. Եթե սույն հոդվածի առաջին մասում նշված որեւէ հանգամանք սույն օրենսգրքի Հատուկ մասի համապատասխան հոդվածով նախատեսված է որպես հանցագործության հատկանիշ, ապա դա չի կարող կրկին հաշվի առնվել որպես պատասխանատվությունը եւ պատիժը մեղմացնող հանգամանք:

Հոդված 63. Պատասխանատվությունը եւ պատիժը ծանրացնող հանգամանքները

1. Պատասխանատվությունը եւ պատիժը ծանրացնող հանգամանքներ են՝

1) հանցանքը կատարելու ռեցիդիվը, հանցանքը որպես արհեստ կատարելը.

2) հանցագործությամբ ծանր հետեւանքներ պատճառելը.

3) հանցանքը մի խումբ անձանց, կազմակերպված խմբի կամ հանցավոր համագործակցության կազմում կատարելը.

4) հանցագործության մեջ առանձնապես ակտիվ դերը.

5) հանցանքը կատարելուն հանցավորի համար ակնհայտ հոգեկան հիվանդագին խանգարումներով տառապող կամ հարբած վիճակում գտնվող, ինչպես նաեւ քրեական պատասխանատվության համար սահմանված տարիքի չհասած անձանց ներգրավելը.

6) հանցանքն ազգային, ռասայական կամ կրոնական ատելության, կրոնական մոլեռանդության, այլ անձանց իրավաչափ գործողությունների համար վրեժի շարժառիթներով կատարելը.

7) հանցանքն այլ հանցագործությունը թաքցնելու կամ դրա կատարումը հեշտացնելու նպատակով կատարելը.

8) հանցանքը հանցավորի համար ակնհայտ հղի կնոջ, ինչպես նաեւ մանկահասակի, այլ անպաշտպան կամ անօգնական կամ հանցավորից կախյալ վիճակում գտնվող անձի նկատմամբ կատարելը.

9) հանցանքն այնպիսի անձի կամ նրա ամուսնու, կամ մերձավոր ազգականի նկատմամբ կատարելը, որը կապված է նրա կողմից իր ծառայողական կամ հասարակական պարտքը կատարելու հետ.

10) հանցանքն այնպիսի անձի կողմից կատարելը, ով դրանով խախտել է զինվորական կամ մասնագիտական երդումը.

11) հանցանքն առանձին դաժանությամբ, տուժողին ծաղրուծանակի կամ տանջանքների ենթարկելով կատարելը.

12) հանցանքը հանրության համար վտանգավոր եղանակով կատարելը.

13) հանցանքը ռազմական կամ արտակարգ դրության, տարերային կամ հասարակական այլ աղետի պայմաններում, ինչպես նաեւ զանգվածային անկարգությունների ժամանակ կատարելը.

14) հանցանքն ալկոհոլի, թմրամիջոցների կամ թմրեցնող այլ նյութերի ազդեցության տակ կատարելը:

2. Դատարանը, ելնելով հանցագործության բնույթից, կարող է ծանրացնող չհամարել սույն հոդվածի առաջին մասի 10-րդ եւ 14-րդ կետերում մատնանշված հանգամանքները:

3. Պատիժ նշանակելիս դատարանը չի կարող հաշվի առնել սույն հոդվածի առաջին մասով չնախատեսված այլ հանգամանքներ:

4. Եթե սույն հոդվածի առաջին մասում նշված որեւէ հանգամանք սույն օրենսգրքի Հատուկ մասի համապատասխան հոդվածով նախատեսված է որպես հանցագործության հատկանիշ, ապա դա չի կարող կրկին հաշվի առնվել որպես պատասխանատվությունը եւ պատիժը ծանրացնող հանգամանք:

Հոդված 64. Օրենքով նախատեսվածից ավելի մեղմ պատիժ նշանակելը

1. Հանցանքի շարժառիթների ու նպատակների, հանցավորի դերի, հանցանքը կատարելիս ու դրանից հետո նրա վարքագծի եւ այլ հանգամանքների հետ կապված բացառիկ հանգամանքների առկայության դեպքում, որոնք էականորեն նվազեցնում են հանցանքի՝ հանրության համար վտանգավորության աստիճանը, ինչպես նաեւ խմբակային հանցագործության մասնակցի կողմից խմբի կատարած հանցանքը բացահայտելուն ակտիվորեն աջակցելու դեպքում կարող է նշանակվել սույն օրենսգրքի Հատուկ մասի համապատասխան հոդվածով նախատեսված պատժի նվազագույն չափից ավելի ցածր պատիժ կամ ավելի մեղմ պատժատեսակ, քան նախատեսված է այդ հոդվածով, կամ չկիրառել որպես պարտադիր նախատեսված լրացուցիչ պատիժ:

2. Բացառիկ կարող են ճանաչվել ինչպես առանձին մեղմացնող հանգամանքները, այնպես էլ

այդ հանգամանքների համակցությունը:

Հոդված 65. Պատիժ նշանակելը չավարտված հանցագործության համար

1. Չավարտված հանցագործության համար պատիժ նշանակելիս հաշվի են առնվում հանցավորի կատարած գործողությունների բնույթն ու հանրության համար վտանգավորության աստիճանը, հանցավոր մտադրության իրականացման աստիճանը եւ այն հանգամանքները, որոնց հետեւանքով հանցագործությունը ավարտին չի հասցվել:

2. Հանցագործության նախապատրաստության համար ազատազրկման ձեւով պատժի ժամկետը չի կարող գերազանցել սույն օրենսգրքի Հատուկ մասի համապատասխան հոդվածով կամ հոդվածի մասով որոշակի ժամկետով ազատազրկման ձեւով նախատեսված պատժի առավելագույն ժամկետի կեսը:

3. Հանցափորձի համար ազատազրկման ձեւով պատժի ժամկետը չի կարող գերազանցել

սույն օրենսգրքի Հատուկ մասի համապատասխան հոդվածով կամ հոդվածի մասով որոշակի ժամկետով ազատազրկման ձեւով նախատեսված պատժի առավելագույն ժամկետի երեք քառորդը:

4. Հանցագործության նախապատրաստության կամ հանցափորձի համար ցմահ ազատազրկում չի նշանակվում:

Հոդված 66. Պատիժ նշանակելը հանցանքների համակցությամբ

1. Հանցանքների համակցությամբ յուրաքանչյուր հանցագործության համար առանձին պատիժ (հիմնական եւ լրացուցիչ) նշանակելով՝ դատարանը վերջնական պատիժը որոշում է նվազ խիստ պատիժն ավելի խիստ պատժով կլանելու կամ նշանակված պատիժները լրիվ կամ մասնակիորեն գումարելու միջոցով:

2. Եթե հանցանքների համակցությունն ընդգրկում է միայն ոչ մեծ ծանրության հանցանքներ, ապա վերջնական պատիժը նշանակվում է նվազ խիստ պատիժն ավելի խիստ պատժով կլանելու կամ պատիժները լրիվ կամ մասնակիորեն գումարելու միջոցով: Ընդ որում, գումարելիս վերջնական պատիժը չի կարող գերազանցել կատարված հանցանքներից առավել ծանրի համար նախատեսված առավելագույն պատիժը:

3. Եթե հանցանքների համակցությունն ընդգրկում է միայն միջին ծանրության կամ միջին ծանրության եւ ոչ մեծ ծանրության հանցանքներ, ապա վերջնական պատիժը նշանակվում է պատիժները լրիվ կամ մասնակիորեն գումարելու միջոցով: Ընդ որում, ազատազրկման ձեւով վերջնական պատիժը չի կարող գերազանցել տասը տարին:

4. Եթե հանցանքների համակցությունն ընդգրկում է ծանր կամ առանձնապես ծանր հանցանքներ, ապա վերջնական պատիժը նշանակվում է պատիժները լրիվ կամ մասնակիորեն գումարելու միջոցով: Ընդ որում, ազատազրկման ձեւով վերջնական պատիժը

չի կարող գերազանցել տասնհինգ տարին: Եթե համակցության մեջ մտնող հանցանքներից մեկի համար դատարանը նշանակում է ցմահ ազատազրկում, ապա վերջնական հիմնական պատիժը որոշվում է կլանելու միջոցով:

5. Հանցանքների համակցությամբ նշանակված հիմնական պատժին կարող են միացվել համակցությունը կազմող հանցանքների համար նշանակված լրացուցիչ պատիժները: Լրացուցիչ պատիժները լրիվ կամ մասնակիորեն գումարելու դեպքում վերջնական լրացուցիչ պատիժը չի կարող գերազանցել սույն օրենսգրքի Ընդհանուր մասով պատժի տվյալ տեսակի համար սահմանված առավելագույն ժամկետը կամ չափը:

6. Պատիժը նշանակվում է սույն հոդվածի կանոններով, եթե դատավճիռ կայացնելուց հետո պարզվի, որ դատապարտյալը մեղավոր է նաեւ մեկ այլ հանցանքի համար, որը նա կատարել է նախքան առաջին գործով դատավճիռ կայացնելը: Այս դեպքում վերջնական պատժի ժամկետին հաշվակցվում է առաջին դատավճռով նշանակված պատժի կրած մասը:

Հոդված 67. Պատիժ նշանակելը դատավճիռների համակցությամբ

1. Եթե դատավճիռ կայացնելուց հետո, բայց մինչեւ պատժի լրիվ կրելը դատապարտյալը նոր հանցանք է կատարել, ապա դատարանը նոր դատավճռով նշանակված պատժին լրիվ կամ մասնակիորեն գումարում է նախորդ դատավճռով նշանակված պատժի չկրած մասը:

2. Դատավճիռների համակցությամբ վերջնական պատիժը, եթե դա կապված չէ ազատազրկման հետ, չի կարող գերազանցել սույն օրենսգրքի Ընդհանուր մասով պատժի տվյալ տեսակների համար սահմանված առավելագույն չափը:

3. Դատավճիռների համակցությամբ ազատազրկման ձեւով վերջնական պատիժը չի կարող գերազանցել քսան տարին:

4. Դատավճիռների համակցությամբ վերջնական պատիժը պետք է ավելի մեծ լինի ինչպես նոր հանցագործության համար նշանակված պատժից, այնպես էլ նախորդ դատավճռով նշանակված պատժի չկրած մասից:

5. Դատավճիռների համակցությամբ պատիժ նշանակելիս լրացուցիչ պատիժների միացումը կատարվում է սույն օրենսգրքի 66-րդ հոդվածով սահմանված կանոններով:

6. Ցմահ ազատազրկում կրող դատապարտյալի կողմից նոր հանցանք կատարելու դեպքում նոր նշանակված պատիժը կլանվում է ցմահ ազատազրկմամբ:

Հոդված 68. Պատժի ժամկետները որոշելը դրանք գումարելիս

1. Հանցանքների համակցությամբ եւ դատավճիռների համակցությամբ պատիժները լրիվ կամ մասնակիորեն գումարելիս ազատազրկման մեկ օրվան համապատասխանում է՝

1) կալանքի կամ կարգապահական գումարտակում պահելու մեկ օրը.

2) ուղղիչ աշխատանքների երեք օրը.

3) հանրային աշխատանքների չորս ժամը:

2. Տուգանքի, որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելու, հատուկ կամ զինվորական կոչումից, կարգից, աստիճանից կամ որակավորման դասից զրկելու, ինչպես նաեւ գույքի բռնագրավման ձեւով պատիժները կարգապահական գումարտակում պահելու, կալանքի, ազատազրկման հետ գումարելիս ի կատար են ածվում առանձին:

Հոդված 69. Պատժի ժամկետները հաշվարկելը եւ պատիժը հաշվակցելը

1. Որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելու, ուղղիչ աշխատանքների, կարգապահական գումարտակում պահելու, ազատազրկման ժամկետները հաշվարկվում են ամիսներով եւ տարիներով: Հանրային

աշխատանքների ժամկետը հաշվարկվում է ժամերով: Կալանքի ժամկետը հաշվվում է օրերով եւ ամիսներով:

2. Սույն հոդվածի առաջին մասում նշված պատիժները փոխարինելիս կամ գումարելիս,

ինչպես նաեւ պատիժը հաշվակցելիս ժամկետները կարող են հաշվարկվել օրերով:

3. Մինչեւ դատավճռի օրինական ուժի մեջ մտնելը կալանքի տակ պահելու ժամկետը հաշվակցվում է ազատազրկման, կարգապահական գումարտակում պահելու ձեւով նշանակված պատժին՝ մեկ օրը հաշվելով մեկուկես օրվա դիմաց, ուղղիչ աշխատանքների դեպքում՝ մեկ օրը երեք օրվա դիմաց, իսկ հանրային աշխատանքների դեպքում՝ մեկ օրը վեց ժամի դիմաց:

4. Մինչեւ դատավճռի օրինական ուժի մեջ մտնելը կալանքի տակ պահելու կամ այլ պետությունում կատարած հանցանքի համար դատարանի դատավճռով ազատազրկման ձեւով նշանակված պատիժը կրելու ժամանակ սույն օրենսգրքի 16-րդ հոդվածի հիման վրա անձին հանձնելու դեպքում մեկ օրը հաշվարկվում է մեկ օրվա դիմաց:

5. Մինչեւ դատական քննությունը կալանքի տակ գտնվող անձի նկատմամբ տուգանքի, որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելու ձեւով պատիժ նշանակելիս դատարանը, հաշվի առնելով կալանքի տակ պահելու ժամկետը, մեղմացնում է նշանակված պատիժը կամ լրիվ ազատում պատիժը կրելուց:

6. Հանցանքը կատարելուց հետո հոգեկան հիվանդությամբ հիվանդացած անձի նկատմամբ բժշկական բնույթի հարկադրանքի միջոցները կիրառելու ժամկետը հաշվակցվում է պատժի ժամկետին:

Հոդված 70. Պատիժը պայմանականորեն չկիրառելը

1. Եթե դատարանը, հանրային աշխատանքների, ուղղիչ աշխատանքների, կալանքի, ազատազրկման կամ կարգապահական գումարտակում պահելու ձեւով պատիժ նշանակելով, հանգում է հետեւության, որ դատապարտյալի ուղղվելը հնարավոր է առանց պատիժը կրելու, ապա կարող է որոշում կայացնել այդ պատիժը պայմանականորեն չկիրառելու մասին:

2. Պատիժը պայմանականորեն չկիրառելիս դատարանը հաշվի է առնում հանցավորի անձը բնութագրող տվյալները, պատասխանատվությունը եւ պատիժը մեղմացնող եւ ծանրացնող հանգամանքները:

3. Պատիժը պայմանականորեն չկիրառելիս դատարանը սահմանում է փորձաշրջան՝ մեկից հինգ տարի ժամկետով:

4. Ազատազրկման ձեւով պատիժը պայմանականորեն չկիրառելիս կարող են նշանակվել լրացուցիչ պատիժներ, բացի գույքի բռնագրավումից:

5. Պատիժը պայմանականորեն չկիրառելու մասին որոշում կայացնելիս դատարանը դատապարտյալի վրա կարող է դնել որոշակի պարտականություններ՝ դատապարտյալի վարքագծի նկատմամբ վերահսկողություն իրականացնող իրավասու մարմնին առանց տեղյակ պահելու չփոխել մշտական բնակության վայրը, բուժման կուրս անցնել ալկոհոլամոլությունից, թմրամոլությունից, վեներական հիվանդությունից կամ թունամոլությունից, նյութական օգնություն ցույց տալ ընտանիքին: Դատարանը, դատապարտյալի վարքագծի նկատմամբ վերահսկողություն իրականացնող իրավասու մարմնի միջնորդությամբ կամ առանց դրա, դատապարտյալի վրա կարող է դնել նաեւ նրա ուղղմանը նպաստող այլ պարտականություններ:

6. Եթե դատապարտյալը փորձաշրջանի ընթացքում երկու կամ ավելի անգամ կատարում է իրավախախտումներ, որոնց համար նա ենթարկվում է վարչական կալանքի, կամ չարամտորեն խուսափում է պատիժը պայմանականորեն չկիրառելիս դատարանի կողմից նրա վրա դրված պարտականությունները կատարելուց՝ դատապարտյալի վարքագծի նկատմամբ վերահսկողություն իրականացնող մարմնի միջնորդությամբ, ինչպես նաեւ անզգույշ կամ ոչ մեծ ծանրության դիտավորյալ հանցանք կատարելու դեպքում պատիժը պայմանականորեն չկիրառելու վերացման հարցը լուծում է դատարանը:

7. Փորձաշրջանի ընթացքում անձի կողմից միջին ծանրության, ծանր կամ առանձնապես ծանր դիտավորյալ հանցանք կատարելու դեպքում դատարանը կարող է վերացնել պատիժը պայմանականորեն չկիրառելը եւ պատիժ նշանակել սույն օրենսգրքի 67-րդ հոդվածով նախատեսված կանոններով: Նույն կանոններով պատիժ է նշանակվում նաեւ նոր անզգույշ կամ ոչ մեծ ծանրության դիտավորյալ հանցանք կատարելու դեպքում, եթե դատարանը վերացնում է պատիժը պայմանականորեն չկիրառելը:

Հոդված 71. Պատժի կատարման կարգը եւ պայմանները

Պատժի կատարման կարգը եւ պայմանները սահմանվում են օրենքով:
ԲԱԺԻՆ 4. ՔՐԵԱԿԱՆ ՊԱՏԱՍԽԱՆԱՏՎՒԹՅՈՒՆԻՑ ԵՎ ՊԱՏԺԻՑ ԱԶԱՏԵԼԸ ԳԼՈՒԽ 11.
ՔՐԵԱԿԱՆ ՊԱՏԱՍԽԱՆԱՏՎՈՒԹՅՈՒՆԻՑ ԱԶԱՏԵԼԸ

Հոդված 72. Քրեական պատասխանատվությունից ազատելը գործուն զղջալու դեպքում

1. Առաջին անգամ ոչ մեծ ծանրության կամ միջին ծանրության հանցանք կատարած անձը կարող է ազատվել քրեական պատասխանատվությունից, եթե նա հանցանք կատարելուց հետո կամովին ներկայացել է մեղայականով, աջակցել է հանցագործությունը

բացահայտելուն, հատուցել կամ այլ կերպ հարթել է հանցագործությամբ պատճառված վնասը:

2. Այլ տեսակի հանցանք կատարած անձը, սույն հոդվածի առաջին մասով նախատեսված պայմանների առկայության դեպքում, քրեական պատասխանատվությունից ազատվում է միայն սույն օրենսգրքի Հատուկ մասի հոդվածով հատկապես նախատեսված դեպքերում:

Հոդված 73. Քրեական պատասխանատվությունից ազատելը տուժողի հետ հաշտվելու դեպքում

Ոչ մեծ ծանրության հանցանք կատարած անձը կարող է ազատվել քրեական պատասխանատվությունից, եթե նա հաշտվել է տուժողի հետ եւ հատուցել կամ այլ կերպ հարթել է նրան պատճառած վնասը:

Հոդված 74. Քրեական պատասխանատվությունից ազատելն իրադրության փոփոխման դեպքում

Առաջին անգամ ոչ մեծ կամ միջին ծանրության հանցանք կատարած անձը կարող է ազատվել քրեական պատասխանատվությունից, եթե պարզվի, որ իրադրության փոփոխման հետեւանքով այդ անձը կամ նրա կատարած արարքը դադարել է հանրության համար վտանգավոր լինելուց:

Հոդված 75. Քրեական պատասխանատվությունից ազատելը վաղեմության ժամկետն անցնելու հետեւանքով

1. Անձն ազատվում է քրեական պատասխանատվությունից, եթե հանցանքը կատարելու օրվանից անցել են հետեւյալ ժամկետները.

1) երկու տարի՝ ոչ մեծ ծանրության հանցանք կատարելու օրվանից.

2) հինգ տարի՝ միջին ծանրության հանցանք կատարելու օրվանից.

3) տասը տարի՝ ծանր հանցանք կատարելու օրվանից.

4) տասնհինգ տարի՝ առանձնապես ծանր հանցանք կատարելու օրվանից:

2. Վաղեմության ժամկետը հաշվարկվում է հանցանքը կատարելու օրվանից մինչեւ դատավճռի օրինական ուժի մեջ մտնելու պահը:

3. Վաղեմության ժամկետի ընթացքն ընդհատվում է, եթե մինչեւ նշված ժամկետներն անցնելն անձը կատարում է միջին ծանրության, ծանր կամ առանձնապես ծանր նոր հանցանք: Այս դեպքում վաղեմության ժամկետի հաշվարկն սկսվում է նոր հանցանքի կատարման պահից:

4. Վաղեմության ժամկետի ընթացքը կասեցվում է, եթե անձը խուսափում է քննությունից կամ դատից: Այս դեպքում վաղեմության ընթացքը վերսկսվում է անձին ձերբակալելու կամ մեղայականով նրա ներկայանալու պահից: Ընդ որում, անձը չի կարող քրեական պատասխանատվության ենթարկվել, եթե ոչ մեծ ծանրության կամ միջին ծանրության հանցանք կատարելու օրվանից անցել է տասը տարի, իսկ ծանր կամ առանձնապես ծանր հանցանք կատարելու օրվանից՝ քսան տարի, եւ վաղեմության ժամկետի ընթացքն ընդհատված չի եղել նոր հանցագործությամբ:

5. Վաղեմության ժամկետի կիրառման հարցն այն անձի նկատմամբ, ով ցմահ ազատազրկմամբ պատժվող հանցանք է կատարել, լուծում է դատարանը: Եթե դատարանը հնարավոր չի գտնում վաղեմության ժամկետն անցնելու հետեւանքով անձին ազատել քրեական պատասխանատվությունից, ապա ցմահ ազատազրկում չի կիրառվում:

6. Խաղաղության եւ մարդկության անվտանգության դեմ ուղղված՝ սույն օրենսգրքի 384-րդ,

386-391-րդ, 393-397-րդ հոդվածներով նախատեսված հանցանքներ կատարած անձանց նկատմամբ վաղեմության ժամկետներ չեն կիրառվում: Վաղեմության ժամկետներ չեն կիրառվում նաեւ Հայաստանի Հանրապետության միջազգային պայմանագրերով նախատեսված հանցանքներ կատարած անձանց նկատմամբ, եթե այդ պայմանագրերով վաղեմության ժամկետների կիրառման արգելք է սահմանված:

ԳԼՈՒԽ 12.
ՊԱՏԺԻՑ ԱԶԱՏԵԼԸ

Հոդված 76. Պատիժը կրելուց պայմանական վաղաժամկետ ազատելը

1. Հանրային աշխատանքների, ուղղիչ աշխատանքների, ազատազրկման կամ կարգապահական գումարտակում պահելու ձեւով պատիժ կրող անձն իր համաձայնությամբ կարող է պայմանական վաղաժամկետ ազատվել, եթե դատարանը գտնի, որ նա ուղղվելու համար նշանակված պատժի մնացած մասը կրելու կարիք չունի: Ընդ որում, անձը կարող է լրիվ կամ մասնակիորեն ազատվել լրացուցիչ պատժից: Պատիժը կրելուց պայմանական վաղաժամկետ ազատում կիրառելիս դատարանը հաշվի է առնում նաեւ դատապարտվածի կողմից տուժողին պատճառված վնասը հարթելու հանգամանքը:

2. Պայմանական վաղաժամկետ ազատում կիրառելիս դատարանն անձի վրա կարող է դնել սույն օրենսգրքի 70-րդ հոդվածի հինգերորդ մասով նախատեսված պարտականությունները, որոնք անձը պետք է կատարի պատժի չկրած մասի ընթացքում:

3. Պայմանական վաղաժամկետ ազատում կարող է կիրառվել միայն, եթե դատապարտյալը փաստացի կրել է՝

1) ոչ մեծ կամ միջին ծանրության հանցագործության համար նշանակված պատժի ոչ պակաս,

քան մեկ երրորդը.

2) ծանր հանցագործության համար նշանակված պատժի ոչ պակաս, քան կեսը.

3) առանձնապես ծանր հանցագործության համար, ինչպես նաեւ նախկինում պայմանական վաղաժամկետ ազատված անձի (եթե պայմանական վաղաժամկետ ազատումը վերացվել է սույն հոդվածի վեցերորդ մասով նախատեսված հիմքերով) նկատմամբ նշանակված պատժի

ոչ պակաս, քան երկու երրորդը:

4. Ազատազրկման ձեւով պատժի փաստացի կրած ժամկետը չի կարող երեք ամսից պակաս լինել:

5. Ցմահ ազատազրկման ձեւով պատիժ կրող անձը կարող է պայմանական վաղաժամկետ ազատվել, եթե դատարանը գտնի, որ նա պատիժը հետագա կրելու կարիքը չունի եւ փաստորեն կրել է ազատազրկման ոչ պակաս, քան քսան տարին:

6. Եթե պատժի չկրած մասի ընթացքում դատապարտյալը՝

1) երկու կամ ավելի անգամ կատարում է այնպիսի իրավախախտումներ, որոնց համար նրա նկատմամբ նշանակվում է վարչական կալանք, կամ չարամտորեն խուսափում է պայմանական վաղաժամկետ ազատելիս դատարանի կողմից իր վրա դրված պարտականությունները կատարելուց, ապա դատարանը, դատապարտյալի վարքագծի նկատմամբ վերահսկողություն իրականացնող մարմնի միջնորդությամբ, որոշում է կայացնում պայմանական վաղաժամկետ ազատումը վերացնելու եւ պատժի չկրած մասն ի կատար ածելու մասին.

2) կատարում է անզգույշ հանցանք, ապա պայմանական վաղաժամկետ ազատումը պահպանելու կամ վերացնելու հարցը լուծում է դատարանը.

3) կատարում է դիտավորյալ հանցանք, ապա դատարանը նրա նկատմամբ պատիժ է նշանակում սույն օրենսգրքի 67-րդ հոդվածով նախատեսված կանոններով: Նույն կանոններով պատիժ է նշանակվում, եթե կատարվել է անզգույշ հանցանք, եւ դատարանը վերացնում է պայմանական վաղաժամկետ ազատումը:

7. Եթե ցմահ ազատազրկում կրող անձը դիտավորյալ այնպիսի նոր հանցանք է կատարել, որի համար նշանակվում է ազատազրկում, ապա սույն հոդվածի հինգերորդ մասում նշված ժամկետի ընթացքը կասեցվում է մինչեւ նոր պատժի ժամկետը լրանալը:

Հոդված 77. Պատժի չկրած մասն ավելի մեղմ պատժատեսակով փոխարինելը

1. Ոչ մեծ կամ միջին ծանրության հանցագործության համար ազատազրկում կրող անձի պատժի չկրած մասը դատարանը կարող է փոխարինել ավելի մեղմ պատժատեսակով՝ հաշվի

առնելով պատիժը կրելու ժամանակահատվածում նրա վարքագիծը եւ պատճառված վնասը հարթելու հանգամանքը: Ընդ որում, անձը կարող է լրիվ կամ մասնակիորեն ազատվել լրացուցիչ պատժից:

2. Պատժի չկրած մասը կարող է փոխարինվել ավելի մեղմ պատժատեսակով դատապարտյալի կողմից պատժի ոչ պակաս, քան մեկ երրորդը փաստացի կրելուց հետո:

3. Պատժի չկրած մասն ավելի մեղմ պատժով փոխարինելիս դատարանը կարող է ընտրել

սույն օրենսգրքի 49-րդ հոդվածում նշված պատիժներին համապատասխան ցանկացած ավելի մեղմ պատժատեսակ՝ յուրաքանչյուր պատժատեսակի համար սույն օրենսգրքով նախատեսված սահմաններում:

Հոդված 78. Հղի կանանց կամ մինչեւ երեք տարեկան երեխա ունեցող անձանց պատիժը կրելը հետաձգելը կամ պատժից ազատելը

1. Ազատազրկման դատապարտված հղի կանանց կամ մինչեւ երեք տարեկան երեխա ունեցող անձանց, բացառությամբ ծանր եւ առանձնապես ծանր հանցագործությունների համար հինգ տարուց ավելի ժամկետով ազատազրկման դատապարտված անձանց, դատարանը կարող է հետաձգել պատիժը կրելը կամ ազատել պատիժը կրելուց այն ժամկետի սահմաններում, որի ընթացքում կինն ազատվում է աշխատանքից հղիության, ծննդաբերության, ինչպես նաեւ երեխայի մինչեւ երեք տարեկան դառնալու կապակցությամբ:

2. Եթե սույն հոդվածի առաջին մասով նախատեսված դեպքերում դատապարտված անձը հրաժարվում է երեխայից կամ նրան հանձնել է մանկատուն կամ խուսափում է նրան խնամելուց եւ դաստիարակելուց, որի համար գրավոր նախազգուշացվել է իր նկատմամբ վերահսկողություն իրականացնող մարմնի կողմից, ապա նշված մարմնի միջնորդությամբ դատարանը կարող է դատապարտյալին ուղարկել դատավճռով նշանակված պատիժը կրելու:

3. Դատարանը, հաշվի առնելով դատապարտյալի վարքագիծը, երեխան երեք տարեկան դառնալուց հետո կամ նրա մահվան դեպքում կարող է դատապարտյալին ազատել պատիժը կրելուց կամ պատիժը փոխարինել ավելի մեղմ պատժատեսակով կամ դատապարտյալին ուղարկել պատժի չկրած մասը կրելու: Այդ դեպքում դատարանը կարող է պատժի չկրած ժամկետը լրիվ կամ մասնակիորեն հաշվակցել պատիժը կրելու ժամկետին:

4. Եթե դատապարտյալը պատիժը կրելուց ազատվելու ժամանակահատվածում կատարել է նոր հանցանք, ապա դատարանը նրա նկատմամբ պատիժ է նշանակում սույն օրենսգրքի 67-

րդ հոդվածով նախատեսված կանոններով:

Հոդված 79. Պատժից ազատելը ծանր հիվանդության հետեւանքով

1. Եթե անձը պատիժը կրելու ընթացքում հիվանդացել է հոգեկան խանգարմամբ, որը նրան զրկել է իր գործողությունների (անգործության) փաստական բնույթն ու նշանակությունը

գիտակցելու կամ դրանք ղեկավարելու հնարավորությունից, ապա դատարանը նրան ազատում է պատիժը կրելուց: Այդպիսի անձի նկատմամբ դատարանը կարող է նշանակել բժշկական բնույթի հարկադրանքի միջոց:

2. Եթե անձը հանցանք կատարելուց կամ դատավճիռ կայացնելուց հետո հիվանդացել է այլ ծանր հիվանդությամբ, որը խոչընդոտում է պատիժը կրելուն, ապա դատարանը կարող է նրան ազատել պատիժը կրելուց՝ հաշվի առնելով կատարված հանցանքի ծանրությունը, դատապարտյալի անձը, հիվանդության բնույթը եւ այլ հանգամանքներ:

3. Սույն հոդվածի առաջին եւ երկրորդ մասերով նախատեսված անձինք առողջանալու դեպքում կարող են ենթարկվել քրեական պատասխանատվության եւ պատժի, եթե սույն օրենսգրքի 75-րդ եւ 81-րդ հոդվածներով սահմանված վաղեմության ժամկետները չեն անցել:

4. Կարգապահական գումարտակում պահելու դատապարտված զինծառայողը պատիժը կրելուց ազատվում է այնպիսի հիվանդության դեպքում, որի հետեւանքով նա համարվում է զինվորական ծառայության համար ոչ պիտանի:

Հոդված 80. Պատժից ազատելն արտակարգ հանգամանքների հետեւանքով

Ոչ մեծ կամ միջին ծանրության հանցագործության համար դատապարտված անձը կարող է ազատվել պատժից, եթե հրդեհի, տեխնոլոգիական կամ տարերային աղետի, ընտանիքի միակ աշխատունակ անձի ծանր հիվանդության կամ մահվան կամ արտակարգ այլ հանգամանքների պատճառով պատժի հետագա կրումը դատապարտվածի կամ նրա ընտանիքի համար կարող է հանգեցնել ծանր հետեւանքների:

Հոդված 81. Պատժից ազատելը մեղադրական դատավճռի վաղեմության ժամկետն անցնելու հետեւանքով

1. Հանցագործության համար դատապարտված անձն ազատվում է պատիժը կրելուց, եթե օրինական ուժի մեջ մտնելուց հետո մեղադրական դատավճիռն ի կատար չի ածվել հետեւյալ ժամկետներում.

1) երկու տարի՝ ոչ մեծ ծանրության հանցագործության համար դատապարտվելու դեպքում.

2) հինգ տարի՝ միջին ծանրության հանցագործության համար դատապարտվելու դեպքում.

3) տասը տարի՝ ծանր հանցագործության համար դատապարտվելու դեպքում.

4) տասնհինգ տարի՝ առանձնապես ծանր հանցագործության համար դատապարտվելու դեպքում:

2. Վաղեմության ժամկետի ընթացքն ընդհատվում է, եթե մինչեւ նշված ժամկետներն անցնելն անձը կատարում է նոր դիտավորյալ հանցանք: Այս դեպքում վաղեմության ժամկետի հաշվարկը սկսվում է նոր հանցանքի կատարման օրվանից:

3. Վաղեմության ժամկետի ընթացքը կասեցվում է, եթե դատապարտյալը խուսափում է պատիժը կրելուց: Այդ դեպքում վաղեմության ժամկետի ընթացքը վերսկսվում է անձին ձերբակալելու կամ նրա՝ մեղայականով ներկայանալու պահից: Ընդ որում, մեղադրական դատավճիռը չի կարող ի կատար ածվել, եթե ոչ մեծ ծանրության կամ միջին ծանրության հանցագործության համար դատավճիռը կայացնելու պահից անցել է տասը տարի, իսկ ծանր կամ առանձնապես ծանր հանցագործության համար դատավճիռը կայացնելու պահից՝ քսան տարի, եւ վաղեմության ժամկետի ընթացքն ընդհատված չի եղել նոր հանցագործությամբ:

4. Ցմահ ազատազրկման դատապարտված անձի նկատմամբ վաղեմության ժամկետ կիրառելու հարցը լուծում է դատարանը: Եթե դատարանը հնարավոր չի գտնում վաղեմության ժամկետների կիրառումը, ապա ցմահ ազատազրկումը փոխարինվում է որոշակի ժամկետով ազատազրկմամբ:

5. Վաղեմության ժամկետները չեն կիրառվում խաղաղության եւ մարդկության անվտանգության դեմ ուղղված՝ սույն օրենսգրքի 384-րդ, 386-391-րդ, 393-397-րդ հոդվածներով նախատեսված հանցագործությունների համար դատապարտված անձանց նկատմամբ:

ԳԼՈՒԽ 13.
ՀԱՄԱՆԵՐՈՒՄԸ, ՆԵՐՈՒՄԸ, ԴԱՏՎԱԾՈՒԹՅՈՒՆԸ

Հոդված 82. Համաներումը

Հանցանք կատարած անձն օրենսդիր մարմնի կողմից ընդունվող համաներման ակտով
կարող է ազատվել քրեական պատասխանատվությունից, իսկ դատապարտյալը կարող է լրիվ կամ մասնակիորեն ազատվել ինչպես հիմնական, այնպես էլ լրացուցիչ պատժից, կամ
պատժի չկրած մասը կարող է փոխարինվել ավելի մեղմ պատժատեսակով, կամ կարող է վերացվել դատվածությունը:

Հոդված 83. Ներումը

Հանցագործության համար դատապարտված անձը ներման ակտով կարող է լրիվ կամ մասնակիորեն ազատվել ինչպես հիմնական, այնպես էլ լրացուցիչ պատժից, կամ պատժի չկրած մասը կարող է փոխարինվել ավելի մեղմ պատժատեսակով, կամ կարող է վերացվել դատվածությունը:

Հոդված 84. Դատվածությունը

1. Անձը դատվածություն ունեցող է համարվում մեղադրական դատավճիռն օրինական ուժի մեջ մտնելու օրվանից մինչեւ դատվածությունը մարվելու կամ հանվելու պահը:

2. Դատվածությունը, սույն օրենսգրքին համապատասխան, հաշվի է առնվում հանցագործության ռեցիդիվի դեպքում եւ պատիժ նշանակելիս:

3. Դատվածություն չունեցող են համարվում այն անձինք, ովքեր դատարանի դատավճռով դատապարտվել են առանց պատիժ նշանակելու կամ դատարանի դատավճռով ազատվել են պատիժը կրելուց կամ պատիժը կրել են այնպիսի արարքի համար, որի հանցավորությունն ու պատժելիությունը վերացված են օրենքով:

4. Դատվածությունը մարվում է՝

1) պատիժը պայմանականորեն չկիրառելու դեպքում՝ փորձաշրջանն անցնելուց հետո.

2) ազատազրկումից ավելի մեղմ պատժի դատապարտված անձանց նկատմամբ՝ նշանակված պատիժը կրելուց մեկ տարի անցնելուց հետո.

3) ոչ մեծ կամ միջին ծանրության հանցագործությունների համար ազատազրկման դատապարտված անձանց նկատմամբ՝ պատիժը կրելուց երեք տարի անցնելուց հետո.

4) ծանր հանցագործությունների համար ազատազրկման դատապարտված անձանց նկատմամբ՝ պատիժը կրելուց հինգ տարի անցնելուց հետո.

5) առանձնապես ծանր հանցագործության համար ազատազրկման դատապարտված անձանց նկատմամբ՝ պատիժը կրելուց ութ տարի անցնելուց հետո:

5. Եթե անձն օրենքով սահմանված կարգով պայմանական վաղաժամկետ ազատվել է պատիժը կրելուց, կամ պատժի չկրած մասը փոխարինվել է ավելի մեղմ պատժով, ապա դատվածությունը մարելու ժամկետը հաշվարկվում է հիմնական պատիժը եւ լրացուցիչ պատիժը կրելուց ազատելու պահից:

6. Եթե անձը պատիժը կրելուց հետո դրսեւորել է անբասիր վարքագիծ, ապա նրա խնդրանքով դատարանը կարող է դատվածությունը հանել մինչեւ դատվածությունը մարելու ժամկետը լրանալը, բայց ոչ շուտ, քան այդ ժամկետի կեսը լրանալը:

7. Եթե անձը մինչեւ դատվածությունը մարվելը նոր հանցանք է կատարում, ապա դատվածության մարման ժամկետն ընդհատվում է: Առաջին հանցագործության համար դատվածությունը մարվելու ժամկետը հաշվարկվում է վերստին՝ վերջին հանցագործության համար պատիժը (հիմնական եւ լրացուցիչ) փաստորեն կրելուց հետո: Այդ դեպքում անձը երկու հանցագործությունների համար էլ դատված է համարվում մինչեւ դրանցից առավել ծանր հանցագործության համար դատվածությունը մարվելու ժամկետը լրանալը:

8. Դատվածությունը հանելը կամ մարելը վերացնում է դատվածության հետ կապված իրավական բոլոր հետեւանքները:

ԲԱԺԻՆ 5. ԱՆՉԱՓԱՀԱՍՆԵՐԻ ՔՐԵԱԿԱՆ ՊԱՏԱՍԽԱՆԱՏՎՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՊԱՏԺԻ ԱՌԱՆՁՆԱՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ
ԳԼՈՒԽ 14.
ԱՆՉԱՓԱՀԱՍՆԵՐԻ ՔՐԵԱԿԱՆ ՊԱՏԱՍԽԱՆԱՏՎՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՊԱՏԺԻ ԱՌԱՆՁՆԱՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

Հոդված 85. Անչափահասների քրեական պատասխանատվությունը եւ պատիժը

1. Անչափահասները քրեական պատասխանատվության են ենթարկվում, եւ նրանց նկատմամբ պատիժ է նշանակվում սույն օրենսգրքի դրույթներին համապատասխան՝ հաշվի առնելով սույն բաժնում նախատեսված կանոնները:

2. Հանցանք կատարած անչափահասի նկատմամբ կարող է նշանակվել պատիժ կամ կարող

են նշանակվել դաստիարակչական բնույթի հարկադրանքի միջոցներ:

Հոդված 86. Պատժի տեսակները

Անչափահասների նկատմամբ նշանակվող պատժի տեսակներն են՝

1) տուգանքը.

2) հանրային աշխատանքները.

3) կալանքը.

4) որոշակի ժամկետով ազատազրկումը:

Հոդված 87. Տուգանքը

1. Տուգանքը կիրառվում է անչափահասի ինքնուրույն վաստակի կամ այնպիսի գույքի առկայության դեպքում, որի վրա կարող է տարածվել բռնագանձում:

2. Տուգանքը նշանակվում է պատիժ նշանակելու պահին Հայաստանի Հանրապետությունում սահմանված նվազագույն աշխատավարձի տասնապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով:

Հոդված 88. Կալանքը

Կալանքը տասնհինգ օրից երկու ամիս ժամկետով նշանակվում է դատավճիռը կայացնելու պահին տասնվեց տարին լրացած անչափահասի նկատմամբ:

Հոդված 89. Ազատազրկումը

1. Անչափահասի նկատմամբ ազատազրկում կարող է նշանակվել միայն միջին ծանրության,

ծանր կամ առանձնապես ծանր հանցագործության համար:

2. Ազատազրկումն անչափահասների նկատմամբ նշանակվում է՝

1) միջին ծանրության հանցագործության համար՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով.

2) մինչեւ տասնվեց տարին լրանալը կատարած ծանր կամ առանձնապես ծանր հանցանքի համար՝ առավելագույնը յոթ տարի ժամկետով.

3) տասնվեցից մինչեւ տասնութ տարին լրանալը կատարած ծանր կամ առանձնապես ծանր հանցանքի համար՝ առավելագույնը տասը տարի ժամկետով:

Հոդված 90. Պատիժ նշանակելը

1. Անչափահասի նկատմամբ պատիժ նշանակելիս հաշվի են առնվում նրա կյանքի եւ դաստիարակության պայմանները, հոգեկանի զարգացման աստիճանը, առողջության վիճակը, անձի այլ առանձնահատկություններ, ինչպես նաեւ նրա վրա այլ անձանց ազդեցությունը:

2. Մինչեւ տասնվեց տարին լրանալը միջին ծանրության, ծանր կամ առանձնապես ծանր հանցանք կատարած անձանց նկատմամբ ազատազրկումը, ըստ հանցագործությունների համակցության, չի կարող գերազանցել յոթ տարին:

3. Տասնվեցից մինչեւ տասնութ տարին լրանալը միջին ծանրության, ծանր կամ առանձնապես ծանր հանցանք կատարած անձանց նկատմամբ ազատազրկումը, ըստ հանցագործությունների համակցության, չի կարող գերազանցել տասը տարին:

4. Ըստ դատավճիռների համակցության՝ ազատազրկման ձեւով նշանակվող վերջնական պատիժը չի կարող գերազանցել տասներկու տարին:

Հոդված 91. Քրեական պատասխանատվությունից ազատելը՝ դաստիարակչական բնույթի հարկադրանքի միջոցներ կիրառելով

1. Առաջին անգամ ոչ մեծ կամ միջին ծանրության հանցանք կատարած անչափահասը դատարանի կողմից կարող է ազատվել քրեական պատասխանատվությունից, եթե դատարանը գտնի, որ նրա ուղղվելը հնարավոր է դաստիարակչական բնույթի հարկադրանքի միջոցների կիրառմամբ:

2. Անչափահասի նկատմամբ դատարանը կարող է նշանակել դաստիարակչական բնույթի հարկադրանքի հետեւյալ միջոցները.

1) նախազգուշացում.

2) ծնողների կամ նրանց փոխարինող անձանց կամ տեղական ինքնակառավարման կամ դատապարտյալի վարքագծի նկատմամբ վերահսկողություն իրականացնող իրավասու մարմնի հսկողությանը հանձնելն առավելագույնը վեց ամիս ժամկետով.

3) պատճառված վնասը հարթելու պարտականություն դնելը՝ դատարանի սահմանած ժամկետում.

4) ժամանցի ազատության սահմանափակումը եւ վարքագծի նկատմամբ հատուկ պահանջների սահմանումն առավելագույնը վեց ամիս ժամկետով:

3. Դատապարտյալի վարքագծի նկատմամբ վերահսկողություն իրականացնող իրավասու մարմնի միջնորդությամբ դատարանն անչափահասի նկատմամբ կարող է նշանակել դաստիարակչական բնույթի հարկադրանքի այլ միջոցներ:

4. Անչափահասի նկատմամբ կարող է միաժամանակ նշանակվել դաստիարակչական բնույթի հարկադրանքի մի քանի միջոց:

5. Եթե անչափահասը դաստիարակչական բնույթի հարկադրանքի միջոցից պարբերաբար խուսափում է, ապա տեղական ինքնակառավարման մարմնի կամ դատապարտյալի վարքագծի նկատմամբ վերահսկողություն իրականացնող իրավասու մարմնի միջնորդությամբ նյութերն ուղարկվում են դատարան՝ նշանակված միջոցը վերացնելու եւ անչափահասին քրեական պատասխանատվության ենթարկելու հարցը լուծելու համար:

6. Նոր հանցանք կատարելիս անչափահասը քրեական պատասխանատվության ենթակա չէ նախկին հանցագործության համար, եթե վերջինիս կապակցությամբ նրա նկատմամբ կիրառվել է դաստիարակչական բնույթի հարկադրանքի միջոց:

Հոդված 92. Դաստիարակչական բնույթի հարկադրանքի միջոցների բովանդակությունը

1. Նախազգուշացումը անչափահասի արարքով պատճառած վնասի, ինչպես նաեւ սույն օրենսգրքով նախատեսված հանցանքների կրկնակի կատարման հետեւանքների պարզաբանումն է անչափահասին:

2. Հսկողության հանձնելը ծնողների կամ նրանց փոխարինող անձանց կամ դատապարտյալի վարքագծի նկատմամբ վերահսկողություն իրականացնող իրավասու մարմնի կամ տեղական ինքնակառավարման մարմնի վրա անչափահասի նկատմամբ դաստիարակչական ներգործության եւ նրա վարքագծի նկատմամբ վերահսկողության պարտականություն դնելն

է:

3. Պատճառված վնասը հարթելու պարտականությունը դրվում է՝ հաշվի առնելով անչափահասի գույքային դրությունը եւ նրա մոտ համապատասխան աշխատանքային ունակությունների առկայությունը:

4. Ժամանցի ազատության սահմանափակումը եւ անչափահասի վարքագծի նկատմամբ հատուկ պահանջների սահմանումը կարող են նախատեսել որոշակի վայրեր այցելելու, ժամանցի որոշակի ձեւերի, այդ թվում՝ մեխանիկական տրանսպորտային միջոցներ վարելու

հետ կապված արգելք, օրվա որոշակի ժամերից հետո տանից դուրս գտնվելու, առանց տեղական ինքնակառավարման մարմնի համաձայնության այլ վայրեր ուղեւորվելու իրավունքի սահմանափակում: Անչափահասին կարող է նաեւ ուսումնական հաստատություն վերադառնալու կամ տեղական ինքնակառավարման մարմնի միջնորդությամբ աշխատանքի տեղավորվելու պահանջ ներկայացվել:

Հոդված 93. Պատժից ազատելը հատուկ ուսումնադաստիարակչական կամ բժշկական դաստիարակչական հաստատությունում տեղավորելու միջոցով

1. Ոչ մեծ կամ միջին ծանրության հանցանք կատարած անչափահասը կարող է պատժից ազատվել, եթե դատարանը գտնի, որ պատժի նպատակներին կարելի է հասնել նրան անչափահասների հատուկ ուսումնադաստիարակչական կամ բժշկական- դաստիարակչական հաստատությունում տեղավորելու միջոցով:

2. Հատուկ ուսումնադաստիարակչական կամ բժշկական-դաստիարակչական հաստատությունում տեղավորելը նշանակվում է առավելագույնը երեք տարի ժամկետով, բայց ոչ ավելի, քան չափահաս դառնալը:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասում նշված հաստատություններում գտնվելը կարող է վաղաժամկետ դադարեցվել, եթե դատարանը ուսումնադաստիարակչական կամ բժշկական-դաստիարակչական հաստատության ղեկավարի միջնորդությամբ գտնի, որ անչափահասը տվյալ միջոցը հետագա կրելու կարիքը չունի:

Հոդված 94. Պատժի կրումից պայմանական վաղաժամկետ ազատելը

Անչափահաս տարիքում հանցանք կատարած եւ ազատազրկման դատապարտված անձի նկատմամբ պատիժը կրելուց պայմանական վաղաժամկետ ազատում կարող է կիրառվել, եթե դատապարտյալը փաստացի կրել է՝

1) ոչ մեծ կամ միջին ծանրության հանցագործության համար նշանակված պատժի ոչ պակաս,

քան մեկ քառորդը.

2) ծանր հանցագործության համար նշանակված պատժի ոչ պակաս, քան մեկ երրորդը.

3) առանձնապես ծանր հանցագործության համար նշանակված պատժի ոչ պակաս, քան կեսը:

Հոդված 95. Քրեական պատասխանատվությունից կամ պատժից ազատելը վաղեմության ժամկետներն անցնելու հետեւանքով

Մինչեւ տասնութ տարին լրանալը հանցանք կատարած անձին վաղեմության ժամկետներն անցնելու հետեւանքով քրեական պատասխանատվությունից կամ պատժից ազատելիս սույն օրենսգրքի 75-րդ եւ 81-րդ հոդվածներով նախատեսված վաղեմության ժամկետները համապատասխանաբար կրճատվում են կիսով չափ:

Հոդված 96. Դատվածության մարումը

1. Ազատազրկման հետ չկապված պատիժը կրելուց հետո անձի դատվածությունը համարվում է մարված:

2. Մինչեւ տասնութ տարին լրանալը հանցանք կատարած անձանց համար սույն օրենսգրքի

84-րդ հոդվածով նախատեսված դատվածությունը մարվելու ժամկետները կրճատվում են եւ համապատասխանաբար հավասար են՝

1) մեկ տարվա՝ միջին ծանրության հանցագործության համար ազատազրկումը կրելուց հետո.

2) երեք տարվա՝ ծանր հանցագործության համար ազատազրկումը կրելուց հետո.

3) հինգ տարվա՝ առանձնապես ծանր հանցագործության համար ազատազրկումը կրելուց հետո:

ԲԱԺԻՆ 6. ԲԺՇԿԱԿԱՆ ԲՆՈՒՅԹԻ ՀԱՐԿԱԴՐԱՆՔԻ ՄԻՋՈՑՆԵՐ ԳԼՈՒԽ 15.
ԲԺՇԿԱԿԱՆ ԲՆՈՒՅԹԻ ՀԱՐԿԱԴՐԱՆՔԻ ՄԻՋՈՑՆԵՐԸ

Հոդված 97. Բժշկական բնույթի հարկադրանքի միջոցների կիրառման հիմքը

1. Բժշկական բնույթի հարկադրանքի միջոցներ դատարանը կարող է նշանակել այն անձի նկատմամբ՝

1) ով սույն օրենսգրքի Հատուկ մասի հոդվածով նախատեսված արարքը կատարել է անմեղսունակության վիճակում.

2) ում մոտ հանցանքը կատարելուց հետո առաջացել է պատժի նշանակումը կամ կատարումն անհնար դարձնող հոգեկան խանգարում.

3) ով հանցանք է կատարել սահմանափակ մեղսունակության վիճակում.

4) ով հանցանք է կատարել եւ ճանաչվել է ալկոհոլամոլությունից կամ թմրամոլությունից բուժման կարիք ունեցող:

2. Բժշկական բնույթի հարկադրանքի միջոցները սույն հոդվածի առաջին մասում նշված անձանց նկատմամբ նշանակվում են միայն այն դեպքերում, երբ հոգեկան խանգարումները կապված են այդ անձանց կողմից այլ էական վնաս պատճառելու հնարավորության կամ իր կամ այլ անձանց համար վտանգավորության հետ:

3. Բժշկական բնույթի հարկադրանքի միջոցների կիրառման կարգը սահմանվում է օրենքով:

4. Դատարանը կարող է սույն հոդվածի առաջին մասում նշված եւ իրենց հոգեկան վիճակով վտանգավորություն չներկայացնող անձանց վերաբերյալ անհրաժեշտ նյութերը հանձնել առողջապահության մարմիններ՝ այդ անձանց բուժելու կամ նրանց հոգենյարդային հաստատություն ուղարկելու հարցը լուծելու համար:

Հոդված 98. Բժշկական բնույթի հարկադրանքի միջոցների տեսակները

1. Բժշկական բնույթի հարկադրանքի միջոցներ են՝

1) հոգեբույժի մոտ արտահիվանդանոցային հսկողությունը եւ հարկադիր բուժումը.

2) ընդհանուր տիպի հոգեբուժական հիվանդանոցում հարկադիր բուժումը.

3) հատուկ տիպի հոգեբուժական հիվանդանոցում հարկադիր բուժումը:

2. Մեղսունակությունը չբացառող հոգեկան խանգարման վիճակում կատարված հանցանքի համար դատապարտված, բայց ալկոհոլամոլությունից, թմրամոլությունից կամ թունամոլությունից կամ մեղսունակությունը չբացառող հոգեկան խանգարումներից բուժման կարիք ունեցող անձանց նկատմամբ դատարանը պատժի հետ մեկտեղ կարող է նշանակել հոգեբույժի մոտ արտահիվանդանոցային հսկողություն եւ հարկադիր բուժում:

Հոդված 99. Հոգեբույժի մոտ արտահիվանդանոցային հսկողությունը եւ հարկադիր բուժումը

Հոգեբույժի մոտ արտահիվանդանոցային հսկողություն եւ հարկադիր բուժում կարող է նշանակվել, եթե անձն իր հոգեկան վիճակով հոգեբուժական հիվանդանոցում տեղավորման կարիք չունի:

Հոդված 100. Հոգեբուժական հիվանդանոցում հարկադիր բուժումը

1. Հոգեբուժական հիվանդանոցում հարկադիր բուժում կարող է նշանակվել, եթե անձի հոգեկան խանգարման վիճակը պահանջում է բուժման, խնամքի, պահելու եւ հսկողության այնպիսի պայմաններ, որոնք կարող են իրականացվել միայն հոգեբուժական հիվանդանոցում:

2. Ընդհանուր տիպի հոգեբուժական հիվանդանոցում հարկադիր բուժում կարող է նշանակվել

այն անձի նկատմամբ, ով իր հոգեկան վիճակով հիվանդանոցային բուժման եւ հսկողության կարիք ունի:

3. Հատուկ տիպի հոգեբուժական հիվանդանոցում հարկադիր բուժում կարող է նշանակվել

այն անձի նկատմամբ, ով իր հոգեկան վիճակով վտանգ է ներկայացնում իր եւ այլ անձանց համար կամ պահանջում է մշտական հսկողություն:

Հոդված 101. Բժշկական բնույթի հարկադրանքի միջոցներ նշանակելը, փոփոխելը եւ դադարեցնելը

1. Բժշկական բնույթի հարկադրանքի միջոց նշանակելիս դատարանը հաշվի է առնում անձի հոգեկան հիվանդությունը, նրա կատարած արարքի բնույթն ու հանրության համար վտանգավորության աստիճանը:

2. Անձի առողջանալու կամ նրա հիվանդության բնույթի այնպիսի փոփոխության դեպքում,

երբ վերանում է բժշկական բնույթի հարկադրանքի միջոց կիրառելու անհրաժեշտությունը, դատարանը բժշկական հաստատության եզրակացության հիման վրա որոշում է կայացնում դրանց կիրառումը դադարեցնելու մասին:

3. Բժշկական հաստատության եզրակացության հիման վրա դատարանը կարող է որոշում կայացնել նաեւ բժշկական բնույթի հարկադրանքի միջոցի տեսակը փոխելու մասին:

Հոդված 102. Բժշկական բնույթի հարկադրանքի միջոցներ կիրառելու ժամկետը հաշվակցելը

Հանցանք կատարելուց հետո հոգեկան խանգարմամբ հիվանդացած անձի բուժվելու դեպքում պատիժ նշանակելիս կամ պատիժը կրելը վերականգնելիս նրա նկատմամբ հոգեբուժական հիվանդանոցում հարկադիր բուժում կիրառելու ժամկետը հաշվակցվում է պատժի
ժամկետին՝ հոգեբուժական հիվանդանոցում գտնվելու մեկ օրը հաշվելով ազատազրկման մեկ օրվա դիմաց:

Հոդված 103. Պատժի կատարման հետ միացված բժշկական բնույթի հարկադրանքի միջոցները

1. Սույն օրենսգրքի 98-րդ հոդվածի երկրորդ մասով նախատեսված դեպքերում բժշկական բնույթի հարկադրանքի միջոցները կիրառվում են ըստ ազատազրկումը կրելու վայրի, իսկ այլ պատժատեսակների դատապարտվածների նկատմամբ՝ արտահիվանդանոցային հոգեբուժական օգնություն ցուցաբերող առողջապահական մարմինների հաստատություններում:

2. Պատժի կատարման հետ միացված բժշկական բնույթի հարկադրանքի միջոցի կիրառումը դադարեցնելն իրականացնում է դատարանը՝ պատիժն ի կատար ածող մարմնի միջնորդությամբ՝ բժիշկ-հոգեբույժների հանձնաժողովի եզրակացության հիման վրա:

ՀԱՏՈՒԿ ՄԱՍ
ԲԱԺԻՆ 7. ՄԱՐԴՈՒ ԴԵՄ ՈՒՂՂՎԱԾ ՀԱՆՑԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ
ԳԼՈՒԽ 16.
ԿՅԱՆՔԻ ԵՎ ԱՌՈՂՋՈՒԹՅԱՆ ԴԵՄ ՈՒՂՂՎԱԾ ՀԱՆՑԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Հոդված 104. Սպանությունը

1. Սպանությունը՝ ապօրինաբար մեկ ուրիշին դիտավորությամբ կյանքից զրկելը՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ վեցից տասներկու տարի ժամկետով:

2. Սպանությունը՝

1) երկու կամ ավելի անձանց,

2) անձի կամ նրա մերձավորի՝ կապված այդ անձի կողմից իր ծառայողական գործունեության կամ հասարակական պարտքի կատարման հետ,

3) զուգորդված՝ մարդուն առեւանգելով կամ պատանդ վերցնելով,

4) ակնհայտ հղի կնոջ,

5) առանձին դաժանությամբ,

6) շատերի կյանքի համար վտանգավոր եղանակով,

7) մի խումբ անձանց կամ կազմակերպված խմբի կողմից,

8) շահադիտական դրդումներով, պատվերով, ինչպես նաեւ զուգորդված՝ շորթմամբ,

ավազակությամբ կամ բանդիտիզմով,

9) զուգորդված՝ ահաբեկչությամբ,

10) խուլիգանական դրդումներով,

11) այլ հանցանքը թաքցնելու կամ դրա կատարումը հեշտացնելու նպատակով,

12) զուգորդված՝ բռնաբարությամբ կամ սեքսուալ բնույթի բռնի գործողություններով,

13) ազգային, ռասայական կամ կրոնական ատելության կամ կրոնական մոլեռանդության շարժառիթով,

14) տուժողի մարմնի մասերի կամ հյուսվածքների օգտագործման նպատակով,

15) նախկինում սպանություն կատարած անձի կողմից, բացառությամբ սույն օրենսգրքի 105-

108-րդ հոդվածներով նախատեսված արարքների՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ ութից տասնհինգ տարի ժամկետով, կամ ցմահ ազատազրկմամբ:

Հոդված 105. Հոգեկան խիստ հուզմունքի վիճակում կատարված սպանությունը

1. Տուժողի գործադրած բռնության, ծաղրուծանակի, ծանր վիրավորանքի կամ հակաիրավական, հակաբարոյական այլ գործողությունների (անգործության) հետեւանքով հանկարծակի առաջացած հոգեկան խիստ հուզմունքի վիճակում կամ տուժողի դրսեւորած հակաիրավական կամ հակաբարոյական պարբերական վարքագծի կապակցությամբ առաջ եկած երկարատեւ հոգեճնշող վիճակում կատարված սպանությունը՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը չորս տարի ժամկետով:

2. Հոգեկան խիստ հուզմունքի վիճակում երկու կամ ավելի անձանց սպանությունը՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը վեց տարի ժամկետով:

Հոդված 106. Մոր կողմից նորածին երեխայի սպանությունը

Մոր կողմից ծննդաբերության ժամանակ կամ դրանից անմիջապես հետո, ինչպես նաեւ հոգեճնշող վիճակում կամ մեղսունակությունը չբացառող հոգեկան խանգարման վիճակում նորածին երեխայի սպանությունը՝
պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով:

Հոդված 107. Հանցանք կատարած անձին բռնելու համար անհրաժեշտ միջոցների սահմանազանցմամբ սպանությունը

Հանցանք կատարած անձին բռնելու համար անհրաժեշտ միջոցների սահմանազանցմամբ հանցանք կատարած անձի սպանությունը՝
պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

Հոդված 108. Անհրաժեշտ պաշտպանության սահմանազանցմամբ սպանությունը

Անհրաժեշտ պաշտպանության սահմանազանցմամբ սպանությունը՝ պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով: Հոդված 109. Անզգուշությամբ մահ պատճառելը

1. Անզգուշությամբ մահ պատճառելը՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

2. Երկու կամ ավելի անձանց անզգուշությամբ մահ պատճառելը՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով:

Հոդված 110. Ինքնասպանության հասցնելը

1. Սպառնալիքի, դաժան վերաբերմունքի կամ անձնական արժանապատվությունը պարբերաբար նվաստացնելու ճանապարհով անձին անուղղակի դիտավորությամբ կամ անզգուշությամբ ինքնասպանության կամ ինքնասպանության փորձի հասցնելը՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որը կատարվել է հանցավորից նյութական կամ այլ կախվածության մեջ գտնվող անձի նկատմամբ՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով:

Հոդված 111. Ինքնասպանության հակելը

Ինքնասպանության հակելը՝ հորդորելու, խաբեության կամ այլ միջոցով անձի մոտ ինքնասպանություն կատարելու վճռականություն հարուցելը, եթե անձն ինքնասպանությամբ կյանքին վերջ է տվել կամ ինքնասպանության փորձ է կատարել՝
պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

Հոդված 112. Դիտավորությամբ առողջությանը ծանր վնաս պատճառելը

1. Դիտավորությամբ մեկ ուրիշին մարմնական վնասվածք պատճառելը կամ առողջությանն

այլ ծանր վնաս պատճառելը, որը վտանգավոր է կյանքի համար կամ առաջացրել է տեսողության, խոսքի, լսողության կամ որեւէ օրգանի կամ օրգանի ֆունկցիայի կորուստ կամ արտահայտվել է դեմքի անջնջելի այլանդակմամբ, ինչպես նաեւ կյանքի համար վտանգավոր
այլ վնաս է պատճառել առողջությանը կամ առաջացրել է դրա քայքայում՝ զուգորդված ընդհանուր աշխատունակության ոչ պակաս, քան մեկ երրորդի կայուն կորստով կամ հանցավորի համար ակնհայտ մասնագիտական աշխատունակության լրիվ կորստով կամ առաջացրել է հղիության ընդհատում, հոգեկան հիվանդություն, թմրամոլությամբ կամ թունամոլությամբ հիվանդացում՝
պատժվում է ազատազրկմամբ՝ երեքից յոթ տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որը կատարվել է՝

1) երկու կամ ավելի անձանց նկատմամբ,

2) անձի կամ նրա մերձավորի նկատմամբ՝ կապված այդ անձի կողմից իր ծառայողական գործունեության կամ հասարակական պարտքի կատարման հետ,

3) առեւանգված մարդու կամ պատանդի նկատմամբ,

4) առանձին դաժանությամբ,

5) շատերի կյանքի համար վտանգավոր եղանակով,

6) մի խումբ անձանց, կազմակերպված խմբի կողմից,

7) շահադիտական դրդումներով, ինչպես նաեւ շորթմամբ զուգորդված,

8) ահաբեկչությամբ զուգորդված,

9) խուլիգանական դրդումներով,

10) այլ հանցանքը թաքցնելու կամ դրա կատարումը հեշտացնելու նպատակով,

11) բռնաբարությամբ կամ սեքսուալ բնույթի բռնի գործողություններով զուգորդված,

12) ազգային, ռասայական կամ կրոնական ատելության կամ կրոնական մոլեռանդության շարժառիթով,

13) տուժողի մարմնի մասերի կամ հյուսվածքների օգտագործման նպատակով,

14) անզգուշությամբ առաջացնելով տուժողի մահ՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ հինգից տասը տարի ժամկետով:

Հոդված 113. Դիտավորությամբ առողջությանը միջին ծանրության վնաս պատճառելը

1. Դիտավորությամբ մեկ ուրիշին մարմնական վնասվածք կամ առողջությանը որեւէ այլ վնաս պատճառելը, որը վտանգավոր չէ կյանքի համար եւ չի առաջացրել սույն օրենսգրքի 112-րդ հոդվածով նախատեսված հետեւանքներ, բայց առաջացրել է առողջության տեւական քայքայում կամ ընդհանուր աշխատունակության մեկ երրորդից պակաս զգալի կայուն կորուստ՝

պատժվում է կալանքով՝ մեկից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝
առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որը կատարվել է՝

1) երկու կամ ավելի անձանց նկատմամբ,

3) մի խումբ անձանց կամ կազմակերպված խմբի կողմից,

4) շահադիտական դրդումներով,

5) առանձին դաժանությամբ,

6) խուլիգանական դրդումներով,

7) ազգային, ռասայական կամ կրոնական ատելության կամ կրոնական մոլեռանդության շարժառիթով՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով:

Հոդված 114. Հոգեկան խիստ հուզմունքի վիճակում առողջությանը ծանր կամ միջին ծանրության վնաս պատճառելը

1. Մեկ ուրիշի առողջությանը միջին ծանրության վնաս պատճառելը, որը կատարվել է տուժողի կողմից գործադրված բռնության, ծաղրուծանակի, ծանր վիրավորանքի կամ հակաիրավական, հակաբարոյական այլ գործողության (անգործության) հետեւանքով հանկարծակի առաջացած հոգեկան խիստ հուզմունքի վիճակում կամ տուժողի կողմից դրսեւորված հակաիրավական կամ հակաբարոյական պարբերական վարքագծի կապակցությամբ առաջացած երկարատեւ հոգեճնշող վիճակում՝

պատժվում է ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

2. Մեկ ուրիշի առողջությանը ծանր վնաս պատճառելը, որը կատարվել է սույն հոդվածի առաջին մասում նշված հանգամանքներում՝

պատժվում է կալանքով՝ երկուսից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝
առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

Հոդված 115. Հանցանք կատարած անձին բռնելու համար անհրաժեշտ միջոցների սահմանազանցմամբ առողջությանը ծանր կամ միջին ծանրության վնաս պատճառելը

1. Հանցանք կատարած անձին բռնելու համար անհրաժեշտ միջոցների սահմանազանցմամբ հանցանք կատարած անձի առողջությանը միջին ծանրության վնաս պատճառելը՝

պատժվում է ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով:

2. Հանցանք կատարած անձին բռնելու համար անհրաժեշտ միջոցների սահմանազանցմամբ հանցանք կատարած անձի առողջությանը ծանր վնաս պատճառելը՝

պատժվում է ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ մեկից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

Հոդված 116. Առողջությանը ծանր եւ միջին ծանրության վնաս պատճառելն անհրաժեշտ պաշտպանության սահմանազանցմամբ

1. Մեկ ուրիշի առողջությանը միջին ծանրության վնաս պատճառելն անհրաժեշտ պաշտպանության սահմանազանցմամբ՝

2. Մեկ ուրիշի առողջությանը ծանր վնաս պատճառելն անհրաժեշտ պաշտպանության սահմանազանցմամբ՝

Հոդված 117. Դիտավորությամբ առողջությանը թեթեւ վնաս պատճառելը

Դիտավորությամբ մեկ ուրիշին մարմնական վնասվածք կամ առողջությանն այլ վնաս պատճառելը, որն առաջացրել է առողջության կարճատեւ քայքայում կամ ընդհանուր աշխատունակության աննշան կայուն կորուստ՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հիսնապատիկից ութսունապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով:

Հոդված 118. Ծեծը

Ծեծելը կամ այլ բռնի գործողություններ կատարելը, որը չի առաջացրել սույն օրենսգրքի 117-
րդ հոդվածով նախատեսված հետեւանքներ՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի առավելագույնը հարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով:

Հոդված 119. Խոշտանգումը

1. Խոշտանգումը՝ ցանկացած այնպիսի գործողությունը, որի միջոցով դիտավորյալ կերպով անձին պատճառվում է ուժեղ ցավ կամ մարմնական կամ հոգեկան տառապանք, եթե դա չի առաջացրել սույն օրենսգրքի 112-րդ եւ 113-րդ հոդվածներով նախատեսված հետեւանքներ՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

2. Նույն գործողությունները, որոնք կատարվել են՝

1) երկու կամ ավելի անձանց նկատմամբ,

3) անչափահասի կամ հանցավորից նյութական կամ այլ կախվածություն ունեցող անձի,

ինչպես նաեւ առեւանգված կամ որպես պատանդ վերցված անձի նկատմամբ,

4) ակնհայտ հղի կնոջ նկատմամբ,

5) մի խումբ անձանց կամ կազմակերպված խմբի կողմից,

6) առանձին դաժանությամբ,

7) ազգային, ռասայական կամ կրոնական ատելության կամ կրոնական մոլեռանդության շարժառիթով՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ երեքից յոթ տարի ժամկետով:

Հոդված 120. Անզգուշությամբ առողջությանը ծանր վնաս պատճառելը

1. Անզգուշությամբ մեկ ուրիշի առողջությանը ծանր վնաս պատճառելը՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի առավելագույնը երկուհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ մեկից երկու ամիս ժամկետով:

2. Անզգուշությամբ երկու կամ ավելի անձանց առողջությանը ծանր վնաս պատճառելը՝

պատժվում է ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

Հոդված 121. Անզգուշությամբ առողջությանը միջին ծանրության վնաս պատճառելը

1. Անզգուշությամբ մեկ ուրիշի առողջությանը միջին ծանրության վնաս պատճառելը՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հիսնապատիկից հարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով:

2. Անզգուշությամբ երկու կամ ավելի անձանց առողջությանը միջին ծանրության վնաս պատճառելը՝

պատժվում է ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով:

Հոդված 122. Ապօրինի աբորտ կատարելը

1. Համապատասխան բժշկական բարձրագույն կրթություն ունեցող անձի կողմից ապօրինի աբորտ կատարելը՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի առավելագույնը հարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ մեկից երկու տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը մեկ ամիս ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

2. Համապատասխան բժշկական բարձրագույն կրթություն չունեցող անձի կողմից ապօրինի աբորտ կատարելը՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի առավելագույնը երկուհարյուրապատիկի չափով, կամ կալանքով՝ մեկից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված գործողությունները, որոնք անզգուշությամբ առաջացրել են տուժողի մահ կամ ծանր վնաս են պատճառել նրա առողջությանը կամ կատարվել են նախկինում ապօրինի աբորտ կատարելու համար դատապարտված անձի կողմից՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

Հոդված 123. Մարդու իմունային անբավարարության վիրուսի հարուցիչով վարակելը

1. Այլ անձին մարդու իմունային անբավարարության վիրուսի հարուցիչով վարակելու ակնհայտ վտանգի ենթարկելը՝

պատժվում է ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով:

2. Այլ անձին մարդու իմունային անբավարարության վիրուսի հարուցիչով դիտավորությամբ կամ ինքնավստահությամբ վարակելն այն անձի կողմից, ով գիտեր իր մոտ այդ հիվանդության առկայության մասին՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի երկրորդ մասով նախատեսված արարքը, որը կատարվել է՝

1) երկու կամ ավելի անձանց նկատմամբ,

2) անչափահասի նկատմամբ,

3) ակնհայտ հղի կնոջ նկատմամբ՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ երեքից ութ տարի ժամկետով:

Հոդված 124. Վեներական հիվանդությամբ կամ այլ սեռավարակներով վարակելը

1. Այլ անձին վեներական հիվանդությամբ կամ այլ սեռավարակներով վարակելն այն անձի կողմից, ով գիտեր իր մոտ այդ հիվանդության առկայության մասին՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից չորսհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ մեկից երկու տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ մեկից երեք ամիս ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որը կատարվել է՝

1) երկու կամ ավելի անձանց նկատմամբ,

2) անչափահասի նկատմամբ,

3) ակնհայտ հղի կնոջ նկատմամբ՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

Հոդված 125. Փոխպատվաստման վիրահատություն կատարելու կանոնները խախտելը

1. Մարդու մարմնի մասը կամ հյուսվածքները վերցնելու կամ փոխպատվաստման՝ օրենքով նախատեսված պայմաններն ու կարգը խախտելը, որն անզգուշությամբ ծանր կամ միջին

ծանրության վնաս է պատճառել մարմնի մասեր կամ հյուսվածքներ տվողի կամ ընդունողի առողջությանը՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

2. Նույն արարքը, որն անզգուշությամբ առաջացրել է տուժողի մահ՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

Հոդված 126. Մարմնի մասեր կամ հյուսվածքներ տալուն հարկադրելը

1. Փոխպատվաստման կամ գիտափորձերի նպատակով անձին մարմնի մասեր կամ հյուսվածքներ տալուն հարկադրելը՝ բռնություն գործադրելով կամ դա գործադրելու սպառնալիքով՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը չորս տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

2. Նույն արարքը, որը կատարվել է՝

1) անօգնական վիճակում գտնվող անձի նկատմամբ,

2) հանցավորից նյութական կամ այլ կախվածության մեջ գտնվող անձի նկատմամբ,

3) անչափահասի նկատմամբ՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ երկուսից հինգ տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքը, որը կատարվել է կազմակերպված խմբի կողմից՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ չորսից տասը տարի ժամկետով:

Հոդված 127. Անձին առանց իր համաձայնության բժշկական կամ գիտական փորձերի ենթարկելը

1. Անձին՝ առանց իր ազատ կամաարտահայտության եւ իրազեկված ու պատշաճ ձեւակերպված համաձայնության բժշկական կամ գիտական փորձերի ենթարկելը՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից չորսհարյուրապատիկի չափով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

2. Նույն արարքը, որը կատարվել է՝

1) անօգնական վիճակում գտնվող անձի նկատմամբ,

2) հանցավորից նյութական կամ այլ կախվածության մեջ գտնվող անձի նկատմամբ,

3) անչափահասի նկատմամբ՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ մեկից երեք տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

3. Նույն արարքը, որը կատարվել է կազմակերպված խմբի կողմից կամ անզգուշությամբ առաջացրել է ծանր հետեւանքներ՝

Հոդված 128. Վտանգի մեջ թողնելը

1. Կյանքի համար վտանգավոր դրության մեջ գտնվող անձին անհրաժեշտ եւ ակնհայտ անհետաձգելի օգնություն ցույց չտալը կամ օգնություն ցույց տալու անհրաժեշտության մասին համապատասխան մարմիններին չհաղորդելը, եթե հանցավորը պարտավոր չի եղել հոգ տանելու տուժողի մասին եւ ինքը նրան չի դրել կյանքի համար վտանգավոր դրության մեջ՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հիսնապատիկից հարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով:

2. Կյանքի կամ առողջության համար վտանգավոր վիճակում գտնվող եւ ինքնապահպանության միջոցներ ձեռնարկելու հնարավորությունից զրկված անձին անօգնական վիճակում թողնելը, եթե հանցավորն այդ անձին օգնություն ցույց տալու իրական հնարավորություն է ունեցել եւ պարտավոր է եղել նրան խնամելու կամ ինքն է նրան դրել կյանքի համար վտանգավոր վիճակում՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հարյուրապատիկից հարյուրհիսնապատիկի չափով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի երկրորդ մասով նախատեսված արարքը, որն առաջացրել է մահ կամ այլ ծանր հետեւանքներ՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հարյուրհիսնապատիկից երկուհարյուրապատիկի չափով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

Հոդված 129. Հիվանդին օգնություն ցույց չտալը

1. Հիվանդին առանց հարգելի պատճառի օգնություն ցույց չտալն այն անձի կողմից, ով պարտավոր էր դա ցույց տալ, եթե հիվանդի առողջությանն անզգուշությամբ պատճառվել է ծանր կամ միջին ծանրության վնաս՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հիսնապատիկից հարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ մեկից երկու ամիս ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որն անզգուշությամբ առաջացրել է հիվանդի մահ՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

Հոդված 130. Բժշկական օգնություն եւ սպասարկում իրականացնողների կողմից մասնագիտական պարտականությունները չկատարելը կամ ոչ պատշաճ կատարելը

1. Բժշկական օգնություն եւ սպասարկում իրականացնողների կողմից մասնագիտական պարտականությունները չկատարելը կամ ոչ պատշաճ կատարելը՝ դրանց նկատմամբ անփույթ կամ անբարեխիղճ վերաբերմունքի հետեւանքով, եթե բուժվող հիվանդի առողջությանն անզգուշությամբ պատճառվել է ծանր կամ միջին ծանրության վնաս՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հարյուրապատիկից երկուհարյուրապատիկի չափով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երեք ամիս ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որն անզգուշությամբ առաջացրել է բուժվող հիվանդի մահ կամ մարդու իմունային անբավարարության վարակի հարուցիչով վարակում՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ երկուսից վեց տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:
ԳԼՈՒԽ 17.
ԱՆՁԻ ԱԶԱՏՈՒԹՅԱՆ, ՊԱՏՎԻ ԵՎ ԱՐԺԱՆԱՊԱՏՎՈՒԹՅԱՆ ԴԵՄ ՈՒՂՂՎԱԾ ՀԱՆՑԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

Հոդված 131. Մարդուն առեւանգելը

1. Խաբեության, վստահությունը չարաշահելու, բռնության կամ բռնություն գործադրելու սպառնալիքի միջոցով մարդուն գաղտնի կամ բացահայտ առեւանգելը, եթե բացակայում են սույն օրենսգրքի 218-րդ հոդվածով նախատեսված հանցագործության հատկանիշները՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ երկուսից հինգ տարի ժամկետով:

2. Նույն գործողությունը, որը կատարվել է՝

1) մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ,

2) կյանքի կամ առողջության համար վտանգավոր բռնություն գործադրելով կամ դա գործադրելու սպառնալիքով,

3) զենքի կամ որպես զենք օգտագործվող առարկաների գործադրմամբ,

4) անչափահասի նկատմամբ,

5) ակնհայտ հղի կնոջ նկատմամբ,

6) երկու կամ ավելի անձանց նկատմամբ,

7) շահադիտական դրդումներով,

8) նախկինում մարդուն առեւանգելու համար դատապարտված անձի կողմից՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ չորսից ութ տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված գործողությունները, որոնք՝

1) կատարվել են կազմակերպված խմբի կողմից,

2) անզգուշությամբ առաջացրել են տուժողի մահ կամ այլ ծանր հետեւանքներ`

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ յոթից տասը տարի ժամկետով:

Հոդված 132. Մարդկանց առեւտուրը

1. Մարմնավաճառության կամ սեռական այլ շահագործման, հարկադիր աշխատանքի կամ ծառայությունների, ստրկության կամ ստրկությանը հավասարազոր վիճակի կամ կախյալ վիճակի հասցնելու, ինչպես նաեւ մարդու օրգանները վերցնելու նպատակով մարդկանց

հավաքագրելը, փոխադրելը, հանձնելը, թաքցնելը կամ ստանալը բռնություն գործադրելով կամ դա գործադրելու սպառնալիքով, առեւանգելու, խարդախության, այլ խաբեության, իշխանությունը չարաշահելու կամ վիճակի խոցելիությունն օգտագործելու կամ մեկ այլ անձնավորության վերահսկող անձի համաձայնությունն ստանալու նպատակով՝ վճարման կամ շահ ստանալու տեսքով կաշառելու միջոցով՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ մեկից չորս տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքները, որոնք կատարվել են՝

1) մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ,

2) կյանքի կամ առողջության համար վտանգավոր բռնություն գործադրելով կամ դա գործադրելու սպառնալիքով,

3) անչափահասի նկատմամբ,

4) երկու կամ ավելի անձանց նկատմամբ՝

պատժվում են ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ չորսից յոթ տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքները, որոնք՝

1) կատարվել են կազմակերպված խմբի կողմից,

2) անզգուշությամբ առաջացրել են տուժողի մահ կամ այլ ծանր հետեւանքներ՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ հինգից ութ տարի ժամկետով:

Հոդված 133. Ազատությունից ապօրինի զրկելը

1. Մարդուն ազատությունից ապօրինի զրկելը, որն առեւանգելու հետ կապված չէ՝

պատժվում է ուղղիչ աշխատանքներով` առավելագույնը երկու տարի ժամկետով կամ կալանքով՝ մեկից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

2. Նույն գործողությունը, որը կատարվել է՝

1) մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ,

2) կյանքի կամ առողջության համար վտանգավոր բռնություն գործադրելով կամ դա գործադրելու սպառնալիքով,

3) զենքի կամ որպես զենք օգտագործվող առարկաների գործադրմամբ,

4) անչափահասի նկատմամբ,

5) ակնհայտ հղի կնոջ նկատմամբ,

6) երկու կամ ավելի անձանց նկատմամբ,

7) շահադիտական դրդումներով՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ երեքից հինգ տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված գործողությունները, որոնք՝

1) կատարվել են կազմակերպված խմբի կողմից,

2) անզգուշությամբ առաջացրել են տուժողի մահ կամ այլ ծանր հետեւանքներ՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ չորսից ութ տարի ժամկետով:

Հոդված 134. Հոգեբուժական հիվանդանոցում ապօրինի տեղավորելը կամ պահելը

1. Հոգեբուժական հիվանդանոցում ապօրինի տեղավորելը կամ պահելը՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

2. Նույն գործողությունը, որը՝

1) կատարվել է շահադիտական դրդումներով,

2) կատարվել է պաշտոնեական դիրքն օգտագործելով,

3) անզգուշությամբ առաջացրել է տուժողի մահ կամ այլ ծանր հետեւանքներ՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ չորսից ութ տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

Հոդված 135. Զրպարտությունը

1. Զրպարտությունը՝ ուրիշի պատիվն ու արժանապատվությունը նվաստացնող կամ բարի համբավն արատավորող ակնհայտ սուտ տեղեկություններ տարածելը՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հիսնապատիկից հարյուրհիսնապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով:

2. Զրպարտությունը, որը դրսեւորվում է հրապարակային ելույթներով, հրապարակայնորեն ցուցադրվող ստեղծագործություններով կամ զանգվածային լրատվության միջոցներով՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հարյուրապատիկից երկուհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ մեկից երկու տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված գործողությունները՝

զուգորդված՝ անձին ծանր կամ առանձնապես ծանր հանցանք կատարելու մեջ մեղադրելով՝
պատժվում են ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ մեկից երկու ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

Հոդված 136. Վիրավորանքը

1. Վիրավորանքը՝ ուրիշի պատիվն ու արժանապատվությունն անպարկեշտ ձեւով ստորացնելը՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի առավելագույնը հարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը վեց ամիս ժամկետով:

2. Վիրավորանքը, որը դրսեւորվում է հրապարակային ելույթներով, հրապարակայնորեն ցուցադրվող ստեղծագործություններով կամ զանգվածային լրատվության միջոցներով՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հիսնապատիկից երկուհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով:

Հոդված 137. Սպանության, առողջությանը ծանր վնաս պատճառելու կամ գույք ոչնչացնելու սպառնալիքը

1. Սպանության, առողջությանը ծանր վնաս պատճառելու կամ խոշոր չափի գույք ոչնչացնելու սպառնալիքը, եթե այդ սպառնալիքն իրականացնելու իրական վտանգ է եղել՝

2. Սույն հոդվածում խոշոր չափի գույք է համարվում հանցագործության պահին սահմանված նվազագույն աշխատավարձի հինգհարյուրապատիկից երեքհազարապատիկի չափը:

ԳԼՈՒԽ 18.
ՍԵՌԱԿԱՆ ԱՆՁԵՌՆՄԽԵԼԻՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՍԵՌԱԿԱՆ ԱԶԱՏՈՒԹՅԱՆ ԴԵՄ ՈՒՂՂՎԱԾ ՀԱՆՑԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

Հոդված 138. Բռնաբարությունը

1. Բռնաբարությունը՝ տղամարդու սեռական հարաբերությունը կնոջ հետ՝ նրա կամքին հակառակ, վերջինիս կամ այլ անձի նկատմամբ բռնություն գործադրելով կամ դա գործադրելու սպառնալիքով կամ կնոջ անօգնական վիճակն օգտագործելով՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ երեքից վեց տարի ժամկետով:

2. Բռնաբարությունը, որը՝

1) կատարվել է մի խումբ անձանց կողմից,

2) կատարվել է տուժողի կամ այլ անձի նկատմամբ առանձին դաժանությամբ,

3) կատարվել է անչափահասի նկատմամբ,

4) անզգուշությամբ առաջացրել է տուժողի մահ կամ այլ ծանր հետեւանքներ,

5) կատարվել է նախկինում սույն օրենսգրքի 138-րդ եւ 139-րդ հոդվածներով նախատեսված հանցանքները կատարած անձի կողմից՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ չորսից տասը տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված գործողությունը, որը կատարվել է տասնչորս տարին չլրացած անձի նկատմամբ՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ ութից տասնհինգ տարի ժամկետով:

Հոդված 139. Սեքսուալ բնույթի բռնի գործողությունները

1. Համասեռամոլությունը կամ սեքսուալ բնույթի այլ գործողությունները տուժողի կամքին հակառակ, վերջինիս կամ այլ անձի նկատմամբ բռնություն գործադրելով կամ դա գործադրելու սպառնալիքով կամ տուժողի անօգնական վիճակն օգտագործելով՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ երեքից վեց տարի ժամկետով:

2. Նույն գործողությունները, որոնք՝

1) կատարվել են մի խումբ անձանց կողմից,

2) կատարվել են տուժողի կամ այլ անձի նկատմամբ առանձին դաժանությամբ,

3) կատարվել են անչափահասի նկատմամբ,

4) անզգուշությամբ առաջացրել են տուժողի մահ կամ այլ ծանր հետեւանքներ,

5) կատարվել են նախկինում սույն օրենսգրքի 138-րդ եւ 139-րդ հոդվածներով նախատեսված հանցանքները կատարած անձի կողմից՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ չորսից տասը տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքը, որը կատարվել է տասնչորս տարին չլրացած տուժողի նկատմամբ՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ ութից տասնհինգ տարի ժամկետով:

Հոդված 140. Սեքսուալ բնույթի գործողություններին հարկադրելը

Անձին սեռական հարաբերության, համասեռամոլության կամ սեքսուալ բնույթի այլ գործողություններ կատարելուն հարկադրելը շանտաժի, գույքը ոչնչացնելու, վնասելու կամ վերցնելու սպառնալիքով կամ տուժողի նյութական կամ այլ կախվածությունն օգտագործելով՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից երեքհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ մեկից երեք տարի ժամկետով:

Հոդված 141. Սեքսուալ բնույթի գործողություններ կատարելը տասնվեց տարին չլրացած անձի հետ

Տասնութ տարին լրացած անձի կողմից սեռական հարաբերությունը կամ սեքսուալ բնույթի
այլ գործողություններ կատարելն ակնհայտ տասնվեց տարին չլրացած անձի հետ՝ սույն օրենսգրքի 138-րդ, 139-րդ կամ 140-րդ հոդվածով նախատեսված հանցանքների հատկանիշների բացակայության դեպքում՝
պատժվում է ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

Հոդված 142. Անառակաբարո գործողությունները

1. Ակնհայտ տասնվեց տարին չլրացած անձի նկատմամբ անառակաբարո գործողություններ կատարելը՝ սույն օրենսգրքի 140-րդ կամ 141-րդ հոդվածով նախատեսված հանցանքների հատկանիշների բացակայության դեպքում՝

2. Սույն հոդվածի առաջին մասով նախատեսված գործողությունները, որոնք կատարվել են բռնություն գործադրելով կամ դա գործադրելու սպառնալիքով՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:
ԳԼՈՒԽ 19.
ՄԱՐԴՈՒ ԵՎ ՔԱՂԱՔԱՑՈՒ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԻՐԱՎՈՒՆՔՆԵՐԻ ՈՒ ԱԶԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԴԵՄ ՈՒՂՂՎԱԾ ՀԱՆՑԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

Հոդված 143. Քաղաքացիների իրավահավասարությունը խախտելը

1. Մարդու եւ քաղաքացու իրավունքներն ու ազատություններն ուղղակի կամ անուղղակի խախտելը՝ կախված անձի ազգությունից, ռասայից, սեռից, լեզվից, դավանանքից, քաղաքական կամ այլ հայացքներից, սոցիալական ծագումից, գույքային կամ այլ դրությունից, որը վնաս է պատճառել անձի օրինական շահերին՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից չորսհարյուրապատիկի չափով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որը կատարվել է պաշտոնեական դիրքն օգտագործելով՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ երկուսից հինգ տարի ժամկետով:

Հոդված 144. Անձնական կամ ընտանեկան կյանքի մասին տեղեկություններ ապօրինի հավաքելը, պահելը, օգտագործելը կամ տարածելը

Մարդու անձնական կամ ընտանեկան գաղտնիք համարվող տեղեկություններն առանց նրա համաձայնության օգտագործելը կամ հրապարակային ելույթներով, հրապարակայնորեն
ցուցադրվող ստեղծագործություններով կամ լրատվության միջոցներով այդպիսի տեղեկություններ տարածելը կամ հավաքելը կամ պահելը, եթե դրանք նախատեսված չեն օրենքով՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ մեկից երկու ամիս ժամկետով:

Հոդված 145. Բժշկական գաղտնիքը հրապարակելը

1. Առանց մասնագիտական կամ ծառայողական անհրաժեշտության բժշկական օգնություն եւ սպասարկում իրականացնող անձանց կողմից անձի հիվանդության կամ բժշկական ստուգման արդյունքների մասին տեղեկություններ հրապարակելը՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ երկուսից հինգ տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ մեկից երկու ամիս ժամկետով:

2. Սույն հոդվածի առաջին մասով նախատեսված գործողությունները, որոնք անզգուշությամբ առաջացրել են ծանր հետեւանքներ՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը չորս տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

Հոդված 146. Նամակագրության, հեռախոսային խոսակցությունների, փոստային,

հեռագրական կամ այլ հաղորդումների գաղտնիությունը խախտելը

1. Քաղաքացիների նամակագրության, հեռախոսային խոսակցությունների, փոստային,

հեռագրական կամ այլ հաղորդումների գաղտնիությունն ապօրինի խախտելը՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հիսնապատիկից հարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որը կատարվել է պաշտոնեական դիրքն օգտագործելով՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հարյուրապատիկից երեքհարյուրապատիկի չափով, կամ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ երկուսից հինգ տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ մեկից երկու ամիս ժամկետով:

Հոդված 147. Բնակարանի անձեռնմխելիությունը խախտելը

1. Մարդու կամքին հակառակ նրա բնակարան ապօրինի մուտք գործելը՝

2. Նույն գործողությունները, որոնք կատարվել են բռնություն գործադրելով կամ դա գործադրելու սպառնալիքով՝

պատժվում են տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հարյուրապատիկից երկուհարյուրապատիկի չափով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքը, որը կատարվել է պաշտոնեական դիրքն օգտագործելով՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից չորսհարյուրապատիկի չափով, կամ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ երկուսից հինգ տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ մեկից երկու ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

Հոդված 148. Անձին տեղեկություն ներկայացնելուց հրաժարվելը

Անձին՝ անմիջականորեն նրա իրավունքներն ու օրինական շահերը շոշափող եւ սահմանված կարգով հավաքված փաստաթղթերը կամ նյութերը ներկայացնելուց պաշտոնատար անձի կողմից ապօրինի հրաժարվելը կամ անձին այդպիսի տեղեկությունը ոչ լրիվ կամ
դիտավորյալ աղավաղված ներկայացնելը, եթե դա տվյալ անձի իրավունքներին եւ օրինական շահերին վնաս է պատճառել՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից չորսհարյուրապատիկի չափով:

Հոդված 149. Ընտրական իրավունքի իրականացմանը, ընտրական հանձնաժողովների աշխատանքներին կամ ընտրությանը մասնակցող անձանց լիազորությունների իրականացմանը խոչընդոտելը

1. Քաղաքացու ընտրական կամ հանրաքվեի իրավունքի ազատ իրականացմանը կամ ընտրական կամ հանրաքվեի հանձնաժողովի աշխատանքին խոչընդոտելը, ինչպես նաեւ ընտրական կամ հանրաքվեի հանձնաժողովի կամ նախաձեռնող խմբի անդամի, թեկնածուի կամ նրա վստահված անձի, դիտորդի, զանգվածային լրատվության միջոցի ներկայացուցչի, կուսակցության (կուսակցությունների դաշինքի) լիազորած անձի լիազորությունների իրականացմանը խոչընդոտելը՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից չորսհարյուրապատիկի չափով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը մեկ ամիս ժամկետով:

2. Նույն արարքները, որոնք՝

1) կատարվել են գույքին վնաս պատճառելու սպառնալիքով,

2) կատարվել են նյութապես շահագրգռելով,

3) զուգորդվել են բռնություն գործադրելով կամ դա գործադրելու սպառնալիքով,

4) կատարվել են պաշտոնեական դիրքն օգտագործելով,

5) կատարվել են մի խումբ անձանց կողմից՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով:

Հոդված 150. Ընտրությունների կամ քվեարկության արդյունքները կեղծելը

Հանրաքվեի կամ ընտրությունների ընթացքում ձայներն ակնհայտ սխալ հաշվելը կամ հանրաքվեի կամ ընտրությունների արդյունքներն ակնհայտ սխալ հաստատելը, քվեատուփ հափշտակելը, ինչպես նաեւ որեւէ այլ եղանակով ընտրությունների կամ քվեարկության արդյունքները կեղծելը՝
պատժվում է ազատազրկմամբ՝ երկուսից հինգ տարի ժամկետով:

Հոդված 151. Ընտրությունների անցկացման ընթացքում թեկնածուի, կուսակցության

(կուսակցությունների դաշինքի) վերաբերյալ զրպարտչական տեղեկություններ տարածելը

Ընտրողներին ապակողմնորոշելու նպատակով ընտրությունների անցկացման ընթացքում թեկնածուի, կուսակցության (կուսակցությունների դաշինքի) վերաբերյալ զրպարտչական տեղեկություններ տարածելը՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով:

Հոդված 152. Ընտրողների ցուցակները կազմելու կարգը խախտելը

Ընտրողների ցուցակները կազմելու համար պատասխանատու պաշտոնատար անձի կողմից ընտրողների ցուցակները կազմելու համար սահմանված կարգը խախտելով կեղծիքներ կատարելը՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի առավելագույնը հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը մեկ ամիս ժամկետով, կամ
ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երկու
տարի ժամկետով:

Հոդված 153. Մեկից ավելի անգամ կամ այլ անձի փոխարեն քվեարկելը

Կեղծ տվյալներ հայտնելու, կեղծ փաստաթուղթ ներկայացնելու կամ որեւէ այլ եղանակով մեկից ավելի անգամ կամ այլ անձի փոխարեն քվեարկելը՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի առավելագույնը հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը մեկ ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով:

Հոդված 154. Քվեարկության գաղտնիությունը խախտելը

Քվեարկության գաղտնիությունը խախտելու նպատակով ընտրողին քվեարկության արդյունքը հայտնելուն հարկադրելը, քվեարկության արդյունքը բացահայտելու նպատակով քվեարկած քվեաթերթիկը ստուգելը, քվեարկության խցիկ (սենյակ) մուտք գործելը, ինչպես նաեւ քվեարկության գաղտնիությունն այլ կերպ խախտելը՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ կալանքով՝ մեկից երկու ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

Հոդված 155. Գործադուլի մասնակցելուն կամ գործադուլի մասնակցելուց հրաժարվելուն հարկադրելը

Բռնություն գործադրելով կամ դա գործադրելու սպառնալիքով գործադուլի մասնակցելուն կամ օրինական գործադուլի մասնակցելուց հրաժարվելուն հարկադրելը՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից չորսհարյուրապատիկի չափով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով:

Հոդված 156. Հղի կնոջը կամ մինչեւ երեք տարեկան երեխա ունեցող անձին աշխատանքի ընդունելուց անհիմն հրաժարվելը կամ աշխատանքից անհիմն ազատելը

Հղի կնոջը հղիության շարժառիթով կամ մինչեւ երեք տարեկան երեխա ունեցող անձին այդ շարժառիթով աշխատանքի ընդունելուց անհիմն հրաժարվելը կամ աշխատանքից անհիմն ազատելը ՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը մեկ ամիս ժամկետով:

Հոդված 157. Աշխատանքի պաշտպանության կանոնները խախտելը

1. Տեխնիկայի անվտանգության կամ աշխատանքի պաշտպանության կանոնները խախտելը՝ դրանց պահպանման համար պատասխանատու անձի կողմից, եթե մարդու առողջությանն անզգուշությամբ պատճառվել է ծանր կամ միջին ծանրության վնաս կամ մասնագիտական հիվանդություն՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից չորսհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որն անզգուշությամբ առաջացրել է տուժողի մահ՝

Հոդված 158. Հեղինակային եւ հարակից իրավունքները խախտելը

1. Հեղինակային կամ հարակից իրավունքի օբյեկտն ապօրինի օգտագործելը կամ հեղինակությունը յուրացնելը, եթե այդ արարքը խոշոր չափի վնաս է պատճառել՝

2. Սույն հոդվածում խոշոր չափ է համարվում հանցագործության պահին սահմանված նվազագույն աշխատավարձի հինգհարյուրապատիկը գերազանցող գումարը (արժեքը):

Հոդված 159. Արտոնագրային իրավունքը խախտելը

Արտոնագրային իրավունքի օբյեկտն ապօրինի օգտագործելը կամ մինչեւ այդ իրավունքի պաշտոնական ճանաչումը դրա էության վերաբերյալ առանց հայտատուի համաձայնության տեղեկություններ տարածելը կամ հեղինակությունը յուրացնելը կամ համահեղինակության հարկադրելը՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից չորսհարյուրապատիկի չափով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

Հոդված 160. Խղճի կամ դավանանքի ազատության իրավունքի իրականացմանը խոչընդոտելը

Կրոնական կազմակերպությունների օրինական գործունեությանը կամ կրոնական ծեսերի կատարմանը խոչընդոտելը՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի առավելագույնը երկուհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով:

Հոդված 161. Միավորումներ (հասարակական կամ արհեստակցական միություններ) կազմելու կամ կուսակցություններ ստեղծելու իրավունքի իրականացմանը կամ դրանց գործունեությանը խոչընդոտելը

1. Միավորումներ (հասարակական կամ արհեստակցական միություններ) կազմելու կամ կուսակցություններ ստեղծելու իրավունքի իրականացմանը կամ միավորման կամ կուսակցության օրինական գործունեությանը խոչընդոտելը կամ միջամտելը՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հարյուրապատիկից երեքհարյուրապատիկի չափով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը մեկ ամիս ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որն առաջացրել է միավորման կամ կուսակցության իրավունքների եւ օրինական շահերի էական խախտում՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից չորսհարյուրապատիկի չափով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով:

Հոդված 162. Անձանց իրավունքների կամ անձի դեմ ոտնձգող միավորումներ կազմելը կամ

ղեկավարելը

Այնպիսի կրոնական կամ հասարակական միավորում կազմելը կամ ղեկավարելը, որի գործունեությունը զուգորդված է անձանց առողջությանը վնաս պատճառելով կամ անձանց
այլ իրավունքների դեմ ոտնձգություններով, ինչպես նաեւ անձանց իրենց քաղաքացիական պարտականություններից հրաժարվելուն դրդելով՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից չորսհարյուրապատիկի չափով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երեք ամիս ժամկետով:

Հոդված 163. Ժողովներ, հանրահավաքներ, երթեր եւ ցույցեր անցկացնելուն կամ դրանց մասնակցելուն խոչընդոտելը

Օրինական ժողովներ, հանրահավաքներ, երթեր կամ ցույցեր անցկացնելուն կամ դրանց մասնակցելուն խոչընդոտելը կամ դրանց, ինչպես նաեւ անօրինական ժողովներին, հանրահավաքներին, երթերին կամ ցույցերին մասնակցելուն բռնություն գործադրելով կամ
դա գործադրելու սպառնալիքով հարկադրելը՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հարյուրապատիկից երեքհարյուրապատիկի չափով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

Հոդված 164. Լրագրողի մասնագիտական օրինական գործունեությանը խոչընդոտելը

1. Լրագրողի մասնագիտական օրինական գործունեությանը խոչընդոտելը կամ նրան տեղեկություններ տարածելուն կամ տարածելուց հրաժարվելուն հարկադրելը՝

2. Նույն արարքները, որոնք կատարել է պաշտոնատար անձն իր պաշտոնեական դիրքն օգտագործելով՝

պատժվում են ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:
ԳԼՈՒԽ 20.
ԸՆՏԱՆԻՔԻ ԵՎ ԵՐԵԽԱՅԻ ՇԱՀԵՐԻ ԴԵՄ ՈՒՂՂՎԱԾ ՀԱՆՑԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

Հոդված 165. Անչափահասին հանցանքի կատարմանը ներգրավելը

1. Տասնութ տարին լրացած անձի կողմից տվյալ հանցագործության համար սույն օրենսգրքով քրեական պատասխանատվության տարիքի հասած անչափահասին խոստումներ տալու, խաբեության կամ այլ եղանակով հանցանքի կատարմանը ներգրավելը՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որը կատարվել է ծնողի, մանկավարժի կամ այլ անձի կողմից, ում վրա դրված է անչափահասի դաստիարակության պարտականություն՝

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքները, որոնք կատարվել են բռնություն գործադրելով կամ դա գործադրելու սպառնալիքով՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ երկուսից յոթ տարի ժամկետով:

4. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ կամ երրորդ մասով նախատեսված արարքները՝ զուգորդված՝ անչափահասին կազմակերպված խմբի կամ հանցավոր համագործակցության կամ ծանր կամ առանձնապես ծանր հանցանք կատարելուն ներգրավելով՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ հինգից յոթ տարի ժամկետով:

Հոդված 166. Երեխային հակահասարակական գործողություններ կատարելուն ներգրավելը

1. Տասնութ տարին լրացած անձի կողմից երեխային պարբերաբար ոգելից խմիչքների օգտագործման, ուժեղ ներգործող կամ այլ թմրեցնող նյութերի ոչ բժշկական օգտագործման, պոռնկության, թափառաշրջիկության կամ մուրացկանության, պոռնկագրական բնույթի նյութեր կամ առարկաներ պատրաստելու հետ կապված գործողություններ կատարելուն ներգրավելը՝

պատժվում է ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ մեկից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որը կատարվել է ծնողի, մանկավարժի կամ այլ անձի կողմից, ում վրա դրված է երեխայի դաստիարակության պարտականություն՝

պատժվում է ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքները, որոնք՝

1) կատարվել են երկու եւ ավելի անձանց նկատմամբ,

2) զուգորդվել են բռնություն գործադրելով կամ դա գործադրելու սպառնալիքով՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը վեց տարի ժամկետով:

Հոդված 167. Ծնողներից երեխային ապօրինի բաժանելը կամ երեխային փոխելը

1. Երեխային առանց ծնողների համաձայնության նրանցից բաժանելը, բացառությամբ օրենքով նախատեսված դեպքերի, կամ երեխային փոխելը՝

պատժվում է ուղղիչ աշխատանքներով՝ երկու տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝
առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով:

2. Նույն գործողությունները, որոնք կատարվել են՝

1) երկու կամ ավելի երեխաների նկատմամբ,

2) մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ,

3) պաշտոնեական դիրքն օգտագործելով,

4) երեխային այլ պետություն ապօրինի տեղափոխելով,

5) երեխային հանցանքի կամ այլ հակահասարակական գործողության կատարման ներգրավելու նպատակով,

6) երեխայի մարմնի մասերը կամ հյուսվածքները փոխպատվաստման համար վերցնելու նպատակով՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ երեքից ութ տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված գործողությունները, որոնք կատարվել են կազմակերպված խմբի կողմից, կամ անզգուշությամբ առաջացրել են երեխայի մահ կամ այլ ծանր հետեւանքներ՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ հինգից տասը տարի ժամկետով:

Հոդված 168. Երեխայի առք ու վաճառքը

Երեխայի առք ու վաճառքը՝
պատժվում է ազատազրկմամբ՝ երեքից յոթ տարի ժամկետով:

Հոդված 169. Որդեգրման գաղտնիքը հրապարակելը

Որդեգրման գաղտնիքը որդեգրողի կամքին հակառակ հրապարակելն այն անձի կողմից, ով որդեգրման փաստը պարտավոր էր պահպանել որպես ծառայողական կամ մասնագիտական գաղտնիք, կամ այդ գաղտնիքն այլ անձի կողմից շահադիտական կամ այլ ստոր դրդումներով հրապարակելը՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի առավելագույնը երկուհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

Հոդված 170. Երեխային դաստիարակելու պարտականությունը չկատարելը

1. Ծնողի կամ այն անձի կողմից, ում վրա դրված է երեխայի դաստիարակության պարտականություն, կամ մանկավարժի կամ ուսումնական, բուժական կամ դաստիարակչական հաստատության այլ աշխատողների կողմից երեխային դաստիարակելու պարտականությունը չկատարելը կամ ոչ պատշաճ կատարելը՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հիսնապատիկից հարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը չորս ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

2. Նույն արարքը, որը զուգորդվել է անչափահասի նկատմամբ դաժան վերաբերմունքով՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հարյուրապատիկից երկուհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

Հոդված 171. Երեխայի կյանքի անվտանգության ապահովման կամ առողջության պահպանման պարտականությունը չկատարելը կամ ոչ պատշաճ կատարելը

Երեխայի կյանքի անվտանգության ապահովման կամ առողջության պահպանման պարտականությունը ոչ պատշաճ կատարելն այն անձի կողմից, ում վրա այդ պարտականությունները դրված են ըստ ծառայության, կամ այն անձի կողմից, ով այդ
պարտականությունը կատարում է հատուկ հանձնարարությամբ կամ ստանձնել է կամավոր,
եթե դրա հետեւանքով երեխայի առողջությանն անզգուշությամբ պատճառվել է միջին ծանրության վնաս՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հարյուրապատիկից երեքհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

Հոդված 172. Խնամակալի կամ հոգաբարձուի իրավունքները չարաշահելը

Խնամակալությունը կամ հոգաբարձությունը շահադիտական կամ այլ անձնական դրդումներով օգտագործելը կամ խնամարկյալին դիտավորությամբ առանց հսկողության կամ անհրաժեշտ օգնության թողնելը, որն առաջացրել է խնամարկյալի իրավունքների եւ օրինական շահերի էական սահմանափակում՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հարյուրապատիկից երեքհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

Հոդված 173. Ծնողի կողմից երեխային պահելուց չարամտորեն խուսափելը

Ծնողի կողմից երեխային կամ տասնութ տարին լրացած անաշխատունակ զավակին դատարանի վճռով ապրուստի միջոցներ վճարելուց երեք ամսից ավելի չարամտորեն խուսափելը՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հարյուրապատիկից երկուհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով:

Հոդված 174. Զավակի կողմից անաշխատունակ ծնողին պահելուց չարամտորեն խուսափելը

Անաշխատունակ կամ նյութական օգնության կարիք ունեցող ծնողին դատարանի վճռով ապրուստի միջոցներ վճարելուց երեք ամսից ավելի չարամտորեն խուսափելը՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հարյուրապատիկից երկուհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով:
ԲԱԺԻՆ 8. ՍԵՓԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ, ՏՆՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅԱՆ ԴԵՄ ՈՒՂՂՎԱԾ ՀԱՆՑԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ
ԳԼՈՒԽ 21.
ՍԵՓԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ԴԵՄ ՈՒՂՂՎԱԾ ՀԱՆՑԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

Հոդված 175. Ավազակությունը

1. Ավազակությունը՝ ուրիշի գույքը հափշտակելու նպատակով հարձակումը, որը կատարվել է կյանքի կամ առողջության համար վտանգավոր բռնություն գործադրելով կամ դա

գործադրելու սպառնալիքով՝
պատժվում է ազատազրկմամբ՝ երեքից վեց տարի ժամկետով՝ գույքի բռնագրավմամբ կամ առանց դրա:

2. Ավազակությունը, որը կատարվել է՝

1) մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ,

2) խոշոր չափերով,

3) բնակարան, պահեստարան կամ շինություն ապօրինի մուտք գործելով,

4) զենքի կամ որպես զենք օգտագործվող այլ առարկաների գործադրմամբ,

5) կրկին անգամ՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ չորսից ութ տարի ժամկետով՝ գույքի բռնագրավմամբ կամ առանց դրա:

3. Ավազակությունը, որը կատարվել է՝

1) առանձնապես խոշոր չափերով գույք հափշտակելու նպատակով,

2) կազմակերպված խմբի կողմից,

3) առողջությանը ծանր վնաս պատճառելով,

4) սույն օրենսգրքի 175-182-րդ, 222-րդ, 234-րդ, 238-րդ, 269-րդ հոդվածներով նախատեսված հանցանքների համար երկու կամ ավելի դատվածություն ունեցող անձի կողմից՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ վեցից տասը տարի ժամկետով՝ գույքի բռնագրավմամբ կամ առանց դրա:

4. Սույն գլխում մանր չափ է համարվում հանցագործության պահին սահմանված նվազագույն աշխատավարձի հնգապատիկը չգերազանցող գումարը (արժեքը):

Սույն գլխում զգալի չափ է համարվում հանցագործության պահին սահմանված նվազագույն աշխատավարձի հնգապատիկից հինգհարյուրապատիկը չգերազանցող գումարը (արժեքը):
Սույն գլխում խոշոր չափ է համարվում հանցագործության պահին սահմանված նվազագույն աշխատավարձի հինգհարյուրապատիկից երեքհազարապատիկը չգերազանցող գումարը (արժեքը):
Սույն գլխում առանձնապես խոշոր չափ է համարվում հանցագործության պահին սահմանված նվազագույն աշխատավարձի երեքհազարապատիկը գերազանցող գումարը (արժեքը):
Սույն գլխով նախատեսված դեպքերում հափշտակությունը համարվում է կրկին անգամ կատարված, եթե դա կատարվել է նախկինում սույն օրենսգրքի 175-182-րդ, 234-րդ, 238-րդ,

269-րդ հոդվածներով նախատեսված հանցանք կատարած անձի կողմից:

Գողություն (177-րդ հոդվածի առաջին մաս) կամ խարդախություն (178-րդ հոդվածի առաջին մաս) կամ յուրացում կամ վատնում (179-րդ հոդվածի առաջին մաս) կատարած եւ տուժողի մերձավոր ազգական համարվող անձանց նկատմամբ քրեական հետապնդում է հարուցվում միայն տուժողի բողոքի հիման վրա:

Հոդված 176. Կողոպուտը

1. Կողոպուտը՝ ուրիշի գույքի բացահայտ հափշտակությունը՝

պատժվում է ուղղիչ աշխատանքներով՝ մեկից երկու տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

2. Կողոպուտը, որը՝

1) կատարվել է մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ,

2) կատարվել է խոշոր չափերով,

3) կատարվել է բնակարան, պահեստարան կամ շինություն ապօրինի մուտք գործելով,

4) զուգորդվել է կյանքի կամ առողջության համար ոչ վտանգավոր բռնություն գործադրելով կամ դա գործադրելու սպառնալիքով,

5) կատարվել է նախկինում սույն օրենսգրքի 175-182-րդ, 234-րդ, 238-րդ, 269-րդ հոդվածներով նախատեսված հանցանք կատարած անձի կողմից`

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ երեքից վեց տարի ժամկետով եւ տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի առավելագույնը հիսնապատիկի չափով:

3. Կողոպուտը, որը կատարվել է՝

1) առանձնապես խոշոր չափերով,

2) կազմակերպված խմբի կողմից,

3) կրկին անգամ,

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ չորսից ութ տարի ժամկետով՝ գույքի բռնագրավմամբ կամ առանց դրա:

Հոդված 177. Գողությունը

1. Գողությունը՝ ուրիշի գույքի գաղտնի հափշտակությունը, զգալի չափերով՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հարյուրապատիկից չորսհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ մեկից երկու տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ մեկից երկու ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

2. Գողությունը, որը կատարվել է՝

1) մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ,

2) խոշոր չափերով,

3) բնակարան, պահեստարան կամ շինություն ապօրինի մուտք գործելով,

4) կրկին անգամ,

5) նախկինում սույն օրենսգրքի 175-182-րդ, 234-րդ, 238-րդ, 269-րդ հոդվածներով նախատեսված հանցանք կատարած անձի կողմից`

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից վեցհարյուրապատիկի չափով, կամ ազատազրկմամբ՝ երկուսից վեց տարի ժամկետով եւ տուգանքով նվազագույն աշխատավարձի առավելագույնը հիսնապատիկի չափով կամ առանց դրա:

3. Գողությունը, որը կատարվել է՝

1) առանձնապես խոշոր չափերով,

2) կազմակերպված խմբի կողմից,

3) սույն օրենսգրքի 175-182-րդ, 222-րդ, 234-րդ, 238-րդ, 269-րդ հոդվածներով նախատեսված հանցանքների համար երկու կամ ավելի դատվածություն ունեցող անձի կողմից՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ չորսից ութ տարի ժամկետով՝ գույքի բռնագրավմամբ կամ առանց դրա:

4. Տուժողի հագուստից, պայուսակից կամ ձեռքի այլ պահոցից կատարված մանր չափերով գողությունը՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի առավելագույնը երկուհարյուրապատիկի չափով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով:

Հոդված 178. Խարդախությունը

1. Խարդախությունը՝ խաբեության կամ վստահությունը չարաշահելու եղանակով ուրիշի գույքի զգալի չափերով հափշտակությունը կամ ուրիշի գույքի նկատմամբ իրավունք ձեռք բերելը՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ մեկից երկու տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

2. Խարդախությունը, որը կատարվել է՝

1) մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ,

2) խոշոր չափերով,

3) կրկին անգամ,

4) նախկինում սույն օրենսգրքի 175-182-րդ, 234-րդ, 238-րդ, 269-րդ հոդվածներով նախատեսված հանցանք կատարած անձի կողմից`

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի չորսհարյուրապատիկից յոթհարյուրապատիկի չափով, կամ ազատազրկմամբ՝ երկուսից վեց տարի ժամկետով եւ տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի առավելագույնը հիսնապատիկի չափով կամ առանց դրա:

3. Խարդախությունը, որը կատարվել է՝

1) առանձնապես խոշոր չափերով,

2) կազմակերպված խմբի կողմից,

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ չորսից ութ տարի ժամկետով՝ գույքի բռնագրավմամբ կամ առանց դրա:

Հոդված 179. Յուրացնելը կամ վատնելը

1. Յուրացնելը կամ վատնելը՝ հանցավորին վստահված ուրիշի գույքի հափշտակությունը զգալի չափերով՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ վեց ամսից մեկ տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

2. Նույն գործողությունը, որը կատարվել է՝

1) պաշտոնեական դիրքն օգտագործելով,

2) մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ,

3) խոշոր չափերով,

4) կրկին անգամ,

5) նախկինում սույն օրենսգրքի 175-182-րդ, 234-րդ, 238-րդ, 269-րդ հոդվածներով նախատեսված հանցանք կատարած անձի կողմից`

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի չորսհարյուրապատիկից յոթհարյուրապատիկի չափով, կամ ազատազրկմամբ՝ երկուսից չորս տարի ժամկետով, կամ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված գործողությունը, որը կատարվել է՝

1) առանձնապես խոշոր չափերով,

2) կազմակերպված խմբի կողմից,

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ չորսից ութ տարի ժամկետով՝ գույքի բռնագրավմամբ կամ առանց դրա:

Հոդված 180. Առանձնակի արժեք ունեցող առարկաներ հափշտակելը

1. Պատմական, գեղարվեստական կամ մշակութային առանձնակի արժեք ունեցող առարկաներ կամ փաստաթղթեր հափշտակելը՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ երեքից հինգ տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որը՝

1) կատարվել է մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ,

2) անզգուշությամբ առաջացրել է սույն հոդվածի առաջին մասով նախատեսված առարկաների կամ փաստաթղթերի ոչնչացում կամ վնասում՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ հինգից ութ տարի ժամկետով՝ գույքի բռնագրավմամբ կամ առանց դրա:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքը, որը կատարվել է՝

1) ավազակությամբ կամ շորթմամբ,

2) կազմակերպված խմբի կողմից՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ յոթից տասներկու տարի ժամկետով՝ գույքի բռնագրավմամբ կամ առանց դրա:

Հոդված 181. Հափշտակությունը, որը կատարվել է համակարգչային տեխնիկայի օգտագործմամբ

1. Ուրիշի գույքի հափշտակությունը զգալի չափերով, որը կատարվել է համակարգչային տեխնիկայի օգտագործմամբ՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հարյուրապատիկից երեքհարյուրապատիկի չափով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով եւ տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի առավելագույնը հիսնապատիկի չափով կամ առանց դրա:

2. Նույն գործողությունը, որը կատարվել է՝

1) մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ,

2) խոշոր չափերով՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ազատազրկմամբ՝ երեքից վեց տարի ժամկետով եւ տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի առավելագույնը հիսնապատիկի չափով կամ առանց դրա:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված գործողությունը, որը կատարվել է՝

1) առանձնապես խոշոր չափերով,

2) կազմակերպված խմբի կողմից՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ չորսից ութ տարի ժամկետով՝ գույքի բռնագրավմամբ կամ առանց դրա:

Հոդված 182. Շորթումը

1. Շորթումը՝ անձի կամ նրա մերձավորի մասին արատավորող կամ անձի կամ նրա մերձավորի իրավունքներին ու օրինական շահերին էական վնաս պատճառող տեղեկություններ հրապարակելու, ինչպես նաեւ անձի կամ նրա մերձավորի նկատմամբ բռնություն գործադրելու սպառնալիքով կամ անձի, նրա մերձավորի գույքը կամ այլ անձանց տնօրինության կամ պահպանության տակ գտնվող գույքը ոչնչացնելու (վնասելու) սպառնալիքով ուրիշի գույքը կամ գույքի նկատմամբ իրավունքը հանձնելու կամ գույքային բնույթի այլ գործողություններ կատարելու պահանջը՝

պատժվում է ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը չորս տարի ժամկետով եւ տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի առավելագույնը հիսնապատիկի չափով կամ առանց դրա:

2. Շորթումը, որը կատարվել է՝

1) անձի կամ նրա մերձավորի նկատմամբ բռնություն գործադրելով,

2) մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ,

3) նախկինում սույն օրենսգրքի 175-182-րդ, 234-րդ, 238-րդ, 269-րդ հոդվածներով նախատեսված հանցանք կատարած անձի կողմից՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ երեքից յոթ տարի ժամկետով՝ գույքի բռնագրավմամբ կամ առանց դրա:

3. Շորթումը, որը կատարվել է՝

1) անզգուշությամբ մահ կամ այլ ծանր հետեւանքներ պատճառելով,

2) առանձնապես խոշոր չափերով գույք ստանալու նպատակով,

3) կազմակերպված խմբի կողմից,

4) առողջությանը ծանր վնաս պատճառելով,

5) սույն օրենսգրքի 175-182-րդ, 222-րդ, 234-րդ, 238-րդ, 269-րդ հոդվածներով նախատեսված հանցանքների համար երկու կամ ավելի դատվածություն ունեցող անձի կողմից՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ վեցից տասը տարի ժամկետով՝ գույքի բռնագրավմամբ կամ առանց դրա:

Հոդված 183. Ավտոմեքենային կամ տրանսպորտային այլ միջոցին ապօրինաբար տիրանալն առանց հափշտակելու նպատակի

1. Ավտոմեքենային կամ տրանսպորտային այլ միջոցին ապօրինաբար տիրանալը

(փախցնելը) առանց հափշտակելու նպատակի՝

պատժվում է ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ մեկից երեք ամիս ժամկետով:

2. Նույն գործողությունը, որը՝

1) խոշոր չափերի վնաս է պատճառել,

2) կատարվել է մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ,

3) կատարվել է կյանքի կամ առողջության համար ոչ վտանգավոր բռնություն գործադրելով կամ դա գործադրելու սպառնալիքով՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքը, որը՝

1) առանձնապես խոշոր չափերի վնաս է պատճառել,

2) կատարվել է կազմակերպված խմբի կողմից,

3) կատարվել է կյանքի կամ առողջության համար վտանգավոր բռնություն գործադրելով կամ

դա գործադրելու սպառնալիքով՝
պատժվում է ազատազրկմամբ՝ հինգից ութ տարի ժամկետով:

Հոդված 184. Գույքային վնաս պատճառելը խաբեության կամ վստահությունը չարաշահելու եղանակով

1. Խաբեության կամ վստահությունը չարաշահելու եղանակով սեփականատիրոջը կամ գույքի այլ տիրապետողին խոշոր չափերի վնաս պատճառելը, եթե բացակայում են հափշտակության հատկանիշները՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից չորսհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

2. Նույն գործողությունը, որը՝

1) առանձնապես խոշոր չափերի վնաս է պատճառել,

2) կատարվել է մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ,

3) կատարվել է պաշտոնեական դիրքն օգտագործելով՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով եւ տուգանքով՝
նվազագույն աշխատավարձի առավելագույնը հիսնապատիկի չափով կամ առանց դրա:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված գործողությունը, որը կատարվել է կազմակերպված խմբի կողմից՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ երկուսից հինգ տարի ժամկետով եւ տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի առավելագույնը հիսնապատիկի չափով կամ առանց դրա:

Հոդված 185. Գույքը դիտավորությամբ ոչնչացնելը կամ վնասելը

1. Ուրիշի գույքը դիտավորությամբ ոչնչացնելը կամ վնասելը, որը զգալի չափերի վնաս է պատճառել՝

2. Նույն գործողությունը, որը՝

1) կատարվել է հրկիզման, պայթյունի կամ հանրավտանգ այլ եղանակով,

2) խոշոր չափերի վնաս է պատճառել,

3) կատարվել է՝ կապված անձի կամ նրա մերձավորի կողմից իր ծառայողական կամ հասարակական պարտքը կատարելու հետ,

4) կատարվել է ազգային, ռասայական կամ կրոնական ատելության կամ կրոնական մոլեռանդության շարժառիթով՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը չորս տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված գործողությունը, որը՝

1) առանձնապես խոշոր չափերի վնաս է պատճառել,

2) անզգուշությամբ առաջացրել է մարդու մահ,

3) առաջացրել է պատմական, գիտական կամ մշակութային առանձնակի արժեք ունեցող առարկաների ոչնչացում կամ վնասում՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ երկուսից վեց տարի ժամկետով:

Հոդված 186. Գույքն անզգուշությամբ ոչնչացնելը կամ վնասելը

1. Ուրիշի գույքն անզգուշությամբ ոչնչացնելը կամ վնասելը, որը խոշոր չափի վնաս է պատճառել՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի առավելագույնը երկուհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով:

2. Նույն գործողությունը, որը կատարվել է կրակի կամ առավել մեծ վտանգի այլ աղբյուրի հետ անզգույշ վերաբերվելու հետեւանքով կամ առանձնապես խոշոր չափերի վնաս է պատճառել՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից չորսհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ մեկից երկու տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածում խոշոր չափ է համարվում հանցագործության պահին սահմանված նվազագույն աշխատավարձի հինգհարյուրապատիկը գերազանցող գումարը (արժեքը):

ԳԼՈՒԽ 22.
ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅԱՆ ԴԵՄ ՈՒՂՂՎԱԾ ՀԱՆՑԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

Հոդված 187. Օրինական ձեռնարկատիրական եւ այլ տնտեսական գործունեությանը խոչընդոտելը

1. Անհատ ձեռնարկատիրոջ, առեւտրային կամ ոչ առեւտրային կազմակերպության գրանցումը կամ վերագրանցումն ակնհայտ անհիմն մերժելը կամ դրա գրանցումից կամ վերագրանցումից չարամտորեն խուսափելը, որոշակի գործունեություն իրականացնելու համար հատուկ թույլտվությունը (լիցենզիան) տալն ակնհայտ անհիմն մերժելը կամ դա տալուց չարամտորեն խուսափելը, անհատ ձեռնարկատիրոջ կամ իրավաբանական անձի իրավունքներն ու շահերն ակնհայտ ապօրինի սահմանափակելը, ինչպես նաեւ այլ ակնհայտ ապօրինի միջամտությունը դրա գործունեությանը, որը կատարել է պաշտոնատար անձը՝ իր պաշտոնեական դիրքն օգտագործելով՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով եւ տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի առավելագույնը հիսնապատիկի չափով:

2. Պաշտոնատար անձի կողմից ապօրինի ստուգումներ նշանակելը կամ ապօրինի ստուգումներ անցկացնելը, որը խոշոր չափի վնաս է պատճառել՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի
գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով եւ տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի առավելագույնը հարյուրապատիկի չափով:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքը, որն առանձնապես խոշոր չափի վնաս է պատճառել՝

պատժվում է որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով եւ տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի առավելագույնը հարյուրապատիկի չափով, կամ կալանքով՝ երկուսից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով:

4. Սույն հոդվածում խոշոր չափ է համարվում հանցագործության պահին սահմանված նվազագույն աշխատավարձի երեքհազարապատիկը գերազանցող գումարը (արժեքը), իսկ առանձնապես խոշոր չափ է համարվում հանցագործության պահին սահմանված նվազագույն աշխատավարձի չորսհազարապատիկը գերազանցող գումարը (արժեքը):

Հոդված 188. Ապօրինի ձեռնարկատիրությունը

1. Առանց պետական գրանցման կամ առանց հատուկ թույլտվության (լիցենզիայի) լիցենզավորման ենթակա կամ օրենքով արգելված ձեռնարկատիրական գործունեություն իրականացնելը՝ զուգորդված՝ անձանց կամ կազմակերպություններին կամ պետությանը զգալի վնաս պատճառելով՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից չորսհարյուրապատիկի չափով, կամ կալանքով՝ երկուսից երեք ամիս ժամկետով:

2. Նույն արարքը՝ զուգորդված՝ անձանց կամ կազմակերպություններին կամ պետությանը խոշոր վնաս պատճառելով`

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով եւ տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի առավելագույնը հիսնապատիկի չափով կամ առանց դրա, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

3. Նույն արարքը, որը՝

1) զուգորդվել է անձանց կամ կազմակերպություններին կամ պետությանն առանձնապես խոշոր չափի վնաս պատճառելով,

2) կատարվել է կազմակերպված խմբի կողմից՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի ութհարյուրապատիկից հազարապատիկի չափով, կամ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով եւ տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի առավելագույնը հիսնապատիկի չափով կամ առանց դրա, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

4. Սույն հոդվածում զգալի չափի վնաս է համարվում հանցագործության պահին սահմանված նվազագույն աշխատավարձի հինգհարյուրապատիկից մինչեւ հազարապատիկի չափով գումարը, խոշոր չափի վնաս` հանցագործության պահին սահմանված նվազագույն աշխատավարձի հազարապատիկից մինչեւ երկուհազարապատիկի չափով գումարը, իսկ առանձնապես խոշոր չափ` հանցագործության պահին սահմանված նվազագույն աշխատավարձի երկուհազարապատիկը գերազանցող գումարը:

Հոդված 189. Կեղծ ձեռնարկատիրությունը

1. Կեղծ ձեռնարկատիրությունը՝ առանց ձեռնարկատիրական կամ բանկային

գործունեություն իրականացնելու մտադրության առեւտրային կազմակերպություն ստեղծելը, որի նպատակը վարկեր ստանալը, հարկերից խուսափելը, գերավճարներ առաջացնելը, նյութական այլ օգուտներ քաղելը կամ արգելված այնպիսի գործունեություն թաքցնելն է, որը խոշոր վնաս է պատճառել քաղաքացիներին, կազմակերպություններին կամ պետությանը՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը չորս տարի ժամկետով եւ տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի առավելագույնը հիսնապատիկի չափով կամ առանց դրա:

2. Առանց ապրանքների մատակարարման կամ առանց ծառայությունների մատուցման կեղծ փաստաթղթեր տրամադրելը, ծախսերի կամ եկամուտների վերաբերյալ կեղծ փաստաթղթեր կազմելը եւ ներկայացնելը, որը խոշոր վնաս է պատճառել`

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի չորսհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ազատազրկմամբ՝ մինչեւ երկու տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի երկրորդ մասով նախատեսված արարքը, որի հետեւանքով առանձնապես խոշոր վնաս է պատճառվել`

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հինգհարյուրապատիկից հազարապատիկի չափով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը չորս տարի ժամկետով:

4. Սույն հոդվածի առաջին մասում խոշոր վնաս է համարվում հանցագործության պահին սահմանված նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկը գերազանցող գումարը (արժեքը):

Սույն հոդվածի երկրորդ մասում խոշոր վնաս է համարվում հանցագործության պահին սահմանված նվազագույն աշխատավարձի հինգհարյուրապատիկը գերազանցող գումարը (արժեքը):
Սույն հոդվածի երրորդ մասում առանձնապես խոշոր վնաս է համարվում հանցագործության պահին սահմանված նվազագույն աշխատավարձի հազարապատիկը գերազանցող գումարը (արժեքը):

Հոդված 190. Ապօրինի ճանապարհով ստացված եկամուտներն օրինականացնելը

(լեգալացնելը)

1. Ակնհայտ հանցավոր ճանապարհով ձեռք բերված դրամական միջոցների կամ այլ գույքի

հետ ֆինանսական կամ այլ գործարքներ կատարելը, տվյալ նյութական արժեքները ձեռնարկատիրական կամ այլ տնտեսական գործունեություն իրականացնելու համար օգտագործելը, որը նպատակ է ունեցել թաքցնել կամ խեղաթյուրել նշված նյութական արժեքների կամ դրանց առնչվող իրավունքների բնույթը, ծագման աղբյուրները, գտնվելու վայրը, տեղաբաշխումը, շարժը կամ իրական պատկանելությունը՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը չորս տարի ժամկետով եւ տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի առավելագույնը հիսնապատիկի չափով կամ առանց դրա:

2. Նույն արարքը, որը կատարվել է՝

1) խոշոր չափերով,

2) մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ`

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ չորսից ութ տարի ժամկետով՝ գույքի բռնագրավմամբ կամ առանց դրա:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքը, որը կատարվել է՝

1) առանձնապես խոշոր չափերով,

2) կազմակերպված խմբի կողմից,

3) պաշտոնեական դիրքն օգտագործելով՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ վեցից տասներկու տարի ժամկետով՝ գույքի բռնագրավմամբ կամ առանց դրա:

4. Սույն հոդվածում խոշոր չափ է համարվում հանցագործության պահին սահմանված նվազագույն աշխատավարձի հազարապատիկը գերազանցող գումարը (արժեքը), իսկ առանձնապես խոշոր չափ՝ հանցագործության պահին սահմանված նվազագույն աշխատավարձի երեքհազարապատիկը գերազանցող գումարը (արժեքը):

Հոդված 191. Վարկը ոչ նպատակային օգտագործելը

1. Պետության կամ միջազգային կազմակերպության կամ միջազգային պայմանագրով նախատեսված ծրագրի կողմից տրամադրվող նպատակային վարկը ոչ նպատակային օգտագործելը, եթե այդ արարքը խոշոր վնաս է պատճառել անձանց, կազմակերպություններին կամ պետությանը՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ազատազրկմամբ՝ երկուսից հինգ տարի ժամկետով:

2. Սույն հոդվածում խոշոր չափ է համարվում հանցագործության պահին սահմանված նվազագույն աշխատավարձի հինգհարյուրապատիկը գերազանցող գումարը (արժեքը)՝ ֆիզիկական անձանց վնաս պատճառելու դեպքում, իսկ առանձնապես խոշոր չափ է համարվում հանցագործության պահին սահմանված նվազագույն աշխատավարձի երկուհազարապատիկը գերազանցող գումարը (արժեքը)՝ կազմակերպություններին կամ պետությանը վնաս պատճառելու դեպքում:

Հոդված 192. Անօրինական գործողությունները սնանկության ընթացքում

1. Գույքը կամ գույքային իրավունքները, գույքի, նրա չափի մասին տեղեկությունները, գույքի գտնվելու վայրի կամ այլ տեղեկություններ թաքցնելը, գույքն առանց օրինական հիմքի ուրիշի տիրապետմանը հանձնելը, գույքը ոչնչացնելը կամ ակնհայտ անշահավետ պայմաններով օտարելը, ինչպես նաեւ պարտապանի տնտեսական գործունեությունն արտացոլող հաշվապահական եւ այլ փաստաթղթեր թաքցնելը, ոչնչացնելը, կեղծելը, եթե այդ գործողությունները կատարվել են պարտապան իրավաբանական անձի ղեկավարի կամ նրա հիմնադիրների (մասնակիցների) կամ նրան՝ կատարման համար պարտադիր ցուցումներ տալու կամ նրա որոշումները կանխորոշելու հնարավորություն ունեցող այլ անձանց կամ պարտապան անհատ ձեռնարկատիրոջ կողմից սնանկության կամ սնանկության հնարավոր կանխատեսման ընթացքում, եւ եթե պարտապանին կամ պարտատերերին պատճառվել է խոշոր վնաս՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հիսնապատիկից երկուհարյուրապատիկի չափով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով։

2. Պարտապանի փաստացի անվճարունակության մասին իմացող պարտապան իրավաբանական անձի ղեկավարի կամ նրա հիմնադիրների (մասնակիցների) կամ նրան՝

կատարման համար պարտադիր ցուցումներ տալու կամ նրա որոշումները կանխորոշելու հնարավորություն ունեցող այլ անձանց կամ պարտապան անհատ ձեռնարկատիրոջ կողմից առանձին պարտատերերի գույքային պահանջներին բավարարում տալը՝ ակնհայտորեն ի վնաս այլ պարտատերերի, հավասարապես՝ պարտատիրոջ կողմից նման բավարարումն ընդունելը, եթե վերջինս տեղյակ էր սնանկ պարտապանի կողմից ի վնաս այլ պարտատերերի իրեն տրված նախապատվության մասին, եւ եթե պարտապանին կամ պարտատերերին պատճառվել է խոշոր վնաս՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով։

3. Սույն օրենսգրքի 192-րդ, 193-րդ եւ 194-րդ հոդվածներում խոշոր վնաս է համարվում հանցագործության պահին սահմանված նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկը գերազանցող գումարը (արժեքը):

Հոդված 193. Կանխամտածված սնանկությունը

Կանխամտածված սնանկությունը՝ պարտապանի հիմնադիրների (մասնակիցների) կամ նրան՝ կատարման համար պարտադիր ցուցումներ տալու կամ նրա որոշումները կանխորոշելու հնարավորություն ունեցող այլ անձանց, այդ թվում՝ պարտապանի ղեկավարի, հավասարապես՝ նաեւ անհատ ձեռնարկատիրոջ կողմից անվճարունակության հատկանիշների կանխամտածված ստեղծումը կամ դրանց չափի ավելացումը սեփական կամ
այլ անձանց շահերից ելնելով, եւ եթե պարտապանին կամ պարտատերերին պատճառվել է խոշոր վնաս՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով:

Հոդված 194. Կեղծ սնանկությունը

Կեղծ սնանկությունը՝ պարտապանի հիմնադիրների (մասնակիցների) կամ նրան՝ կատարման համար պարտադիր ցուցումներ տալու կամ նրա որոշումները կանխորոշելու հնարավորություն ունեցող այլ անձանց, այդ թվում՝ պարտապանի ղեկավարի, հավասարապես՝ նաեւ անհատ ձեռնարկատիրոջ կողմից սնանկության հատկանիշների բացակայության պայմաններում սեփական սնանկության ճանաչման մասին հայցադիմում ներկայացնելը՝ պարտատերերին մոլորեցնելու եւ նրանց պահանջների բավարարման հետաձգում, տարաժամկետում, նվազեցում, սառեցում կամ մորատորիում ստանալու, հավասարապես նաեւ պարտքերի չվճարման նպատակով, եւ եթե պարտապանին կամ պարտատերերին պատճառվել է խոշոր վնաս՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով։

Հոդված 195. Ապօրինի հակամրցակցային գործունեությունը

1. Ապօրինի մենաշնորհային գներն արհեստական բարձրացնելը կամ իջեցնելը կամ պահպանելը, ինչպես նաեւ մրցակցությունը սահմանափակելը նախնական համաձայնությամբ կամ համաձայնեցված գործողությունների միջոցով, որն ուղղված է շուկան տարածքային սկզբունքով բաժանելուն, այլ տնտեսավարող սուբյեկտների շուկա

մուտք գործելուն խոչընդոտելուն, տնտեսավարող այլ սուբյեկտներին շուկայից դուրս մղելուն,
խտրական գներ սահմանելուն կամ պահպանելուն՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ կալանքով՝ երկուսից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքները, որոնք կատարվել են՝

1) բռնություն գործադրելով կամ դա գործադրելու սպառնալիքով,

2) ուրիշի գույքը վնասելով կամ ոչնչացնելով կամ ուրիշի գույքը ոչնչացնելու կամ վնասելու սպառնալիքով,

3) պաշտոնեական դիրքն օգտագործելով,

4) կազմակերպված խմբի կողմից՝

պատժվում են տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի չորսհարյուրապատիկից վեցհարյուրապատիկի չափով, կամ ազատազրկմամբ՝ երեքից ութ տարի ժամկետով՝ գույքի բռնագրավմամբ կամ առանց դրա:

Հոդված 196. Հրապարակային սակարկությունների անցկացման կարգը չարամտորեն խախտելը

Հրապարակային սակարկությունների անցկացման կարգը չարամտորեն խախտելը, որը խոշոր վնաս է պատճառել գույքի սեփականատիրոջը, սակարկություններ կազմակերպողին, գնորդին կամ այլ տնտեսավարող սուբյեկտին՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ կալանքով՝ մեկից երկու ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով եւ տուգանքով՝ առավելագույնը հիսնապատիկի չափով կամ առանց դրա:

Հոդված 197. Ապրանքային նշանն ապօրինի օգտագործելը

Ապրանքային նշանը, սպասարկման նշանը, ֆիրմային անվանումն ապօրինի օգտագործելը,
եթե այդ արարքը խոշոր վնաս է պատճառել՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով:

Հոդված 198. Կեղծ գովազդը

1. Գովազդատուի, գովազդ արտադրողի կամ գովազդակրի կողմից գովազդ սպառողներին կանխամտածված մոլորեցնելը՝

2. Նույն արարքը, որը՝

1) կատարվել է լրատվության միջոցների օգտագործմամբ,

2) պատճառել է խոշոր վնաս՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ կալանքով՝ մեկից երկու ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

Հոդված 199. Առեւտրային կամ բանկային գաղտնիք կազմող տեղեկություն ապօրինի հավաքելը կամ հրապարակելը

1. Փաստաթղթեր հափշտակելու, առեւտրային կամ բանկային գաղտնիք իմացող անձանց, նրանց մերձավորին կաշառելու կամ սպառնալիքի, կապի միջոցներ որսալու, համակարգչային կամ ծրագրային համակարգ կամ ցանց ապօրինի թափանցելու, հատուկ տեխնիկական միջոցներ օգտագործելու ճանապարհով, ինչպես նաեւ այլ ապօրինի եղանակներով հրապարակելու կամ օգտագործելու նպատակով առեւտրային կամ բանկային գաղտնիք կազմող տեղեկություններ հավաքելը՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով եւ տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի առավելագույնը հիսնապատիկի չափով կամ առանց դրա:

2. Առեւտրային կամ բանկային գաղտնիքն առանց դրա տիրապետողի համաձայնության ապօրինի հրապարակելը կամ օգտագործելն այն անձի կողմից, ում այդ գաղտնիքը հայտնի է մասնագիտական կամ ծառայողական գործունեության հետ կապված, որը կատարվել է

շահադիտական կամ այլ անձնական դրդումներով եւ խոշոր վնաս է պատճառել առեւտրային կազմակերպությանը կամ անհատ ձեռնարկատիրոջը՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի չորսհարյուրապատիկից վեցհարյուրապատիկի չափով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով եւ տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի առավելագույնը հարյուրապատիկի չափով կամ առանց դրա՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

Հոդված 200. Առեւտրային կաշառքը

1. Առեւտրային կամ այլ կազմակերպության կառավարչական գործառույթ իրականացնող ծառայողին, միջնորդ դատավորին, աուդիտորին կամ փաստաբանին ապօրինաբար դրամ, արժեթղթեր, այլ գույք տալը կամ գույքային բնույթի ծառայություններ մատուցելը՝ այդ անձանց գրաված դիրքի հետ կապված՝ կաշառք տվողի օգտին գործողություններ (անգործություն) կատարելու համար՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից չորսհարյուրապատիկի չափով, կամ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որը կատարվել է մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ կամ կազմակերպված խմբի կողմից՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը չորս տարի ժամկետով:

3. Առեւտրային կամ այլ կազմակերպության կառավարչական գործառույթ իրականացնող ծառայողի, միջնորդ դատավորի, աուդիտորի կամ փաստաբանի կողմից դրամ, արժեթղթեր կամ այլ գույք ստանալը՝ իրենց գրաված դիրքի հետ կապված՝ կաշառք տվողի, բացառությամբ

իր հաճախորդի, օգտին գործողություններ (անգործություն) կատարելու համար՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից չորսհարյուրապատիկի չափով, կամ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

4. Սույն հոդվածի երրորդ մասով նախատեսված արարքը, որը կատարվել է շորթմամբ՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով:

5. Սույն գլխի հոդվածներում առեւտրային կամ այլ կազմակերպության ծառայող է համարվում այն անձը, ով մշտապես, ժամանակավորապես կամ հատուկ լիազորությամբ իրականացնում է կարգադրիչ կամ այլ կառավարչական գործառույթներ առեւտրային կազմակերպություններում՝ անկախ սեփականության ձեւից, ինչպես նաեւ պետական եւ տեղական ինքնակառավարման մարմիններ, պետական եւ տեղական ինքնակառավարման մարմինների հիմնարկներ չհամարվող ոչ առեւտրային կազմակերպություններում:

Սույն հոդվածում նախատեսված հանցագործությունների համար մեղավոր անձինք դատարանի կողմից ազատվում են պատժից, եթե նրանք կամովին հայտնել են կատարված հանցանքի մասին քրեական գործ հարուցելու իրավունք ունեցող մարմին, իսկ ապօրինի վարձատրություն ստացողները միաժամանակ վերադարձրել են ստացածը կամ հատուցել են դրա արժեքը:

Հոդված 201. Արհեստավարժ մարզամրցումների եւ հանդիսադիր առեւտրային մրցույթների մասնակիցներին ու կազմակերպություններին կաշառելը

1. Մարզիկներին, մրցավարներին, մարզիչներին, թիմերի ղեկավարներին կամ արհեստավարժ մարզամրցումների մյուս մասնակիցներին ու կազմակերպություններին, ինչպես նաեւ հանդիսադիր առեւտրային մրցույթների կազմակերպիչներին ու մրցանակաբաշխային հանձնաժողովի անդամներին կաշառելն այդ մրցույթների արդյունքների վրա ազդելու նպատակով՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ վեց ամսից մեկ տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով:

2. Նույն արարքները, որոնք կատարվել են մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ կամ կազմակերպված խմբի կողմից՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով:

3. Մարզիկների, մրցավարների, մարզիչների, թիմերի ղեկավարների կամ արհեստավարժ մարզամրցումների մյուս մասնակիցների կամ ղեկավարների կամ առեւտրային մրցույթների կազմակերպիչների ու մրցանակաբաշխային հանձնաժողովի անդամների կողմից ապօրինաբար նյութական արժեքներ ստանալը կամ գույքային բնույթի ծառայություններից

օգտվելը, որոնք նրանց ակնհայտ տրվել կամ տրամադրվել են մրցումների կամ մրցույթների արդյունքների վրա ազդելու նպատակով՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ երկուսից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը
երկու տարի ժամկետով:

Հոդված 202. Կեղծ փողեր կամ արժեթղթեր պատրաստելը, պահելը կամ իրացնելը

1. Կեղծ փողեր կամ արժեթղթեր՝ իրացնելու նպատակով պատրաստելը կամ պահելը կամ դրանք իրացնելը՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ երեքից յոթ տարի ժամկետով՝ գույքի բռնագրավմամբ կամ առանց դրա:

2. Նույն արարքը, որը կատարվել է՝

1) խոշոր չափերով,

2) մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ վեցից տասը տարի ժամկետով՝ գույքի բռնագրավմամբ կամ առանց դրա:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքը, որը կատարվել է՝

1) կազմակերպված խմբի կողմից,

2) առանձնապես խոշոր չափերով՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ ութից տասներկու տարի ժամկետով՝ գույքի բռնագրավմամբ կամ առանց դրա:

4. Սույն հոդվածում խոշոր չափ է համարվում հանցագործության պահին սահմանված նվազագույն աշխատավարձի հազարապատիկը գերազանցող գումարը (արժեքը), իսկ առանձնապես խոշոր չափ է համարվում հանցագործության պահին սահմանված նվազագույն աշխատավարձի երեքհազարապատիկը գերազանցող գումարը (արժեքը):

Հոդված 203. Կեղծ վճարային փաստաթղթեր պատրաստելը կամ իրացնելը

1. Վճարային փաստաթղթեր՝ արժեթղթեր կամ արժույթ կամ արժեթուղթ չհամարվող, սակայն գույքային իրավունքների մասին վկայող, դրանք սահմանող կամ տրամադրող այլ փաստաթղթեր իրացնելու նպատակով պատրաստելը կամ իրացնելը՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ երկուսից հինգ տարի ժամկետով եւ տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով:

2. Նույն արարքները, որոնք կատարվել են՝

1) խոշոր չափերով,

2) մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ երեքից վեց տարի ժամկետով՝ գույքի բռնագրավմամբ կամ առանց դրա:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքները, որոնք կատարվել են՝

1) առանձնապես խոշոր չափերով,

2) կազմակերպված խմբի կողմից՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ չորսից ինը տարի ժամկետով՝ գույքի բռնագրավմամբ կամ առանց դրա:

4. Սույն հոդվածում խոշոր չափ է համարվում հանցագործության պահին սահմանված նվազագույն աշխատավարձի երեքհազարապատիկը գերազանցող գումարը (արժեքը), իսկ առանձնապես խոշոր չափ է համարվում հանցագործության պահին սահմանված նվազագույն աշխատավարձի հինգհազարապատիկը գերազանցող գումարը (արժեքը):

Հոդված 204. Չարաշահումը արժեթղթեր թողարկելիս

1. Առանց սահմանված կարգով գրանցման արժեթղթեր թողարկելը եւ դրանք հրապարակային բաշխելը կամ արժեթղթերի գրանցման համար ակնհայտ կեղծ փաստաթղթեր օգտագործելը՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից չորսհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ մեկից երկու տարի ժամկետով:

2. Արժեթղթերի թողարկման հայտարարագրում ակնհայտ ոչ ստույգ տեղեկատվություն մտցնելը, ինչպես նաեւ ակնհայտ ոչ ստույգ տեղեկատվություն պարունակող թողարկման հայտարարագիրը կամ թողարկման ակնհայտ ոչ ստույգ արդյունքները հաստատելը, եթե այդ արարքները խոշոր վնաս են պատճառել՝

պատժվում են տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածում խոշոր չափ է համարվում հանցագործության պահին սահմանված նվազագույն աշխատավարձի հազարապատիկը գերազանցող գումարը (արժեքը):

Հոդված 205. Գանձվող հարկերը, տուրքերը կամ այլ պարտադիր վճարումները վճարելուց խուսափելը

1. Գանձվող հարկերը, տուրքերը կամ այլ պարտադիր վճարումները վճարելուց խուսափելը՝ հաշվապահական գրքերում կամ հարկման հիմք համարվող այլ փաստաթղթերում ակնհայտ խեղաթյուրված տվյալներ մտցնելու միջոցով, որը կատարվել է խոշոր չափերով՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հինգհարյուրապատիկից հազարապատիկի չափով` որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ երկուսից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

2. Սույն հոդվածում խոշոր չափ է համարվում հանցագործության պահին սահմանված նվազագույն աշխատավարձի հազարապատիկը գերազանցող գումարը (արժեքը):

Հոդված 206. Քաղաքացու կողմից հարկ վճարելուց խուսափելը

1. Քաղաքացու կողմից իր գույքի, եկամուտների մասին հայտարարագիր չարամտորեն չներկայացնելը, երբ հայտարարագիր տալը պարտադիր է, ինչպես նաեւ հայտարարագրի մեջ եկամուտների եւ ծախսերի վերաբերյալ ակնհայտ խեղաթյուրված տվյալներ մտցնելը, որը հանգեցրել է խոշոր չափերի հարկի չվճարման՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով:

2. Սույն հոդվածում խոշոր չափ է համարվում հանցագործության պահին սահմանված նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկը գերազանցող գումարը (արժեքը):

Հոդված 207. Կեղծ գինի, կեղծ օղի կամ ալկոհոլային կեղծ այլ խմիչք պատրաստելը եւ իրացնելը

1. Կեղծ գինի կամ կեղծ օղի կամ ալկոհոլային կեղծ այլ խմիչք իրացման նպատակով պատրաստելը կամ իրացնելը`

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հինգհարյուրապատիկից
հազարապատիկի չափով:

2. Նույն արարքը, որը կատարվել է խոշոր չափերով`

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի յոթհարյուրապատիկից հազարապատիկի չափով:

3. Սույն հոդվածում խոշոր չափ է համարվում հանցագործության պահին սահմանված նվազագույն աշխատավարձի երկուհազարապատիկը գերազանցող արժեքը կամ եկամուտը (շահույթը):

Հոդված 208. Ակցիզային դրոշմանիշներ կեղծելը կամ իրացնելը

1. Ակցիզային դրոշմանիշներ կեղծելը կամ կեղծ ակցիզային դրոշմանիշներ իրացնելը`

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ազատազրկմամբ՝ մեկից երեք տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որը կատարվել է խոշոր չափերով`

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հինգհարյուրապատիկից հազարապատիկի չափով, կամ ազատազրկմամբ՝ երկուսից հինգ տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածում խոշոր չափ է համարվում հինգ հարյուր հատից ավելի ակցիզային դրոշմանիշներ կեղծելը կամ իրացնելը:

Հոդված 209. Ակցիզային դրոշմանիշներ օտարելը կամ ապօրինի ձեռք բերված ակցիզային դրոշմանիշներով ապրանքներ դրոշմավորելը

1. Սահմանված կարգով ձեռք բերված կամ օգտագործված ակցիզային դրոշմանիշներն օտարելը, եթե դրանց քանակը հինգ հարյուրից մինչեւ հազար հատ է`

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի վեցհարյուրապատիկից ութհարյուրապատիկի չափով:

2. Նույն արարքը, եթե օտարված ակցիզային դրոշմանիշների քանակը հազար հատից ավելի է`

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի ութհարյուրապատիկից հազարապատիկի չափով:

3. Ապօրինի ձեռք բերված ակցիզային դրոշմանիշներով ապրանքներ դրոշմավորելը, եթե այդ ապրանքների ընդհանուր արժեքը վաճառողի մոտ նշված (չնշված լինելու դեպքում` օրենսդրությամբ սահմանված կարգով որոշված) գներով կազմում է երկու հարյուր հազարից հինգ հարյուր հազար դրամ`

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի վեցհարյուրապատիկից ութհարյուրապատիկի չափով:

4. Նույն արարքը, եթե ապօրինի ձեռք բերված ակցիզային դրոշմանիշներով դրոշմավորված

ապրանքների ընդհանուր արժեքը վաճառողի մոտ նշված (չնշված լինելու դեպքում` օրենսդրությամբ սահմանված կարգով որոշված) գներով կազմում է հինգ հարյուր հազար դրամ եւ ավելի`
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի ութհարյուրապատիկից հազարապատիկի չափով:

Հոդված 210. Ակցիզային դրոշմանիշներով դրոշմավորման ենթակա չդրոշմավորված կամ չվերադրոշմավորված ապրանքներ իրացնելը

1. Ակցիզային դրոշմանիշներով դրոշմավորման ենթակա չդրոշմավորված կամ չվերադրոշմավորված ապրանքներ իրացնելը, եթե այդ ապրանքների ընդհանուր արժեքը վաճառողի մոտ նշված (չնշված լինելու դեպքում` օրենսդրությամբ սահմանված կարգով որոշված) գներով կազմում է երկու հարյուր հազարից մինչեւ հինգ հարյուր հազար դրամ`

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի վեցհարյուրապատիկից ութհարյուրապատիկի չափով:

2. Նույն արարքը, եթե այդ ապրանքների ընդհանուր արժեքը վաճառողի մոտ նշված (չնշված լինելու դեպքում` օրենսդրությամբ սահմանված կարգով որոշված) գներով կազմում է հինգ հարյուր հազար դրամ եւ ավելի`

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի ութհարյուրապատիկից հազարապատիկի չափով:

Հոդված 211. Ակցիզային դրոշմանիշներով դրոշմավորման կանոնները խախտելը

1. Ակցիզային դրոշմանիշների մեկից ավելի անգամ օգտագործման հնարավորությունը չբացառող ձեւով կամ դրոշմավորման ենթակա ապրանքները ոչ այդ արտադրատեսակի դրոշմավորման համար տրամադրված ակցիզային դրոշմանիշներով դրոշմավորված, ինչպես նաեւ որոշակի տարողությամբ տարաների համար տրամադրված դրոշմանիշներով` օրենսդրությամբ չնախատեսված այլ տարողություն ունեցող տարաներով (տուփերով) դրոշմավորված ապրանքներն իրացնելը, եթե այդ ապրանքների ընդհանուր արժեքը վաճառողի մոտ նշված (չնշված լինելու դեպքում՝ օրենսդրությամբ սահմանված կարգով որոշված) գներով կազմում է երկու հարյուր հազարից մինչեւ հինգ հարյուր հազար դրամ՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հինգհարյուրապատիկից յոթհարյուրապատիկի չափով:

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի վեցհարյուրապատիկից ութհարյուրապատիկի չափով:

Հոդված 212. Սպառողներին խաբելը

1. Թերաչափելը, թերակշռելը, թերահաշվելը, ապրանքի (ծառայության) սպառողական հատկանիշների կամ որակի վերաբերյալ սպառողներին թյուրիմացության մեջ գցելը կամ այլ ձեւով խաբելը՝ ապրանքներ իրացնող կամ բնակչությանը ծառայություններ մատուցող կազմակերպություններում կամ որպես անհատ ձեռնարկատեր գրանցված անձանց կողմից առեւտրի (ծառայությունների) ոլորտում, որը կատարվել է զգալի չափով՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ մեկից երկու տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որը կատարվել է՝

1) խոշոր չափերով,

2) մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքը, որը կատարվել է կազմակերպված խմբի կողմից՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

4. Սույն հոդվածում զգալի չափ է համարվում հանցագործության պահին սահմանված նվազագույն աշխատավարձի հիսուն տոկոսից մինչեւ հիսնապատիկի չափը, իսկ խոշոր չափ է համարվում հանցագործության պահին սահմանված նվազագույն աշխատավարձի հիսնապատիկը գերազանցող գումարը:

Հոդված 213. Վաշխառությունը

1. Վաշխառությունը՝ պարտք տրված դրամի կամ տեսակային հատկանիշով որոշվող գույքի համար Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկի սահմանած բանկային տոկոսի հաշվարկային դրույքի կրկնապատիկը գերազանցող չափով տոկոսներ ստանալը,

ինչպես նաեւ անձի հետ նրա համար ծայրահեղ ոչ ձեռնտու պայմաններում այլ գործարք կատարելը, որից օգտվել է մյուս կողմը՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքը՝

1) որի հետեւանքով տուժողն ընկել է նյութական ծանր կացության մեջ,

2) որը կատարվել է որպես արհեստ,

3) որը կատարվել է տուժողի անչափահաս լինելը կամ մտավոր զարգացման թերություններն օգտագործելով՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի չորսհարյուրապատիկից վեցհարյուրապատիկի չափով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը չորս տարի ժամկետով:

Հոդված 214. Առեւտրային կամ այլ կազմակերպությունների ծառայողների կողմից լիազորությունները չարաշահելը

1. Առեւտրային կամ այլ կազմակերպությունների ծառայողների կողմից իրենց կարգադրիչ կամ այլ լիազորություններն այդ կազմակերպության շահերին հակառակ եւ իր կամ ուրիշ անձանց օգտին օգտագործելու կամ առավելություններ ձեռք բերելու կամ այլ անձանց վնաս պատճառելու նպատակով օգտագործելը, եթե անձանց, կազմակերպությունների կամ պետության իրավունքներին ու օրինական շահերին էական վնաս է պատճառվել՝

2. Նույն արարքը, որն առաջացրել է ծանր հետեւանքներ՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ կալանքով՝ երկուսից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը չորս տարի ժամկետով:

Հոդված 215. Մաքսանենգությունը

1. Մաքսանենգությունը՝ Հայաստանի Հանրապետության մաքսային սահմանով ապրանքների, մշակութային կամ այլ արժեքների տեղափոխումն առանց մաքսային

հսկողության կամ դրանից թաքցնելով, կամ մաքսային եւ այլ փաստաթղթերը խաբեությամբ օգտագործելու միջոցով, եթե դրանք կատարվել են խոշոր չափերով, բացառությամբ սույն հոդվածի երկրորդ մասով նախատեսված ապրանքների կամ արժեքների՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հինգհարյուրապատիկից հազարապատիկի չափով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով:

2. Թմրամիջոցների, հոգեներգործուն, խիստ ներգործող, թունավոր, թունավորող, ռադիոակտիվ կամ պայթուցիկ նյութերի, սպառազինության, պայթուցիկ սարքերի, ռազմամթերքի, հրազենի, բացի ողորկափող որսորդական հրազենից եւ դրա փամփուշտներից, միջուկային, քիմիական, կենսաբանական կամ զանգվածային ոչնչացման

այլ տեսակի զենքի կամ երկակի նշանակության նյութերի, սարքավորումների կամ տեխնոլոգիաների, որոնք կարող են օգտագործվել նաեւ զանգվածային ոչնչացման զենք կամ դրա փոխադրման հրթիռային համակարգեր ստեղծելիս կամ օգտագործելիս, ռազմավարական տեսակետից կարեւոր հումքային ապրանքների կամ մշակութային արժեքների, որոնց տեղափոխման համար սահմանված են հատուկ կանոններ, մաքսանենգությունը՝
պատժվում է ազատազրկմամբ՝ չորսից ութ տարի ժամկետով՝ գույքի բռնագրավմամբ կամ առանց դրա:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքը, որը կատարվել է՝

1) պաշտոնատար անձի կողմից պաշտոնեական դիրքն օգտագործելով,

2) մաքսային հսկողության որոշակի ձեւերից ազատված անձի կողմից կամ մաքսային հսկողության սահմանված ձեւերից ազատված առանձին ապրանքների կամ տրանսպորտային միջոցների՝ մաքսային սահմանի վրայով տեղափոխման համար լիազորված անձի կողմից,

3) մաքսային հսկողություն իրականացնող անձի նկատմամբ բռնություն գործադրելով՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ վեցից տասը տարի ժամկետով՝ գույքի բռնագրավմամբ կամ առանց դրա:

4. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ կամ երրորդ մասով նախատեսված արարքը, որը կատարվել է կազմակերպված խմբի կողմից՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ ութից տասներկու տարի ժամկետով՝ գույքի բռնագրավմամբ կամ առանց դրա:

5. Սույն հոդվածի առաջին մասով նախատեսված արարքը համարվում է խոշոր չափերով կատարված, եթե տեղափոխված ապրանքների կամ առարկաների արժեքը գերազանցում է

հանցագործության պահին սահմանված նվազագույն աշխատավարձի երկուհազարապատիկը:

Հոդված 216. Ակնհայտ հանցավոր ճանապարհով ձեռք բերված գույք ձեռք բերելը կամ իրացնելը

1. Ակնհայտ հանցավոր ճանապարհով ձեռք բերված գույք ձեռք բերելը կամ իրացնելը, եթե դա նախապես խոստացված չի եղել՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից չորսհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ մեկից երկու տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երեք ամիս ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որը կատարվել է՝

1) խոշոր չափերով,

2) մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ՝

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքը, որը կատարվել է՝

1) առանձնապես խոշոր չափերով,

2) կազմակերպված խմբի կողմից՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ երկուսից հինգ տարի ժամկետով:
ԲԱԺԻՆ 9. ՀԱՍԱՐԱԿԱԿԱՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ, ՀԱՄԱԿԱՐԳՉԱՅԻՆ ՏԵՂԵԿԱՏՎՈՒԹՅԱՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ, ՀԱՍԱՐԱԿԱԿԱՆ ԿԱՐԳԻ ԵՎ ԲԱՐՈՅԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ, ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ ԱՌՈՂՋՈՒԹՅԱՆ ԴԵՄ ՈՒՂՂՎԱԾ ՀԱՆՑԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ
ԳԼՈՒԽ 23.
ՀԱՍԱՐԱԿԱԿԱՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ԴԵՄ ՈՒՂՂՎԱԾ ՀԱՆՑԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

Հոդված 217. Ահաբեկչությունը

1. Ահաբեկչությունը՝ պայթյուն, հրկիզում կամ մարդկային զոհերի, զգալի գույքային վնաս պատճառելու կամ հանրորեն վտանգավոր այլ հետեւանքների առաջացման վտանգ ստեղծող

այլ գործողություններ կատարելը կամ կատարելու սպառնալիքը, եթե դրանք կատարվել են հասարակական անվտանգությունը խախտելու, բնակչությանն ահաբեկելու կամ պետական մարմնի կամ պաշտոնատար անձի որոշման ընդունման վրա ներգործելու կամ հանցավորի ապօրինի այլ պահանջը կատարելու նպատակով՝
պատժվում է ազատազրկմամբ՝ հինգից տասը տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որը կատարվել է՝

1) մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ,

2) հրազենի գործադրմամբ՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ ութից տասներկու տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքները, որոնք՝

1) կատարվել են կազմակերպված խմբի կողմից,

2) զուգորդվել են զանգվածային ոչնչացման զենք կամ ռադիոակտիվ նյութեր կիրառելու կամ զանգվածային մարդկային զոհեր առաջացնելու հատկություն ունեցող այլ գործողությունների սպառնալիքով,

3) անզգուշությամբ առաջացրել են մարդու մահ կամ այլ ծանր հետեւանքներ՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ տասից տասնհինգ տարի ժամկետով:

4. Ահաբեկչության նախապատրաստությանը մասնակցած անձն ազատվում է քրեական պատասխանատվությունից, եթե նա, իշխանության մարմիններին ժամանակին հայտնելով կամ այլ միջոցներով, նպաստել է ահաբեկչության խափանմանը, եւ եթե նրա գործողություններն այլ հանցակազմ չեն պարունակում:

Հոդված 218. Պատանդ վերցնելը

1. Անձին պատանդ վերցնելը կամ պատանդ պահելը, որը կատարվել է պատանդին ազատելու պայմանով պետությանը, կազմակերպությանը կամ քաղաքացուն որեւէ գործողություն կատարելուն կամ որեւէ գործողություն կատարելուց ձեռնպահ մնալուն հարկադրելու նպատակով՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ հինգից ութ տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որը կատարվել է՝

1) մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ,

2) կյանքի կամ առողջության համար վտանգավոր բռնություն գործադրելով,

3) զենք կամ որպես զենք օգտագործվող առարկաներ գործադրելով,

4) ակնհայտ անչափահասի նկատմամբ,

5) ակնհայտ հղի կնոջ նկատմամբ,

6) ակնհայտ անօգնական վիճակում գտնվող անձի նկատմամբ,

7) երկու կամ ավելի անձանց նկատմամբ՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ վեցից տասը տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքները, որոնք՝

1) կատարվել են կազմակերպված խմբի կողմից,

2) անզգուշությամբ առաջացրել են մարդու մահ կամ այլ ծանր հետեւանքներ՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ ութից տասնհինգ տարի ժամկետով:

4. Իր պահանջներից հրաժարված եւ պատանդին կամովին ազատ արձակած անձն ազատվում է քրեական պատասխանատվությունից, եթե նրա գործողություններն այլ հանցակազմ չեն պարունակում:

Հոդված 219. Շենքեր, շինություններ, տրանսպորտի, հաղորդակցության կամ կապի միջոցներ զավթելը

1. Շենքեր, շինություններ, տրանսպորտի, հաղորդակցության կամ կապի միջոցներ, այլ հաղորդակցության ուղիներ զավթելը կամ դրանք պահելը՝ զուգորդված՝ դրանք ոչնչացնելու կամ վնասելու սպառնալիքով, որը կատարվել է զավթածն ազատելու պայմանով

պետությանը, կազմակերպությանը կամ քաղաքացուն որեւէ գործողություն կատարելուն կամ որեւէ գործողություն կատարելուց ձեռնպահ մնալուն հարկադրելու նպատակով՝
պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որը կատարվել է՝

1) մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ,

2) կյանքի կամ առողջության համար վտանգավոր բռնություն գործադրելով,

3) զենք կամ որպես զենք օգտագործվող առարկաներ գործադրելով՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ չորսից տասը տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքները, որոնք՝

1) կատարվել են կազմակերպված խմբի կողմից,

2) անզգուշությամբ առաջացրել են մարդու մահ կամ այլ ծանր հետեւանքներ՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ վեցից տասներկու տարի ժամկետով:

4. Իր պահանջներից հրաժարված եւ զավթածը կամովին ազատած անձն ազատվում է քրեական պատասխանատվությունից, եթե նրա գործողություններն այլ հանցակազմ չեն պարունակում:

Հոդված 220. Ծովահենությունը

1. Ուրիշի գույքին տիրանալու նպատակով ծովային կամ գետային նավի վրա հարձակվելը,

որը կատարվել է բռնություն գործադրելով կամ դա գործադրելու սպառնալիքով՝
պատժվում է ազատազրկմամբ՝ հինգից տասը տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որը կատարվել է կազմակերպված խմբի կողմից կամ անզգուշությամբ առաջացրել է մարդու մահ կամ այլ ծանր հետեւանքներ՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ ութից տասնհինգ տարի ժամկետով՝ գույքի բռնագրավմամբ կամ առանց դրա:

Հոդված 221. Օդանավ, նավ կամ երկաթուղային շարժակազմ փախցնելը կամ զավթելը

1. Օդանավ, նավ կամ երկաթուղային շարժակազմ փախցնելը կամ փախցնելու նպատակով զավթելը՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ չորսից ութ տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որը կատարվել է՝

1) մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ,

2) կյանքի կամ առողջության համար վտանգավոր բռնություն գործադրելով կամ դա գործադրելու սպառնալիքով,

3) զենք կամ որպես զենք օգտագործվող առարկաներ գործադրելով՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ յոթից տասներկու տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքները, որոնք՝

1) կատարվել են կազմակերպված խմբի կողմից,

2) անզգուշությամբ առաջացրել են մարդու մահ կամ այլ ծանր հետեւանքներ՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ ութից տասնհինգ տարի ժամկետով:

Հոդված 222. Բանդիտիզմը

1. Անձանց կամ կազմակերպությունների վրա հարձակվելու նպատակով կազմակերպված զինված խումբ (բանդա) ստեղծելը, այդպիսի խումբ ղեկավարելը կամ բանդայի կողմից կատարվող հարձակումներին մասնակցելը՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ տասից տասնհինգ տարի ժամկետով՝ գույքի բռնագրավմամբ կամ առանց դրա:

2. Բանդայում մասնակցությունը՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ վեցից տասը տարի ժամկետով՝ գույքի բռնագրավմամբ կամ առանց դրա:

Հոդված 223. Հանցավոր համագործակցություն ստեղծելը կամ հանցավոր համագործակցությանը մասնակցելը

1. Հանցավոր համագործակցություն ստեղծելը կամ հանցավոր համագործակցություն ղեկավարելը՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ ութից տասներկու տարի ժամկետով՝ գույքի բռնագրավմամբ կամ առանց դրա:

2. Հանցավոր համագործակցությանը մասնակցելը՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ վեցից տասը տարի ժամկետով՝ գույքի բռնագրավմամբ կամ առանց դրա:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքները պաշտոնեական դիրքն օգտագործելով կատարելը՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ տասից տասնհինգ տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով՝ գույքի բռնագրավմամբ կամ առանց դրա:

4. Իր կողմից հանցավոր համագործակցություն ստեղծելու կամ ղեկավարելու կամ հանցավոր համագործակցությանը մասնակցելու մասին պետական մարմիններին կամովին հայտնած եւ

դրա գործունեության խափանմանը նպաստած անձն ազատվում է քրեական պատասխանատվությունից, եթե նրա գործողություններն այլ հանցակազմ չեն պարունակում:

Հոդված 224. Օրենքով չնախատեսված զինված միավորումներ ստեղծելը կամ դրանց մասնակցելը

1. Օրենքով չնախատեսված զինված միավորումներ ստեղծելը կամ ղեկավարելը, եթե բացակայում են սույն օրենսգրքի 222-րդ հոդվածի հատկանիշները՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ երկուսից յոթ տարի ժամկետով:

2. Օրենքով չնախատեսված զինված միավորմանը մասնակցելը՝

պատժվում է ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքները պաշտոնեական դիրքն օգտագործելով կատարելը՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ վեցից տասը տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

Հոդված 225. Զանգվածային անկարգությունները

1. Զանգվածային անկարգություններ կազմակերպելը, որոնք ուղեկցվել են բռնությամբ, ջարդերով, հրկիզումներով, գույք ոչնչացնելով կամ վնասելով, հրազեն, պայթուցիկ նյութեր կամ պայթուցիկ սարքեր գործադրելով կամ իշխանության ներկայացուցչին զինված դիմադրություն ցույց տալով՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ չորսից տասը տարի ժամկետով:

2. Սույն հոդվածի առաջին մասով նախատեսված արարքներն անմիջականորեն կատարելը՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ երեքից ութ տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքները, որոնք զուգորդվել են սպանությամբ՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ վեցից տասներկու տարի ժամկետով:

4. Զանգվածային անկարգությունների ժամանակ իշխանության ներկայացուցչի օրինական պահանջին ակտիվորեն չենթարկվելու կամ զանգվածային անկարգությունների կամ անձանց նկատմամբ բռնություն կիրառելու կոչերը՝

պատժվում են ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

Հոդված 226. Ազգային, ռասայական կամ կրոնական թշնամանք հարուցելը

1. Ազգային, ռասայական կամ կրոնական թշնամանք հարուցելուն, ռասայական գերազանցությանը կամ ազգային արժանապատվությունը նվաստացնելուն ուղղված գործողությունները՝

պատժվում են տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ երկուսից չորս տարի ժամկետով:

2. Սույն հոդվածի առաջին մասով նախատեսված արարքները, որոնք կատարվել են՝

1) հրապարակայնորեն կամ լրատվության միջոցներ օգտագործելով,

2) բռնություն գործադրելով կամ դա գործադրելու սպառնալիքով,

3) պաշտոնեական դիրքն օգտագործելով,

4) կազմակերպված խմբի կողմից՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ երեքից վեց տարի ժամկետով:

Հոդված 227. Ատոմային էներգետիկայի օբյեկտներում անվտանգության կանոնները խախտելը

1. Ատոմային էներգիայի օգտագործման օբյեկտների տեղաբաշխման, նախագծման, կառուցման, վերանորոգման, վերակառուցման, շահագործման կամ շահագործումից հանելու, վերագործարկման, միջուկային եւ ռադիոակտիվ նյութերի տեղափոխման, պահպանման կամ օգտագործման ընթացքում անվտանգության կանոնները խախտելը, որն անզգուշությամբ մարդու առողջությանը պատճառել է ծանր կամ միջին ծանրության վնաս՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

2. Սույն հոդվածի առաջին մասով նախատեսված արարքը, որն անզգուշությամբ առաջացրել է մարդու մահ, շրջակա միջավայրի ռադիոակտիվ վարակում կամ այլ ծանր հետեւանքներ՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ չորսից տասը տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

Հոդված 228. Իոնացնող ճառագայթման աղբյուրների շահագործման անվտանգության հետ կապված կանոնները խախտելը

1. Իոնացնող ճառագայթման աղբյուրների շահագործման կամ շահագործումից հանելու կամ տեղափոխման ընթացքում անվտանգության կանոնները խախտելը, որն անզգուշությամբ մարդու առողջությանը պատճառել է ծանր կամ միջին ծանրության վնաս՝

Հոդված 229. Էլեկտրոնային, պրոտոնային, ծանր իոնների արագացուցիչների շահագործման անվտանգության հետ կապված կանոնները խախտելը

1. Էլեկտրոնային, պրոտոնային, ծանր իոնների արագացուցիչների տեղաբաշխման, նախագծման, շինարարության, վերանորոգման, վերակառուցման, շահագործման կամ շահագործումից հանելու ընթացքում անվտանգության կանոնները խախտելը, որն անզգուշությամբ մարդու առողջությանը պատճառել է ծանր կամ միջին ծանրության վնաս՝

Հոդված 230. Լեռնահանքային, շինարարական կամ այլ աշխատանքների կատարման ընթացքում անվտանգության կանոնները խախտելը

1. Լեռնահանքային, շինարարական կամ այլ աշխատանքների կատարման ընթացքում անվտանգության կանոնները խախտելը, եթե մարդու առողջությանն անզգուշությամբ պատճառվել է ծանր կամ միջին ծանրության վնաս՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հարյուրապատիկից երկուհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

2. Նույն արարքը, որն անզգուշությամբ առաջացրել է մարդու մահ կամ այլ ծանր հետեւանքներ՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը տասը տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

Հոդված 231. Պայթյունավտանգ օբյեկտներում անվտանգության կանոնները խախտելը

1. Պայթյունավտանգ օբյեկտներում անվտանգության կանոնները խախտելը, եթե մարդու առողջությանն անզգուշությամբ պատճառվել է ծանր կամ միջին ծանրության վնաս՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հարյուրապատիկից երկուհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

2. Նույն արարքը, որն անզգուշությամբ առաջացրել է մարդու մահ կամ այլ ծանր հետեւանքներ՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ չորսից տասը տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ մեկից երկու տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

Հոդված 232. Հրդեհային անվտանգության կանոնները խախտելը

1. Հրդեհային անվտանգության կանոնները խախտելն այն անձի կողմից, ում վրա դրված է եղել դրանց պահպանման պարտականությունը, եթե մարդու առողջությանն անզգուշությամբ պատճառվել է ծանր կամ միջին ծանրության վնաս՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հարյուրապատիկից երկուհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

2. Նույն արարքը, որն անզգուշությամբ առաջացրել է մարդու մահ կամ այլ ծանր հետեւանքներ՝

Հոդված 233. Ռադիոակտիվ նյութերի ապօրինի շրջանառությունը

1. Ռադիոակտիվ նյութեր ապօրինի ձեռք բերելը, պահելը, օգտագործելը, փոխադրելը,

հանձնելը, իրացնելը, ոչնչացնելը կամ վնասելը՝
պատժվում է ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքները, որոնք մարդու առողջությանն անզգուշությամբ պատճառել են ծանր կամ միջին ծանրության վնաս՝

պատժվում են ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի առաջին մասով նախատեսված արարքները, որոնք անզգուշությամբ առաջացրել են մարդու մահ կամ այլ ծանր հետեւանքներ՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ չորսից տասը տարի ժամկետով:

Հոդված 234. Ռադիոակտիվ նյութեր հափշտակելը կամ շորթելը

1. Ռադիոակտիվ նյութեր հափշտակելը կամ շորթելը՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ երեքից հինգ տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքները, որոնք կատարվել են՝

1) մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ,

2) պաշտոնեական դիրքն օգտագործելով,

3) կյանքի կամ առողջության համար ոչ վտանգավոր բռնություն գործադրելով կամ դա գործադրելու սպառնալիքով՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ չորսից յոթ տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքները, որոնք կատարվել են՝

1) կազմակերպված խմբի կողմից,

2) կյանքի կամ առողջության համար վտանգավոր բռնություն գործադրելով կամ դա գործադրելու սպառնալիքով՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ հինգից տասներկու տարի ժամկետով՝ գույքի բռնագրավմամբ կամ առանց դրա:

Հոդված 235. Ապօրինի կերպով զենք, ռազմամթերք, պայթուցիկ նյութեր կամ պայթուցիկ սարքեր ձեռք բերելը, իրացնելը, պահելը, փոխադրելը կամ կրելը

1. Ապօրինի կերպով հրազեն, բացի ողորկափող հրազենից եւ դրա փամփուշտներից, ռազմամթերք, ակոսափող հրազենի փամփուշտներ, պայթուցիկ նյութեր կամ պայթուցիկ սարքեր ձեռք բերելը, իրացնելը, պահելը, փոխադրելը կամ կրելը՝

պատժվում է կալանքով՝ առավելագույնը երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով եւ տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի առավելագույնը հինգհարյուրապատիկի չափով կամ առանց դրա:

2. Սույն հոդվածի առաջին մասով նախատեսված արարքները, որոնք կատարվել են մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ երկուսից վեց տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի առաջին մասով նախատեսված արարքները, որոնք կատարվել են կազմակերպված խմբի կողմից՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ երեքից ութ տարի ժամկետով:

4. Ապօրինի կերպով գազային, սառը կամ նետողական զենք կրելը՝

պատժվում է ուղղիչ աշխատանքներով՝ մեկից երկու տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ մեկից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով եւ
տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի առավելագույնը երկուհարյուրապատիկի չափով կամ առանց դրա:

5. Սույն հոդվածում նշված առարկաները կամովին հանձնած անձն ազատվում է քրեական պատասխանատվությունից, եթե նրա գործողություններն այլ հանցակազմ չեն պարունակում:

Հոդված 236. Ապօրինի կերպով զենք պատրաստելը

1. Ապօրինի կերպով հրազեն, դրան համալրող դետալներ, ռազմամթերք, պայթուցիկ նյութեր կամ պայթուցիկ սարքեր պատրաստելը կամ նորոգելը՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքները, որոնք կատարվել են մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ երկուսից վեց տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի առաջին մասով նախատեսված արարքները, որոնք կատարվել են կազմակերպված խմբի կողմից՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ չորսից ութ տարի ժամկետով:

4. Սույն հոդվածում նշված առարկաները կամովին հանձնած անձն ազատվում է քրեական պատասխանատվությունից, եթե նրա գործողություններն այլ հանցակազմ չեն պարունակում:

Հոդված 237. Զենքի, ռազմամթերքի, պայթուցիկ նյութերի եւ պայթուցիկ սարքերի պահպանության պարտականությունը ոչ պատշաճ կատարելը կամ չկատարելը

1. Իր պարտականությունները ոչ պատշաճ կատարելը կամ չկատարելն այն անձի կողմից, ում հանձնարարված է եղել հրազենի, ռազմամթերքի, պայթուցիկ նյութերի կամ պայթուցիկ սարքերի պահպանությունը, եթե առաջացել են դրանց հափշտակում կամ ոչնչացում, կամ այլ ծանր հետեւանքներ՝

պատժվում է ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ մեկից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

2. Միջուկային, քիմիական, կենսաբանական կամ զանգվածային ոչնչացման այլ տեսակի զենք կամ զանգվածային ոչնչացման զենք ստեղծելիս օգտագործվող կամ դրանց օժանդակ

նյութերի կամ սարքավորումների պահպանության պարտականությունը ոչ պատշաճ
կատարելը, եթե դա անզգուշությամբ առաջացրել է ծանր հետեւանքներ՝
պատժվում է ազատազրկմամբ՝ երեքից յոթ տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքները կատարելը, եթե դրանք անզգուշությամբ առաջացրել են մարդու մահ՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ հինգից տասը տարի ժամկետով՝ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու կամ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

Հոդված 238. Զենք, ռազմամթերք, պայթուցիկ նյութեր կամ պայթուցիկ սարքեր հափշտակելը կամ շորթելը

1. Հրազեն, դրան համալրող դետալներ, ռազմամթերք, պայթուցիկ նյութեր կամ պայթուցիկ սարքեր հափշտակելը կամ շորթելը՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ երեքից հինգ տարի ժամկետով:

2. Միջուկային, քիմիական, կենսաբանական կամ զանգվածային ոչնչացման այլ տեսակի զենք կամ զանգվածային ոչնչացման զենք ստեղծելիս օգտագործվող նյութեր կամ դրանց օժանդակ նյութեր կամ սարքավորումներ հափշտակելը կամ շորթելը՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ չորսից յոթ տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքները, որոնք կատարվել են՝

1) մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ,

2) պաշտոնեական դիրքն օգտագործելով,

3) կյանքի կամ առողջության համար ոչ վտանգավոր բռնություն գործադրելով կամ դա գործադրելու սպառնալիքով,

4) խոշոր չափերով՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ վեցից տասը տարի ժամկետով՝ գույքի բռնագրավմամբ կամ առանց դրա:

4. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ կամ երրորդ մասով նախատեսված արարքները,

որոնք կատարվել են՝

1) կազմակերպված խմբի կողմից,

2) կյանքի կամ առողջության համար վտանգավոր բռնություն գործադրելով կամ դա գործադրելու սպառնալիքով,

3) առանձնապես խոշոր չափերով՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ ութից տասներկու տարի ժամկետով՝ գույքի բռնագրավմամբ կամ առանց դրա:

Հոդված 239. Հրազենը կամ ռազմամթերքն անփութորեն պահպանելը

Հրազենը կամ ռազմամթերքն անփութորեն պահպանելը, որը պայմաններ է ստեղծել այդ հրազենը կամ ռազմամթերքն ուրիշի կողմից օգտագործելու համար, ինչպես նաեւ զենքը կամ ռազմամթերքն այլ անձին հանձնելը, եթե դա առաջացրել է ծանր հետեւանքներ՝
պատժվում է ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

Հոդված 240. Դյուրավառ կամ այրիչ նյութերի պահպանման, հաշվառման, փոխադրման,

առաքման կամ օգտագործման կանոնները խախտելը

1. Դյուրավառ կամ այրիչ նյութերի պահպանման, հաշվառման, փոխադրման, առաքման կամ օգտագործման կանոնները խախտելը, ինչպես նաեւ նշված նյութերի ապօրինի փոխադրումը կամ առաքումը, եթե դրանք անզգուշությամբ առաջացրել են ծանր հետեւանքներ՝

պատժվում են ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

2. Սույն հոդվածի առաջին մասով նախատեսված արարքների կատարումը, եթե դրանք անզգուշությամբ առաջացրել են մարդու մահ՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ երեքից յոթ տարի ժամկետով՝ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու կամ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

Հոդված 241. Երկաթուղային, օդային կամ ջրային տրանսպորտի երթեւեկության անվտանգության եւ շահագործման կանոնները խախտելը

1. Երկաթուղային, օդային կամ ջրային տրանսպորտի երթեւեկության անվտանգության եւ շահագործման կանոնները խախտելն այն անձի կողմից, ով, ըստ կատարվող աշխատանքի կամ զբաղեցրած պաշտոնի, պարտավոր էր պահպանել այդ կանոնները, եթե այդ արարքը մարդու առողջությանն անզգուշությամբ պատճառել է ծանր կամ միջին ծանրության վնաս կամ առաջացրել է խոշոր վնաս՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի առավելագույնը երկուհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

2. Նույն արարքը, որն անզգուշությամբ առաջացրել է մարդու մահ՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի առաջին մասով նախատեսված արարքը, որն անզգուշությամբ առաջացրել է երկու կամ ավելի մարդու մահ՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ չորսից տասը տարի ժամկետով:

Հոդված 242. Ճանապարհային երթեւեկության եւ տրանսպորտային միջոցների շահագործման կանոնները խախտելը

1. Ավտոմեքենա կամ մեխանիկական այլ տրանսպորտային միջոց վարող անձի կողմից ճանապարհային երթեւեկության եւ տրանսպորտային միջոցների շահագործման կանոնները խախտելը, որը մարդու առողջությանն անզգուշությամբ պատճառել է ծանր կամ միջին ծանրության վնաս՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի առավելագույնը երկուհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ մեկից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

2. Նույն արարքը, որն անզգուշությամբ առաջացրել է մարդու մահ՝

3. Սույն հոդվածի առաջին մասով նախատեսված արարքը, որն անզգուշությամբ առաջացրել է երկու կամ ավելի մարդու մահ՝

4. Սույն հոդվածում մեխանիկական այլ տրանսպորտային միջոցներ են համարվում տրամվայները, տրոլեյբուսները, ինչպես նաեւ տրակտորները եւ ինքնագնաց այլ մեքենաները, մոտոցիկլները եւ մեխանիկական այլ փոխադրամիջոցները:

Հոդված 243. Տրանսպորտային միջոցը հարբած կամ տասնվեց տարին չլրացած անձին հանձնելը

Տրանսպորտային միջոցը հարբած կամ տասնվեց տարին չլրացած անձին հանձնելը, եթե դրա հետեւանքով առաջացել են սույն օրենսգրքի 241-րդ կամ 242-րդ հոդվածներով նախատեսված հետեւանքները՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից չորսհարյուրապատիկի չափով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը մեկ ամիս ժամկետով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով՝ տրանսպորտային միջոց վարելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

Հոդված 244. Ճանապարհատրանսպորտային պատահարի վայրը թողնելը

Ճանապարհատրանսպորտային պատահարի վայրը թողնելը տրանսպորտային միջոց վարող
եւ ճանապարհային երթեւեկության կամ տրանսպորտային միջոցների շահագործման կանոնները խախտած անձի կողմից՝ սույն օրենսգրքի 242-րդ հոդվածով նախատեսված
հետեւանքների առաջացման դեպքում՝
պատժվում է ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

Հոդված 245. Տրանսպորտային միջոցներն անորակ վերանորոգելը կամ դրանք տեխնիկական անսարքություններով շահագործման բաց թողնելը

1. Տրանսպորտային միջոցների տեխնիկական վիճակի համար պատասխանատու անձի կողմից տրանսպորտային միջոցները, հաղորդակցության ուղիները, ազդանշանման կամ կապի միջոցները կամ տրանսպորտային այլ սարքավորումներն անորակ վերանորոգելը կամ տեխնիկական անսարքությամբ տրանսպորտային միջոցը շահագործման բաց թողնելը, եթե

այդ արարքը մարդու առողջությանն անզգուշությամբ պատճառել է ծանր կամ միջին ծանրության վնաս կամ առաջացրել է խոշոր վնաս՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝
առավելագույնը երկու տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

2. Նույն արարքը, որն անզգուշությամբ առաջացրել է մարդու մահ՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի առաջին մասով նախատեսված արարքը, որն անզգուշությամբ առաջացրել է երկու կամ ավելի մարդու մահ՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ չորսից տասը տարի ժամկետով:

Հոդված 246. Տրանսպորտային միջոցները կամ հաղորդակցության ուղիները փչացնելը

1. Տրանսպորտային միջոցները, հաղորդակցության ուղիները, ազդանշանման կամ կապի միջոցները կամ տրանսպորտային այլ սարքավորումները ոչնչացնելը, վնասելը կամ այլ կերպ փչացնելը, տրանսպորտային հաղորդակցություններն արգելափակելը, եթե այդ արարքը մարդու առողջությանն անզգուշությամբ պատճառել է ծանր կամ միջին ծանրության վնաս կամ առաջացրել է խոշոր վնաս՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը չորս տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որն անզգուշությամբ առաջացրել է մարդու մահ՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ երեքից ութ տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի առաջին մասով նախատեսված արարքը, որն անզգուշությամբ առաջացրել է երկու կամ ավելի մարդու մահ՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ վեցից տասը տարի ժամկետով:

Հոդված 247. Տրանսպորտի անվտանգ աշխատանքն ապահովող կանոնները խախտելը

1. Ուղեւորի, հետիոտնի կամ երթեւեկության այլ մասնակցի կողմից (բացի սույն օրենսգրքի

241-րդ եւ 242-րդ հոդվածներով նշված անձանցից) տրանսպորտի երթեւեկության անվտանգության եւ շահագործման կանոնները խախտելը, եթե այդ արարքը մարդու առողջությանն անզգուշությամբ պատճառել է ծանր կամ միջին ծանրության վնաս կամ առաջացրել է խոշոր վնաս՝

2. Նույն արարքը, որն անզգուշությամբ առաջացրել է մարդու մահ՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի առաջին մասով նախատեսված արարքը, որն անզգուշությամբ առաջացրել է երկու կամ ավելի մարդու մահ՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ չորսից ութ տարի ժամկետով:

Հոդված 248. Մայրուղային խողովակաշարերի շինարարության, շահագործման կամ վերանորոգման ընթացքում անվտանգության կանոնները խախտելը

1. Մայրուղային խողովակաշարերի շինարարության, շահագործման կամ վերանորոգման ընթացքում անվտանգության կանոնները խախտելը, եթե այդ արարքը մարդու առողջությանն անզգուշությամբ պատճառել է ծանր կամ միջին ծանրության վնաս կամ առաջացրել է խոշոր վնաս՝

2. Նույն արարքը, որն անզգուշությամբ առաջացրել է մարդու մահ՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի առաջին մասով նախատեսված արարքը, որն անզգուշությամբ առաջացրել է երկու կամ ավելի մարդու մահ՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ չորսից տասը տարի ժամկետով:

Հոդված 249. Աղետի ենթարկվածներին նավապետի կողմից օգնություն ցույց չտալը

Ծովի կամ ջրային այլ ուղու վրա աղետի ենթարկվող կամ ենթարկված մարդկանց՝ նավապետի կողմից օգնություն ցույց չտալը, եթե այդ օգնությունը կարող էր ցույց տրվել առանց նավի, անձնակազմի կամ ուղեւորների լուրջ վտանգման՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով՝ որոշակի
պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝
առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

Հոդված 250. Միջազգային թռիչքների կանոնները խախտելը

Սահմանված կարգով թույլատրված երթուղիները, վայրէջքի վայրերը, օդային դարպասները,
թռիչքի բարձրությունը չպահպանելը կամ միջազգային թռիչքների այլ կանոնները խախտելը՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ մեկից երեք ամիս ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:
ԳԼՈՒԽ 24.
ՀԱՄԱԿԱՐԳՉԱՅԻՆ ՏԵՂԵԿԱՏՎՈՒԹՅԱՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ԴԵՄ ՈՒՂՂՎԱԾ ՀԱՆՑԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

Հոդված 251. Համակարգչային տեղեկատվության համակարգ առանց թույլտվության մուտք գործելը (ներթափանցելը)

1. Համակարգչում, համակարգչային համակարգում, ցանցում կամ մեքենայական կրիչների վրա պահվող եւ օրենքով պահպանվող տեղեկատվության համակարգի որեւէ մաս կամ ամբողջությամբ համակարգ առանց թույլտվության մուտք գործելը (ներթափանցելը), որը կատարվել է պաշտպանիչ համակարգի խախտմամբ եւ անզգուշությամբ առաջացրել է տեղեկատվության փոփոխություն, պատճենահանում, ոչնչացում կամ ուղեփակում (մեկուսացում) կամ համակարգչի, համակարգչային համակարգի կամ ցանցի կամ համակարգչային սարքավորումների շարքից դուրս բերում կամ այլ զգալի վնաս՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից չորսհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ վեց ամսից մեկ տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որը՝

1) կատարվել է պաշտոնեական դիրքն օգտագործելով,

2) կատարվել է մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ,

3) անզգուշությամբ առաջացրել է ծանր հետեւանքներ՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ մեկից երկու տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ մեկից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով:

Հոդված 252. Համակարգչային տեղեկատվությունը փոփոխելը

1. Համակարգչում, համակարգչային համակարգում, ցանցում կամ մեքենայական կրիչների վրա պահվող տեղեկատվությունը փոփոխելը կամ դրանցում սուտ տեղեկատվություն մտցնելը՝ ուրիշի գույքը հափշտակելու հատկանիշների բացակայության դեպքում, կամ խաբեության կամ վստահությունը չարաշահելու ճանապարհով գույքային վնաս պատճառելը,

որն առաջացրել է զգալի վնաս՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որը՝

1) զուգորդվել է համակարգչային համակարգ կամ ցանց առանց թույլտվության մուտք գործելով (ներթափանցելով),

2) կատարվել է պաշտոնեական դիրքն օգտագործելով,

3) կատարվել է մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ,

4) անզգուշությամբ առաջացրել է ծանր հետեւանքներ՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ մեկից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

Հոդված 253. Համակարգչային սաբոտաժը

1. Համակարգչային տեղեկատվությունը կամ ծրագրերը ոչնչացնելը, ուղեփակելը (մեկուսացնելը) կամ ոչ պիտանի վիճակի բերելը, համակարգչային սարքավորումները շարքից դուրս բերելը կամ համակարգիչը, համակարգչային համակարգը, ցանցը կամ մեքենայական կրիչները վնասելը (նենգադուլը)՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի
ժամկետով, կամ կալանքով՝ մեկից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝
առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որը՝

1) զուգորդվել է առանց թույլտվության համակարգչային համակարգ կամ ցանց մուտք գործելով (ներթափանցելով),

2) անզգուշությամբ առաջացրել է ծանր հետեւանքներ՝

պատժվում է ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը չորս տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքները, որոնք դիտավորությամբ առաջացրել են ծանր հետեւանքներ՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ երեքից վեց տարի ժամկետով:

Հոդված 254. Համակարգչային տեղեկատվությանն ապօրինի տիրանալը

1. Համակարգչում, համակարգչային համակարգում, ցանցում կամ մեքենայական կրիչների վրա պահվող տեղեկատվությունն առանց թույլտվության պատճենահանելը կամ այլ կերպ դրան ապօրինի տիրանալը կամ համակարգչային կապի միջոցների օգտագործմամբ հաղորդվող տեղեկատվությունը որսալը՝

2. Սույն հոդվածի առաջին մասում նշված տեղեկատվությունը հանձնելուն հարկադրելը՝ անձի կամ նրա մերձավորի մասին նշավակող տեղեկություններ հրապարակելու, ինչպես նաեւ այնպիսի տեղեկություններ հրապարակելու սպառնալիքով, որոնք տուժողը ցանկանում է գաղտնի պահել կամ անձի կամ նրա մերձավորի նկատմամբ բռնություն գործադրելու սպառնալիքով կամ անձի, նրա մերձավորի կամ այն անձանց գույքը ոչնչացնելու կամ վնասելու սպառնալիքով, որոնց տնօրինության կամ պաշտպանության տակ են գտնվում այդ տեղեկությունները՝

պատժվում է ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ մեկից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ երկուսից հինգ տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքները, որոնք՝

1) զուգորդվել են անձի կամ նրա մերձավորի նկատմամբ բռնություն գործադրելով,

2) կատարվել են մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ,

3) տուժողին պատճառել են զգալի վնաս,

4) կատարվել են առանձնակի արժեք ունեցող տեղեկատվություն ստանալու նպատակով՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ չորսից տասը տարի ժամկետով:

4. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ կամ երրորդ մասով նախատեսված արարքները,

որոնք՝

1) կատարվել են կազմակերպված խմբի կողմից,

2) զուգորդվել են առողջությանն անզգուշությամբ վնաս պատճառելով կամ առաջացրել են այլ ծանր հետեւանքներ՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ վեցից տասներկու տարի ժամկետով:

Հոդված 255. Համակարգչային տեղեկատվություն ապօրինի մուտք գործելու

(ներթափանցելու) համար հատուկ միջոցներ պատրաստելը կամ իրացնելը

Պաշտպանված տեղեկատվություն ապօրինի մուտք գործելու (ներթափանցելու) համար հատուկ ծրագրային կամ գործիքային միջոցներ պատրաստելը՝ դրանք իրացնելու նպատակով կամ դրանք իրացնելը՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

Հոդված 256. Վնասաբեր ծրագրեր մշակելը, օգտագործելը եւ տարածելը

1. Համակարգչում, համակարգչային համակարգում, ցանցում կամ մեքենայական կրիչների վրա պահվող տեղեկատվությունն առանց թույլտվության ոչնչացնելու, ուղեփակելու (մեկուսացնելու), վերափոխելու կամ պատճենահանելու նպատակով համակարգչային ծրագրեր մշակելը կամ գոյություն ունեցող ծրագրերում փոփոխություններ մտցնելը կամ հատուկ հարուցիչներով ծրագրեր մշակելը, դրանք օգտագործելը կամ այդպիսի ծրագրերով կրիչներ տարածելը՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ մեկից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝
առավելագույնը երկու տարի ժամկետով եւ տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հարյուրապատիկից երեքհարյուրապատիկի չափով:

2. Նույն արարքները, որոնք՝

1) կատարվել են շահադիտական դրդումներով,

2) կատարվել են մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ,

3) անզգուշությամբ առաջացրել են ծանր հետեւանքներ՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ երկուսից հինգ տարի ժամկետով:

Հոդված 257. Համակարգչային համակարգը կամ ցանցը շահագործելու կանոնները խախտելը

1. Համակարգիչը, համակարգչային համակարգը կամ ցանցը շահագործելու կանոնները խախտելն այն անձի կողմից, ով այդ համակարգիչ, համակարգչային համակարգ կամ ցանց մուտք գործելու (ներթափանցելու) թույլտվություն ունի, եթե այդ արարքն անզգուշությամբ առաջացրել է օրենքով պահպանվող համակարգչային տեղեկատվության ոչնչացում, ուղեփակում (մեկուսացում), փոփոխում, համակարգչային սարքավորումների աշխատանքների խաթարում կամ առաջացրել է այլ զգալի վնաս՝

պատժվում է որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որը կատարվել է առանձնակի արժեք ունեցող տեղեկատվություն պարունակող համակարգչային համակարգի կամ ցանցի շահագործման ընթացքում՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքները, որոնք անզգուշությամբ առաջացրել են ծանր հետեւանքներ՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ երկուսից հինգ տարի ժամկետով:
ԳԼՈՒԽ 25.
ՀԱՍԱՐԱԿԱԿԱՆ ԿԱՐԳԻ ԵՎ ԲԱՐՈՅԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ԴԵՄ ՈՒՂՂՎԱԾ ՀԱՆՑԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

Հոդված 258. Խուլիգանությունը

1. Խուլիգանությունը՝ դիտավորությամբ հասարակական կարգը կոպիտ կերպով խախտելը,

որն արտահայտվել է հասարակության նկատմամբ բացահայտ անհարգալից վերաբերմունքով եւ զուգորդվել է անձի նկատմամբ բռնություն գործադրելով կամ դա գործադրելու սպառնալիքով, ինչպես նաեւ ուրիշի գույքը ոչնչացնելով կամ վնասելով՝
պատժվում է ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը վեց ամիս ժամկետով, կամ
կալանքով՝ մեկից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

2. Հասարակական կարգը կոպիտ կերպով խախտելը, որը զուգորդվել է բացառիկ ցինիզմով՝

պատժվում է ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքը, որը՝

1) կատարվել է մի խումբ անձանց կամ կազմակերպված խմբի կողմից,

2) զուգորդվել է իշխանության ներկայացուցչին կամ հասարակական կարգի պահպանության պարտականություն իրականացնող կամ հասարակական կարգի խախտումը խափանող անձին դիմադրություն ցույց տալով,

3) կատարվել է նախկինում խուլիգանություն կատարած անձի կողմից,

4) զուգորդվել է անձի առողջությանը միջին ծանրության վնաս պատճառելով՝

պատժվում է ուղղիչ աշխատանքներով՝ մեկից երկու տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով:

4. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ կամ երրորդ մասով նախատեսված արարքը, որը կատարվել է զենքի կամ որպես զենք օգտագործվող առարկաների գործադրմամբ՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ չորսից յոթ տարի ժամկետով: Հոդված 259. Ահաբեկչության մասին սուտ հաղորդում տալը Նախապատրաստվող ահաբեկչության մասին սուտ հաղորդում տալը՝

Հոդված 260. Վանդալիզմը

Շենքերը կամ այլ կառույցներն անպարկեշտ գրագրություններով կամ պատկերներով պղծելը, հասարակական տրանսպորտում կամ այլ հասարակական վայրերում գույքը վնասելը, եթե բացակայում են առավել ծանր հանցագործության հատկանիշները՝
պատժվում են տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հիսնապատիկից հարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ վեց ամսից մեկ տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով:

Հոդված 261. Պոռնկությամբ զբաղվելուն ներգրավելը

1. Պոռնկությամբ զբաղվելուն ներգրավելը՝ բռնություն գործադրելով կամ դա գործադրելու սպառնալիքով, անձի կախյալ վիճակն օգտագործելու, գույքը ոչնչացնելու կամ վնասելու կամ

դա հափշտակելու սպառնալիքի կամ անձին կամ նրա մերձավորին անվանարկող
տեղեկություններ տարածելու սպառնալիքի կամ խաբեության ճանապարհով՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից չորսհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ մեկից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որը կատարվել է՝

1) անչափահասի նկատմամբ,

2) կազմակերպված խմբի կողմից՝

Հոդված 262. Պոռնկությամբ զբաղվելու համար որջեր կազմակերպելը, պահելը կամ կավատությունը

Պոռնկությամբ զբաղվելու համար որջեր կազմակերպելը, պահելը կամ կավատությունը՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ մեկից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով:

Հոդված 263. Պոռնկագրական նյութեր կամ առարկաներ ապօրինի տարածելը

1. Պոռնկագրական նյութեր կամ առարկաներ, այդ թվում՝ տպագիր հրատարակություններ, կինոյի եւ տեսաֆիլմերի նյութեր, պատկերներ կամ պոռնկագրական բնույթի այլ առարկաներ ապօրինի տարածելը, գովազդելը, իրացնելը, ինչպես նաեւ այդ նպատակով պատրաստելը՝

պատժվում են տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից չորսհարյուրապատիկի չափով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

2. Պոռնկագրական բնույթի համակարգչային ծրագրերի, կինոյի կամ տեսաֆիլմերի նյութերի, պատկերների կամ պոռնկագրական բնույթի այլ առարկաների ստեղծմանն անչափահասներին մասնակցելուն հարկադրելը, ինչպես նաեւ համակարգչային համակարգի միջոցով մանկական պոռնոգրաֆիայի ներկայացնելը՝

պատժվում են տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի չորսհարյուրապատիկից ութհարյուրապատիկի չափով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

3. Նույն արարքը, որը կատարվել է կազմակերպված խմբի կողմից՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ երկուսից չորս տարի ժամկետով:

Հոդված 264. Պատմության եւ մշակույթի հուշարձաններ ոչնչացնելը կամ վնասելը

1. Պետության պահպանության տակ գտնվող պատմության, մշակույթի հուշարձանները, ինչպես նաեւ պատմական կամ մշակութային առանձնակի արժեք ունեցող առարկաները կամ փաստաթղթերը ոչնչացնելը կամ վնասելը՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից չորսհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝
առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքները, որոնք կատարվել են առանձնակի արժեք ունեցող օբյեկտների կամ հուշարձանների նկատմամբ՝

պատժվում են տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ մեկից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի առաջին մասում նշված արարքները, որոնք կատարվել են անզգուշությամբ

եւ պատճառել են խոշոր վնաս՝
պատժվում են տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հարյուրապատիկից երկուհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը վեց ամիս ժամկետով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով:

4. Սույն հոդվածի երրորդ մասում նշված արարքները, որոնք կատարվել են առանձնակի արժեք ունեցող օբյեկտների կամ հուշարձանների նկատմամբ կամ պատճառել են առանձնապես խոշոր վնաս՝

պատժվում են տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից չորսհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

Հոդված 265. Դիակը կամ թաղման վայրերն անարգանքի ենթարկելը

1. Դիակն անարգանքի ենթարկելը կամ թաղման վայրերը, մահացածներին թաղելու կամ նրանց հիշատակի հետ կապված ծիսակատարությունների համար նախատեսված գերեզմանների վրա եղած շինությունները կամ առարկաները ոչնչացնելը, վնասելը կամ պղծելը՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով:

2. Նույն արարքները, որոնք կատարվել են՝

1) մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ կամ կազմակերպված խմբի կողմից,

2) ազգային, ռասայական կամ կրոնական ատելության կամ թշնամանքի շարժառիթով,

3) գերեզմաններում գտնվող կամ դրանց վրա եղած առարկաները հափշտակելով՝

պատժվում են ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ մեկից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:
ԳԼՈՒԽ 26.
ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ ԱՌՈՂՋՈՒԹՅԱՆ ԴԵՄ ՈՒՂՂՎԱԾ ՀԱՆՑԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

Հոդված 266. Թմրամիջոցների կամ հոգեներգործուն նյութերի ապօրինի շրջանառությունը դրանք իրացնելու նպատակով

1. Իրացնելու նպատակով թմրամիջոցներ կամ հոգեներգործուն նյութեր ապօրինի

պատրաստելը, վերամշակելը, ձեռք բերելը, պահելը, փոխադրելը կամ առաքելը կամ դրանք ապօրինի իրացնելը՝
պատժվում է ազատազրկմամբ՝ երեքից յոթ տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքները, որոնք կատարվել են՝

1) մի խումբ անձանց կողմից,

2) խոշոր չափերով,

3) ազատազրկման կամ կալանքի ձեւով պատիժը կրելու վայրերում կամ կալանավորվածներին պահելու վայրերում,

4) ուսումնադաստիարակչական հաստատություններում՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ հինգից տասը տարի ժամկետով՝ գույքի բռնագրավմամբ կամ առանց դրա:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքները, որոնք կատարվել են՝

1) կազմակերպված խմբի կողմից,

2) առանձնապես խոշոր չափերով՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ յոթից տասնհինգ տարի ժամկետով՝ գույքի բռնագրավմամբ կամ առանց դրա:

4. Սույն գլխում թմրամիջոցների կամ հոգեներգործուն նյութերի խոշոր եւ առանձնապես խոշոր չափերը սահմանում է Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության ոլորտի պետական կառավարման իրավասու մարմինը:

5. Թմրամիջոցների կամ հոգեներգործուն նյութերի ապօրինի շրջանառությունը մանր չափերով չի հանգեցնում քրեական պատասխանատվության:

6. Թմրամիջոցներ կամ հոգեներգործուն նյութեր կամովին հանձնող անձն ազատվում է թմրամիջոցներ կամ հոգեներգործուն նյութեր պատրաստելու, վերամշակելու, ձեռք բերելու, պահելու, փոխադրելու կամ առաքելու կամ դրանք ապօրինի իրացնելու համար նախատեսված քրեական պատասխանատվությունից:

Հոդված 267. Թմրամիջոցներ կամ հոգեներգործուն նյութեր արտադրելու, ձեռք բերելու,

պահելու, հաշվառելու, բաց թողնելու, փոխադրելու կամ առաքելու կանոնները խախտելը

1. Թմրամիջոցներ կամ հոգեներգործուն նյութեր արտադրելու, ձեռք բերելու, պահելու, հաշվառելու, բաց թողնելու, փոխադրելու կամ առաքելու կանոնները խախտելն այն անձի կողմից, ում վրա դրված է եղել այդ կանոնների պահպանության պարտականությունը, եթե դրա հետեւանքով տեղի է ունեցել նշված նյութերի հափշտակություն կամ ապօրինի շրջանառություն՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

2. Սույն հոդվածի առաջին մասով նախատեսված արարքը, որը կատարվել է խոշոր չափերով`

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հինգհարյուրապատիկից ութհարյուրապատիկի չափով, կամ ազատազրկմամբ՝ երկուսից չորս տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի առաջին մասով նախատեսված արարքը, որը կատարվել է առանձնապես խոշոր չափերով`

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ երեքից հինգ տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

Հոդված 268. Թմրամիջոցների կամ հոգեներգործուն նյութերի ապօրինի շրջանառությունն առանց դրանք իրացնելու նպատակի

1. Առանց իրացնելու նպատակի թմրամիջոցներ կամ հոգեներգործուն նյութեր ապօրինի պատրաստելը, վերամշակելը, ձեռք բերելը, պահելը, փոխադրելը կամ առաքելը՝

պատժվում է կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝
առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքները, որոնք կատարվել են խոշոր չափերով՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

3. Նույն արարքները, որոնք կատարվել են առանձնապես խոշոր չափերով՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ երկուսից վեց տարի ժամկետով:

Հոդված 269. Թմրամիջոցներ կամ հոգեներգործուն նյութեր հափշտակելը կամ շորթելը

1. Թմրամիջոցներ կամ հոգեներգործուն նյութեր հափշտակելը կամ շորթելը՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ երեքից յոթ տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքները, որոնք կատարվել են՝

1) մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ,

2) պաշտոնեական դիրքն օգտագործելով,

3) կյանքի կամ առողջության համար ոչ վտանգավոր բռնություն գործադրելով կամ դա գործադրելու սպառնալիքով,

4) խոշոր չափերով՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ վեցից տասը տարի ժամկետով՝ գույքի բռնագրավմամբ կամ առանց դրա:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքները, որոնք կատարվել են՝

1) կազմակերպված խմբի կողմից,

2) առանձնապես խոշոր չափերով,

3) կյանքի կամ առողջության համար վտանգավոր բռնություն գործադրելով կամ դա գործադրելու սպառնալիքով՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ ութից տասնհինգ տարի ժամկետով՝ գույքի բռնագրավմամբ կամ առանց դրա:

Հոդված 270. Թմրամիջոցներ կամ հոգեներգործուն նյութեր ապօրինի հանձնելը կամ դրանք ստանալու իրավունք տվող դեղատոմսեր կամ այլ փաստաթղթեր կեղծելը

Թմրամիջոցներ կամ հոգեներգործուն նյութեր ապօրինի հանձնելը կամ դրանք ստանալու իրավունք տվող դեղատոմսեր կամ այլ փաստաթղթեր կեղծելը՝
պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

Հոդված 271. Թմրամիջոցներ գործածելը

1. Առանց բժշկի թույլտվության թմրամիջոցներ գործածելը՝

2. Թմրամիջոցներ հանձնողն ազատվում է քրեական պատասխանատվությունից:

Հոդված 272. Թմրամիջոցների կամ հոգեներգործուն նյութերի գործածմանը հակելը կամ ներգրավելը

1. Թմրամիջոցների կամ հոգեներգործուն նյութերի գործածմանը հակելը կամ ներգրավելը՝

պատժվում է ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

2. Թմրամիջոցների կամ հոգեներգործուն նյութերի գործածմանը հակելը կամ ներգրավելը,

որը կատարվել է՝

1) անչափահասի նկատմամբ,

2) երկու կամ ավելի անձանց նկատմամբ,

3) խաբեությամբ,

4) բռնություն գործադրելով կամ դա գործադրելու սպառնալիքով՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ երեքից ութ տարի ժամկետով:

3. Նույն արարքը, որն անզգուշությամբ առաջացրել է տուժողի մահ կամ նրա առողջությանը պատճառել է ծանր վնաս՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ վեցից տասներկու տարի ժամկետով:

Հոդված 273. Մշակումն արգելված թմրանյութեր, հոգեներգործուն, խիստ ներգործող կամ թունավոր նյութեր պարունակող բույսեր ապօրինի ցանելը կամ աճեցնելը

1. Մշակումն արգելված թմրանյութեր, հոգեներգործուն, խիստ ներգործող կամ թունավոր նյութեր պարունակող բույսեր ապօրինի ցանելը կամ աճեցնելը խոշոր չափերով՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ կալանքով՝ մեկից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքները, որոնք կատարվել են՝

1) մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ,

2) կազմակերպված խմբի կողմից,

3) առանձնապես խոշոր չափերով՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ երեքից ութ տարի ժամկետով:

Հոդված 274. Թմրամիջոցներ կամ հոգեներգործուն նյութեր գործածելու համար որջեր կազմակերպելը կամ պահելը

1. Թմրամիջոցներ կամ հոգեներգործուն նյութեր գործածելու համար որջեր կազմակերպելը կամ պահելը՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը չորս տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքները, որոնք կատարվել են՝

1) կազմակերպված խմբի կողմից,

2) պաշտոնեական դիրքն օգտագործելով,

3) ուսումնադաստիարակչական հաստատություններում՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ երեքից յոթ տարի ժամկետով:

Հոդված 275. Խիստ ներգործող կամ թունավոր նյութերի ապօրինի շրջանառությունը դրանք իրացնելու նպատակով

1. Իրացնելու նպատակով թմրամիջոցներ կամ հոգեներգործուն նյութեր չհամարվող խիստ ներգործող կամ թունավոր նյութեր ապօրինի պատրաստելը, վերամշակելը, ձեռք բերելը, պահելը, փոխադրելը, առաքելը կամ դրանք ապօրինի իրացնելը՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքները, որոնք կատարվել են՝

1) մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ,

2) խոշոր չափերով՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ երկուսից հինգ տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքները, որոնք կատարվել են՝

1) կազմակերպված խմբի կողմից,

2) առանձնապես խոշոր չափերով՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ չորսից ութ տարի ժամկետով:

4. Խիստ ներգործող կամ թունավոր նյութերը կամովին հանձնող անձն ազատվում է խիստ ներգործող կամ թունավոր նյութեր ապօրինի պատրաստելու, վերամշակելու, ձեռք բերելու, պահելու, փոխադրելու, առաքելու կամ դրանք ապօրինի իրացնելու համար նախատեսված քրեական պատասխանատվությունից:

Հոդված 276. Խիստ ներգործող կամ թունավոր նյութեր արտադրելու, ձեռք բերելու, պահելու,

հաշվառելու, բաց թողնելու, փոխադրելու կամ առաքելու կանոնները խախտելը

Խիստ ներգործող կամ թունավոր նյութեր արտադրելու, ձեռք բերելու, պահելու, հաշվառելու, բաց թողնելու, փոխադրելու կամ առաքելու կանոնները խախտելը, եթե դա առաջացրել է դրանց հափշտակում կամ պատճառել է այլ էական վնաս՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի առավելագույնը երեքհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

Հոդված 277. Սանիտարահակահամաճարակային կանոնները խախտելը

1. Սանիտարահակահամաճարակային կանոնները խախտելը, որն անզգուշությամբ առաջացրել է մարդկանց զանգվածային հիվանդացում կամ թունավորում՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի առավելագույնը երկուհարյուրապատիկի չափով, կամ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որն անզգուշությամբ ծանր վնաս է պատճառել մարդու առողջությանը կամ առաջացրել է մարդու մահ՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով:

Հոդված 278. Մարդկանց կյանքի կամ առողջության համար վտանգավոր հանգամանքների վերաբերյալ տեղեկություն թաքցնելը

1. Մարդկանց կյանքի կամ առողջության համար վտանգ ստեղծող դեպքերի, իրադարձությունների, փաստերի կամ երեւույթների վերաբերյալ տեղեկություն թաքցնելը կամ աղավաղելը, որը կատարվել է բնակչությանն այդպիսի տեղեկությամբ ապահովելու պարտականություն ունեցող անձի կողմից՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից չորսհարյուրապատիկի չափով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

2. Նույն արարքները, որոնք՝

1) կատարվել են պաշտոնեական դիրքն օգտագործելով,

2) անզգուշությամբ վնաս են պատճառել մարդու առողջությանը կամ առաջացրել են մարդու մահ կամ այլ ծանր հետեւանքներ՝

պատժվում են տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ազատազրկմամբ՝ երկուսից վեց տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ մինչեւ երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

Հոդված 279. Անվտանգության պահանջներին չհամապատասխանող ապրանքներ թողարկելը կամ վաճառելը, աշխատանքներ կատարելը կամ ծառայություններ մատուցելը

1. Սպառողների կյանքի կամ առողջության անվտանգության պահանջներին չհամապատասխանող ապրանքներ թողարկելը կամ իրացնելը, աշխատանքներ կամ ծառայություններ մատուցելը կամ նշված ապրանքների, աշխատանքների կամ ծառայությունների՝ անվտանգության պահանջներին համապատասխանությունը հավաստող պաշտոնական փաստաթղթերն ապօրինի հանձնելը կամ օգտագործելը, եթե այդ արարքներն անզգուշությամբ վնաս են պատճառել մարդու առողջությանը՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից չորսհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

2. Նույն արարքները, որոնք՝

1) կատարվել են մանկահասակների համար նախատեսված ապրանքների, աշխատանքների կամ ծառայությունների կապակցությամբ,

2) անզգուշությամբ վնաս են պատճառել երկու կամ ավելի անձանց առողջությանը,

3) անզգուշությամբ առաջացրել են մարդու մահ՝

պատժվում են տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքները, որոնք անզգուշությամբ առաջացրել են երկու կամ ավելի անձանց մահ՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ չորսից տասը տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

Հոդված 280. Մասնավոր բժշկական կամ դեղագործական գործունեությամբ ապօրինաբար զբաղվելը, կեղծ դեղեր պատրաստելը կամ իրացնելը

1. Առանց գրանցման կամ հատուկ թույլտվության (լիցենզիա) մասնավոր բժշկական կամ դեղագործական գործունեությամբ զբաղվելը, եթե դա անզգուշությամբ վնաս է պատճառել մարդու առողջությանը՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի առավելագույնը երեքհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

2. Կեղծ դեղեր պատրաստելը կամ իրացնելը՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

3. Նույն արարքները, որոնք անզգուշությամբ առաջացրել են մարդու մահ՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով:
ԲԱԺԻՆ 10. ՇՐՋԱԿԱ ՄԻՋԱՎԱՅՐԻ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ԴԵՄ ՈՒՂՂՎԱԾ ՀԱՆՑԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ
ԳԼՈՒԽ 27.
ՇՐՋԱԿԱ ՄԻՋԱՎԱՅՐԻ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ԴԵՄ ՈՒՂՂՎԱԾ ՀԱՆՑԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

Հոդված 281. Աշխատանքներ իրականացնելիս շրջակա միջավայրի պահպանության կանոնները խախտելը

Արդյունաբերական, գյուղատնտեսական, գիտական եւ այլ օբյեկտները նախագծելու, տեղաբաշխելու, կառուցելու, վերակառուցելու, վերանորոգելու, շահագործման հանձնելու կամ շահագործելու, շահագործումից հանելու ընթացքում շրջակա միջավայրի պահպանության կանոնները խախտելն այն անձի կողմից, ով պատասխանատու է դրանց պահպանության համար, եթե այդ արարքն անզգուշությամբ առաջացրել է շրջակա միջավայրի ռադիոակտիվ, քիմիական եւ կենսաբանական աղտոտվածության էական փոփոխություն, մարդու մահ, մարդկանց զանգվածային հիվանդություններ, կենդանիների զանգվածային ոչնչացում կամ այլ ծանր հետեւանքներ՝
պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

Հոդված 282. Շրջակա միջավայրի աղտոտման վերաբերյալ տեղեկություններ թաքցնելը կամ դրանք դիտավորյալ աղավաղելը

1. Պաշտոնատար անձի կողմից բնակչությունից մարդկանց կյանքի եւ առողջության համար վտանգավոր ռադիոակտիվ, քիմիական, մանրէաբանական կամ այլ կենսաբանական նյութերով շրջակա միջավայրի աղտոտման վերաբերյալ այլ վտանգավոր տեղեկություններ թաքցնելը կամ այդպիսի աղտոտման վերաբերյալ դիտավորությամբ ակնհայտ կեղծ տեղեկություններ հաղորդելը՝

2. Նույն արարքը, որն անզգուշությամբ պատճառել է մարդու մահ, մարդկանց զանգվածային հիվանդություններ, կենդանիների զանգվածային ոչնչացում կամ այլ ծանր հետեւանքներ՝

Հոդված 283. Շրջակա միջավայրի աղտոտման հետեւանքները վերացնելու միջոցներ չձեռնարկելը

Շրջակա միջավայրի աղտոտման ենթարկված վայրերում ապաակտիվացնող կամ վերականգնողական այլ միջոցներ իրականացնելուց խուսափելը կամ այլ միջոցները ոչ պատշաճ իրականացնելն այն անձի կողմից, ով պարտավոր էր ձեռնարկել այդ միջոցառումները, եթե անզգուշությամբ առաջացրել են մարդու մահ, մարդկանց զանգվածային հիվանդացում, կենդանիների զանգվածային ոչնչացում կամ այլ ծանր հետեւանքներ՝
պատժվում է կալանքով՝ մեկից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ երկուսից վեց տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

Հոդված 284. Վտանգավոր քիմիական եւ կենսաբանական նյութերի ու թափոնների հետ վարվելու անվտանգության կանոնները խախտելը

1. Արգելված վտանգավոր քիմիական եւ կենսաբանական նյութեր կամ թափոններ արտադրելը, դրանք օգտագործելու, պահպանելու, տեղափոխելու, ոչնչացնելու կամ դրանց գործածության անվտանգության կամ այլ կանոնները խախտելը, եթե դա մարդու առողջությանը կամ շրջակա միջավայրին էական վնաս պատճառելու վտանգ է ստեղծել՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

2. Նույն արարքը, որը՝

1) անզգուշությամբ առաջացրել է շրջակա միջավայրի աղտոտում, թունավորում կամ վարակ,

կենդանիների զանգվածային ոչնչացում, վնաս է պատճառել մարդու առողջությանը,

2) կատարվել է էկոլոգիական աղետի գոտում կամ արտակարգ էկոլոգիական դրության գոտում՝

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքները, որոնք անզգուշությամբ առաջացրել են մարդկանց զանգվածային հիվանդություններ կամ մահ՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ երեքից յոթ տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

4. Սույն հոդվածով նախատեսված արարքները, որոնք դիտավորությամբ առաջացրել են սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ կամ երրորդ մասով նախատեսված հետեւանքները՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ վեցից տասներկու տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

Հոդված 285. Վտանգավոր քիմիական կամ կենսաբանական այլ ազդակների կամ թունավոր նյութերի հետ վարվելու ընթացքում անվտանգության կանոնները խախտելը

1. Վտանգավոր քիմիական կամ կենսաբանական այլ ազդակների կամ թունավոր նյութերի

հետ վարվելու ընթացքում անվտանգության կանոնները խախտելը, եթե դա անզգուշությամբ մարդու առողջությանը վնաս է պատճառել, առաջացրել է համաճարակներ կամ անասնահամաճարակներ կամ այլ ծանր հետեւանքներ՝
պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

2. Նույն արարքը, որն անզգուշությամբ առաջացրել է մարդու մահ կամ կենդանիների զանգվածային ոչնչացում՝

Հոդված 286. Անասնաբուժական կանոնները եւ բույսերի հիվանդությունների ու վնասատուների դեմ պայքարելու համար հաստատված կանոնները խախտելը

1. Անասնաբուժական կանոնները խախտելը, որն անզգուշությամբ առաջացրել է համաճարակներ կամ անասնահամաճարակներ կամ այլ ծանր հետեւանքներ՝

պատժվում է ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

2. Բույսերի հիվանդությունների եւ վնասատուների դեմ պայքարելու համար սահմանված կանոնները խախտելը, որն անզգուշությամբ առաջացրել է ծանր հետեւանքներ՝

պատժվում է ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

3. Սույն հոդվածով նախատեսված արարքները, որոնք դիտավորությամբ առաջացրել են սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված հետեւանքները՝

Հոդված 287. Ջրերն աղտոտելը

1. Մակերեսային կամ ստորերկրյա ջրերը, խմելու ջրամատակարարման աղբյուրներն աղտոտելը, աղբոտելը, խցանելը, սպառելը կամ դրանց բնական հատկությունները կամ որակական բաղադրությունն այլ կերպ փոփոխելը, եթե այդ արարքները դիտավորությամբ կամ անզգուշությամբ կենդանական կամ բուսական աշխարհին, ձկնային պաշարներին, անտառային կամ գյուղացիական տնտեսությանն էական վնաս են պատճառել՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հինգհարյուրապատիկից ութհարյուրապատիկի չափով, կամ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով:

2. Նույն արարքները, որոնք՝

1) անզգուշությամբ վնաս են պատճառել մարդկանց առողջությանը,

2) առաջացրել են կենդանիների զանգվածային ոչնչացում,

3) կատարվել են բնության հատուկ պահպանվող տարածքում կամ էկոլոգիական աղետի կամ արտակարգ էկոլոգիական դրության գոտում՝

պատժվում են տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի վեցհարյուրապատիկից հազարապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ մեկից երկու տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ
զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝
առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքները, որոնք անզգուշությամբ առաջացրել են մարդու մահ՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ երկուսից հինգ տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

Հոդված 288. Ծովային միջավայրն աղտոտելը

1. Ցամաքում գտնվող աղբյուրներից, տրանսպորտային միջոցներից կամ ծովում կառուցված արհեստական շինություններից մարդու առողջության կամ ծովի բնական պաշարների համար վտանգավոր կամ ծովային միջավայրի օրինաչափ օգտագործմանը խոչընդոտող նյութերը կամ հումքն արտանետելու կամ թաղելու կանոնները խախտելու հետեւանքով ծովային միջավայրն աղտոտելը, որը դիտավորությամբ կամ անզգուշությամբ էական վնաս է պատճառել կենդանական աշխարհին, ձկնային պաշարներին, շրջակա միջավայրին կամ օրենքով պաշտպանվող այլ շահերին՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով:

2. Նույն արարքները, որոնք անզգուշությամբ վնաս են պատճառել մարդու առողջությանը՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով եւ տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հիսնապատիկից հարյուրապատիկի չափով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ երկուսից հինգ տարի ժամկետով:

Հոդված 289. Մթնոլորտային օդն աղտոտելը

1. Սահմանված նորմատիվների գերազանցմամբ արտանետումներով կամ սարքավորումների, կառույցների կամ այլ օբյեկտների շահագործման կանոնները խախտելու հետեւանքով օդն աղտոտելը կամ դրա բնական հատկություններն այլ ձեւով փոփոխելը, եթե

այդ արարքները դիտավորությամբ կամ անզգուշությամբ էական վնաս են պատճառել գյուղատնտեսական հանդակներին, շինություններին, մշակութային արժեքներին, կենդանական եւ բուսական աշխարհին, հողերին կամ ջրերին՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հինգհարյուրապատիկից յոթհարյուրապատիկի չափով, կամ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի
գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով:

2. Նույն արարքները, որոնք անզգուշությամբ վնաս են պատճառել մարդու առողջությանը՝

Հոդված 290. Հողը փչացնելը

1. Տնտեսական կամ այլ գործունեության վնասակար արտադրանքով հողը թունավորելը, աղտոտելը կամ այլ կերպ փչացնելը, որը կատարվել է թունաքիմիկատների, պարարտանյութերի, բույսերի աճի խթանիչների կամ այլ վտանգավոր քիմիական կամ կենսաբանական նյութեր պահելու, օգտագործելու եւ փոխադրելու, ինչպես նաեւ հողը հանելու, տեղափոխելու, պահպանելու եւ օգտագործելու կանոնները խախտելով, որը դիտավորությամբ կամ անզգուշությամբ էական վնաս է պատճառել շրջակա միջավայրին՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքները, որոնք կատարվել են էկոլոգիական աղետի կամ արտակարգ էկոլոգիական դրության գոտում կամ անզգուշությամբ վնաս են պատճառել մարդու առողջությանը՝

Հոդված 291. Ընդերքի պահպանման եւ օգտագործման կանոնները խախտելը

1. Լեռնաարդյունահանող կազմակերպությունների կամ օգտակար հանածոների արդյունահանման հետ չկապված ստորգետնյա շինությունների նախագծման, տեղաբաշխման, շինարարության, շահագործման հանձնելու եւ շահագործման ընթացքում ընդերքի պահպանման եւ օգտագործման կանոնները խախտելը, ինչպես նաեւ օգտակար հանածոների հանքավայրերի մակերեսներն ինքնակամ կառուցապատելը, եթե այդ արարքներն անզգուշությամբ էական վնաս են պատճառել՝

պատժվում են տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

2. Ընդերքի օգտագործման եւ պահպանության կանոնների խախտմամբ կամ համապատասխան նախագծերի շեղումներով կամ առանց պայմանագրի ընդերքի օգտագործումը, որն էական վնաս է պատճառել մարդու առողջությանը, շրջակա միջավայրին, ընդերքին, դրանում պարփակված օգտակար հանածոներին, շենքերին կամ շինություններին`

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի յոթհարյուրապատիկից հազարապատիկի չափով, կամ ազատազրկմամբ` առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելուց զրկելով` առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

Հոդված 292. Ջրային կենդանիներ եւ բույսեր ապօրինի արդյունահանելը

1. Ձկներ կամ ջրային այլ կենդանիներ կամ արդյունագործական ջրային բույսեր ապօրինի արդյունահանելը, եթե այդ արարքները՝

1) խոշոր վնաս են պատճառել,

2) կատարվել են դրանց զանգվածային ոչնչացման եղանակների օգտագործմամբ,

3) կատարվել են ձվադրման վայրերում կամ միգրացիայի ուղիներում կամ ձվադրման ընթացքում՝

պատժվում են տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հինգհարյուրապատիկից յոթհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ երկուսից երեք ամիս ժամկետով:

2. Սույն հոդվածի առաջին մասով նախատեսված արարքները, որոնք կատարվել են՝

1) պաշտոնեական դիրքն օգտագործելով,

2) մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ՝

պատժվում են տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի վեցհարյուրապատիկից հազարապատիկի չափով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ մեկից երկու տարի ժամկետով:

Հոդված 293. Ձկնային պաշարների պահպանության կանոնները խախտելը

Փայտեղենի լաստառաքումը, կամուրջների, ամբարտակների շինարարությունը, փայտեղենի կամ անտառային այլ արտադրանքի փոխադրումը, պայթեցման կամ այլ աշխատանքների իրականացումը, ինչպես նաեւ ջրամբարող (ջրահավաք) շինությունների եւ պոմպային մեխանիզմների շահագործումը՝ ձկնային պաշարների պահպանության կանոնների խախտմամբ, եթե այդ գործողությունները դիտավորությամբ կամ անզգուշությամբ առաջացրել են ձկների կամ ջրային այլ կենդանիների զանգվածային ոչնչացում, կերային պաշարների էական չափերի ոչնչացում կամ այլ ծանր հետեւանքներ՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից վեցհարյուրապատիկի չափով, կամ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

Հոդված 294. Ապօրինի որսը

1. Ապօրինի որսը, որը՝

1) պատճառել է խոշոր վնաս,

2) կատարվել է մեխանիկական տրանսպորտային միջոցի կամ օդանավի, պայթուցիկ նյութերի, գազերի կամ թռչունների եւ գազանների զանգվածային վնասման այլ եղանակներով,

3) կատարվել է այնպիսի թռչունների եւ վայրի կենդանիների նկատմամբ, որոնց որսն ամբողջովին արգելված է,

4) կատարվել է բնության հատուկ պահպանվող տարածքներում՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հարյուրապատիկից չորսհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ երկուսից երեք ամիս ժամկետով:

2. Նույն արարքները, որոնք կատարվել են՝

1) պաշտոնեական դիրքն օգտագործելով,

2) մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ՝

պատժվում են տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

Հոդված 295. Հայաստանի Հանրապետության Կարմիր գրքում գրանցված օրգանիզմների բնակության անհետացող կամ հազվագյուտ վայրերի ոչնչացումը

Հայաստանի Հանրապետության Կարմիր գրքում գրանցված օրգանիզմների բնակության անհետացող կամ հազվագյուտ վայրերը ոչնչացնելը, որը դիտավորությամբ կամ անզգուշությամբ առաջացրել է այդ օրգանիզմների ամբողջական պոպուլյացիաների բնաջնջում (մահ)՝
պատժվում է ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

Հոդված 296. Ծառերի, թփերի եւ բուսածածկի ապօրինի հատումը

1. Ապօրինի անտառահատումը, անտառային ֆոնդի մեջ չմտնող կամ հատումն արգելված ծառերը, թփերը, պետական սեփականություն համարվող բուսածածկը մինչեւ աճի դադարեցման աստիճանը վնասելը, եթե այդ գործողությունները խոշոր վնաս են պատճառել՝

պատժվում են տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից չորսհարյուրապատիկի չափով, կամ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ վեց ամսից մեկ տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով:

2. Նույն արարքները, որոնք կատարվել են`

1) պաշտոնեական դիրքն օգտագործելով,

2) բնության հատուկ պահպանվող տարածքներում՝

պատժվում են տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ մեկից երկու տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երեք ամիս ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

Հոդված 297. Անտառներ ոչնչացնելը կամ վնասելը

1. Անտառներ, ինչպես նաեւ անտառային ֆոնդի մեջ չմտնող տնկարկներ ոչնչացնելը կամ վնասելը, որը կատարվել է կրակի, պայթուցիկ նյութերի կամ առավել վտանգի այլ աղբյուրի

հետ անզգույշ վերաբերմունքի արդյունքում, եւ եթե այդ գործողությունները խոշոր վնաս են
պատճառել՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

2. Անտառներ, ինչպես նաեւ անտառային ֆոնդի մեջ չմտնող տնկարկներ ոչնչացնելը կամ վնասելը, որը կատարվել է հրդեհման կամ հանրավտանգ այլ եղանակով՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ երեքից ութ տարի ժամկետով:

Հոդված 298. Բնության հատուկ պահպանվող տարածքների ռեժիմը խախտելը

Արգելոցների, արգելավայրերի, ազգային պարկերի, բնության հուշարձանների եւ պետության կողմից հատուկ պահպանվող բնական այլ տարածքների կամ օբյեկտների ռեժիմը խախտելը, որը դիտավորությամբ կամ անզգուշությամբ առաջացրել է էական վնաս՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:
ԲԱԺԻՆ 11. ՊԵՏԱԿԱՆ ԻՇԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ԴԵՄ ՈՒՂՂՎԱԾ ՀԱՆՑԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԳԼՈՒԽ 28.
ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԿԱՐԳԻ ՀԻՄՈՒՆՔՆԵՐԻ ԵՎ ՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ԴԵՄ
ՈՒՂՂՎԱԾ ՀԱՆՑԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

Հոդված 299. Պետական դավաճանությունը

1. Պետական դավաճանությունը՝ թշնամու կողմն անցնելը, լրտեսությունը, օտարերկրյա պետությանը կամ օտարերկրյա կազմակերպությանը կամ դրանց ներկայացուցիչներին պետական գաղտնիք հանձնելը կամ թշնամական գործունեություն իրականացնելու համար

այլ օգնություն ցույց տալը, որը կատարել է Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացին՝ ի
վնաս Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխանության, տարածքային անձեռնմխելիության կամ արտաքին անվտանգության՝
պատժվում է ազատազրկմամբ՝ տասից տասնհինգ տարի ժամկետով՝ գույքի բռնագրավմամբ կամ առանց դրա:

2. Սույն հոդվածով, ինչպես նաեւ սույն օրենսգրքի 302-րդ հոդվածով նախատեսված հանցանքներ կատարած անձն ազատվում է քրեական պատասխանատվությունից, եթե նա, իշխանության մարմիններին կամովին հայտնելով կամ այլ ձեւով, օժանդակել է հետագա վնասը կանխելուն, եւ եթե նրա գործողություններն այլ հանցակազմ չեն պարունակում:

Հոդված 300. Պետական իշխանությունը յուրացնելը

1. Պետական իշխանությունը յուրացնելը՝ Հայաստանի Հանրապետության

Սահմանադրության խախտմամբ պետական իշխանությունը բռնությամբ զավթելուն կամ դա
բռնությամբ պահելուն, ինչպես նաեւ Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական կարգը բռնությամբ տապալելուն կամ Հայաստանի Հանրապետության տարածքային ամբողջականությունը բռնությամբ խախտելուն ուղղված գործողությունները՝
պատժվում են ազատազրկմամբ՝ տասից տասնհինգ տարի ժամկետով:

2. Սույն հոդվածում նշված գործողությունների մասին իշխանության մարմիններին կամովին հայտնած անձն ազատվում է քրեական պատասխանատվությունից, եթե հայտնելու արդյունքում ձեռնարկված միջոցառումների շնորհիվ դրանց իրականացումը կանխվել է:

Հոդված 301. Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական կարգը բռնությամբ փոփոխելուն ուղղված հրապարակային կոչերը

Պետական իշխանությունը բռնությամբ զավթելուն, Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական կարգը բռնությամբ փոփոխելուն ուղղված հրապարակային կոչերը՝
պատժվում են տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ կալանքով՝ երկուսից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

Հոդված 302. Լրտեսությունը

Օտարերկրյա պետությանը, օտարերկրյա կազմակերպությանը կամ դրանց ներկայացուցիչներին պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններ հանձնելը կամ
հանձնելու նպատակով դրանք հավաքելը, հափշտակելը կամ պահելը, ինչպես նաեւ օտարերկրյա հետախուզության առաջադրանքով այլ տեղեկություններ հանձնելը կամ դրանք հավաքելը Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխանությանը, տարածքային անձեռնմխելիությանը կամ արտաքին անվտանգությանն ի վնաս օգտագործելու համար, եթե
այդ գործողությունները կատարվել են օտարերկրյա քաղաքացու կամ քաղաքացիություն չունեցող անձի կողմից՝
պատժվում են ազատազրկմամբ՝ ութից տասնհինգ տարի ժամկետով:

Հոդված 303. Դիվերսիան

Պետությունը թուլացնելու նպատակով պայթյուններ, հրկիզումներ կամ այլ գործողություններ կատարելը՝ ուղղված մարդկանց զանգվածային ոչնչացմանը, նրանց առողջությանը վնաս պատճառելուն, կազմակերպությունների, կառույցների, հաղորդակցության ճանապարհների կամ միջոցների, կապի միջոցների կամ այլ գույքի ավերմանը կամ վնասմանը, կամ զանգվածային թունավորումներին կամ համաճարակների կամ անասնահամաճարակների տարածմանը՝
պատժվում է ազատազրկմամբ՝ տասից տասնհինգ տարի ժամկետով:

Հոդված 304. Վնասարարությունը

Այն գործողությունը կամ անգործությունը, որը պետությունը թուլացնելու նպատակով ուղղված է արդյունաբերության, տրանսպորտի, գյուղատնտեսության, դրամական համակարգի, առեւտրի կամ տնտեսության այլ ճյուղերի, ինչպես նաեւ կազմակերպությունների կամ պետական մարմինների գործունեության քայքայմանը, եթե այդ արարքը կատարվել է կազմակերպություններն օգտագործելու կամ դրանց բնականոն աշխատանքին խոչընդոտելու միջոցով՝
պատժվում է ազատազրկմամբ՝ ութից տասնհինգ տարի ժամկետով՝ գույքի բռնագրավմամբ կամ առանց դրա:

Հոդված 305. Պետական, քաղաքական կամ հասարակական գործչի սպանությունը

Պետական, քաղաքական կամ հասարակական գործչի սպանությունը, որը կատարվել է նրա նշված գործունեությունը դադարեցնելու նպատակով՝
պատժվում է ազատազրկմամբ՝ տասից տասնհինգ տարի ժամկետով, կամ ցմահ ազատազրկմամբ:

Հոդված 306. Պետական գաղտնիք հրապարակելը

1. Պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններ դիտավորությամբ հրապարակելն այն անձի կողմից, ով պետական գաղտնիքի հետ ծանոթանալու իրավունք ուներ, եւ ում դա վստահված է եղել կամ հայտնի է դարձել ծառայության բերմամբ, եթե բացակայում են պետական դավաճանության հատկանիշները՝

պատժվում է կալանքով՝ երկուսից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը չորս տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

2. Պետական գաղտնիքն անզգուշությամբ հրապարակելը՝

պատժվում է կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքը, որն անզգուշությամբ առաջացրել է ծանր հետեւանքներ՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ երեքից յոթ տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

Հոդված 307. Պետական գաղտնիք պարունակող փաստաթղթերի կամ համակարգչային տեղեկատվության հետ վարվելու կանոնները խախտելը

1. Պետական գաղտնիք պարունակող փաստաթղթերի կամ համակարգչային տեղեկատվության, ինչպես նաեւ պետական գաղտնիքի մասին տեղեկություններ

պարունակող այլ առարկաների հետ վարվելու կանոնները խախտելն այն անձի կողմից, ով պարտավոր էր պահպանել այդ կանոնները, եթե դա անզգուշությամբ առաջացրել է այդ փաստաթղթերի կամ առարկաների կամ համակարգչային տեղեկատվության կորուստ՝
պատժվում է ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

2. Նույն արարքը, որն անզգուշությամբ առաջացրել է ծանր հետեւանքներ՝

պատժվում է ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ երկուսից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:
ԳԼՈՒԽ 29.
ՊԵՏԱԿԱՆ ԾԱՌԱՅՈՒԹՅԱՆ ԴԵՄ ՈՒՂՂՎԱԾ ՀԱՆՑԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

Հոդված 308. Պաշտոնեական լիազորությունները չարաշահելը

1. Պաշտոնատար անձի կողմից իր պաշտոնեական դիրքը ծառայության շահերին հակառակ օգտագործելը կամ ծառայողական պարտականությունները չկատարելը՝ շահադիտական, անձնական այլ շահագրգռվածությունից կամ խմբային շահերից ելնելով, որն էական վնաս է պատճառել անձանց, կազմակերպությունների իրավունքներին ու օրինական շահերին, հասարակության կամ պետության օրինական շահերին (գույքային վնասի դեպքում՝ հանցագործության պահին սահմանված նվազագույն աշխատավարձի հինգհարյուրապատիկի չափը գերազանցող գումարը կամ դրա արժեքը)՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից երեքհարյուրապատիկի չափով, կամ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ երկուսից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը չորս տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որն անզգուշությամբ առաջացրել է ծանր հետեւանքներ՝

3. Սույն գլխում պաշտոնատար անձինք են՝

1) մշտապես, ժամանակավորապես կամ առանձին լիազորությամբ իշխանության ներկայացուցչի գործառույթներ իրականացնող անձինք.

2) պետական մարմիններում, տեղական ինքնակառավարման մարմիններում, դրանց կազմակերպություններում, ինչպես նաեւ Հայաստանի Հանրապետության զինված ուժերում, Հայաստանի Հանրապետության այլ զորքերում եւ զինվորական միավորումներում մշտապես, ժամանակավորապես կամ առանձին լիազորությամբ կազմակերպական-տնօրինչական, վարչատնտեսական գործառույթներ իրականացնող անձինք:

Հոդված 309. Պաշտոնեական լիազորություններն անցնելը

1. Պաշտոնատար անձի կողմից դիտավորությամբ այնպիսի գործողություններ կատարելը, որոնք ակնհայտորեն դուրս են եկել նրա լիազորությունների շրջանակից եւ էական վնաս են պատճառել անձանց, կազմակերպությունների իրավունքներին ու օրինական շահերին, հասարակության կամ պետության օրինական շահերին (գույքային վնասի դեպքում՝

հանցագործության պահին սահմանված նվազագույն աշխատավարձի հինգհարյուրապատիկի չափը գերազանցող գումարը կամ դրա արժեքը)՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ երկուսից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը չորս տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որը զուգորդվել է բռնություն, զենք կամ հատուկ միջոցներ գործադրելով՝

3. Նույն արարքը, որն անզգուշությամբ առաջացրել է ծանր հետեւանքներ՝

Հոդված 310. Ձեռնարկատիրական գործունեությանն ապօրինի մասնակցելը

Պաշտոնատար անձի կողմից, օրենքով սահմանված արգելքին հակառակ, ձեռնարկատիրական գործունեություն իրականացնող կազմակերպություն հիմնադրելը կամ անձամբ կամ վստահված անձի միջոցով այդպիսի կազմակերպության կառավարմանը մասնակցելը, եթե այդ արարքները կապված են այդպիսի կազմակերպությանն արտոնություններ եւ առավելություններ տրամադրելու կամ այլ ձեւով հովանավորելու հետ՝
պատժվում է որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով եւ տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից չորսհարյուրապատիկի չափով, կամ կալանքով՝ մեկից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

Հոդված 311. Կաշառք ստանալը

1. Պաշտոնատար անձի կողմից անձամբ կամ միջնորդի միջոցով դրամի, գույքի, գույքի նկատմամբ իրավունքի, արժեթղթերի կամ գույքային այլ օգուտի ձեւով կաշառք ստանալը, կաշառք տվողի կամ նրա ներկայացրած անձի օգտին պաշտոնատար անձի կողմից իր լիազորությունների շրջանակում որեւէ գործողություն կատարելու կամ չկատարելու կամ իր պաշտոնեական դիրքն օգտագործելով այդպիսի գործողություն կատարելուն կամ

չկատարելուն նպաստելու կամ ծառայության գծով հովանավորչության կամ թողտվության համար՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

2. Պաշտոնատար անձի կողմից կաշառք ստանալը՝ կաշառք տվողի կամ նրա ներկայացրած անձի օգտին ակնհայտ ապօրինի գործողության կամ անգործության համար՝

3. Նույն արարքը, որը կատարվել է՝

1) շորթմամբ,

2) մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ,

3) խոշոր չափերով,

4) կրկին անգամ՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ չորսից տասը տարի ժամկետով՝ գույքի բռնագրավմամբ կամ առանց դրա:

4. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ կամ երրորդ մասով նախատեսված արարքները,

որոնք կատարվել են՝

1) կազմակերպված խմբի կողմից,

2) առանձնապես խոշոր չափերով,

3) դատավորի կողմից՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ յոթից տասներկու տարի ժամկետով՝ գույքի բռնագրավմամբ կամ առանց դրա:

5. Հանցագործություն չի համարվում պաշտոնատար անձի կողմից, առանց նախնական պայմանավորվածության, որպես նվեր գույք, գույքի նկատմամբ իրավունք կամ գույքային այլ օգուտ ստանալը՝ իր լիազորությունների մեջ մտնող, արդեն կատարված գործողության (անգործության) համար, եթե նվերի արժեքը չի գերազանցում նվազագույն աշխատավարձի հնգապատիկը:

Սույն գլխում խոշոր չափ է համարվում հանցագործության պահին սահմանված նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից հազարապատիկը չգերազանցող գումարը (արժեքը):
Սույն գլխում առանձնապես խոշոր չափ է համարվում հանցագործության պահին սահմանված նվազագույն աշխատավարձի հազարապատիկը գերազանցող գումարը (արժեքը):

Հոդված 312. Կաշառք տալը

1. Պաշտոնատար անձին անձամբ կամ միջնորդի միջոցով դրամի, գույքի, գույքի նկատմամբ իրավունքի, արժեթղթերի կամ գույքային այլ օգուտի ձեւով կաշառք տալը, իր կամ իր ներկայացրած անձանց օգտին պաշտոնատար անձի կողմից իր լիազորությունների շրջանակում որեւէ գործողություն կատարելու կամ չկատարելու կամ պաշտոնատար անձի կողմից իր պաշտոնեական դիրքն օգտագործելով այդպիսի գործողություն կատարելուն կամ չկատարելուն նպաստելու կամ ծառայության գծով հովանավորչության կամ թողտվության համար՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հարյուրապատիկից երկուհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ մեկից երկու տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ մեկից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

2. Կաշառք տալը, որը կատարվել է խոշոր չափերով՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից չորսհարյուրապատիկի չափով, կամ ազատազրկմամբ՝ երկուսից հինգ տարի ժամկետով:

3. Կաշառք տալը, որը կատարվել է՝

1) առանձնապես խոշոր չափերով,

2) կազմակերպված խմբի կողմից՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ազատազրկմամբ՝ երեքից յոթ տարի ժամկետով:

4. Կաշառք տվող անձն ազատվում է քրեական պատասխանատվությունից, եթե տեղի է ունեցել կաշառքի շորթում, կամ եթե այդ անձը կաշառք տալու մասին կամավոր հայտնել է իրավապահ մարմիններին:

Հոդված 313. Կաշառքի միջնորդությունը

1. Կաշառքի միջնորդությունը՝ կաշառք տվողի եւ կաշառք ստացողի միջեւ կաշառքի շուրջ համաձայնության գալուն կամ արդեն կայացած համաձայնության իրականացմանը նպաստելը՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հարյուրապատիկից երկուհարյուրապատիկի չափով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

2. Սույն հոդվածի առաջին մասով նախատեսված արարքի կատարումը՝

1) կրկին անգամ,

2) պաշտոնեական դրությունն օգտագործելով՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից չորսհարյուրապատիկի չափով, կամ կալանքով՝ մեկից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ երկուսից հինգ տարի ժամկետով:

Հոդված 314. Պաշտոնեական կեղծիքը

1. Պաշտոնատար անձի կողմից շահադիտական նպատակով կամ անձնական այլ դրդումներով կամ խմբային շահերից ելնելով՝ պաշտոնական փաստաթղթերում ակնհայտ կեղծ տեղեկություններ կամ գրառումներ մտցնելը, կեղծում, քերվածք կամ այլ թվական գրառումներ կամ փոփոխություններ կատարելը, ինչպես նաեւ կեղծ փաստաթղթեր կազմելը կամ հանձնելը՝

2. Նույն արարքը, որը կատարվել է պետական պատասխանատու պաշտոն զբաղեցնող պաշտոնատար անձի կողմից՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

Հոդված 315. Պաշտոնեական անփութությունը

1. Պաշտոնատար անձի կողմից ծառայության նկատմամբ անբարեխիղճ կամ անփույթ վերաբերմունքի հետեւանքով իր պարտականությունները չկատարելը կամ ոչ պատշաճ

կատարելը, որն անզգուշությամբ էական վնաս է պատճառել անձանց կամ կազմակերպությունների իրավունքներին ու օրինական շահերին կամ հասարակության կամ պետության օրինական շահերին (գույքային վնասի դեպքում՝ հանցագործության պահին սահմանված նվազագույն աշխատավարձի հազարապատիկի չափը գերազանցող գումարը կամ դրա արժեքը)՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ վեց ամսից մեկ տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որն անզգուշությամբ առաջացրել է մարդու մահ կամ այլ ծանր հետեւանքներ՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով:
ԳԼՈՒԽ 30.
ԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆ ԿԱՐԳԻ ԴԵՄ ՈՒՂՂՎԱԾ ՀԱՆՑԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

Հոդված 316. Իշխանության ներկայացուցչի նկատմամբ բռնություն գործադրելը

1. Իշխանության ներկայացուցչի կամ նրա մերձավորի նկատմամբ կյանքի կամ առողջության համար ոչ վտանգավոր բռնություն գործադրելը կամ դա գործադրելու սպառնալիքը՝ կապված նրա կողմից իր ծառայողական պարտականությունները կատարելու հետ, ինչպես նաեւ իշխանության ներկայացուցչին՝ օրենքով նրա վրա դրված պարտականությունները կատարելու ժամանակ խոչընդոտելը՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով:

2. Իշխանության ներկայացուցչին՝ օրենքով նրա վրա դրված պարտականությունները կատարելու ժամանակ դիմադրելը կամ նրան ակնհայտ ապօրինի գործողություններ կատարելուն հարկադրելը, որը կատարվել է բռնությամբ կամ բռնություն գործադրելու սպառնալիքով՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ կալանքով՝ մինչեւ երկու ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասում նշված անձանց նկատմամբ կյանքի կամ առողջության համար վտանգավոր բռնությունը՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ հինգից տասը տարի ժամկետով:

4. Սույն օրենսգրքում իշխանության ներկայացուցիչ է համարվում պետական եւ տեղական ինքնակառավարման մարմիններում ծառայող այն անձը, ով ծառայողական ենթակայության

տակ չգտնվող անձանց նկատմամբ սահմանված կարգով օժտված է կարգադրիչ լիազորություններով:

Հոդված 317. Պաշտոնատար անձի կոչումը կամ իշխանությունն ինքնակամ յուրացնելը

Պաշտոնատար անձի կոչումը կամ իշխանությունն ինքնակամ յուրացնելը, ինչպես նաեւ դատական եւ իրավապահ այլ մարմինների աշխատողների համազգեստը կամ վկայականն օգտագործելը, որը զուգորդվել է դրա հիման վրա հանցանք կատարելով՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ մեկից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

Հոդված 318. Իշխանության ներկայացուցչին վիրավորելը

1. Իշխանության ներկայացուցչին հրապարակայնորեն վիրավորելը՝ կապված նրա կողմից իր ծառայողական պարտականությունները կատարելու հետ՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հարյուրապատիկից երկուհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ վեց ամսից մեկ տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որը դրսեւորվել է հրապարակային ելույթներով, հրապարակայնորեն ցուցադրվող ստեղծագործություններով կամ զանգվածային լրատվության միջոցներով՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից չորսհարյուրապատիկի չափով, կամ կալանքով՝ մեկից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

Հոդված 319. Պատիժն ի կատար ածող հիմնարկի կամ կալանավորվածներին պահելու վայրի կամ ձերբակալվածներին պահելու վայրի գործունեությանը խոչընդոտելը

1. Պատիժն ի կատար ածող հիմնարկի կամ կալանավորվածներին պահելու վայրի կամ ձերբակալվածներին պահելու վայրի աշխատողի նկատմամբ բռնություն գործադրելու

սպառնալիքը, այդ հաստատությունների բնականոն գործունեությանը խոչընդոտելու նպատակով՝
պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

2. Սույն հոդվածի առաջին մասով նախատեսված անձանց, ինչպես նաեւ պատիժն ի կատար ածող հիմնարկում կամ կալանավորվածներին պահելու վայրում կամ ձերբակալվածներին պահելու վայրում գտնվող անձանց նկատմամբ, կյանքի կամ առողջության համար ոչ վտանգավոր բռնություն գործադրելը նույն նպատակով՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ երկուսից հինգ տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքները, որոնք կատարվել են՝

1) սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված անձանց կյանքի կամ առողջության համար վտանգավոր բռնությամբ,

2) կազմակերպված խմբի կողմից՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ հինգից տասը տարի ժամկետով:

Հոդված 320. Կարմիր խաչի կամ Կարմիր մահիկի խորհրդանիշը կամ նշանն ապօրինի օգտագործելը

Կարմիր խաչի կամ Կարմիր մահիկի խորհրդանիշը եւ տարբերանշանները, ինչպես նաեւ
Կարմիր խաչի կամ Կարմիր մահիկի անվանումներն ապօրինի օգտագործելը՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ կալանքով՝ մեկից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

Հոդված 321. Կապի ուղիները վնասելը

Կապի ուղիների պահպանության կանոնները խախտելը, որն անզգուշությամբ վնասել է միջազգային կապի մալուխային ուղիները, եթե առաջացել է կապի ընդհատում՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով:

Հոդված 322. Ինքնիրավչությունը

1. Ինքնիրավչությունը՝ օրենքով կամ այլ նորմատիվ իրավական ակտով սահմանված կարգի խախտմամբ իր իրական կամ ենթադրյալ իրավունքներն ինքնակամ (ինքնագլուխ)

իրականացնելը, որն էական վնաս է պատճառել անձանց իրավունքներին կամ օրինական շահերին կամ խոշոր վնաս՝ պետական կամ հասարակական շահերին՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ մեկից երկու տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ մեկից երեք ամիս ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որը կատարվել է բռնություն գործադրելով կամ դա գործադրելու սպառնալիքով՝

պատժվում է ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ երկուսից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով:

Հոդված 323. Պետական պարգեւները հափշտակելը

Պետական պարգեւները հափշտակելը՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երեք ամիս ժամկետով:

Հոդված 324. Փաստաթղթեր, դրոշմներ, կնիքներ հափշտակելը կամ վնասելը

1. Քաղաքացու անձնագիրը կամ կարեւոր այլ փաստաթուղթ հափշտակելը՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից չորսհարյուրապատիկի չափով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով:

2. Պաշտոնական փաստաթղթեր, դրոշմներ կամ կնիքներ հափշտակելը, ոչնչացնելը, վնասելը կամ թաքցնելը, որը կատարվել է շահադիտական դրդումներով կամ անձնական այլ շահագրգռվածությունից ելնելով՝

Հոդված 325. Փաստաթղթեր, դրոշմներ, կնիքներ, ձեւաթղթեր, տրանսպորտային միջոցների պետհամարանիշներ կեղծելը, իրացնելը կամ օգտագործելը

1. Իրավունք վերապահող կամ պատասխանատվությունից ազատող վկայական կամ պաշտոնական այլ փաստաթուղթ կեղծելը՝ կեղծողի կողմից անձամբ կամ այլ անձի կողմից դրանք օգտագործելու կամ իրացնելու նպատակով կամ այդպիսի փաստաթուղթ իրացնելը կամ նույն նպատակներով կեղծ կնիքներ, դրոշմներ, ձեւաթղթեր, տրանսպորտային

միջոցների պետհամարանիշներ պատրաստելը կամ իրացնելը, ինչպես նաեւ ակնհայտ կեղծ փաստաթուղթ օգտագործելը՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից չորսհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

պատժվում են ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը չորս տարի ժամկետով:

Հոդված 326. Պաշտոնական փաստաթղթեր կամ պետական պարգեւներ ապօրինի ձեռք բերելը կամ իրացնելը

Իրավունք վերապահող կամ պատասխանատվությունից ազատող պաշտոնական փաստաթղթեր, ինչպես նաեւ այդպիսի փաստաթղթերի ձեւաթղթեր կամ պետական պարգեւներ ապօրինի ձեռք բերելը կամ իրացնելը՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

Հոդված 327. Ժամկետային զինվորական ծառայությունից, վարժական հավաքներից կամ զորահավաքներից խուսափելը

1. Ժամկետային զինվորական ծառայության հերթական զորակոչից, վարժական հավաքներից կամ զորահավաքներից խուսափելը՝ այդ ծառայությունից ազատվելու օրինական հիմքերի բացակայության դեպքում՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որը կատարվել է՝

1) իրեն մարմնական վնասվածք պատճառելու կամ հիվանդության սիմուլյացիայի ճանապարհով,

2) փաստաթուղթ կեղծելու կամ խաբեության այլ ճանապարհով՝

պատժվում է կալանքով՝ մեկից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ մեկից հինգ տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքը, որը կատարվել է ռազմական դրության, պատերազմի ժամանակ կամ մարտի պարագաներում`

պատժվում է ազատազրկմամբ` չորսից ութ տարի ժամկետով:

Հոդված 328. Պատերազմի ժամանակ պարհակներ կատարելուց կամ հարկեր վճարելուց խուսափելը

Պատերազմի ժամանակ աշխատանքի մոբիլիզացիայից կամ այլ պարհակներ կատարելուց,
ինչպես նաեւ հարկեր վճարելուց խուսափելը՝
պատժվում է կալանքով՝ մեկից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝
առավելագույնը չորս տարի ժամկետով:

Հոդված 329. Պետական սահմանն ապօրինի հատելը

1. Առանց սահմանված փաստաթղթերի կամ առանց պատշաճ թույլտվության Հայաստանի

Հանրապետության պահպանվող պետական սահմանը հատելը՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հարյուրապատիկից երկուհարյուրապատիկի չափով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որը կատարվել է մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ կամ կազմակերպված խմբի կողմից կամ բռնություն գործադրելով կամ դա գործադրելու սպառնալիքով՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ երեքից յոթ տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի ներգործությունը չի տարածվում այն դեպքերի վրա, երբ Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությամբ եւ Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ վերապահված քաղաքական ապաստանի իրավունքից օգտվելու համար օտարերկրյա քաղաքացին կամ քաղաքացիություն չունեցող անձն առանց սահմանված փաստաթղթերի

կամ առանց պատշաճ թույլտվության մուտք է գործում Հայաստանի Հանրապետություն:

Հոդված 330. Պետական սահմանի նշանները վերցնելը, տեղաշարժելը կամ ոչնչացնելը

1. Հայաստանի Հանրապետության պետական սահմանն ապօրինի փոխելու նպատակով պետական սահմանի նշանները վերցնելը, տեղաշարժելը կամ ոչնչացնելը՝

2. Նույն արարքը, որը դիտավորությամբ կամ անզգուշությամբ առաջացրել է ծանր հետեւանքներ՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ երկուսից հինգ տարի ժամկետով:

Հոդված 331. Պետական խորհրդանիշներն անարգելը

Հայաստանի Հանրապետության զինանշանը, Հայաստանի Հանրապետության պետական դրոշը, Հայաստանի Հանրապետության պետական օրհներգը, ինչպես նաեւ այլ պետության պետական խորհրդանիշներն անարգելը՝
պատժվում է ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ մեկից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով:
ԳԼՈՒԽ 31.
ԱՐԴԱՐԱԴԱՏՈՒԹՅԱՆ ԴԵՄ ՈՒՂՂՎԱԾ ՀԱՆՑԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

Հոդված 332. Արդարադատության իրականացմանը եւ քննությանը խոչընդոտելը

1. Արդարադատության իրականացմանը խոչընդոտելու նպատակով դատարանի գործունեությանը ցանկացած ձեւով միջամտելը՝

2. Գործի բազմակողմանի, լրիվ եւ օբյեկտիվ քննությանը խոչընդոտելու նպատակով դատախազի, քննիչի կամ հետաքննություն կատարող անձի գործունեությանը ցանկացած ձեւով միջամտելը՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հարյուրապատիկից երեքհարյուրապատիկի չափով, կամ կալանքով՝ մեկից երեք ամիս ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքները, որոնք կատարվել են անձի կողմից իր պաշտոնեական դիրքն օգտագործելով՝

պատժվում են տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը չորս տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

Հոդված 333. Սուտ մատնությունը

1. Հանցագործության մասին սուտ մատնությունը, եթե անձը գործել է` գիտակցելով, որ իր տրամադրած տեղեկատվությունը կեղծ է՝

2. Նույն արարքը, որը՝

1) զուգորդվել է ծանր կամ առանձնապես ծանր հանցագործության մեջ մեղադրելով,

2) զուգորդվել է մեղադրանքի արհեստական ապացույցներ ստեղծելով,

3) կատարվել է շահադիտական դրդումներով՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով:

Հոդված 334. Հանցագործությունը պարտակելը

1. Ծանր կամ առանձնապես ծանր հանցագործությունը պարտակելը` հանցանք կատարած անձի, ինչպես նաեւ հանցագործության կատարման գործիքների ու միջոցների, հանցագործության հետքերի կամ հանցավոր ճանապարհով ձեռք բերված առարկաների նախապես չխոստացված պարտակումը՝

2. Հանցանք կատարած անձի ամուսինը եւ մերձավոր ազգականները հանցագործության նախապես չխոստացված պարտակման համար քրեական պատասխանատվության ենթակա չեն:

Հոդված 335. Հանցագործության մասին չհայտնելը

1. Հաստատապես հայտնի նախապատրաստվող ծանր կամ առանձնապես ծանր հանցագործության մասին չհայտնելը՝

2. Հանցանք կատարած անձի ամուսինը եւ մերձավոր ազգականները հանցագործության մասին չհայտնելու համար քրեական պատասխանատվության ենթակա չեն:

Հոդված 336. Ակնհայտ անմեղ անձին քրեական պատասխանատվության ենթարկելը

1. Անձին քրեական պատասխանատվության ենթարկելը չհաստատված հանցագործության դեպքով կամ առանց դեպքին անձի մասնակցությունը հիմնավորող կամ ոչ բավարար չափով հիմնավորող կամ առանց նրա արարքում հանցակազմը հավաստող փաստական տվյալների առկայության՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որն անզգուշությամբ ծանր հետեւանքներ է առաջացրել՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ երկուսից վեց տարի ժամկետով:

3. Նույն արարքը, որը դիտավորությամբ ծանր հետեւանքներ է առաջացրել՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ չորսից ութ տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

4. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ կամ երրորդ մասով նախատեսված արարքը, որը զուգորդվել է՝

1) ծանր կամ առանձնապես ծանր հանցագործության մեջ մեղադրելու հետ,

2) մեղադրանքի արհեստական ապացույցներ ստեղծելով՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ վեցից տասը տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

Հոդված 337. Վկայի կամ տուժողի ներկայանալուն կամ նրանց ցուցմունք տալուն խոչընդոտելը

Վկայի կամ տուժողի կողմից դատարան, նախնական քննության մարմիններ ներկայանալուն կամ նրանց ցուցմունք տալուն խոչընդոտելը, որը կատարվել է բռնություն գործադրելով կամ
այն գործադրելու սպառնալիքով կամ այլ ապօրինի գործողություններով՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

Հոդված 338. Սուտ ցուցմունք կամ կեղծ եզրակացություն տալը կամ ակնհայտ սխալ թարգմանություն կատարելը

1. Նախնական քննության ընթացքում կամ դատարանում վկայի կամ տուժողի կողմից սուտ ցուցմունք տալը, կամ փորձագետի կողմից ակնհայտ կեղծ եզրակացություն տալը, ինչպես նաեւ թարգմանչի կողմից սխալ թարգմանություն կատարելը՝

պատժվում են տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հարյուրապատիկից երեքհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որը՝

1) զուգորդվել է ծանր կամ առանձնապես ծանր հանցագործության մեջ մեղադրելով,

2) զուգորդվել է մեղադրանքի արհեստական մեղադրական ապացույցներ ստեղծելով,

3) կատարվել է շահադիտական դրդումներով՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով:

3. Օրենքով նախատեսված դեպքերում ցուցմունք տալուց հրաժարված անձը ենթակա չէ քրեական պատասխանատվության, եթե նա նախնական քննության կամ դատական քննության ընթացքում, մինչեւ դատարանի կողմից դատավճիռ կամ որոշում կայացնելը, կամովին հայտնել է իր տված սուտ ցուցմունքի, կեղծ եզրակացության կամ սխալ թարգմանության մասին:

Հոդված 339. Ցուցմունք տալուց հրաժարվելը

1. Վկայի կամ տուժողի կողմից ցուցմունք տալուց հրաժարվելը՝

2. Իր, ամուսնու կամ մերձավոր ազգականի դեմ ցուցմունք տալուց հրաժարված անձն ազատվում է քրեական պատասխանատվությունից:

Հոդված 340. Սուտ ցուցմունք, կեղծ եզրակացություն տալու կամ սխալ թարգմանության համար կաշառելը կամ հարկադրելը

1. Սուտ ցուցմունք տալու նպատակով վկային կամ տուժողին կամ կեղծ եզրակացություն կամ սուտ ցուցմունք տալու նպատակով փորձագետին, ինչպես նաեւ սխալ թարգմանություն կատարելու համար թարգմանչին կաշառելը՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից չորսհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով:

2. Վկային կամ տուժողին սուտ ցուցմունք տալուն, փորձագետին կեղծ եզրակացություն տալուն կամ թարգմանչին սխալ թարգմանություն կատարելուն հարկադրելը, ինչպես նաեւ ցուցմունք տալուց խուսափելուն հարկադրելը, որը զուգորդվել է այդ անձանց կամ նրանց մերձավորի նկատմամբ շանտաժի, սպանության, առողջությանը վնաս պատճառելու, գույքը ոչնչացնելու սպառնալիքով՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ կալանքով՝ մեկից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքները, որոնք զուգորդվել են նշված անձանց կյանքի կամ առողջության համար ոչ վտանգավոր բռնություն գործադրելով՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով:

4. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ կամ երրորդ մասով նախատեսված արարքները,

որոնք՝

1) կատարվել են կազմակերպված խմբի կողմից,

2) զուգորդվել են նշված անձանց կյանքի կամ առողջության համար վտանգավոր բռնություն գործադրելով՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ երեքից յոթ տարի ժամկետով:

Հոդված 341. Դատավորի, դատախազի, քննիչի կամ հետաքննություն կատարող անձի կողմից ցուցմունք տալուն հարկադրելը

1. Դատավորի, դատախազի, քննիչի կամ հետաքննություն կատարող անձի կողմից սպառնալիք գործադրելու կամ այլ ապօրինի գործողություններով՝ վկային, կասկածյալին, մեղադրյալին, ամբաստանյալին կամ տուժողին ցուցմունք կամ փորձագետին կեղծ եզրակացություն տալուն, ինչպես նաեւ թարգմանչին սխալ թարգմանություն կատարելուն հարկադրելը՝

պատժվում է որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որը զուգորդվել է սույն հոդվածի առաջին մասով նախատեսված անձանց նկատմամբ ծաղրուծանակով, խոշտանգմամբ կամ այլ բռնությամբ՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ երեքից ութ տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքները, որոնք առաջացրել են ծանր հետեւանքներ՝

Հոդված 342. Նախաքննության կամ հետաքննության տվյալները հրապարակելը

Առանց դատախազի, քննիչի կամ հետաքննություն կատարող անձի թույլտվության՝
նախաքննության կամ հետաքննության տվյալները հրապարակելը՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հարյուրապատիկից երեքհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ առավելագույնը մեկ ամիս ժամկետով:

Հոդված 343. Դատարանի նկատմամբ անհարգալից վերաբերմունքը

1. Դատարանի նկատմամբ անհարգալից վերաբերմունքը, որը դրսեւորվել է դատաքննության մասնակիցներին վիրավորելով՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հարյուրապատիկից երեքհարյուրապատիկի չափով, կամ կալանքով՝ մեկից երկու ամիս ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որը դրսեւորվել է պաշտոնեական լիազորությունների իրականացման առնչությամբ դատավորին վիրավորելով՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ մեկից երկու տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ երկուսից երեք ամիս ժամկետով:

Հոդված 344. Դատավորին, դատախազին, քննիչին, հետաքննություն կատարող անձին կամ դատական ակտերի հարկադիր կատարողին զրպարտելը

1. Դատախազին, քննիչին, հետաքննություն կատարող անձին կամ դատական ակտերի հարկադիր կատարողին զրպարտելը՝ կապված նախնական քննություն վարելու, դատարանի դատավճռի, վճռի կամ դատական այլ ակտի կատարման հետ՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հարյուրապատիկից երեքհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ մեկից երկու տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ մեկից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որը կատարվել է դատավորի նկատմամբ՝ կապված գործը կամ նյութերը դատարանում քննելու հետ՝

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքները, որոնք զուգորդվել են անձին ծանր կամ առանձնապես ծանր հանցագործության մեջ մեղադրելով՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը չորս տարի ժամկետով:

Հոդված 345. Արգելանքի տակ գտնվող կամ բռնագրավման ենթակա գույքի նկատմամբ ապօրինի գործողությունները

1. Արգելանքի տակ գտնվող կամ բռնագրավման ենթակա գույքը վատնելը, օտարելը, թաքցնելը կամ ապօրինաբար մեկ ուրիշին հանձնելն այն անձի կողմից, ում այդ գույքը վստահված է եղել, ինչպես նաեւ վարկատու կազմակերպության ծառայողի կողմից կալանքի

տակ գտնվող դրամական միջոցներով (ավանդներով) բանկային գործառնություններ իրականացնելը՝
պատժվում են տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երկուհարյուրապատիկից չորսհարյուրապատիկի չափով, կամ կալանքով՝ մեկից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

2. Դատարանի դատավճռով բռնագրավման ենթակա գույքը թաքցնելը կամ յուրացնելը, ինչպես նաեւ գույքի բռնագրավման վերաբերյալ օրինական ուժի մեջ մտած դատավճռի կատարումից այլ ձեւով խուսափելը՝

պատժվում են տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով եւ տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի հիսնապատիկի չափով:

Հոդված 346. Անձնական երաշխավորի կողմից իր ստանձնած պարտավորությունները չարամտորեն չկատարելը

Անձնական երաշխավորի կողմից իր ստանձնած պարտավորությունները չարամտորեն չկատարելը, որի հետեւանքով կասկածյալը կամ մեղադրյալը խուսափել է քննությունից կամ դատից՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

Հոդված 347. Նախնական քննություն վարելու կամ արդարադատություն իրականացնելու

հետ կապված սպառնալիքը կամ բռնի գործողությունները

1. Դատավորի կամ նրա մերձավորի նկատմամբ սպանության, առողջությանը վնաս պատճառելու, գույքը ոչնչացնելու կամ վնասելու սպառնալիքը՝ կապված գործը կամ նյութերը դատարանում քննելու հետ՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որը կատարվել է դատախազի, քննիչի, հետաքննություն կատարող անձի, պաշտպանի, փորձագետի կամ դատական ակտերի հարկադիր կատարողի կամ նրանց մերձավորի նկատմամբ նախնական քննություն վարելու, գործը կամ նյութերը դատարանում քննելու կամ դատարանի դատավճիռը, վճիռը կամ դատական այլ ակտը կատարելու հետ՝

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքը, որը կատարվել է կյանքի կամ առողջության համար ոչ վտանգավոր բռնություն գործադրելով՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով:

4. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ կամ երրորդ մասով նախատեսված արարքը, որը զուգորդվել է կյանքի կամ առողջության համար վտանգավոր բռնություն գործադրելով՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ հինգից տասը տարի ժամկետով:

Հոդված 348. Ապօրինի ձերբակալելը կամ կալանավորելը

1. Ակնհայտ ապօրինի ձերբակալելը՝

պատժվում է կալանքով՝ երկուսից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

2. Ակնհայտ ապօրինի կալանավորելը կամ ակնհայտ ապօրինի կալանքի տակ պահելը՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ երեքից ութ տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

Հոդված 349. Ապացույցները կեղծելը

1. Քաղաքացիական գործով ապացույցներ կեղծելը գործին մասնակցող անձի կամ նրա ներկայացուցչի կողմից՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ուղղիչ աշխատանքներով՝ մեկից երկու տարի ժամկետով, կամ կալանքով՝ մեկից երկու ամիս ժամկետով:

2. Քրեական գործով ապացույցներ կեղծելը հետաքննություն կատարող անձի, քննիչի,

դատախազի կամ պաշտպանի կողմից՝
պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասում նշված անձանց կողմից քրեական գործով ապացույցներ կեղծելը, որը՝

1) կատարվել է ծանր կամ առանձնապես ծանր հանցագործությունների վերաբերյալ գործերով,

2) անզգուշությամբ առաջացրել է ծանր հետեւանքներ՝

Հոդված 350. Կաշառքի կամ առեւտրային կաշառքի պրովոկացիան

Կաշառքի կամ առեւտրային կաշառքի պրովոկացիան՝ հանցագործության արհեստական ապացույցներ ստեղծելու կամ շանտաժի նպատակով պաշտոնատար անձին կամ առեւտրային կամ այլ կազմակերպություններում կարգադրիչ կամ կառավարման այլ գործառույթներ իրականացնող անձին, առանց նրա համաձայնության դրամ, արժեթղթեր, այլ գույք տալու կամ գույքային բնույթի ծառայություններ մատուցելու փորձը՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով կամ առանց դրա:

Հոդված 351. Քրեական պատասխանատվությունից ապօրինի ազատելը

Դատախազի, քննիչի կամ հետաքննություն կատարող անձի կողմից հանցագործություն կատարելու մեջ կասկածվող կամ մեղադրվող անձին քրեական պատասխանատվությունից ապօրինի ազատելը՝
պատժվում է ազատազրկմամբ՝ երկուսից յոթ տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

Հոդված 352. Ակնհայտ անարդար դատավճիռ, վճիռ կամ դատական այլ ակտ կայացնելը

1. Դատավորի կողմից շահադիտական կամ անձնական այլ դրդումներով ակնհայտ անարդար դատավճիռ, վճիռ կամ դատական այլ ակտ կայացնելը՝

պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որն անզգուշությամբ առաջացրել է ծանր հետեւանքներ՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ երկուսից չորս տարի ժամկետով՝ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

3. Նույն արարքը, որը դիտավորությամբ առաջացրել է ծանր հետեւանքներ՝

Հոդված 353. Դատական ակտը չկատարելը

Պաշտոնատար անձի կողմից օրինական ուժի մեջ մտած դատավճիռը, վճիռը կամ դատական
այլ ակտը դիտավորությամբ չկատարելը կամ դրանց կատարմանը խոչընդոտելը՝
պատժվում է տուգանքով՝ նվազագույն աշխատավարձի երեքհարյուրապատիկից հինգհարյուրապատիկի չափով, կամ կալանքով՝ մեկից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

Հոդված 354. Ազատազրկման ձեւով պատիժը կրելուց խուսափելը

Կարճաժամկետ մեկնման կամ պատժի հետաձգման ժամկետի ավարտից հետո պատիժը կրելուց խուսափելն ազատազրկման դատապարտված անձի կողմից, ում թույլատրվել է ազատազրկման վայրից կարճաժամկետ մեկնում, կամ ում նկատմամբ դատավճռի կատարումը հետաձգվել է՝
պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

Հոդված 355. Փախուստն ազատազրկման վայրից, կալանավորվածներին պահելու վայրից կամ ձերբակալվածներին պահելու վայրից

1. Փախուստն ազատազրկման վայրից, կալանավորվածներին պահելու վայրից կամ ձերբակալվածներին պահելու վայրից՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

2. Նույն գործողությունը, որը կատարվել է՝

1) մի խումբ անձանց կողմից,

2) այլ անձի կյանքի կամ առողջության համար վտանգավոր բռնություն գործադրելով կամ դա գործադրելու սպառնալիքով,

3) զենք կամ որպես զենք օգտագործվող առարկաների գործադրմամբ՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը ութ տարի ժամկետով:

3. Փախուստ կատարած անձն ազատվում է քրեական պատասխանատվությունից, եթե քրեական վարույթը կարճվել կամ արդարացման դատավճիռ է կայացվել այն գործով, որով անձը դատապարտվել էր ազատազրկման, կալանավորվել կամ ձերբակալվել էր:

ԲԱԺԻՆ 12. ԶԻՆՎՈՐԱԿԱՆ ԾԱՌԱՅՈՒԹՅԱՆ ԿԱՐԳԻ ԴԵՄ ՈՒՂՂՎԱԾ ՀԱՆՑԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ
ԳԼՈՒԽ 32.
ԶԻՆՎՈՐԱԿԱՆ ԾԱՌԱՅՈՒԹՅԱՆ ԿԱՐԳԻ ԴԵՄ ՈՒՂՂՎԱԾ ՀԱՆՑԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

Հոդված 356. Հրամանը չկատարելը

1. Պետի՝ օրինական եւ սահմանված կարգով տրված հրամանը ստորադասի կողմից չկատարելը, որն էական վնաս է պատճառել ծառայության շահերին՝

պատժվում է կալանքով՝ առավելագույնը երեք ամիս ժամկետով, կամ կարգապահական գումարտակում պահելով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որը կատարվել է մի խումբ անձանց կողմից, կամ առաջացրել է ծանր

հետեւանքներ՝
պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքը, որը կատարվել է ռազմական դրության, պատերազմի ժամանակ կամ մարտի պարագաներում՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ հինգից տասնհինգ տարի ժամկետով:

4. Հրամանը չկատարելը ծառայության նկատմամբ անփույթ կամ անբարեխիղճ վերաբերմունքի հետեւանքով, որն առաջացրել է ծանր հետեւանքներ՝

պատժվում է կալանքով՝ առավելագույնը երեք ամիս ժամկետով, կամ կարգապահական գումարտակում պահելով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով:

5. Սույն գլխում նախատեսված զինվորական ծառայության կարգի դեմ ուղղված հանցագործությունների սուբյեկտներն են Հայաստանի Հանրապետության զինված ուժերում, Հայաստանի Հանրապետության այլ զորքերում զորակոչի հիման վրա կամ պայմանագրով զինվորական ծառայություն անցնող անձինք, ինչպես նաեւ ռազմական հավաքներ անցնելու ժամանակ՝ զինապարտները:

Հոդված 357. Պետին դիմադրելը կամ նրան զինվորական ծառայության պարտականությունները խախտելուն հարկադրելը

1. Պետին, ինչպես նաեւ զինվորական ծառայության գծով նրա պարտականությունները կատարող այլ անձին դիմադրելը կամ նրան այդ պարտականությունները խախտելուն հարկադրելը, որը զուգորդվել է բռնություն գործադրելով կամ դա գործադրելու սպառնալիքով՝

պատժվում է կարգապահական գումարտակում պահելով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքները, որոնք կատարվել են՝

1) մի խումբ անձանց կողմից,

2) զենք գործադրելով,

3) առողջությանը միջին ծանրության կամ ծանր վնաս կամ այլ ծանր հետեւանքներ պատճառելով՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ երկուսից ութ տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքները, որոնք կատարվել են ռազմական դրության, պատերազմի ժամանակ կամ մարտի պարագաներում՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ յոթից տասներեք տարի ժամկետով:

Հոդված 358. Պետի նկատմամբ բռնի գործողություններ կատարելը

1. Զինվորական ծառայության պարտականությունները կատարելու կապակցությամբ պետին ծեծելը կամ նրա նկատմամբ այլ բռնություն գործադրելը՝

պատժվում է կարգապահական գումարտակում պահելով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որը կատարվել է՝

1) մի խումբ անձանց կողմից,

2) զենք գործադրելով,

3) առողջությանը միջին ծանրության կամ ծանր վնաս կամ այլ ծանր հետեւանքներ պատճառելով՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ երեքից տասներկու տարի ժամկետով:

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ յոթից տասներեք տարի ժամկետով:

Հոդված 359. Զինծառայողների փոխհարաբերությունների կանոնագրքային կանոնները խախտելը նրանց միջեւ ստորադասության հարաբերությունների բացակայության դեպքում

1. Զինծառայողների փոխհարաբերությունների կանոնագրքային կանոնները խախտելը նրանց միջեւ ստորադասության հարաբերությունների բացակայության դեպքում, որն արտահայտվել է անձի պատիվն ու արժանապատվությունը ստորացնելով, նրան ծաղրուծանակի ենթարկելով կամ հալածելով կամ զուգորդվել է բռնություն գործադրելով՝

2. Նույն արարքը, որը կատարվել է՝

1) երկու կամ ավելի անձանց նկատմամբ,

2) մի խումբ անձանց կողմից,

3) զենք կամ մարմնական վնասվածքներ պատճառելու համար հատուկ հարմարեցված այլ առարկաներ գործադրելով,

4) անձի առողջությանը միջին ծանրության վնաս պատճառելով՝

պատժվում է ազատազրկմամբ առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքը, որն առաջացրել է ծանր հետեւանքներ՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ չորսից ութ տարի ժամկետով:

4. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ կամ երրորդ մասով նախատեսված արարքը, որը կատարվել է ռազմական դրության, պատերազմի ժամանակ կամ մարտի պարագաներում`

պատժվում է ազատազրկմամբ` հինգից տասը տարի ժամկետով:

Հոդված 360. Զինծառայողին վիրավորանք հասցնելը

1. Զինծառայողին վիրավորանք հասցնելը՝ զինվորական ծառայության պարտականությունները կատարելու կապակցությամբ զինծառայողի պատիվն ու արժանապատվությունն անպարկեշտ ձեւով ստորացնելը մեկ այլ զինծառայողի կողմից՝

պատժվում է կալանքով՝ առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով, կամ կարգապահական գումարտակում պահելով՝ առավելագույնը վեց ամիս ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որը կատարվել է ստորադրյալի կողմից պետի, ինչպես նաեւ պետի կողմից ստորադրյալի նկատմամբ զինվորական ծառայության պարտականությունները կատարելու կապակցությամբ՝

Հոդված 361. Զորամասը կամ ծառայության վայրն ինքնակամ թողնելը

1. Զորակոչի կամ պայմանագրային հիմունքներով զինվորական ծառայություն անցնող զինծառայողի կողմից զորամասը կամ ծառայության վայրն ինքնակամ թողնելը, ինչպես նաեւ զորամասից արձակվելիս, նշանակվելիս, գործուղումից, արձակուրդից կամ բուժական հաստատությունից առանց հարգելի պատճառների ժամանակին ծառայության չներկայանալը երեք օրից ավելի, բայց մեկ ամսից ոչ ավելի տեւողությամբ, ինչպես նաեւ երեք ամսվա ընթացքում երեք եւ ավելի անգամ մեկից երեք օր տեւողությամբ՝

պատժվում է կալանքով՝ առավելագույնը երեք ամիս ժամկետով, կամ կարգապահական գումարտակում պահելով՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքները, որոնք կատարվել են պատիժը կարգապահական գումարտակում կրող զինծառայողների կողմից՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը մեկ տարի ժամկետով:

3. Սույն հոդվածի առաջին մասով նախատեսված արարքները, որոնք կատարվել են սպայի կամ ենթասպայի կողմից՝

պատժվում են կալանքով՝ մեկից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝
առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

4. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ կամ երրորդ մասով նախատեսված արարքները, եթե ինքնակամ բացակայությունը տեւել է մեկ ամսից ավելի, բայց զինվորական ծառայությունից ժամանակավորապես խուսափելու նպատակով՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը երեք տարի ժամկետով:

5. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ կամ երրորդ կամ չորրորդ մասով նախատեսված արարքները, որոնք կատարվել են մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ`

պատժվում են ազատազրկմամբ` երկուսից հինգ տարի ժամկետով:

6. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ կամ երրորդ կամ չորրորդ մասով նախատեսված արարքները, որոնք կատարվել են ռազմական դրության, պատերազմի ժամանակ կամ մարտի պարագաներում՝

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ երեքից ութ տարի ժամկետով:

7. Սույն հոդվածի առաջին, երկրորդ, երրորդ կամ չորրորդ մասով նախատեսված արարքներն առաջին անգամ կատարած զինծառայողը կարող է ազատվել քրեական պատասխանատվությունից, եթե դրանք կատարել է ծանր հանգամանքների զուգորդման հետեւանքով, կամ ազատվում է քրեական պատասխանատվությունից, եթե նա ծառայությունից խուսափելու պահից երեք օրվա ընթացքում մեղայականով ներկայացել է զորամաս, ծառայության վայր, իրավապահ կամ պետական այլ մարմիններ:

Հոդված 362. Դասալքությունը

1. Դասալքությունը՝ զինվորական ծառայությունից վերջնականապես խուսափելու նպատակով զորամասը կամ ծառայության վայրն ինքնակամ թողնելը, ինչպես նաեւ նույն նպատակով ծառայության չներկայանալը՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը չորս տարի ժամկետով:

2. Դասալքությունը, որը կատարվել է ծառայության համար վստահված զենքով կամ մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ կամ մարտական հերթապահություն կատարող զինծառայողի կողմից՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ չորսից տասը տարի ժամկետով:

3. Դասալքությունը, որը կատարվել է ռազմական դրության, պատերազմի ժամանակ կամ մարտի պարագաներում՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ վեցից տասներկու տարի ժամկետով:

4. Սույն հոդվածի առաջին կամ երկրորդ մասով նախատեսված արարքներն առաջին անգամ կատարած զինծառայողը կարող է ազատվել քրեական պատասխանատվությունից, եթե դրանք կատարել է ծանր հանգամանքների զուգորդման հետեւանքով, կամ ազատվում է քրեական պատասխանատվությունից, եթե նա ծառայությունից խուսափելու պահից երեք օրվա ընթացքում մեղայականով ներկայացել է զորամաս, ծառայության վայր, իրավապահ կամ պետական այլ մարմիններ:

Հոդված 363. Անդամախեղելու, հիվանդության սիմուլյացիայի կամ ապօրինի այլ եղանակով զինվորական ծառայությունից խուսափելը

1. Իրեն որեւէ վնասվածք պատճառելու (անդամախեղելու), հիվանդության սիմուլյացիայի, կեղծ փաստաթղթեր օգտագործելու կամ խաբեության այլ միջոցով կամ ապօրինի այլ եղանակով զինծառայողի կողմից զինվորական ծառայության պարտականությունները կատարելուց ժամանակավորապես խուսափելը՝

պատժվում է կալանքով՝ առավելագույնը երեք ամիս ժամկետով, կամ կարգապահական գումարտակում պահելով՝ առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

2. Նույն արարքը, որը կատարվել է զինվորական ծառայության պարտականությունները կրելուց վերջնականապես ազատվելու նպատակով՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ երկուսից հինգ տարի ժամկետով:

պատժվում են ազատազրկմամբ՝ հինգից տասը տարի ժամկետով:

Հոդված 364. Զինվորական ծառայության պարտականությունները կատարելուց հրաժարվելը

1. Զինվորական ծառայությունից կամ դրա առանձին պարտականությունները կատարելուց զինծառայողի հրաժարվելը, որը զուգորդվել է դրանց փաստացի դադարեցմամբ՝

2. Նույն արարքը, որը կատարվել է մի խումբ անձանց կողմից՝

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ մեկից հինգ տարի ժամկետով:

պատժվում է ազատազրկմամբ՝ հինգից տասը տարի ժամկետով:

Հոդված 365. Մարտական հերթապահություն կամ մարտական ծառայություն կրելու կանոնները խախտելը

1. Հայաստանի Հանրապետության վրա անակնկալ հարձակումը ժամանակին

հայտնաբերելու եւ դրան դիմակայելու կամ Հայաստանի Հանրապետության անվտանգության ապահովմանն ուղղված մարտական հերթապահության կամ մարտական ծառայություն կրելու �

Criminal Code of the Republic of Armenia of April 18, 2003, Armenia

Available Materials

Non official translation

Article 1. Criminal legislation of the Republic of Armenia.

Article 2. The objectives of the Criminal Code.

Article 3. The grounds for criminal liability.

Article 4. Principles of criminal legislation.

Article 5. Principle of legitimacy.

Article 6. Principle of equality before the law.

Article 7. Principle of inevitability of liability.

Article 8. Principle of personal liability.

Article 9. Principle of liability in accordance with the offence.

Article 10. Principle of individuality of justice and liability.

Article 11. Humanitarian principle.

Article 12. Operation of the criminal law in time

Article 13. Retroactive effect of criminal law.

Article 14. The effect of the criminal law with regard to persons who committed crime in the territory of the Republic of Armenia.

Article 15. Effect of criminal law with regard to persons who committed crimes outside the territory of the Republic of Armenia.

Article 16. Extradition of persons who committed a crime.

Article 17. Legal significance of a person’s conviction outside the RA

Article 18. The notion of crime.

Article 19. Types of crime.

Article 20. Aggregate of crimes.

Article 21. Repeated crime

Article 22. Recidivism.

Article 23. General conditions of criminal liability.

Article 24. The age at which a person is subject to criminal liability.

Article 25. Insanity.

Article 26. Limited sanity.

Article 27. Criminal liability of persons who committed crime in the state of intoxication.

Article 28. Types of guilt.

Article 29. Committal of willful crime.

Article 30. Committal of negligent crime.

Article 31. Inflicting damage without guilt

Article 32. Liability for crimes with two types of guilt.

Article 33. Completed and unfinished crime.

Article 34. Attempt to commit a crime.

Article 35. Preparation of crime.

Article 36. Voluntary refusal from a crime.

Article 37. The notion of complicity.

Article 38. Types of accomplices.

Article 39. The liability of accomplices.

Article 40. Excess of performer.

Article 41. Committal of crime by a group of individuals, by an organized group or by a criminal association.

Article 42. Necessary defense.

Article 43. Inflicting damage when capturing the perpetrator.

Article 44. Urgent necessity.

Article 45. Physical or psychiatric enforcement.

Article 46. Justified risk.

Article 47. Execution of an order or instruction.

Article 48. The notion of punishment and its purposes.

Article 49. Types of punishment.

Article 50. Basic and supplementary punishments.

Article 51. Fines.

Article 52. Deprivation of the right to hold certain posts or practice certain professions.

Article 53. Deprivation of special titles or military ranks, categories, degrees or qualification class

Article 54. Public works

Article 55. Confiscation of property.

Article 56. Correctional labor

Article 57. Arrest.

Article 58. Keeping in disciplinary battalion.

Article 59. Imprisonment for a certain term.

Article 60. Life sentence.

Article 61. General principles of assigning punishment.

Article 63. Circumstances aggravating the liability and punishment.

Article 64. Assignment of a milder punishment than envisaged by law.

Article 65. Assignment of punishment for an unfinished crime.

Article 66. Assignment of punishment by accumulation of crimes.

Article 67. Assignment of punishment by accumulation of sentences.

Article 68. Determining the terms of punishment by summing them up.

Article 69. Calculation of the punishment terms and offsetting punishment.

Article 70. Conditional punishment.

Article 71. Procedure and conditions of punishment implementation

Article 72. Exemption from criminal liability in case of repentance.

Article 73. Exemption from criminal liability in case of reconciliation with the aggrieved.

Article 74. Exemption from criminal liability due to change of situation.

Article 75. Exemption from criminal liability as a result of expiry of the statute of limitation.

Article 76. Exemption from punishment on parole.

Article 77. Replacement of the unserved part of the punishment with a softer punishment.

Article 78. Postponement or exemption from punishment of pregnant women or women with children under 3 years of age.