WIPO Lex

The Provisional Constitution of the Federal Republic of Somalia, 2012

JAMHUURIYADDA FEDERAALKA EE SOOMAALIYA

جـمـهـوريـةالصــومــال

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya

Muqdisho, 12ka JUUNYO 2012

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

TUSMO

CUTUBKA KOOWAAD: BAAQA JAMHUURIYADDA FEDERAALKA SOOMAALIYA ............................ 1

Qodobka 1aad. Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya ............................................................ 1

Qodobka 2aad. Dawladda iyo Diinta .......................................................................................... 1

Qodobka 3aad. Mabaadi’da Asaasiga........................................................................................ 1

Qodobka 4aad. Sarraynta Dastuurka.......................................................................................... 2

Qodobka 5aad. Afafka Rasmiga ah ........................................................................................... 2

Qodobka 6aad. Calanka iyo Astaanta Qaranka.......................................................................... 2

Qodobka 7aad. Dhulka Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya............................................... 2

Qodobka 8aad. Shacabka iyo Jinsiyadda .................................................................................... 3

Qodobka 9aad. Magaalo-madaxda Qaranka ............................................................................... 3

QAYBTA LABAAD: XUQUUQDA ASAASIGA AH IYO WAAJIBAADKA MUWAADDINKA.................... 4

Madaxa Koowaad: Mabaadi’da Guud Ee Xuquuqda Aadanaha ............................................................. 4

Qodobka 10aad. Karaamada Aadanaha ...................................................................................... 4

Qodobka 11aad. Sinnaanta......................................................................................................... 4

Qodobka 12aad. Dhaqangelinta Xuquuqda Asaasiga Ah .......................................................... 4

Madaxa Labaad: Xuquuqda, Xorriyaadka Aasaasiga Ah Ee Qofka Iyo Xaddidaadooda ....... 5

Qodobka 13aad. Xaqa Nolosha.................................................................................................. 5

Qodobka 14aad. Addoonsi, Midiidin iyo Ku-shaqaysi Qasab Ah............................................. 5

Qodobka 15aad. Xorriyadda iyo Nabadgelinta Qofnimada....................................................... 5

Qodobka 16aad. Xorriyadda Abuuridda iyo Ka-mid-noqoshada Ururrada............................... 6

Qodobka 17aad. Xorriyadda Diinta iyo Caqiiddada.................................................................. 6

Qodobka 18aad. Xorriyadda Ra’yiga iyo Afkaarta ................................................................... 6

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

Qodobka 19aad. Xurmada Hoyga.............................................................................................. 6

Qodobka 20aad: Xorriyadda Kulanka, Bannaanbaxa, Cabashada iyo Codsi-wadareedka........ 6

Qodobka 21aad. Xorriyadda Isu-socodka iyo Degitaanka ........................................................ 7

Qodobka 22aad. Xaqa Ka-qaybgalka Siyaasadda ...................................................................... 7

Qodobka 23aad. Xorriyadda xirfadda, Shaqada iyo Mihnadda................................................. 7

Qodobka 24aad: Xiriirka Shaqada ............................................................................................. 7

Qodobka 25aad. Deegaanka....................................................................................................... 8

Qodobka 26aad. Hantida............................................................................................................ 8

Qodobka 27aad. Dhaqaalaha iyo Xuquuqda Bulshada.............................................................. 8

Qodobka 28aad. Daryeelka Qoyska........................................................................................... 8

Qodobka 29aad. Caruurta .......................................................................................................... 9

Qodobka 30aad. Waxabarashada ............................................................................................... 9

Qodobak 31aad. Dhaqanka iyo Afka ....................................................................................... 10

Qodobka 32aad. Xaqa helidda macluumaadka........................................................................ 10

Qodobka 33aad. Go’aannada Maamulka................................................................................. 10

Qodobka 34aad. Xaqa Dacwadda iyo Isdifaaca ...................................................................... 11

Qodobka 35aad. Xuquuqda Eedaysanaha................................................................................ 11

Qodobka 36aad. Isucelinta Eedaysanayaasha iyo Dembiilayaasha ......................................... 12

Qodobka 37aad. Qaxootiga iyo Magangelyada ....................................................................... 12

Qodobka 38aad. Xaddidaadda Xuquuqda................................................................................ 12

Qodobka 39aad. Sixidda Ku-xadgudubka Xuquuqda.............................................................. 13

Qodobka 40aad. Fasiraadda Xuquuqda Asaasiga Ah .............................................................. 13

Qodobka 41aad. Guddiga Xuquuqda Aadanaha...................................................................... 14

MADAXA SADDEXAAD: WAAJIBAADKA MUWAADDINKA .................................................................... 14

Qodobka 42aad. Waajibaadka Muwaaddinka.......................................................................... 14

MADAXA SEDDEXAAD: DHULKA, HANTIDA IYO DEEGAANKA........................................................... 15

Qodobka 43aad. Dhulka............................................................................................................ 15

Qodobka 44aad. Kheyraadka Dabiiciga ah.............................................................................. 15

Qodobka 45aad. Deegaanka..................................................................................................... 16

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

iii

CUTUBKA AFRAAD: MATILAADDA SHACABKA........................................................................................ 16

Madaxa Koowaad: Mabaadi’da Guud ee Matilaadda Shacabka.......................................................... 16

Qodobka 46aad. Awoodda Shacabka ...................................................................................... 16

Madaxa Labaad: Doorashooyinka ............................................................................................................... 17

Qodobka 47aad. Nidaamka Doorashooyinka iyo Xisbiyada ................................................... 17

CUTUBKA SHANAAD: BAAHSANAANTA AWOODDA DAWLADDA EE JAMHUURIYADDA

FEDERAALKA EE SOOMAALIYA...................................................................................................................... 17

QAABDHISMEEDKA IYO MABAADI’DA WADA-SHAQAYNTA HEERARKA DAWLADDA .............. 17

Qodobka 48aad. Qaab-dhismeedka Dawladda ........................................................................ 17

Qodobka 49aad. Tirada iyo Xudduudaha Dawladaha xubinta ka ah Dawladda Federaalka iyo Degmooyinka............................................................................................................................ 18

Qodobka 50aad. Mabaadi’da Federaalka ee Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya ............ 18

Qodobka 51aad. Xiriirka Iskaashiga Heerarka Dawladaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya................................................................................................................................ 19

Qodobka 52aad. Iskaashiga Dawladaha xubinta ka ah Dawladda Federaalka ........................ 20

Qodobka 53aad. Wada-xaajoodyada Caalamiga ..................................................................... 20

Qodobka 54aad. Kala qaybinta Awoodaha.............................................................................. 21

CUTUBKA LIXAAD: BAARLAMAANKA FEDERAALKA ............................................................................. 21

MADAXA KOOWAAD : QODOBBO GUUD ..................................................................................................... 21

Qodobka 55aad. Goleyaasha Baarlamaanka Federaalka .......................................................... 21

Qodobka 56aad. Xilgudashada Baarlamaanka Federaalka ...................................................... 21

Qodobka 57aad. Xilka Xeerdejinta ay wadaagaan labada Gole .............................................. 22

Qodobka 58aad. Shuruudaha Xubinnimada Baarlamaanka Federaalka .................................. 22

Qodobka 59aad. Sababaha Lagu Lumiyo Xubinnimada Baarlamaanka Federaalka ............... 23

Qodobka 60aad. Muddada xilhaynta ....................................................................................... 23

Qodobka 61aad. Xilka Xubnaha Baarlamaanka ...................................................................... 23

Qodobka 62aad. Guddiyada Wadaagga ee Baarlamaanka Federaalka .................................... 24

MADAXA LABAAD: GOLAHA SHACABKA.................................................................................................... 24

Qodobka 63aad. Awoodaha Xeer-dejinta Golaha Shacabka ................................................... 24

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

Qodobka 64aad. Tirada xubnaha Golaha Shacabka ................................................................ 24

Qodobka 65aad. Guddoomiyaha iyo Ku-xigeennada Golaha Shacabka ................................. 25

Qodobka 66aad. Kal-Fadhiyada Golaha Shacabka................................................................. 25

Qodobka 67aad. Kala-dirista Golaha Shacabka....................................................................... 26

Qodobka 68aad. Xeer-hoosaadka Golaha Shacabka ee Baarlamaanka Federaalka ah............ 26

Qodobka 69aad. Awoodaha Golaha Shacabka ee Baarlamaanka Federaalka ah .................... 26

Qodobka 70aad. Xasaanadda Xildhibaannada Golaha Shacabka............................................ 27

Madaxa Saddexaad: Awoodda Sharci-dejinta iyo Awoodaha Kale Ee Aqalka Sare Ee

Baarlamaanka Federaalka ...................................................................................................... 27

Qodobka 71aad. Aqalka Sare ee Baarlamaanka Federaalka.................................................... 28

Qodobka 72aad. Tirada Xubnaha Aqalka Sare ee Baarlamaanka Federaalka......................... 28

Qodobka 73aad. Guddoomiyaha iyo ku-xigeenada Golaha Aqalka Sare ee Baarlamaanka Federaalka ................................................................................................................................. 29

Qodobka 74aad. Kalfadhiyada Golaha Aqalka Sare ee Baarlamaanka Federaalka................. 29

Qodobka 75aad. Xeer-hoosaadka Golaha Aqalka Sare ee Baarlamaanka Federaalka ............ 29

Qodobka 76aad. Go’aan-qaadashada Golaha Aqalka Sare ee Baarlamaanka Federaalka....... 30

Qodoka 77aad. Ka-qaybgalka Wasiirrada ee Fadhiyada Golaha Aqalka Sare ee Baarlamaanka Federaalka ................................................................................................................................. 30

Qodoka 78aad. Xasaanadda Xubnaha Golaha Aqalka Sare ee Baarlamaanka Federaalka ..... 31

Madaxa Afraad: Habraaca Sharci-dejinta Baarlamaanka .................................................................... 31

Qodobka 79aad. Sharci-dejin qabyo ah ................................................................................... 31

Qodobka 80aad. Curinta sharciyada ......................................................................................... 31

Qodobka 81aad. Go’aammo siyaasadeed ................................................................................ 32

Qodobka 82aad. Hindise sharci qabyo ah oo ka bilawday Golaha Shacabka ......................... 32

Qodobka 83aad. Hindise Sharci oo Qabyo ah oo ka bilowday Aqalka Sare. ........................... 33

Qodobka 84aad. Faafinta iyo Xafidaadda Sharciyada............................................................. 35

Qodobka 85aad. Dhaqangelidda Sharciyada ........................................................................... 35

Qodobka 86aad. Durid Sharci.................................................................................................. 35

CUTUBKA TODOBAAD: MADAXWEYNAHA JAMHUURIYADDA FEDERAALKA.............................. 35

Qodobka 87aad. Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya ............................. 35

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

Qodobka 88aad. Shuruudaha u Doorashada Madaxweynennimada........................................ 36

Qodobka 89aad. Doorashada Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka ............................. 36

Qodobka 90aad. Xilka iyo Awoodaha Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka............... 37

Qodobka 91aad. Muddada Xilka Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka ....................... 38

Qodobka 92aad. Maxkamadeynta iyo Maamus-Ka-qaadista Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka ................................................................................................................................. 38

Qodobka 93aad. Iscasilaadda Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka ............................ 39

Qodobka 94aad. Ku-simaha Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka .............................. 39

Qodobka 95aad. Bannaanaanta Xafiiska Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka ........... 39

Qodobka 96aad. Dhaarinta Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka ................................ 40

CUTUBKA SIDDEEDAAD: LAANTA FULINTA............................................................................................. 40

Qodobka 97aad. Golaha Wasiirrada ........................................................................................ 40

Qodobka 98aad. Shuruudaha Xubinnimada Golaha Wasiirrada ............................................. 40

Qodobka 99aad. Xilalka Golaha Wasiirrada ........................................................................... 41

Qodobka 100aad. Xilka iyo Awoodda Ra’iisul-wasaaraha ..................................................... 41

Qodobka 101aad. Ku-Xigeenka Ra’iisul-wasaaraha ............................................................... 42

Qodobka 102aad. Xilka Wasiirka, Wasiir ku-xigeenka iyo Wasiir Dawlaha.......................... 42

Qodobka 103aad. Xukuumadda Xil-Gaarsiinta....................................................................... 42

Qodobka 104aad. Dhaarta........................................................................................................ 42

CUTUBKA SAGAALAAD: AWOODDA GARSOORKA.................................................................................. 42

Qodobka 105aad. Awoodda Garsoorka Jamhuuriyadda Federaalka ....................................... 43

Qodobka 106aad. Madaxbannaanida Garsoorka ..................................................................... 43

Qodobka 107aad. Habka Dacwad Qaadista............................................................................. 43

Qodobka 108aad. Qaabka Maxkamadaha Dalka ..................................................................... 43

Qodobka 109aad. Habka Hawlqabadka Maxkamadaha Qaranka............................................ 44

Qodobka 109A Golaha Adeegga Garsoorka............................................................................ 44

Qodobka 109B. Asaaska Maxkamadda Dastuurka................................................................... 45

Qodobka 109C. Awoodaha Maxkamadda Dastuurka............................................................... 46

CUTUBKA TOBNAAD: GUDDIYADA MADAXA BANNAAN...................................................................... 47

Qodobka 110aad. Mabaadi’da Guud ....................................................................................... 47

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

Qodobka 111aad. Samaynta Guddiyada Madaxa Bannaan ..................................................... 47

Qodobka 111 A. Golaha Adeegga Garsoorka: ........................................................................ 47

Qodobka 111 B. Guddiga Xuquuqda Aadamiga: ..................................................................... 48

Qodobka 111 C. Guddiga La dagaalanka Musqmaasuqa: ........................................................ 48

Qodobka 111D. Guddiga Adeega Baarlamaanka: ................................................................... 49

Qodobka 111 E. Guddiga Xuduudaha iyo Federaalka: ........................................................... 50

Qodobka 111 F. Guddiga Isku-Xirka Xukuumadaha: .............................................................. 51

Qodobka 111 G. Guddiga Qaranka ee Madax Bannaan ee Doorashooyinka: ......................... 51

Qodobka 111 H. Guddiga Ammaanka Qaranka: .................................................................... 52

Qodobka 111 I. Guddigga Runta iyo Dib-u-heshiisiinta: ......................................................... 53

Qodobka 111 J. Gardoonka/Ilaaliyaha Dadweynaha:.............................................................. 53

Qodobka 112aad. Magacaabidda Guddiyada Heer Federaal ................................................... 55

Qodobka 113aad. Shuruucda Guddiyada Madaxa Bannaan.................................................... 55

Qodobka 114aad. Xafiisyadda Madaxa Bannaan .................................................................... 55

CUTUBKA KOW IYO TOBNAAD: SHAQAALAHA RAYIDKA EE DAWLADDA.................................... 55

Qodobka 115aad. Qiyamka Shaqaalaha Dawladda ee Rayidka ah.......................................... 55

Qodobka 116aad. Ilaalinta Xuquuqda Shaqaalaha Dawladda ee Rayidka ah ......................... 56

Qodobka 117aad. Magacaabista Saraakiisha Darajooyinka Sare ............................................ 56

Qodobka 118aad. Hawlwadeennada iyo Shaqaalaha Dawladda ............................................. 56

Qodobka 119aad. Shaqaalaha Dawladda ee Rayidka ah ......................................................... 56

CUTUBKA LABA IYO TOBNAAD: DAWLADAHA XUBINTA KA AH DAWLADDA FEDERAALKA 57

Qodobka 120. Hay’adaha Dawladaha xubinta ka ah Dawladda Federaalka ........................... 57

Qodobka 121aad. Mabaadi’da Dastuurrada............................................................................. 57

CUTUBKA SADDEX IYO TABNAAD: MAALIYADDA GUUD..................................................................... 57

Qodobka 122aad. Mabaadi’da Maaliyadda Guud .................................................................... 57

Qodobka 123aad. Bangiga Dhexe ee Federaalka .................................................................... 58

Qodobka 124aad. Sharci-dejinta Federaalka ee Arrimaha Maaliyadda................................... 58

Qodobka 125aad. Kaydka Qaranka ......................................................................................... 59

CUTUBKA AFFAR IYO TABNAAD: NABADDA IYO AMNIGA................................................................... 59

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

vii

Qodobka126aad. Suggidda Amniga Jamhuuriyadda Federaalka ............................................ 59

Qodobka 127aad. Mabaadi’ida Ciidamada Amniga................................................................ 60

Qodobka 128aad. Ku-tagrifalidda Awoodeed ......................................................................... 60

Qodobka 129aad. Hay’adda Gardoonka .................................................................................. 60

(Ombudsman) ........................................................................................................................... 60

Qodobka 130aad. Sharciga Hay’adaha Amaanka..................................................................... 61

Qodoboda 131........................................................................................................................... 61

CUTUBKA 15: QODOBBADA KAMA DAMBYSTA AH IYO KUWA KUMEEL GAARKA AH............... 62

Madaxa Koowaad: Waxka Beddelka Dastuurka...................................................................................... 62

Qodobka 132aad. Qodobada ku dabaqma wax ka beddelka Dastuurka ee lasoo jeediyay dhammaadka xilliga koowaad ee Baarlamanka Federaalka ..................................................... 62

Qodobka 133aad- Qodobada ku dabaqma wax ka badelka Dastuurka ku meel gaarka ah (Jadwalka koowaad (C), ama sharci lagu xusay jadwalka koowaad (D) ee Dastuurkan ka hor inta aanay dhammaan xilliga koowaad ee Baarlamaanka Federaalka: Guddida la socodka/kormeerka ................................................................................................................... 63

Qodobka 134aad . Qaybaha ku dabaqma wax ka beddelka Dastuurka ee lasoo jeediyay ka hor inta aanay dhammaan muddada koowaad ee wakhtigaBaarlamaanka Federaalka ee Soomaaliya: Guddiga dib-u-eegista iyo Hirgalinta.................................................................. 66

Qodobka 135aad . Xilalka iyo Muddeynta Hay’adaha mudnaanta sare leh iyo Guddiyada Madaxa Bannaan ee uu Baarlamaanka Federaalku ee Jamhuuriyadda Federaalka ee Soomaaliya Aasaasayo.............................................................................................................. 68

Qodobka 136aad. Qaadashada wax ka bedelka Dastuurka inta lagu guda jiro muddo xileedka koowaad ee Aqalka Shacab; ansixinta Dastuur kama dambays ah........................................... 69

Qodobka 137aad. Dhaqangelinta Dastuurka............................................................................ 69

CINWAANKA LABAAD: QODOBBO QUBANE AH ..................................................................................... 70

Qodobka 138aad. ka hirgelyaaa daustuurkan ........................................................................... 70

Qodobka 139aad. Sharciyadda oo Weli Socda ....................................................................... 70

Qodobka 140aad. Waajibaadka Caalamiga Ah ........................................................................ 71

Qodobka 141aad. Aftiyaha ...................................................................................................... 71

Qodobka 142 aad. Dawladaha Xubnaha ka ah Federaalka ee Ka jira Soomaaliya ................. 71

QODOBKA 143aad. KA NOQOSHADA AXDIGA FEDERAALKA ................................. 71

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

viii

JADWALKA KOOWAAD (A): CALANKA SOOMAALIYA ............................................................................ 72

JADWALKA KOOWAAD (B): ASTAANTA JAMHUURIYADDA................................................................. 72

JADWALKA KOOWAAD (C): KALA-GUUR.................................................................................................... 72

LIFAAQA 1(D): SHURUUCDA LA MUDNAANTA KOOWAAD LEH IN LA SAMEEYO XILLIGA

KOOWAAD EE BAARLAMAANKA FEDDERAALKA AH............................................................................. 73

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

CUTUBKA KOOWAAD: BAAQA JAMHUURIYADDA FEDERAALKA

SOOMAALIYA

Qodobka 1aad. Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya

Soomaaliya waa Jamhuuriyad federaal ah, leh gobannimo, dimoqraaddi ah, oo ku dhisan matilaadda

dadweynaha, loo dhan yahay oo ku salaysan nidaamka axsaabta badan iyo caddaalad bulshadeed.

Allahu Subxaanahu wa Tacaalaa ka sokow (swt), awoodda oo dhan waxa leh Shacabka, wuxuuna

ugu isticmaalayaa si toos ah iyo isagoo u adeegsanaya hay’adihiisa uu u xilsaartay, si waafaqsan

Dastuurka iyo shuruucda. Waxaa reeban in qof ama qayb ka mid ah bulshada sheegato

gobannimada Jamhuuriyadda Federaalka ee Soomaaliya ama u adeegsadaan si u gaar ah.

Gobannimada iyo midnimada Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya waa laguma-xadgudbaan.

Qodobka 2aad. Dawladda iyo Diinta

(1) Islaamku waa Diinta Dawladda.

(1) Diin aan ahayn Islaamka laguma faafin karo dalka.

(2) Lama soo saari karo sharci aan waafaqsaneyn Mabaadi’da Guud ee Shareecada Islaamka iyo

Maqaasiiddeeda.

Qodobka 3aad. Mabaadi’da Asaasiga

(1) Dastuurka Soomaaliya waxaa saldhig u ah Qur’aanka kariimka ah iyo Sunnada Nabigeenna

Muxammed (NNK), wuxuuna ilaalinayaa maqaasidda (ujeeddooyinka) shareecada iyo

caddaaladda bulshada.

(2) Soomaaliya waa dal Islaam ah, kana mid ah ummadaha Carabta iyo Afrikaanka.

(3) Mabaadi’da asaasiga ah ee Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya waxay ku dhisan yihiin

mabaadi’da asaasiga ah ee awood qaybsiga Nidaamka Federaalka.

(4) Dastuurka Soomaaliya wuxuu dhiirri-gelinayaa xuquuqda Aadanaha, talinta sharciga,

shuruudaha guud ee xeerarka caalamiga ah, caddaaladda, xukuumad loo dhan yahay oo ku

dhisan wadatashi, kala-soocidda awoodaha sharci-dejinta, fulinta iyo garsoor madaxbanaan,

iyagoo leh hannaan ku dhisan isla-xisaabtan iyo hufnaan ka jawaabaya danaha dadweynaha.

(5) Haweenku waa in ay ka mid noqdaan dhammaan hay’adaha guud ee qaranka, si wax-ku-ool

ah, gaar ahaan jagooyinka la isu doorto iyo kuwa la isu magacaabo ee saddexda laamood ee

Dawladda iyo Guddiyada Madaxbannaan ee Qaranka.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

Qodobka 4aad. Sarraynta Dastuurka

(1) Shareecada ka sokow, Dastuurka Soomaaliya waa sharciga dalka ugu sarreeya, isaga ayayna

xukuumaddu u hoggaansamaysaa, wuxuuna hagayaa hal-abuurka iyo go’aannada

siyaasadeed ee qaybaha Dawladda oo dhan.

(2) Sharci kasta ama tallaabo maamul oo ka soo horjeedda Dastuurka, maxkamadda Dastuuriga

ah ayaa awood u leh burrinta sharcigaas ama tallaabadaas maamul, si waafaqsan

Dastuurkan.

Qodobka 5aad. Afafka Rasmiga ah

Afka rasmiga ah ee Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya waa Af-soomaaliga (Maay iyo Maxaa

tiri), af Carabigana waa luqadda labaad.

Qodobka 6aad. Calanka iyo Astaanta Qaranka

(1) Calanka Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya, sida lagu muujiyey qaybta A ee Jadwalka

koowaad, waa laydi buluug furan ah oo ay dhexda kaga taal xiddig cad oo shangees ah,

madaxyo simanna leh.

(2) Astaanta Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya, sida lagu muujiyey qaybta B ee Jadwalka

koowaad, waxay ka kooban tahay gaashaan buluug ah oo leh xiddaayad dahabi ah,

dhexdana ku leh xiddig shangees ah oo dheeh qalin ah leh. Gaashaanka dushiisa waxaa ku

yaal rukumo Carbeed oo xardhan, lehna shan madax oo dahabi ah oo labada geesba ku

yaalliin ay kala qaaran yihiin. Hareeraha waxaa ka haya laba shabeel oo isu tusmaysan, kuna

kala taagan labo waran oo isku weydaarsan caaradda hoose ee gashaanka, ayna weheliyaan

laba caleen-cawbaar, diillin cadna ay ku qoofalan tahay.

(3) Soomaaliya Hees astaan u ah qaranka wey leedahay waana “Qolobaa Calankeed”.

(4) Dawladaha xubinta ka ah Dawladda Federaalka Soomaaliya waxey yeelan doonaan

calankooda iyo astaantooda u gaarka ah si waafaqsan nidaamka Federaalka.

Qodobka 7aad. Dhulka Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya

(1) Gobannimada Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya waxay koobeysaa dhulka

Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya oo idil, oo ay ku jiraan berriga, badaha, jasiiradaha

iyo uurkooda hoose, hawadooda Sare iyo geyi-qaaradeedka iyo dhul iyo biyo-goboleed

kasta oo ku soo biira Jamhuuriyadda Soomaaliya, si waafaqsan sharci uu Baarlamaanka

Qaranku ansixiyo.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

(2) Dhulka Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya waa laguma xad-gudbaan lamana qaybin

karo.

(3) Dhulka Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya ee khilaafaadka soohdimaha caalamiga ka

dhasha in xalilintooda loo maro tub nabadeed iyo iskaashi waafaqsan qawaaniinta Dalka u

degsan iyo kuwa Caalamiga ah.

(4) Xuduudaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya waa xuduudihii ku astaansanaa

Dastuurka 1960 ee Soomaaliya.

(5) Jihooyinka xuduudaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya:

(a) Waqooyi: Gacanka Cadmeed;

(b) Waqooyi Galbeed: Jabuuti;

(d) Koonfur Galbeed: Kenya;

(e) Bari: Badweynta Hindiya.

Qodobka 8aad. Shacabka iyo Jinsiyadda

(1) Shacabka Soomaaliyeed waa mid, lamana kala qaybin karo, wuxuuna ka kooban yahay

dhammaan muwaadiniinta.

(2) Jinsiyadda Soomaaliyeed waa mid qur ah, sharci gaar ah oo ay soo saaraan Golaha Shacabka

ee Dawlada Federaalka Soomaaliyeed ayaana xaddidaya sida lagu helayo, lagu laalayo ama

lagu waayayo.

(3) Qof leh jinsiyadda Soomaaliyeed lagama qaadi karo jinsiyadda Soomaaliyeed, xataa hadduu

qaato jinsiyad dal kale.

(4) Diidmada, laalista iyo ka-qaadista jinsiyadda laguma xiri karo asbaabo siyaasadeed.

Qodobka 9aad. Magaalo-madaxda Qaranka

Maqaamka magaalo-madaxda Federaalka Soomaaliya waxaa go’aan looga gaari doonaa dib-u-

eegidda Dastuurka, waxaana sharci gaar ah ka soo saari doona labada aqal ee Baarlamaanka

Federaalka Soomaaliya.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

QAYBTA LABAAD: XUQUUQDA ASAASIGA AH IYO WAAJIBAADKA

MUWAADDINKA

Madaxa Koowaad: Mabaadi’da Guud Ee Xuquuqda Aadanaha

Qodobka 10aad. Karaamada Aadanaha

(1) Karaamada aadanuhu waa deeq Ilaahey Subxaanahu wa tacaalaa ku mannaystay qof kasta

oo Banii’aadan ah, xuquuqda aadanahuna deeqdaas ayey ka dhalataa.

(2) Karaamada Aadanaha waa laguma-xadgudbaan, dhawristeeduna waa waajib saaran dadka

oo dhan.

(3) Awoodda Dawladda waa in aan marnaba loo isticmaalin meel-uga-dhicid karaamada

Aadanaha.

Qodobka 11aad. Sinnaanta

(1) Muwaaddiniinta oo dhan, iyagoo aan loo eegin lab iyo dheddig, diin, xaalad bulsho ama

dhaqaale, afkaar siyaasadeed, qabiil, naafannimo, xirfad, dhalasho iyo afguri toona,

xuquuqda iyo waajibaadkaba waa u siman yihiin sharciga hortiisa.

(2) Waa fal takoorid ah haddiinatiijadiisu noqoto is-hortaag ama ciriiriggelin xaqa qofka, xataa

haddii falka si ulakac ah aan loo samayn.

(3) Dawladdu ma takoori karto Qofnaba iyadoo sababeysaneysa da’da, sinjiga,midabka, qabiil,

isir, dhaqan ama lahjad, jinsi, dhalasho, Curyaannimo, diin, siyaasad ama fikir, xirfad,

mulkiyad

(4) Waa in aan loo arkin fal takoorid ah barnaamijyada Dawladda sida Shuruuc, hab

siyaasadeed iyo hab maamul ee loo qorsheeyey in sinnaan buuxda lagu gaarsiiyo dad ama

kooxo horay loogu geystey takoorid ama ku sugan xaalad dib-u-dhacsan.

Qodobka 12aad. Dhaqangelinta Xuquuqda Asaasiga Ah

(1) Xuquuqda asaasiga ah iyo xorriyadda lagu aqoonsaday qaybtan waa in la dhowraa marka

kasta oo sharci la dejinayo lana fulinayo. Sidoo kale, qof kasta, hay’adaha Dawladda ee heer

kasta iyo hay’adaha gaarka ah iyo saraakiisha Dawladdu marka ay gudanayaan xilkooda

waa in ay ilaaliyaan xuquuqda aasaasiga ah.

(2) Waajibaadka Dawladdu kuma koobna in ay dhawrto xuquuqda dadka, balse waa in ay

qaaddo tallaabooyin maangal ah oo lagu ilaalinayo in xadgudub uga yimaado cid kale.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

(3) Xuquuqda lagu aqoonsaday cutubkan sharci uun baa lagu xaddidi karaa sida ku xusan

Qodobka 38.

Madaxa Labaad: Xuquuqda, Xorriyaadka Aasaasiga Ah Ee Qofka Iyo Xaddidaadooda

Qodobka 13aad. Xaqa Nolosha

Qof kastaa wuxuu xaq u leeyahay nolol.

Qodobka 14aad. Addoonsi, Midiidin iyo Ku-shaqaysi Qasab Ah

Sinaba qof looma addoonsan karo, midiidin lagama dhigan karo, lagama ganacsan karo, qasabna

looguma shaqaysan karo.

Qodobka 15aad. Xorriyadda iyo Nabadgelinta Qofnimada

(1) Qof kastaa wuxuu xaq u leeyahay xorriyaddiisa shakhsiga ah iyo nabagelyada qofnimadiisa.

(2) Qof kasta wuxuu xaq u leeyahay amaan shaqsiyadeed waxaa ka mid ah: ka-reebanaan xarig

aan sharciga waafaqsaneyn, waxaa kaloo xorriyadda qofnimo ka mid ah ka-reebanaan wax

kasta oo cunfi ah, oo ay ka mid tahay wax kasta oo cunfi ah oo lagula kaco haweenka. Qofna

looma geysan karo jirdil, fal bini’aadantinamada ka baxsan.

(3) Qof kasta wuxuu xaq u leeyahay badqabka jirkiisa waana laguma xad gudbaan. Qofna

laguma qasbi karo in lagu sameeyo tijaabo takhtareed ama mid cilmibaariseed, haddii qofka

ama xigtadiisa dhowi aynan oggolaanin islamarkaasina aysan jirin talo uu bixiyey

xeeldheere caafimaad marka uusan qofku sharciyan awood u lahayn inuu wax oggolaado.

(4) Gudniinka gabdhaha waa caado naxariis-darro iyo xaqiraad u dhiganta jirdil. Gudniinka

gabdhaha waa reeban yahay.

(5) Soo rididda ilmuhu waa arrin ka soo horjeedda Shareecada Islaamka, waana reebban tahay,

haddii aan ka ahayn xaalad caafimaad aan looga maarmin badbaadinta nolosha hooyada.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

Qodobka 16aad. Xorriyadda Abuuridda iyo Ka-mid-noqoshada Ururrada

Qof kastaa wuxuu xaq u leeyahay in uu ku biiro qof kale ama koox . Xaqaas waxaa ka mid ah inuu

abaabulo ama ka mid noqdo ururro ay ka mid yihiin ururro shaqaale ama xisbiyo siyaasadeed.

Wuxuu kaloo xor u yahay in uusan cidna ku biirin, lagumana qasbi karo inuu cid kale ku biiro.

Qodobka 17aad. Xorriyadda Diinta iyo Caqiiddada

(1) Qof kastaa wuxuu xor u yahay in uu ku dhaqmo diintiisa.

(2) Diin aan ahayn Islaamka laguma faafin karo dalka.

Qodobka 18aad. Xorriyadda Ra’yiga iyo Afkaarta

(1) Qof kastaa wuxuu xaq u leeyahay in uu yeesho, soo bandhigo ra’yigiisa iyo in uu doono,

inuu helo oo gudbiyo ra’yigiisa, xog ama afkaar si kastaba.

(2) Xorriyatu qoolka waxaa ka mid, xorriyadda hadalka, saxaafadda iyo wax walba oo soo

gelaya warbaahinta elektaroonikada iyo internet-ka.

(3) Qof kastaa wuxuu xaq u leeyahay in uu muujiyo hal’abuurkiisa faneed. xorriyaddiisa

aqooneed iyo xorriyadda cilmi-baarista.

Qodobka 19aad. Xurmada Hoyga

(1) Qofna gurigiisa ama meeshii kale ee isaga u gaar ah lama geli karo, lama baari karo, lamana

basaasi karo amar garsoore oo sababaysan la’aantiis.

(2) Waxaa waajib ah in amarka garsooraha si toos ah loogu akhriyo degganaha hoyga,

baarahana waxaa ka reeban ku xadgudubka sharciga.

Qodobka 20aad: Xorriyadda Kulanka, Bannaanbaxa, Cabashada iyo Codsi-

wadareedka

(1) Qof kastaa wuxuu xaq u leeyahay in uu abaabulo, kana qaybgalo kulammo ama bannaabax

oo si xasilooni ah cabasho loogu muujinayo, iyada oo aan oggolaansho loo baahnayn.

(2) Qof kastaa wuxuu xaq u leeyahay inuu cabasho qoraal ah u gudbiyo hay’adaha Dawladda.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

Qodobka 21aad. Xorriyadda Isu-socodka iyo Degitaanka

(1) Qof kasta oo si sharci ah ku deggan dhulka Jamhuuriyaddu wuxuu xaq u leeyahay in uu si

xor ah u degi karo, ugu dhex-socon karo meel kasta oo dalka ka mid ah, kana bixi karo.

(2) Muwaaddin kasta wuxuu xaq u leeyahay soo-gelidda iyo joogitaanka waddanka iyo inuu

helo Baasabboor.

Qodobka 22aad. Xaqa Ka-qaybgalka Siyaasadda

(1) Muwaaddin kastaa wuxuu xaq u leeyahay in uu ka qayb-qaato arrimaha guud ee

dadweynaha. Xaqa kan waxaa ka mid ah:

(a) Inuu samaysan karo ama ka mid noqon karo xisbi siyaasadeed, kana qayb-

qaadan karo hawlihiisa;

(b) In xisbi siyaasadeed gudihiisa looga dooran karo jago kasta.

(2) Muwaaddin kasta oo buuxiya shuruudaha sharciga tilmaamayo wuxuu xaq u leeyahay inuu

wax doorto, lana doorto.

(3) Xuquuqda ku xusan faqradaha (1) iyo (2) ee qodobkan waa in loogu dhaqmaa si waafaqsan

Dastuurkan iyo sharci Baarlamaanku ansixiyo.

Qodobka 23aad. Xorriyadda xirfadda, Shaqada iyo Mihnadda

Muwaaddin kasta wuxuu xaq u leeyahay in uu si xor ah u doorto xirfadda, shaqada ama mihnadda

uu rabo.

Qodobka 24aad: Xiriirka Shaqada

(1) Qof kastaa wuxuu xaq u leeyahay inuu helo xiriir shaqo caadil ah.

(2) Qof kasta oo shaqaale ahi wuxuu xaq u leeyahay inuu abuuro, kuna biiro urur shaqaale,

kana qayb-galo hawlaha ururkaas.

(3) Shaqaale kastaa wuxuu xaq u leeyahay shaqo-joojin.

(4) Urur shaqaale, ama loo-shaqeeyayaasha amase loo-shaqeeyaha waxay xaq u leeyihiin inay

galaan gorgortan-wadareed ku saabsan arrimaha shaqada .

(5) Qof kasta oo shaqaale ah gaar ahaan dumarka waxa ay xaq gaar ah u leeyihiin in laga ilaaliyo

faraxumeyn, faquuqid iyo takoorid goobaha shaqada. Sharci kasta shaqaale iyo hab dhaqan

kasta waa inuu waafaqsanaadaa sinaanshaha jinsiga ee goobaha shaqada.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

Qodobka 25aad. Deegaanka

(1) Qof kastaa wuxuu xaq u leeyahay inuu helo Deegaan aan waxyeello u lahayn caafimaadkiisa

iyo baraarihiisa nololeed oo laga ilaaliyey wasakhda iyo waxyaalaha halista ah.

(2) Qof kastaa wuxuu xaq u leeyahay in uu wax ka helo kheyraadka dabiiciga ah ee dalka,

iyadoo laga ilaalinaayo ka faa’ideysi xad-dhaaf ah oo Deegaanka waxyeello u geysan kara.

Qodobka 26aad. Hantida

(1) Qof kastaa wuxuu xaq u leeyahay in uu hanti yeesho, ku dhaqmo, ku naalloodo, iskana gado

ama iska wareejiyo markuu doono.

(2) Dawladdu waxay si qasab ah hanti ula wareegi kartaa marka ay jirto dan guud. Qof kasta oo

hantidiisa dan guud awgeed loola wareegey wuxuu Dawladda xaq ugu leeyahay magdhaw

caaddil ah oo lagu heshiiyey ama ay maxkamadi go’aamisey.

Qodobka 27aad. Dhaqaalaha iyo Xuquuqda Bulshada

(1) Qof kastaa wuxuu xaq u leeyahaybiyo nadiif ah uu cabo.

(2) Qof kastaa wuxuu xaq u leeyahay inuu helo dareyeel caafimaad, Cidna lagama hor istaagi

karo daryeel caafimaad oo degdeg ah sababkasta, oo ay kamid tahay awood la’aan dhaqaale.

(3) Qof kastaa wuxuu xaq u leeyahay daryeel bulsho oo dhammaystiran.

(4) Xuquuqada lagu aqoonsaday qodobkan waxaa ka mid ah xaqa qof kastaa uu u leeyahay inuu

si sharciga waafaqsan u ilaashado, raadsado, si buuxdana xuquuqdaas u gaaro, iyadoo aanay

Dawladdu ama cid kale ku soo faraggelin.

(5) Waa in lahubiyaa in dumarka, dadka da’da, naafada iyo dadka laga tiro badan yahay oo

taariikhiyan latakoori jiray inay helaan kaalmo gaar ah si ay ugaaraan xuquuqdooda

dhaqan – dhaqaale.

Qodobka 28aad. Daryeelka Qoyska

(1) Guurku waa aasaaska qoyska oo ah saldhigga bulshada, ilaalintiisuna waa waajib sharci ah

oo saaran Dawladda.

(2) Daryeelka Hooyada iyo Dhallaanka waa waajib saaran Dawladda.

(3) Ubadku wuxuu waalidkiis xaq ugu leeyahay xannaano ay ka mid tahay waxbarasho iyo

barbaarin. Haddiise xannaanadaas uu ka waayo deegaanka qoyskiisa waa in loo yeelo cid

kale oo daryeesha. Isla xuquuqdan oo kale ayay leeyihiin carruurta dariiq-joogga ah iyo

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

kuwa aan waalidkood la aqoonnin, Dawladda ayaana si gaar ah ugu xilsaaran inay

xuquuqdooda ilaaliso, si buuxdana ay u helaan.

(4) Waalidka aan iskii isugu filnayn wuxuu ubadkiisa qaangaarka ah xaq ugu leeyihiin daryeel

sharci ah.

(5) Guur ansaxayaa ma jiro haddaanay si xor ah iyo oggolaansho ninka iyo naagta ka timid jirin.

Labaduba waa inay gaareen da’da guurka.

Qodobka 29aad. Caruurta

(1) Ubad kastaa markuu dhasho wuxuu xaq u leeyahay inuu helo magac suubban iyo jinsiyad.

(2) Ubad kastaa wuxuu xaq u leeyahay in laga ilaaliyo dhaqanxumo, dayacaad, xadgudub ama

liiditaan.

(3) Carruurta looma diri karo inay qabtaan hawl, ama adeegyo aan ku habboonayn da’dooda,

ama halis gelin kara caafimaadkooda ama koritaankooda.

(4) Carruurta waxaa la xiri karaa oo keliya muddo gaaban markii la waayo xal kale, lagumana

hayn karo dadka waaweyn dhexdooda marka laga reebo xigtada ugu dhow, waana in lagu

hayaa xaalado ku habboon. Xigtada ugu dhow carruurta waa in sida ugu dhaqsaha badan oo

suurtogal ah loo war-geliyaa xiritaankooda.

(5) Ubadku waxay xaq u lee yihiin inay helaan kaalmo qareennimo oo kharajkeeda ay

Dawladdu bixiso, si ay uga badbaadaan dacwad kasta oo caddaalad-darro u keeni karta.

(6) Carruurtu waxay xaq u leeyihiin in laga ilaaliyo, loona adeegsan dagaallada hubaysan.

(7) Danta carruurta ayaa mar walba mudnaan leh markay joogto arrin kasta oo maslaxaddooda

khusaysa.

(8) Ereyga “carruur/ubad” ee qodobkan ku xusan waxaa looga jeedaa qof da’diisu ka yar tahay

18-jir.

Qodobka 30aad. Waxabarashada

(1) Waxbarashadu waa xuquuq aasaasiga ah ee ay leeyihiin dhammaan muwaaddiniinta

Soomaaliyeed.

(2) Dhammaan muwaadiniintu waxay xaq u leeyihiin inay helaan waxbarasho lacag la'aan ah

ilaa iyo dugsi sare.

(3) Dawladdu waxay mudnaan siinaysaa horumarinta, baahinta iyo fidinta waxbarashada

dadweynaha.

(4) Waa in lagu dhisaa dugsiyada gaarka ah, machadyada iyo jaamacadaha si sharciga

waafaqsan isia markaana la socdaan barnaamijyada iyo manaahijta waxbarashada dalka.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

(5) Dawladdu waxay dhiirigelineysaa sare-u-qaadidda cilmi-baarista, hal-abuurka iyo

farshaxanka, horumarinta ciyaaraha hiddaha & dhaqanka, isboortiga iyo dhaqanka suuban

ee dadka Soomaaliyeed.

(6) Dawladda waxay dugsiyada dalka oo dhan ka hirgelinaysaa manhaj midaysan, waxayna

hubinaysaa dhaqangalkiisa.

(7) Dawladda waxay kobcinaysaa waxbarashada sare, machadyada farsamada, tiknoolojiyadda

iyo xarumaha cilmi-baarista.

(8) Waxaa qasab ah in la baro diinta Islaamka carruurta dugsiyada Dawladda iyo kuwa gaarka

ah. Arrimmahan laguma dabaqi karo dugsiyada ay leeyihiin dadka aan Muslimka ahayn.

Qodobak 31aad. Dhaqanka iyo Afka

(1) Dawladdu waa in ay horumarisaa hiddaha iyo dhaqanka suubban ee Shacabka

Soomaaliyeed, iyadoo ku dedaaleysa in ay bulshada ka suuliso caadooyinka haraaga ah iyo

kuwa dhowaan-soo-baxa ah ee wax u dhimaya midnimada, ilbaxnimada iyo caafimaadka

bulshada.

(2) Dawladdu waa in ay ururisaa, ilaalisaa, kaydisaa waxyaabaha iyo xarumaha taariikhiga ah

ee dalka, iyadoo horumarinaysa aqoonta iyo farsamada xilkaas lagu gudan karo.

(3) Dawladdu waa in ay horumarisaa dhaqammada iyo afguriga dadka laga tira badan yahay.

(4) Xuquuqda qodobkan ku xusan waa in loogu dhaqmaa si waafaqsan xuquuqda asaasiga ah ee

Dastuurkan lagu aqoonsaday.

Qodobka 32aad. Xaqa helidda macluumaadka

(1) Qof kastaa wuxuu xaq u leeyahay in uu helo macluumaadka ay Dawladdu hayso.

(2) Qof kastaa wuxuu xaq u leeyahay helitaanka macluumaadka ay cid kale hayso oo loogu

baahan yahay in lagu fuliyo ama lagu ilaaliyo xuquuq kastoo kale oo daw loo leeyahay.

(3) Baarlamaanka Federaalku waa in uu soo saaraa sharci lagu hirgelinayo xaqa macluumaad

helidda.

Qodobka 33aad. Go’aannada Maamulka

Qof kasta wuxuu xaq u leeyahay in go’aammada ka soo fula maamullada ay ahaadaan kuwo ku

dhisan sharci, maangal ah, go’aan-ka-gaaristoodana loo maray hannaan caaddil ah.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

Qodobka 34aad. Xaqa Dacwadda iyo Isdifaaca

(1) Qof kastaa wuxuu xaq u leeyahay inuu dacwad sharciga waafaqsan ka furto maxkamadaha

awoodda u leh.

(2) Qof kasta wuxuu xaq u leeyahay in uu helo garsoor madax-bannaan, caaddil ah, aan eex

lahayn, laguna qaadayo maxkamad dadweynaha u furan, laguna galo waqti macquul ah, ama

golihii kale ee awood go’aan-gaaris ah u leh:

(a) Arrin kastoo ku saabsan xuquuqda iyo waajibaadka madaniga; ama

(b) Fal-dembiyeed kasta oo kale lagu soo oogey, ciqaabna lagu mutaysanayo.

(3) Qof kasta wuxuu xaq u leeyahey inuu iska difaaco dacwadda uu danaynayo, heer iyo darajo

kasta oo ay taagan tahay.

(4) Dawladdu waxay u kafaalo-qaadaysaa dadka aan awood dhaqaale lahayn inay difaac lacag

la’aan ah helaan.

(5) Dawladdu waxay u damaanad qaadaysaa difaac lacag la’aan ah shaqsiyaadka, bulshooyinka

marka ay si sharci ah ay ugu raadinayaan danta guud.

Qodobka 35aad. Xuquuqda Eedaysanaha

(1) Eedaysanuhu wuxuu la mid yahay qof barii’ ah oo aan dembi gelin ilaa maxkamadi si kama-

dambays ah ugu caddayso dembiga loo haysto.

(2) Qof kasta oo xorriyaddiisa shakhsiga ah laga qaado waa in isla markiiba la ogeysiiyaa

dembiga lagu tuhunsan yahay, looguna sheegaa af uu garanayo.

(3) Qof kasta oo xorriyaddiisa shakhsiga ah laga qaado waa in xaaladdiisa la gaarsiiyo qoyskiisa

ama eheladiisa.

(4) Qofna laguma qasbi karo dembi-qirasho, xukunkiisana saldhig loogama dhigi karo qiraal

lagu qasbay.

(5) Qof kasta oo la xiraa wuxuu xaq u leeyahay in 48 saac gudahooda lagu horgeeyo maxkamad

awood u leh.

(6) Qof kasta oo la xiraa wuxuu xaq u leeyahay in uu qabsado qareen difaaca, haddii uusan

awood u lahaynna ay Dawladdu u qabato.

(7) Qof kasta oo maxkamad lagu soo taagey tuhun fal dembi-ciqaabeed waxa uu xaq u leeyahay

garsoor caaddil ah.

(8) Eedaysanuhu wuxuu xaq u leeyahay in uu goobjoog ka ahaado dacwaddiisa.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

(9) Eedaysanuhu wuxuu xaq u leeyahay in uu iska difaaco caddaymaha la soo hordhigay ee

lidka ku ah.

(10) Eedaysanuhu wuxuu xaq u leeyahay in loo qabto turjubaan haddii uusan garanayn afka

maxkamadda laga isticmaalayo.

(11) Eedeysanaha laguma hayn karo goob aan sharcigu bannayn, waana in loo oggolaado

booqashada eheladiisa, takhtarkiisa iyo qareenkiisa.

(12) Mas’uuliyada ciqaabtu waa shakhsi, qofna looma ciqaabi karo fal-dembiyeed uu galay qof

kale.

(13) Qofna looma ciqaabi karo fal markii uu ku kacay uusan sharcigu dembi u aqoonsaneyn,

haddii uusan ahayn dembi ka soo horjeeda banii’aadaminnimada, laguna caddeeyey

qawaaniinta dawliga ah.

Qodobka 36aad. Isucelinta Eedaysanayaasha iyo Dembiilayaasha

(1) Isucelinta eedeysanayaasha iyo dembiilayaasha waxaa lagu oggolaan karaa oo keliya si

waafaqsan sharciga, iyo in uu jiro heshiis isu-celin ah oo ay Jamhuuriyadda Federaalka

Soomaaliya dhinac ka tahay iyo heshiis caalami ah oo ku waajibinaya Dawladda Federaalka

Soomaaliyeed celinta eedaysanaha ama dembiilaha.

(2) Isucelinta eedaysanaha iyo dembiilaha waa in ay ahaataa mid waafaqasan dhaqanka iyo

qaanuunka caalamiga ah, waana in Baarlamaanka Federaalka ah soo saaraa sharciga lagu

maamulayo isucelinta dembiilayaasha.

Qodobka 37aad. Qaxootiga iyo Magangelyada

(1) Qof kasta oo Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya ku soo gala qaxootinnimo wuxuu xaq u

leeyahay in aan dib loo celin ama aan loo qaadin dal kale, haddii ay jirto cabsi muuqata oo

ah in uu la kulmayo ciqaab.

(2) Baarlamaanka Federaalka ihi waa in uu soo saaraa sharci waafaqsan qaanuunka caalamiga

ah; kaas oo nidaaminaya qaxootiga ama magangelyo-doonka.

Qodobka 38aad. Xaddidaadda Xuquuqda

(1) Xuquuqda lagu sheegay Cutubkan waxaa xaddidi kara sharciga, haddii sharcigaasi uusan si

gaar ah u bar-tilmaameedsanayn shakhsiyaad ama kooxo.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

(2) Xuquuqdan waxaa xaddidaya sharciga, ama waxaaba si gaar ah loogu asteeyay cutubkan,

waase haddii xaddidaaddaasi ay tahay mid si cad u maangal ah ama kuwo la aqbali karo oo

waafaqsan qiyamka lagu qeexay Dastuurka.

(3) Marka go’aan laga gaarayo in xaddididda xuquuqdu ay noqoto mid la aqbali karo oo

maangal ah, waa in dhammaan arrimaha xaddeyntan khuseeya xisaabta lagu darsadaa.

(4) Arrimaha la xiriira waxaa ka mid ah dabeecadda iyo ahmiyadda xuquuqda la xaddidey iyo

muhimmadda ujeeddo la rabo in lagu gaaro xaddidaadda; haddii xaddididdaasi u habboon

tahay in lagu gaaro ujeeddada ama haddii isla ujeeddadaas lagu gaari karaayey iyadoo aan

la xaddidin xuquuqdaas.

(5) Xaddididda suurtogalka ah ee xuquuqda asaasiga ah ee muwaaddinka xilliga xaaladda

degdegga waxaa lagu sheegay Cutubka 14aad, Qodobka 131aad.

Qodobka 39aad. Sixidda Ku-xadgudubka Xuquuqda

(1) Sharcigu waa in uu qeexaa habraac habboon oo lagu saxayo xadgudubyada xaquuqda

Aadanaha.

(2) Sixidda xadgudubyadaas waa in lagu helaa maxkamad ay dadku si fudud dacwad uga furan

karaan.

(3) Qof ama urur kastaa wuu tegi karaa maxkamad, si uu u difaaco xuquuqda dadka kale ee aan

awoodin in ay iskood isu difaacaan.

Qodobka 40aad. Fasiraadda Xuquuqda Asaasiga Ah

(1) Marka la fasiraayo xuquuqda ku xusan qaybtan waa in maxkamaddu ay raadiso qeexidda

ujeeddooyinka laga leeyahay xuquuqdaas iyo qiyamka ay xambaarsan yihiin.

(2) Fasiraadda xuquuqdan waxay maxkamaddu tixgelineysaa Shareecada, qaanuunka

caalamiga ah iyo go’aannada maxkamadaha dalal kale, inkasta oo ayan qasab ku ahayn inay

raacdo go’aannadooda.

(3) Marka guud ahaan sharci la fasiraayo ama la dhaqan-gelinaayo, maxkamad kasta ama xeer-

beegti waa in ay tixgelisaa muhiimmada qodobbada Cutubkan, intii suurtagal ahna

go’aannadooda ka dhigaan kuwo la socon kara qodobbadaasi.

(4) Xuquuqda asaasiga ah ee ku xusan Cutubkan kama hor-imaaan karaan xuquuqda kale ee

Shareecada Islaamku jideysey iyo xeer-dhaqameedka la jaanqaadi kara Shareecada iyo

Dastuurka.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

Qodobka 41aad. Guddiga Xuquuqda Aadanaha

(1) Baarlamaanka Federaalka ihi waa inuu dhisaa Guddi Xuquuqda Aadanaha u qaybsan oo ka

madax bannaan maamulka Dawladda, lehna ilo dhaqaale oo uu si habsami leh ugu fuliyo

hawlihiisa.

(2) Hawlaha Guddiga Xuquuqda Aadanaha waa in ay ku jiraan horumarinta aqoonta xuquuqda

Aadanaha iyo, gaar ahaan, Shareecada, asaga oo u dejinaaya halbeegyada dhaqangelinta

lagu hirgelinaayo waajibaadka xuquuqda Aadanaha; dabagelidda xuquuqda Aadanaha ee

dalka gudihiisa iyo baarista eedaha la xiriira xuquuqda aadanaha.

MADAXA SADDEXAAD: WAAJIBAADKA MUWAADDINKA

Qodobka 42aad. Waajibaadka Muwaaddinka

(1) Sida Diinta Islaamku qabto, caddaaladda waxay ku jirtaa isu-dheellitirnaanta xuquuqda iyo

waajibaadka .

Ku-dhaqanka sinnaanta, xorriyaadka iyo xuquuqda lagama sooci karo waajibaadka. Sidaas darteed,

muwaaddin kasta waxaa waajib ku ah in uu:

(a) noqdo waddani daacad u ah horumarinta iyo wanaagga dalkiisa;

(b) ka qayb-qaato hawlaha waxtarka u leh muwaaddinka, qoyska, wanaagga guud

iyo in uu ka qayb-qaato horumarinta qaranka iyo bulshada uu la nool yahay;

(d) dhiiriggeliyo midnimada qaranka, isaga oo kaashanaya muwaaddiniinta kale;

(e) horumariyo mabda’a isla-xisaabtanka iyo talinta sharciga;

(f) noqdo qof aqoon u leh qodobbada Dastuurka, si daacad ahna uu u taageero, una

difaaco Dastuurka iyo shuruucda dalka;

(g) ku dedaalo/ku dedaasho codbixinta xilliyada doorashada;

(h) noqdo canshuur-bixiye wanaagsan, si uu uga qayb-qaato kharajka Dawladda si

waafaqsan awooddiisa waxbixineed iyo sharciga;

(i) difaaco dhulka Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

MADAXA SEDDEXAAD: DHULKA, HANTIDA IYO DEEGAANKA

Qodobka 43aad. Dhulka

(1) Dhulku waa kheyraadka koowaad ee Soomaaliya iyo saldhigga nolosha dadka.

(2) Dhulka waa in loo haystaa, loo adeegsadaa, loona maamulaa si caddaalad ah, waxtar leh,

waxsoosaar waarana leh.

(3) Dawladda Federaalku waa inay dejiso siyaasad dhuleed oo heer qaran ah oo si joogto ah

dib-u-eegis loogu sameeyo. Siyaasaddaasi waa in ay xaqiijiso:

(a) U sinnaanshaha fursadaha helitaanka dhulka iyo ka faa’iideysiga kheyraadkiisa ;

(b) Damaanad-qaadista xuquuqda lahaanshaha dhulka iyo diiwaangelinta;

dhulka iyadoon dhibaato loo geysan.

(d) In si degdeg ah oo lagu wada qanci karo loo xalliyo khilaafaadka ka dhasha

dhulka iyo hantida.

(e) In la xaddido dhulka uu qof ama shirkadi yeelan karaan;

(f) In la nidaamiyo dhaqdhaqaaqa suuqa ka-ganacsiga dhulka, si looga hortago ku-

takrifalidda xuquuqda milkiilayaasha dhulka ee yaryar.

(g) Dawladaha Xubinta ka ah Dawladda Federaalka Soomaaliya waxay dejinayaan

siyaasad-dhuleed oo heerkooda ah.

(4) Lama bixin karo ruqsad la xiriirta isticmaalka abadiga ah ee berriga, badda iyo hawada sare

ee Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya. Sharci Baarlamaanka Federaalku soo saaro ayaa

xaddidaya baaxadda, muddada iyo shuruudaha rukhsadaha istcimaalkooda.

(5) Dawladda Federaalku iyadoo la tashaneysa Dawladaha xubinta ka ah Federaalka iyo ciddii

kale oo ay quseyso, waxay dejineysaa siyaasadda dhulka iyo qaab lagu koontaroolo, laguna

isticmaalo dhulka.

Qodobka 44aad. Kheyraadka Dabiiciga ah

Qaybsiga kheyraadka dabiiciga ah ee Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya waxaa ka wada

xaajoon doona Dawladda Federaalka Soomaaliya iyo Dawladaha Xubinta ka noqon doona Dawladda

Federaalka Soomaaliya iyadoo loo marayo qaab Dastuuri ah.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

Qodobka 45aad. Deegaanka

(1) Xukuumadda Federaalku waxay mudnaan siinaysaa ilaalinta, keydinta iyo dhawrista

Deegaanka, iyadoo laga ilaalinayo wax kasta oo wax u dhimaya kala-duwanaanshaha noole

ee dabiiciga ah iyo hannaanka deegaameed ee dabiiciga ah.

(2) Dhammaan dadka ku nool Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya waxaa waajib ku ah

ilaalinta iyo kobcinta Deegaanka iyo ka-qaybgalka horumarinta, fulinta, maareynta,

xannaanaynta iyo dhawrista kheyraadka dabiiciga ah iyo Deegaankaba.

(3) Xukuumadda Federaalka iyo Dawladaha xubinta ka ah Dawladda Federaalka ee

waxyeellada Deegaanku ay saameeyeen waa in ay:

(a) qaadaan tallaabooyin degdeg ah oo lagu dhaqangelinaayo nadiifinta wasakhda

iyo haraaga sunta halista ah ee lagu shubay dhulka iyo biyaha Jamhuuriyadda

Federaalka;

(b) dejiyaan sharci, qaaddaana tallaabooyinka lagama-maarmaanka ah ee looga

hortegayo ku-daadinta iyo ku xabaalidda wasakhdaas; taasoo xeer-jebin ku ah

qaanuunka dawliga ah iyo ku-xadgudub gobannimada Jamhuuriyadda

Federaalka;

kuwa masuulka ka ah ku-daadinta iyo ku xabaalidda wasakhdaas; ha joogeen

Jamhuuriydda gudaheeda ama meel kale;

(d) qaaddaan tallaabooyinka lagama-maarmaanka u ah dib-u-noolaynta, dib-u-

dhiraynta, kor-u-qaadidda iyo ilaalinta Deegaanka, iyo ka hortagga wixii

waxyeellayn kara khayraadka dabiiciga ah iyo Deegaanka dalka.

(4) Xukuumadda Federaalka iyadoo la tashaneysa Dawladaha xubinta ka ah Dawladda

Federaalka waxay dejinaysaa siyaasad guud ee Deegaan ee Jamhuuriyadda Federaalka ee

Soomaaliya.

CUTUBKA AFRAAD: MATILAADDA SHACABKA

Madaxa Koowaad: Mabaadi’da Guud ee Matilaadda Shacabka

Qodobka 46aad. Awoodda Shacabka

(1) Awoodda isxukunku waxay ka bilaabataa, kuna dhammaataa shacabka, asaga oo

adeegsanaya awoodda ah in mar kasta oo loo baahdo uu hay’adaha iyo wakiillada shacabka

ku oogi karo la-xisaabtan.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

(2) Nidaamka matilaadda shacabku waa in uu ahaado mid furan oo qof kasta fursad u siinaya

inuu ka qayb-qaato; habraacyadiisa iyo xeerarkiisana si fudud loo fahmi karo.

(3) Nidaamka matilaaddu waa inuu ahaadaa mid si ku filan oo macquul ah uga hortegi kara

qalalaase ka dhasha tartanka siyaasadda iyo natiijooyinka doorashada.

Madaxa Labaad: Doorashooyinka

Qodobka 47aad. Nidaamka Doorashooyinka iyo Xisbiyada

Shuruucda ku saabsan Xisbiyada, Diiwaangelintooda, Doorashooyinka heerka dowladda federaalka

ah iyo Guddiga Qaranka ee Madaxbanaan ee Doorashooyinka, waxaa lagu qeexi doonaa shuruuc

gaar ah oo uu soo saaro Golaha Shacabka ee Baarlamaanka Federaalka Soomaaliya.

CUTUBKA SHANAAD: BAAHSANAANTA AWOODDA DAWLADDA

EE JAMHUURIYADDA FEDERAALKA EE SOOMAALIYA

QAABDHISMEEDKA IYO MABAADI’DA WADA-SHAQAYNTA

HEERARKA DAWLADDA

Qodobka 48aad. Qaab-dhismeedka Dawladda

(1) Qaab-dhismeedka Dawladda ee Jamhuuriyadda Federaalku wuxuu ka kooban yahay 2 heer

Dawladeed:

(a) Heerka Dawladda Federaalka

(b) Heerka Dawladaha xubinta ka ah Dawladda Federaalka oo ay hoos-imaanayaan

Dawladaha Degaanku/Hoose.

(2) Gobol goonni isu taagi karaa ma jiri karo, inta uu Gobol kale uu kuu biirayo, Dawladda

Federaalka Soomaaliya ayaana maamulaysa waxaana waajib ku ah gobolkaas inuu ku biiro

gobol kale ama Dawlad xubin ka ah Dawladda Federaalka muddo labo sano gudahood ah.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

Qodobka 49aad. Tirada iyo Xudduudaha Dawladaha xubinta ka ah Dawladda

Federaalka iyo Degmooyinka

(1) Tirada iyo xuduudaha Dawladaha xubinta ka ah Dawladda Federaalka cusub waxaa

go’aaminaya Golaha Shacabka ee Baarlamaanka Federaalka.

(2) Golaha Shacabka ee Baarlamaanka Federaalka, inta aanu goyn tirada iyo xudduudaha

Dawladaha xubinta ka ah Dawladda Federaalka, wuxuu magacaabayaa guddi heer qaran ah

oo daraasad ka sameeya, warbixin ay la socdaan talooyinna u bandhiga Golaha Shacabka ee

Baarlamaanka Federaalka.

(3) Magacaabidda guddigu lagu xusay faqradda 2 ee kore waa inuu ka horreeyo sharci Golaha

Shacabka ee Baarlamaanka Federaalka uu ansixyo oo qeexaya:

(a) xilalka iyo awoodaha Guddiga;

(b) hal-beegyada uu u cuskanayo samaynta Dawladaha xubinta ka ah Dawladda

Federaalka iyo shuruudaha qayb dalka ka mid ihi ku mutaysan karto inay ka mid

noqoto Dawladaha xubinta ka ah Dawladda Federaalka;

magacaabayo xubnaha guddiga, muddada xilhayntood, xuquuqdooda;

(4) Tirada iyo xuduudaha degmooyinka Dawladaha xubinta ka ah Dawladda Federaalka waxaa

goynaya sharci uu soo saaro Baarlamaanka Dawladaha xubinta ka ah Dawladda Federaalka,

Golaha Shacabka ee Federaalkuna oggolaado.

(5) Xuduudaha Dawladaha xubinta ka ah Dawladda Federaalku waxay ku salaysnaan doonaan

xuduudihii gobollada ee jirey 1991-kii.

(6) Ugu yaraan laba gobol iyo ka badan ayaa ku midoobi kara Dawladaha xubinta ka ah

Dawladda Federaalka iyaga xor u ah go’aankooda.

Qodobka 50aad. Mabaadi’da Federaalka ee Jamhuuriyadda Federaalka

Soomaaliya

Heerarka kale duwan ee Xukuumaduhu marka ay dhexdooda ka macaamilayaan iyo marka ay ku

gudo-jiraan adeegsiga awoodda sharci-dejinta iyo awoodaha kaleba, waa in ay ilaaliyaan

mabaadi’da Federaalnimada; kuwaas oo ah:

(a) Heer kasta oo xukuumadeed waa in ay haysato kalsoonida iyo taageerada

dadweynaha;

(b) Awood walba waa in la siiyo hadba heer xukuumadeedka sida ugu wax-ku-

oolsan u fulin karta;

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

dhexeeya Dawladaha xubnaha ka ah federaalka dhexdooda iyo dawladaha

xubnaha ah iyo Dawladda Federaalka ah;

(d) Si uu u jiro dareen midnimo qaran, degaan kasta oo ka mid ah Jamhuuriyaddu

Federaalka ah ee Soomaaliya waa inuu helaa adeegyo iyo waxqabad

xukuumadeed oo isku mid ah;

(e) Khayraadka dalka oo si caddaalad ah loo qaybsado;

(f) Dakhli-ururinta oo loo xilsaaro hadba heer xukuumadeedka sida ugu wax-ku-

oolsan u fulin karta;

(g) Khilaafaadka oo wadahadal iyo dib-u-heshiin lagu xalliyo.

Qodobka 51aad. Xiriirka Iskaashiga Heerarka Dawladaha Jamhuuriyadda

Federaalka Soomaaliya

Heer kasta oo Dawladeed ha ahaadeen heerar siman ama kuwo kala sarreeya waa in ay yeeshaan

xiriir iskaashi oo wanaagsan

(1) Dawlad kasta waa in ay ixtiraamtaa, ilaalisaana xadka awoodaha ay leedahay iyo awoodaha

ay leeyihiin Dawladaha kale, waana in ay:

(a) La yeelataa xiriir walaaltinnimo oo wax-ku-ool ah heerarka kale ee Dawladaha,

una horseedaa midnimada muwaaddiniinta;

(b) Heer kasta oo Dawladeed waa in ay ku wargelisaa heerarka kale siyaasadaha iyo

hawlgallada ay ka fulineyso degaannadeeda oo saamayn ku yeelan kara

degaannada heerarka kale;

hormarineed oo wadajir ah.

(2) Si loo xaqiijiyo jiritaanka iyo horumarinta xiriirada iskaashiga Federaaliga ah waa in la

joogteeyo kulan sanadeed ay wada yeeshaan madaxda fulinta Dawladda Federaalka iyo

Madaxda Fulinta Dawladaha xubinta ka ah Dawladda Federaalka si ay isula meeldhigaan:

(a) Adkaynta Midnimada Qaranka;

(b) Sugidda ammaanka iyo Nabadgelyada Dalka;

(d) Horuumarinta baraaraha shacabka;

(e) Isdhaafsiga macluumaadka.

(3) Dhammaan heerarka Dawladaha waxaa waajib ku ah inay u hoggaansanaadaan Dastuurka

dalka, ayada oo aan heerna isa siinayn awood ka baxsan kuwa Dastuurku siiyey.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

(4) Sharci Baarlamaank Federaalku ansxiyay waa inuu xeeriyo:

(a) Samaynta hay’ado iyo habraacyo fududaynaya wada falgelidda heerarka

Dawladda;

(b) Samaynta hay’ado habaraacyo fududaynaya xallinta khilaafaadka ka dhex

dhasha heerarka Dawladda inta aanay u gudbin maxkamad.

Qodobka 52aad. Iskaashiga Dawladaha xubinta ka ah Dawladda Federaalka

Dawladda Federaalka ah iyo Dawladaha xubnaha ka ah waxaa waajib ku ah in

madaxweyneyaasha Dawladaha xubinta ka ah Dawladda Federaalka Soomaaliya iyo

Mas’uuliyiintooda sare yeeshaan kulammo joogto ama kaltan ay kaga wada xaajoodaan arrimaha

degaammadooda wada saameeya oo ay ka mid yihiin:

(a) Ilaha biyaha;

(b) Beeraha;

(d) Daaqa iyo seeraynta;

(e) La dagaallanka nabaadguurka iyo ilaalinta deegaanka;

(f) Caafimaadka;

(g) Tacliinta;

(h) Xiriirinta iyo wada-xaajoodka hoggamiyeyaal-dhaqameedka, ilaalinta

iyo horumarinta xeer-dhaqameedka;

(i) Xiriirinta culimada diinta; iyo

(j) Dhallinyarada.

(5) Dawladaha xubinta ka ah Dawladda Federaalkayadu dhexdooda ama Dawladda Federaalka

waxay isla geli karaan heshiisyo iskaashi oo ay ku wada hawlgalaan, aanse lahayn awood

sharci, kana horimanayn Dastuurka Federaalka iyo kan Dawladaha xubinta ka ah Dawladda

Federaalka.

Qodobka 53aad. Wada-xaajoodyada Caalamiga

(1) Iyada oo la qaddarinayo nuxurka iskaashi ee lagu shaqaynayo, xukuumadda Federaalku waa

in ay Dawlad- goboleedyada kala tashataa wada-xaajoodyada la xiriira kaalmada dibedda,

ganacsiga, cahdiyada ama arrimaha muhiimka ah ee la xiriira heshiisyada caalamiga ah.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

(2) Marka ay wada-xaajoodyadu si gaar ahaan u saamaynayaan danaha khuseeya Dawlad-

goboleedyada, xukuumadda Federaalku ergada wada-xaajoodka geleysa waxaa kaabaya

wakiillo ka socda Dawladaha xubinta ka ah Dawladda Federaalka.

(3) Xukuumadda Federaalka marka ay ka hawlgelayso wada- xaajoodyada, waa in ay isu

aragtaa xilgudashadeeduna ka muuqdaa in ay tahay ilaaliyaha danaha Dawladaha xubinta

ka ah Dawladda Federaalka.

Qodobka 54aad. Kala qaybinta Awoodaha

Awood-qaybsiga siyaasadeed iyo dhaqaale waxaa ka wada xaajoon doona Dawladda Federaalka iyo

Dawladaha ka mid noqonaya Dawladda Federaalka Soomaaliya marka laga reebo: A) Arrimaha

Dibadda; B) Difaaca Qaranka; C)Jinsiyadda iyo Socdaalka iyo Siyaasadda Lacagta, oo ay

awooddeeda iyo mas’uuliyaddeeda yeelaneyso dowladda federaalka.

CUTUBKA LIXAAD: BAARLAMAANKA FEDERAALKA

MADAXA KOOWAAD : QODOBBO GUUD

Qodobka 55aad. Goleyaasha Baarlamaanka Federaalka

(1) Baarlamaanka Federaalka ee Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya wuxuu ka kooban

yahay:

(a) Golaha Shacabka , iyo

(b) Golaha Aqalka Sare ee Baarlamaanka Federaalka

(2) Golaha Shacabka ee Baarlamaanka Federaalka ah iyo Golaha Aqalka Sare ee Baarlamaanka

Federaalka waxay masuuliyadaha sharci-dejinta u gutaan si waafaqsan Madaxa Afraad ee

Dastuurkan oo ku saabsan habraaca sharci-dejinta Heerka Qaran.

Qodobka 56aad. Xilgudashada Baarlamaanka Federaalka

Golayaasha Baarlamaanka Federaalku:

(a) Xilalka ay wadaagaan waa inay u gutaan si wadajir ah;

(b) Xilalka uu gole waliba gaarka u leeyahay wuxuu u gutaa gaar ahaantiisa.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

Qodobka 57aad. Xilka Xeerdejinta ay wadaagaan labada Gole

Xilka sharci-dejinta ee ay wadaagaan labada gole waxaa ka mid ah:

(1) Markii loo baahdo Aqalka Golaha Shacabka ee Baarlamaanka Federaalka iyo Aqalka

Dawladaha Federaalka ka mid ah waxay qabsanayaan fadhiyo wadajir ah, waxaana

fadhiyadaa hoggaaminaya Guddoomiyaha Aqalka Sare ama xubin kale oo ka tirsan

Baarlamaanka Federaalka ah hadba sida ay xeerka iyo nidaamka aqalladu dhigayaan.

(2) Inta uu guddoominayo fadhiyada wadajirka ah, Guddoomiyaha Aqalka Federaalka ah, ama

Guddoomiyaha Golaha shacabka ama xubintii kale ee la isla garto in ay guddoonka qabataa,

kuma laha wax cod ah arrimaha loo codeynayo, marka laga reebo xaaladda ay cododkii tiro

ahaan sinnaadaan.

(3) Iyadoo aan wax loo dhimeyn awoodda uu Baarlamaanku ku habeynayo hawlihiisa iyo

shaqo-fulintiisa, Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka waxaa laga yaabaa, marka uu u

arko in ay ku haboon tahay, in uu ku codsado/ay ku codsato farriin loo diro labada

guddoomiye ee aqallada in la qabto fadhi wadajir ah oo ku saabsan:

(a) Dejinta habraacyada haga hawlaha guddiyada isku dhafan ee labada Gole;

(b) Dhaqangalinta habraacyada meel-marinta go’aannada ay gaaraan guddiyada

isku dhafan;

Qodobka 58aad. Shuruudaha Xubinnimada Baarlamaanka Federaalka

(1) Qofka loo dooranayo xubinnimadda Baarlamaanka Federaalka waa in:

(a) uu yahay Muwaaddin Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya, dhimirkiisu dhan

yahay, da'diisuna aanay ka yarayn shan iyo labaatan (25) sano, codbixiye

ahaanna u diiwaangashan;

(b) aan xuquuqdiisa muwaaddinnimo go’aan maxkmadeed lagu hakin shantii (5)

sano ee ugu dambaysey;

(2) Ka hor inta aan qofka la oggolaan murashaxnimadiisa, Guddiga Qaranka ee Madax Bannaan

ee Doorashooyinka waa inuu hubiyo in musharraxu buuxiyey shuruudaha ku cad qodobkan.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

Qodobka 59aad. Sababaha Lagu Lumiyo Xubinnimada Baarlamaanka

Federaalka

(1) Xubinnimada Baarlamaanka Federaalka waxaa lagu lumin karaa:

(a) Xubinta oo Geeriyoota

(b) Xubinta oo ay la soo gudbonaato xaalad xilgudasho la’aaneed oo joogto ah.

(d) Ka-maqnaansho labo kalfadhi oo caadi ah, iskuna xiga ayada oo aanay jirin

sabab maangal ah.

(e) Haddiiay xubintu aqbasho xil Dawladeed aan wasiir ka ahayn

(f) Haddii la hakiyo xuquuqdiisa muwaaddinnimo, sida ku cad Sharciga.

(2) Haddii xubin ka mid ah Baarlamaanka Federaalka lumiso xubinnimadeeda waxaa baddelaya

qofka doorashadii hore ku xigey.

(3) Sharciga doorashada ayaa caddaynaya habraaca loo marayo xulashada xubin- sugaha,

waana in lagu dhaariyo 30 beri gudohood laga bilaabo maalinta xildhibaanka uu beddelayaa

lumiyey xubinnimada Baarlamaanka.

Qodobka 60aad. Muddada xilhaynta

(1) Muddada xil-haynta Baarlamaanka Federaalku waa afar sano oo ka bilaabata maalinta

natiijada doorshada lagu dhawaaqo.

(2) Xildhibaan kasta oo Baarlamaanka Federaalka ka mid ah dib ayaa loo dooran karaa.

Qodobka 61aad. Xilka Xubnaha Baarlamaanka

(1) Xubin kasta oo ka mid ah labada Aqal ee Baarlamanka Federaalka marka ay xilkeeda

gudaneyso waa in ay ku shaqaysaa sida ay danta qaranku ku jirto.

(2) Iyada oo oofinaysa waajibaadka ku cad faqradda (1) ee qodobkan, xubin kasta oo ka mid ah

Golaha Shacabka, xil gaar ah ayaa ka saaran matilaadda degaan-codbixiyeyaasha laga soo

soo doortay, iyadoon loo eegin siyaasad iyo taageerid xisbiyo kale.

(3) Xubin kasta oo ka mid ah Aqalka Sare ee Baarlamaanka Federaalka wuxuu xil gaar ahi ka

saaran yahay matalaadda danaha Dawladaha xubinta ka ah Dawladda Federaalka ee uu

matalayo iyo in uu ilaaliyo nidaamka Federaalka, kuna shaqeeyo dareen iskaashi

Federaalnimo.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

Qodobka 62aad. Guddiyada Wadaagga ee Baarlamaanka Federaalka

(1) Labada Gole ee Baarlamaanka Federaalka ahi waxa ay dhisan karaan guddiyo wadaag ah oo

hawlahooda u fududeeya.

(2) Xeer-nidaamiye labada Gole ay wadajir u mariyaan ayaa lagu go’aaminayaa tirada

guddiyada iyo habraacyada xil-fulintooda.

MADAXA LABAAD: GOLAHA SHACABKA

Qodobka 63aad. Awoodaha Xeer-dejinta Golaha Shacabka

Golaha Shacabku ee Baarlamaanka Federaalku wuxuu matilaa dhammaan shacabka Soomaaliya,

Awoodda sharci-dejinta ee Golaha shacabku keligii leeyahay waxaa ka mid ah:

(a) Ka-qaybgalka wax-ka-beddelidda Dastuurka, si waafaqsan Cutubka 15aad;

(b) Ansixinta, wax-ka-beddelidda iyo diidmada sharciyada la horgeeyo, si

waafaqsan Cutubkan iyo Cutubka15aad;

Federaalka;

(d) U-igmashada Aqalka Sare ee Baarlamaanka Federaalka awoodaha sharci-dejinta

marka laga reebo wax-ka-beddelidda Dastuurka.

Qodobka 64aad. Tirada xubnaha Golaha Shacabka

(1) Xubnaha Golaha Shacabka waxaa si toos ah, qarsoodi ah, oo madaxbanaani ku dooranaya

shacabka Jamhuuriyadda Federaalka ee Soomaaliya.

(2) Tirada xil-dhibaannada caadiga ah ee Golaha Shacabka (Aqalka Hoose) ee Baarlamaanka

Federaalka Soomaaliya waa 225.

(3) Tirada guud ee xubnaha Golaha shacabka waa in ay matilaad isu dheellitiran ku yeeshaan

dhammaan qaybaha bulshada.

(4) Qof kasta oo noqda Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka ee Soomaaliya, marka uu

xilka banneeyo, wuxuu noqonayaa xildhibaan Golaha Shacaba inta uu nool yahay haddii aan

xil-ka-qaadis lagu samayn iyadoo aanay muddadii xil-hayntiisu dhammaan si waafaqsan

qodobka 92aad ee Dastuurkan, tirada xildhibaanadana dheeraad ayuu ka yahay.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

Qodobka 65aad. Guddoomiyaha iyo Ku-xigeennada Golaha Shacabka

(1) Golaha Shacabka, fadhigiisa koowaad oo uu guddoominayo qofka ugu da’da weyn, waa inuu

iska dhex doorto Guddoomiye iyo laba Ku-Xigeen.

(2) Haddii ay dhacdo waqtiyada qaar in ay maqanaadaan Guddoomiyaha iyo ku-xigeennadiisu,

Goluhu waa in uu mid ka mid ah xubnihiisa u doortaa in uu noqdo shir-gudoomiye ku- meel-

gaar ah.

(3) Guddoomiyuhu inta uusan qaban xilka waa in uu ka tanaasulo xil kasta oo uu ka hayo xisbi

siyaasadeed, waana in uu noqdo dhexdhexaad marka uu gudanayo/gudaneyso

xilalkiisa/xilalkeeda.

(4) Guddoomiyaha iyo ku-xigeennadiisa waxaa codayn qarsoodi ah ku doorta aqlabiyadda

tirada guud ee xubnaha Golaha Shacabka ee Federaalka ah, xilkana kaga qaada codbixinta

saddex dalool laba dalool xubnaha Golaha Shacabka Federaalka ah.

Qodobka 66aad. Kal-Fadhiyada Golaha Shacabka

(1) Golaha Shacabka ee Federaalka ah ee cusub, fadhigiisa koowaad waa inuu ku qabsoomaa 30

maalmood gudahood kaddib marka lagu dhawaaqo natiijada doorashada guud. Taariikhda

fadhiga la qabanayo waxaa goynaya Guddiga Qaranka ee Madax Bannaan ee

Doorashooyinka.

(2) Golaha Shacabku ee Federaalka ihi waa inuu sannad kasta yeeshaa labo kalfadhi oo caadi ah

oo ugu yaraan midkiiba socdo afar (4) bilood.

(3) Xeer-hoosaadka Golaha Shacabka Federaalka ah ayaa lagu xaddidayaa waqtiyada iyo

taariikhda kalfadhiyada caadiga ah ee Golaha Shacabka iyo xilliyada nasashada.

(4) Golaha Shacabku wuu yeelan karaa Kalfadhiyo aan Caadi ahayn haddii:

(a) Madaxweynaha Federaalku isugu yeero, ka dib marka uu helo codsi ka yimaada

Golaha Wasiirrada;

(b) Guddoomiyaha Goluhu isugu yeero;

xubnaha Golaha Shacabka ee Federaalku.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

Qodobka 67aad. Kala-dirista Golaha Shacabka

Lama kala diri karo Golaha Shacabka ka hor dhammaadka muddadiisa afarta sano ah marka laga

reebo haddii uu Goluhu awoodi waayo in uu ansixiyo golaha wasiirrada iyo barnaamijka Dawlada

sida ku xusan qodobka 100aad (c) ee dastuurkan.

Qodobka 68aad. Xeer-hoosaadka Golaha Shacabka ee Baarlamaanka

Federaalka ah

(1) Golaha Shacabku ee Baarlamaanka Federaalka ah waa in uu samaystaa xeer-hoosaadkiisa,

kaas oo siinaya ka-qaybgal buuxa xubnihiisa.

(2) Golaha Shacabku ee Baarlamaanka Federaalka ah wuxuu isu qaybinayaa guddiyo u kala

xilsaaran hawlihiisa.

(3) Golaha Shacabka ee Baarlamaanka Federaalka ah marka la horkeeno sharci qabyo ah wuxuu

u xil-saarayaa guddiga qaabbilsan, si uu uga soo baaraandego, talana uga soo jeediyo

fadhiga loo dhan yahay ee Golaha.

(4) Sharci qabyo ah oo Goluhu diidey dib looguma soo celin karo Golaha ilaa ay ka soo

wareegato soddon maalmood maalinta Goluhu diidey.

(5) Fadhiyada Golaha Shacabka ee Baarlamaanka Federaalka ah iyo guddiyadiisaba waa inay u

furan yihiin dhegeysiga dadweynaha iyada oo maanka lagu hayo mabaadi’da guud ee

daahfurnaanta Dawladda. Xeer-hoosaadka Golaha waa inuu qeexo mararka ay lagama

maarmaan noqonayso in Golaha Shacabku yeesho fadhiyo ay albaabadu u xiranyihiin.

Qodobka 69aad. Awoodaha Golaha Shacabka ee Baarlamaanka Federaalka ah

1. Golaha Shacabka ee Baarlamaanka Federaalka ah wuxuu leeyahay awood sharci- dejin oo ah:

(a) Inuu ansixiyo, wax-ka-beddelo ama diido sharciyada la horkeeno;

(b) Inu curiyo sharci kasta oo cusub oo aan ka ahayn kan la xiriira miisaaniyadda

sanadlaha ah, kaas oo uu diyaarinayo Golaha Wasiirrada.

2. Golaha Shacabka ee Baarlamaanka Federaalka waxaa kale oo uu leeyahay awoodahan dheeriga ah ee soo socda:

(a) Inuu oggolaado ama diido guddiyada madaxa bannaan ee Ra’iisul-Wasaaruhu

hor-keeno Golaha Shacabka;

(b) Awoodda la-xisaabtaanka iyo kor-joogtaynta hay’adaha Dawladda ee Heerka

Qaranka, gaar ahaan dhinaca hubinta dhaqangelinta sharciyada dalka;

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

Guddiyada Qaranka iyo Xafiisyada Madaxa Bannaan. Mas’uul kasta oo uu u

hoggansami waaya u-yeeridda, wuxuu Golaha Shacabku awood u leeyahay inuu

dib-u-eegid ku sameeyo xilkiisa;

(d) Inuu Ra’iisul Wasaaraha, xubnaha Golaha Wasiirrada iyo barnaamijika

xukumadda kalsooni ku siiyo codayn gacan-taag ah ee aqlabiyadda tirada guud

ee Golaha Shacabka 50% +1;

(e) Inuu cod aqlabiyadda tirada guud ee Golaha Shacabka 50% +1 oo gacan-taag ah

kalsoonida Golaha Shacabka ugala noqdo Ra’iisul-Wasaaraha iyo ku-

xigeenka/kuxigeennada Ra’iisul-Wasaaraha;

(f) Doorashada iyo xil-ka-qaadidda Madaxweynaha sida ku cad Dastuurka;

(g) Hirgelinta muhiimadaha kale ee uu u oggolaadey Dastuurku, si loo hubiyo

dhaqan-gelin habboon iyo dib-u-eegid Dastuurka.

Qodobka 70aad. Xasaanadda Xildhibaannada Golaha Shacabka

(1) Xildhibaanka Golaha Shacabka dhibaato kama soo gaari karto fikradda ama codka uu ka hor

dhiibto Golaha Shacabka ee Baarlamaanka Federaalka ah iyo guddiyadiisa.

(2) Haddii aan laga haysan oggolaansho Golaha Shacabka ee Baarlamaanka Federaalka ah,

Xildhibaanka laguma qaadi karo dacwad ciqaabeed; lama xiri karo lamana baari karo qof

ahaan, hoygiisa ama meeshii kale ee u gaar ah, haddaan lagu qaban isagoo faraha kula jira

dembi sharci ahaan khasab ay tahay in laga soo saaro amar qabasho ah. Sidoo kale haddii

aan laga helin oggolaansho Golaha Xildhibaanka lama qaban karo, xabsina laguma hayn

karo iyadoo la fulinaayo xukun maxkamadeed oo xataa kama dambays ah.

(3) Dacwad aan ahayn mid ciqaabeed Xildhibaanka waa lagu furi karaa, iyadoo aan oggolaansho

la weydiisan Golaha Shacabka.

(4) Sharci gaar ah ayaa qeexaya xasaanadda Xilidhibaanada Golaha Shacabka.

(5) Gunnooyinka iyo daryeelka kale ee ay xaqa u leeyihiin Xildhibannada Golaha Shacabka

waxaa laga bixinaya Khasnadda Dhexe ee Xukuumadda Federaalka.

Madaxa Saddexaad: Awoodda Sharci-dejinta iyo Awoodaha Kale Ee Aqalka Sare Ee Baarlamaanka Federaalka

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

Qodobka 71aad. Aqalka Sare ee Baarlamaanka Federaalka

Aqalka Sare ee Baarlamaanka Federaalku wuxuu matalaa Dawladaha xubinta ka ah Dawladda

Federaalka, masuuliyadihiisa sharci-dejintaba waxaa ka mid ah:

(a) Ka-qayb-qaadashada wax-ka-beddelidda Dastuurka, si waafaqsan Cutubka

15aad;

(b) Ansixinta, wax-ka-beddelidda iyo diidmada sharciyada la horkeeno, si

waafaqsan Qodobbada 82-83;

(d) Ka-qayb-qaadashada doorashada Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka ee

Soomaaliya si waafaqsan Qodobka 89aad;

(e) Xil ka qaadida Madaxweynaha si waafaqsan Qodobka 92aad;

(f) Ka-qayb-qaadashada habraaca ku-dhawaaqista xaalad dagaal si waafaqsan

dastuurkan;

(g) Hirgalinta muhiimadaha kale ee uu u oggolaaday Dastuurka si loo hubiyo

dhaqangalin habboon iyo dib-u-eegid Dastuurka;

(h) Ka-qayb-qaadashada habraaca ku dhawaaqa xaalad deg-deg ah si waafaqsan

dastuurkan;

(i) Ka-qayb-qaadashada nidaamka lagu magacaabayo xubnaha soo socda ee

hay’adaha Dawladda ee soo socda si waafaqsan Dastuurkan:

1. Xubnaha Golaha Adeegga Garsoorka;

2. Guddoomiyaha iyo Garsoorayaasha Maxkamadda Dastuuriga ah;

3. Xubnaha Guddiga Qaranka ee Madax-bannaan ee Doorashooyinka;

4. Xubnaha Guddiga Xuduudaha iyo Federaalaynta;

5. Xubnaha Guddiga Xalinta Khilaafaadka.

Qodobka 72aad. Tirada Xubnaha Aqalka Sare ee Baarlamaanka Federaalka

Xubnaha Aqalka Sare ee Baarlamaanka Federaalka waxaa si toos ah, qarsoodi ah oo madaxbannaan

u dooranaya shacabka Dawladaha xubnaha ka ah Dawladda Federaalka, tiradoodana waa ugu

badnaan 54 Xildhibaan oo ka imaanaya 18kii gobol ee Soomaaliya lahayd ka hor 1991kii, iyada oo

saldhig looga dhigayo:

(a) Tirada Dawladaha xubnaha ka ah Dawladda Federaalka;

(b) Dawladaha xubinta ka ah Dawladda Federaalka waxay Aqalka Sare ku

yeelanayaan xubno tiro isle’eg ah;

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

ku yeeshaan dhammaan qaybaha bulshadu.

Qodobka 73aad. Guddoomiyaha iyo ku-xigeenada Golaha Aqalka Sare ee

Baarlamaanka Federaalka

Guddoomiyaha iyo Ku-xigeenada Golaha Aqalka Sare ee Baarlamaanka Federaalka waxaa loo

doortaa xilkana looga qaadaa habraac la mid ah kan Guddoomiyaha/Ku Xigeenada Golaha

Shacabka.

Qodobka 74aad. Kalfadhiyada Golaha Aqalka Sare ee Baarlamaanka

Federaalka

(1) Golaha cusub ee Aqalka Sare ee Baarlamaanka Federaalka, fadhigiisa koowaad waa inuu ku

qabsoomaa 30 maalmood gudahood, kaddib marka lagu dhawaaqo natiijada doorashada

guud. Taariikhda fadhiga la qabanayo waxaa goynaya Guddiga Qaranka ee Madax-bannaan

ee Doorashooyinka.

(2) Golaha Aqalka Sare ee Baarlamaanka Federaalka waa inuu sannad kasta yeeshaa labo

kalfadhi oo caadi ah oo ugu yaraan midkiiba socdo afar (4) bilood.

(3) Xeer-hoosaadka Golaha Aqalka Sare ee Baarlamaanka Federaalka ayaa lagu xaddidayaa,

waqtiyada iyo taariikhda kalfadhiyada caadiga ah ee Golaha Aqalka Sare ee Baarlamaanka

Federaalka iyo xilliyada nasashada.

(4) Golaha Aqalka Sare ee Baarlamaanka Federaalka wuu yeelan kara Kalfadhiyo aan Caadi

ahayn haddii:

(a) Ra’iisul-wasaaraha isugu yeero;

(b) Guddoomiyaha Goluhu isugu yeero;

ka ah Dawladda Federaalka.

Qodobka 75aad. Xeer-hoosaadka Golaha Aqalka Sare ee Baarlamaanka

Federaalka

(1) Golaha Aqalka Sare ee Baarlamaanka Federaalku waa in uu samaystaa xeer-hoosaadkiisa,

kaas oo ka-qaybgal buuxa siinaya xubnihiisa.

(2) Golaha Aqalka Sare ee Baarlamaanka Federaalka wuxuu isu qaybinayaa guddiyo u kala

xilsaaran hawlihiisa.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

(3) Golaha Aqalka Sare ee Baarlamaanka Federaalka marka la horkeeno sharci qabyo ah wuxuu

u xilsaarayaa guddiga qaabilsan si uu uga soo baaraandego talana uga soo jeediyo fadhiga

loo dhanyahay ee Golaha.

(4) Sharci qabyo ah oo Goluhu diiday dib looguma soo celin karo Golaha ilaa ay ka soo

wareegato soddon maalmood maalinta Goluhu diiday.

(5) Golaha Aqalka Sare ee Baarlamaanka Federaalka iyo guddiyadiisuba waa inay u furan yihiin

dhegeysiga dadweynaha iyada oo maanka lagu hayo mabaadi’da guud ee daahfurnaanta

Dawladda.

Qodobka 76aad. Go’aan-qaadashada Golaha Aqalka Sare ee Baarlamaanka

Federaalka

(1) Haddii aan Dastuurku si kale u sheegin, xubin walba oo ka tirsan Aqalka Sare ee

Baarlamaanka Federaalka ahi waxay yeelaneysaa hal cod.

(2) Haddii aan Dastuurku si kale u sheegin, go’aammada Aqalka Sare ee Baarlamaanka

Federaalka ihi waxay ku ansaxayaan codad aqlabiyad ah marka loo eego tirada guud ee

xubnaha aqalka.

Qodoka 77aad. Ka-qaybgalka Wasiirrada ee Fadhiyada Golaha Aqalka Sare ee

Baarlamaanka Federaalka

(1) Wasiirradu waxay ka soo qayb-geli karaan fadhiyada, kana hadli karaan, iyaga oo aan cod

ku lahayn. Xeer-hoosaadka Aqalka Sare ee Baarlamaanku Federaalka ah wuxuu oggolaan

karaa in kalfadhiyada caadiga ah ay wasiirradu, qoraal ama tiraab, kaga jawaabaan

su’aalaha xubnaha.

(2) Golaha Aqalka Sare ama Guddiyada Golaha Baarlamaanka Aqalka Sare waa ay u yeeri

karaan Ra’iisul Wasaaraha iyo xubnaha Golaha Wasiirrada si ay wax uga weydiiyaan

arrimaha xilkooda la xiriira.

(3) Golaha Baarlamaanka Aqalka Sare ama Guddiyadiisu waa in ay si qoraal ah ugu diraan

arrimaha ay ugu yeeranayaan ugu yaraan toddobaad ka hor maalinta ay u muddeeyeen.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

Qodoka 78aad. Xasaanadda Xubnaha Golaha Aqalka Sare ee Baarlamaanka

Federaalka

(1) Xubnaha Golaha Aqalka Sare ee Baarlamaanka Federaalku waxay leeyihiin xasaanad la

mid ah tan xubnaha Golaha Shacabka sida ku xusan Dastuurkan.

(2) Golaha Aqalka Sare ee Baarlamaanka Federaalka lama kala diri karo.

Madaxa Afraad: Habraaca Sharci-dejinta Baarlamaanka

Qodobka 79aad. Sharci-dejin qabyo ah

(1) Si waafaqsan Dastuurka, habraaca sharci-dejintu waa hindise sharciyeed qabyo ah oo ku

saabsan:

(a) Dib-u-eegidda iyo soo jeedinta wax-ka-beddelka Dastuurkan dib ugu noqoshada

Dastuurkan;

(b) Qoridda iyo diyaarinta sharci qabyo ah oo cusub oo aan la xiriirin miisaaniyad-

sanadeedda;

(d) Dib-u-eegid sharci hore u jirey.

(2) Ka doodidda sharci qabyo ah oo la xariira wax-ka-beddelka Dastuurkan waxay ka

billabanayaa Golaha Shacabka ee Baarlamaanka Federaalka.

(3) Ka-doodidda sharci kasta oo qabyo ah wuxuu ka bilaaban karaa mid kasta oo ka mid ah

labada aqal ee Baarlamaanka Federaalka.

Qodobka 80aad. Curinta sharciyada

(1) Sharci qabyo ah oo heer qaran ah, waxaa curin kara:

(a) Golaha Xukuumadda; ama

(b) Ugu yaraan 10 xildhibaan oo ka mid ah xubnaha Golaha Shacabka ee

Baarlamaanka Federaalka ah, marka laga reebo sharci qabyo ah oo la xiriira

arrimaha miisaaniyadda sanadlaha ah oo Golaha Xukuumadda oo keliyihi curin

karo.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

(2) Sharciyada qabyada ah waxaa Golaha Sare ee Baarlamaanka Federaalka ah u soo bandhigi

kara:

(1) Ugu yaraan hal wakiil oo ka socda Dowladaha Xubinta ka ah Federaalka; ama

(2) Guddi kasta oo ka mid ah Aqalka Sare ee Baarlamaanka Federaalka ah.

Qodobka 81aad. Go’aammo siyaasadeed

(1) Labada Aqal ee Baarlamaankuba way curin karaan Sharci.

(2) Aqalka Shacabka oo keliya ayaa leh awoodda diidmada sharci qabyo ah.

(3) Haddii labada Aqal ee Baarlamaanka Federaalka ah uu dhex yimaado khilaaf ku saabsan

sharci qabyo ah, mid kasta oo ka mid ah labada Aqal ayaa Guddi wadajir ah oo ka kooban

labada Aqal ugu baaqi kara in uu isku dayo in uu xalliyo khilaafaadka iyo in uu labada Aqal

u soo jeediyo sharci qabyo ah oo la is-waafajiyey iyada oo laga duulayo iskaashiga

dowladaha ee ay dhigayaan Qodobbada 51aad iyo 52aad.

(4) Golaha Shacabka oo keliya ayaa sharci qabyo ah u diri kara Madaxweynaha Jamhuuriyadda

si uu u saxiixo, una faafiyo si rasmi ah.

Qodobka 82aad. Hindise sharci qabyo ah oo ka bilawday Golaha Shacabka

(1) Golaha Shacabka marka la horkeeno handise sharci qabyo ah waxaa u furan inuu sameeyo

mid ka mid ah sida soo socota:

(a) Inuu u ansixiyo sharcigaas sida uu yahay ama inuu ansixiyo isagoo wax ka

beddelay, markaa loo diro Aqalka Sare ee Baarlamaanka Federaalka si uu u

ansaxiyo;

(b) In uu diido, kuna wargeliyo Aqalka Sare ee Baarlamaanka Federaalka, isagoo

raacinaya sababaha loo diidey.

(2) Marka Aqalka Sare uu soo gaaro sharci qabyo ah oo uu soo ansixiyay Golaha Shacabka,

waxaa u furan mid ka mid ah arrimaha soo socda:

(a) Inuu u ansaxiyo sida Golaha Shacabku ugu soo gudbiyay sharcigaas ka dibna dib

ugu diro Golaha Shacabka;

(b) In ay ku sameeyaan wax-ka-beddel iyagoo sababeynaya isbeddeladaa, dibna ugu

diraan Golaha Shacabka;

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

diideen.

(3) Marka Golaha Shacabka uu soo gaaro hindise sharci qabyo ah oo u soo ansixiyay Aqalka

Sare ee Baarlamaanka Federaalka ihi, waxay u dirayaan Madaxweynaha Jamhuuriyadda si

uu u saxiixo, uguna soo saaro faafinta rasmiga ah.

(4) Marka Golaha Shacabka uu soo gaaro hindise sharci qabyo ah kaasoo uu soo beddelay

Aqalka Sare waxaa u furan inuu sameeyo arrimaha soo socda middood.

(a) Inuu oggolaado wax-ka-beddelkaa lagu sameeyay hindisaha sharciga qabyada

ah, ka dibna u gudbiyo Madaxweynaha Jamhuuriyadda si uu Saxiixo uguna soo

saaro faafinta rasmiga ah;

(b) Inuu diido isbeddelada la sameeyay uuna ku baal maro go’aanka Aqalka Sare

aqlabiyad 2/3 ah marka la eego tirade guud ee xubnaha aqalka, ka dibna uu u

diro Madaxweynaha Jamhuuriyadda si uu u saxiixo uguna soo saaro faafinta

rasmiga ah.

(5) Marka Golaha shacabka uu soo gaaro sharci qabyo ah oo uu soo diiday Aqalka Sare,

Aqalkaasi wuxu samyn karaa arrimahan midkood:

(a) Inuu uu aqbalo diidmada, sharcigaana uu faraha ka qaado;

(b) In uu ku baal maro diidmaddii Aqalka Sare aqlabiya 2/3 ah marka la eego tirade

guud ee xubnihiisa, ka dibna uu u diro Madaxweynaha Jamhuuriyadda si uu u

saxiixo, uguna soo saaro faafinta rasmiga ah.

Qodobka 83aad. Hindise Sharci oo Qabyo ah oo ka bilowday Aqalka Sare.

(1) Markuu Aqalka Sare soo gaaro hindise sharci oo qabyo ah, waxaa u furan inuu sameeyo mid

kamid ah, arimaha soo socda:

(a) Inuu ku ansixiyo sharcigaas sida uu yahay ama isagoo wax-ka-beddel ay

kaddibna u gudbiyo Golaha Shacabka si uu u oggolaado;

(b) Inuu diido sharcigaas kuna wargaliyo Golaha Shacabka isagoo raacinaya

sababaha uu ku diiday.

(2) Golaha Shacabka ee Baarlamaanka Federaalku marka uu helo hindise sharci oo qabyo ah,

kaas oo Aqalka Sare oggolaadey, waxaa u furan inuu sameeyo mid ka mid ah arrimaha soo

socda:

(a) In uu u oggolaado sharcigaas sida uu ugu soo gudbiyey Aqalka Sare, ka dibna uu

u gudbiyo Madaxweynaha Dawlada Federaalka si uu ugu ogolaado, u saxiixo

looguna soo saaro faafinta rasmiga;

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

(b) Inuu wax kabeddelo sharcigaas dibna ugu celiyo Aqalka Sare isagoo raacinaya

sababaha uu wax ugu beddeley;

(3) Markuu Aqalka Sare soo gaaro hindise sharci qabyo ah, kaas oo uu wax ka beddeley Golaha

Shacabku, waxaa u furan inuu sameeyo mid ka mid ah arrimaha soo socda:

(a) Inuu aqbalo wax-ka-beddelidda sharciga qabyada ah, isagoon codayn una

gudbiyo Madaxweynaha Dawlada Federaalka si uu u oggolaado, u saxiixo,

looguna soo saaro faafinta rasmiga ah;

(b) Inuu diido wax kabeddelka sharcigaas, kagana gudbo/ku baalmaro go’aanka

Golaha Shacabka cod aqlabiyad ah oo 2/3 tirada xubnihiisa ah, dibna ugu celiyo

Golaha Shacabka ee Baarlamaanka Federaalka ah.

(4) Markuu Aqalka Sare soo gaaro hindise sharci qabyo ah, kaasoo uu diiday Golaha Shacabku,

waxaa u furan inuu sameeyo mid ka mid ah arrimaha soo socda:

(a) Inuu aqbalo diidmada sharcigaas isagoon u codeyn, joojiyana hindaha sharciga

qabyada ah;

(b) Inuu kaga gudbo/ku-baalmaro diidmada Golaha Shacabka cod aqlabiyad 2/3

tirada xubnaha Aqalka ah, dibna ugu celiyo Golaha Shacabka Federaalka ah.

(5) Haddii uu Golaha Shacabka soo gaaro hindise sharci qabyo ah, kaasoo uu horay wax uga

beddelay, isbeddeladdii uu hore u sameeyayna uu Aqalka Sare ee Baarlamaanka Federaalku

aqbalay, waa in uu Hindisahaa Sharci Qabyada ah u diraa Madaxweynaha Jamhuuriyadda si

uu u saxiixo, faafinta rasmiga ahna ugu soo saaro.

(6) Haddii Golaha shacabka uu soo gaaro Hindise Sharci qabyo ah, kaasoo ay hore wax uga

beddeleen ama ay hore u diideen, go’aankooda horena uu baal maray Aqalka Sare, Golaha

Shacabku wuxuu sameyn karaa arrimahan midkood:

(a) In ay ku baal maraan go’aanka Aqalka Sare cod aqlabiyad 2/3 tirada

xubnahooda ah, halkaa ayeeyna ku joojin karaan hindisahaa sharci ee qabyada

ah;

(b) In ay aqbalaan go’aanka Aqalka Sare, ka dibna Hindisahaa Sharci ee qabyada ah

u gudbiyaan Madaxweynaha Jamhuuriyadda si uu u saxiixo, faafinta rasmiga

ahna ugu soo saaro.

(7) Haddii ay ku kala aragti duwanaadaan Hindise Sharci qabyo ah Labada Aqal ee

Baarlamaanka Federaalka ah marka uu marayo Hindisahaa Sharci heerka lagu qeexay

Qaybta 4aad ama 6aad ee qodobkan, Labada Aqal midkood ayaa dalban karaa in la saaro

Guddi wadajir ah oo labada aqalba ka kooban si la isugu dayo in la xalliyo khilaafkaa, loona

helo Hindise Sharci qabyo ah oo labada aqalba isla waafaqsan yihiin, iyadoo laga duulayo

iskaashiga Dawladaha ka dhexeeya sida ku cad Qodobbada 51aad iyo 52aad ee Dastuurkan.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

Qodobka 84aad. Faafinta iyo Xafidaadda Sharciyada

Kaydka sharciyada Dawladda waxaa mas’uul ka’ah xoghayeyaasha Labada Aqal iyo Garyaqaanka

Guud ee Jamhuuriyadda Federaalka oo faafinta rasmiga ah ku samaynaya.

Qodobka 85aad. Dhaqangelidda Sharciyada

Hindise sharci qabyo ah wuxuu dhaqan-gelayaa kaddib marka uu maro habraaca sharci- dejinta ee ku xusan qaybtan, Madaxweynaha Jamhuuriyadduna saxiixo , laguna soo saaro Faafinta Rasmiga.

Qodobka 86aad. Durid Sharci

(1) Sharci maray habraaca ansixinta sharciyada iyo dhaqangeliddaba waxaa lagu duri karaa oo

keliya inuu ka soo horjeedo Dastuurka.

(2) Sharci maray shuruudaha ku xusan cutubkan waxaa duri kara:

(a) Golaha Aqalka Sare ee Baarlamaanka Federaalka, asagoo isu dhan ama ergo hal

Dawladaha xubinta ka ah Dawladda Federaalka ka mid ah;

(b) Saddax meelood meel ka mid ah xildhibaannada Golaha Shacabka Federaalka;

(d) Ugu yaraan 10,000(toban kun) oo cod bixiye oo diiwaangashan.

(3) Duridda sharci si waafaqsan faqradaha 1 iyo 2 ee qodobkan waxaa la horgeyn karaa

go’aanna ka gaari karta Maxkamadda Dastuuriga ah oo keliya.

(4) Haddii Maxkamadda Dastuurigu ay jebiso duriddii sharciga, kharajka ku baxay waxaa

bixinaaya dhinacii hindisaha duridda Maxkammadda Dastuuriga hor- keenay.

(5) Habraaca loo marayo duridda iyo go’aan-ka-gaarista waa in lagu qeexaa nidaamka

garsoorka.

CUTUBKA TODOBAAD: MADAXWEYNAHA JAMHUURIYADDA

FEDERAALKA

Qodobka 87aad. Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya

(1) Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya waa:

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

(a) Madaxa Jamhuuriyadda Federaalka ee Soomaaliya;

(b) Astaanta midnimada qaranka;

(2) Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka wuxuu xilkiisa u gudanayaa si waafaqsan

Dastuurkan iyo sharciyada kale ee Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya .

Qodobka 88aad. Shuruudaha u Doorashada Madaxweynennimada

Waxaa loo dooran karaa xilka Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Muwaaddin kasta oo:

(a) Muwaadin Soomaali, Muslim ah;

(b) Da’adiisu aanay ka yarayn afartan (40) sano;

(d) Dhimirkiisu dhan yahay;

(e) Gelin denbi culus oo ay maxkamadi xukuntay.

Qodobka 89aad. Doorashada Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka

(1) Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka waa in ay doortaan labada Gole ee

Baarlamaanka oo wada fadhiya, waxaana guddoominaya fadhigaa Guddoomiyaha Golaha

Shacabka ee Baarlamaanka Federaalka ah.

(2) Ugu yaraan saddex meelood labo tirada guud ee Gole walba ee Baarlamaanka Federaalku

waa inay joogaan u codaynta doorashada Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka.

(3) Waa in ay murashaxnimadiisa u soo jeediyaan fadhiga labada Gole ee Baarlamaanka ugu

yaraan labaatan (20) xildhibaan Golaha Shacabka ah ama ugu yaaraan hal (1) Dawlad

Goboleed.

(4) Xubnaha Golaha Aqalka Sare markii ay u codeynayaan dorashada Madaxweynaha

Jamhuuriyadda Federaalka wuxuu qof kasta leeyahay hal cod.

(5) Murashax Madaxweyne oo kasta waa in uu murashaxnimadiisa gaarsiiyaa Baarlamaanka

Federaalka waana in uu barnamijkiisa doorashada u soo bandhigaa Baarlamaanka

Federaalka, oo markaa ka dib dooranaya isaga oo la raacaya geeddi-socodkan:

(a) Codeynta doorashada Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka waa

qarsoodi;

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

(b) Labada Gole ee Barlaamanka Federaalka waxay Madaxweyne u dooranayaan

murashaxa ku guleeysta aqlabiyad seddax meelood laba, tirada guud ee xubnaha

Labada Gole ee Baarlamaanka Federaalka ah;

afarta murashax ee ugu cod badan waxaana ku guleeysanayaa

Madaxweyninimada Jamhuuriyadda Federaalka murashaxa hela aqlabiyad ah

seddax meelood laba codadka tirada guud ee xubnaha labada aqal ee

Baarlamaanka Federaalka ah;

(d) Haddii murashaxna ku guleeysan waayo codbixinta wareegga laabad waxaa

codbixin wareeg seddaxaad loo qaadayaa labada murashax ee ugu cod badan

waxaana Madaxweynennimada Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya ku

guuleysanaaya murashaxa hela tirada ugu badan ee codadka guud ee xubnaha

labada aqal ee Baarlamaanka.

Qodobka 90aad. Xilka iyo Awoodaha Madaxweynaha Jamhuuriyadda

Federaalka

Awoodaha iyo xilka Madaxweynaha waxaa ka mid ah:

(1) Wuxuu ku dhawaaqaa Xaaladda Degdegga ah iyo Xaaladda dagaal, si wafaaqsan

sharciga.

(2) waa Taliyaha Guud ee Ciidammada Qalabka Sida.

(3) Wuxuu magacaabaa Taliyeyaasha Ciidammada Heer Federaal iyo ka qaadista

xilalkooda, markii ay soo jeediyaan Golaha Wasiirradu,.

(4) Wuxuu magacaabayaa xilka Wasiirka Koowaad wuxuuna xilka ka qaadayaa ama

kala dirayaa Xukuumadda Federaalka haddii ay waydo codka kalsoonida Golaha

Shacabka ee Baarlamaanka Federaalka, oo ah cod hal-dheeri ah (50%+1).

(5) Wuxuu xilka ka qaadayaa Wasiirrada, Wasiiru-dawleyaasha, iyo Wasiir-ku-

xigeennada, markuu soo jeediyo Wasiirka Koowaad.

(6) Wuxuu saxiixaa sharciyada uu soo ansixiyo Baarlamaanka Federaalku, si sharci

looga dhigo.

(7) Wuxuu furaa Golaha Shacabka.

(8) Wuxuu la hadlaa fadhiga gaarka ah ee Golaha Shacabka sanadkiiba mar.

(9) Wuxuu la hadli karaa Golaha Shacabka mar kasta oo kale.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

(10) Wuxuu magacaabaa Guddoomiyaha Maxkamadda Dastuuriga, Maxkamadda Sare

iyo Garsooreyaasha kale Heer-Federaal, soo-jeedinta Guddiga Adeegga

Garsoorka ka dib.

(11) Wuxuu magacaabayaa jagooyinka sare ee Xukuumadda Federaalka iyo

madaxda Hey’adaha Dawladda Federaalka, marka uu soo jeediyo Golaha Wasiirradu.

(12) Wuxuu magacaabaya jagooyinka danjireyaasha iyo qunsuliyadaha guud,

markuu Golaha Wasiirradu soo jeediyo.

(13) Wuxuu qaabbilaa diblomaasiyiinta shisheeye iyo wakiillada qunsuliyadaha

dalalka shisheeye.

(14) Wuxuu guddoonsiiyaa abaalmarinta Xushmada Qaranka markuu Golaha

Wasiirradu soo jeediyo.

(15) Madaxweynuhu wuxuu kala diri karaa Golaha Shacabka marka ay

muddadiisa xilku dhammaato, si doorasho ay u aadaan.

(16) In uu cafis u fidiyo ama ciqaab ka dhimo dembiilayaal marka uu ka talo-

qaato Guddiga Adeegga Garsoorka.

(17) In uu saxiixo heshiisyada caalamiga ah kadib markii Golaha Wasiirrada soo

jeediyo, Golaha Shacabkuna ansixiyo.

Qodobka 91aad. Muddada Xilka Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka

Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalku wuxuu xilka haynayaa muddo afar (4) sano ah oo ka

bilaabata maalinta xilka loo dhaariyo, sida ku xusan qodobka 96 ee dastuurka.

Qodobka 92aad. Maxkamadeynta iyo Maamus-Ka-qaadista Madaxweynaha

Jamhuuriyadda Federaalka

(1) Xil-ka-qaadidda Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya waxaa soo jeedin

kara Golaha Shacabka marka lagu eedeeyo khiyaano-qaran, xadgudub culus oo Dastuuri ah

ama ku-xad-gudub sharciyada kale ee Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya.

(2) Hindisaha xilka-qaadista Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka waxaa golaha hor-

keeni kara ugu yaraan saddex dalool hal dalool (1/3) xubnaha Golaha Shacabka ee

Baarlamaanka Federaalka, Maxkamadda Dastuuriga ayaa galaysa dhageysiga eedeyntu inay

sal leedahay.

(3) Haddii ay go’aamiso maxkamadu inay eedayntu sal sharci leedahay, saddex dalool labo ee

labada aqal ee Baarlamaanka ayaa Madaxweynaha xilka ka qaadaya.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

(4) Haddii Madaxweynaha xilka lagaga qaado si waafaqsan faqradaha 1 ilaa 3 ee qodobkan,

waxaa xilka madaxweyninimo la wareegaya Guddoomiyaha Golaha Shacabka ee

Baarlamaanka Federaalka.

Qodobka 93aad. Iscasilaadda Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka

Madaxweynuhu wuxuu u gudbinayaa istiqaaladiisa Barlamaaanka Federaalka, isaga oo marsiinaya

Guddoomiyaha Golaha Shacabka ee Baarlamaanka Federaalka ah.

Qodobka 94aad. Ku-simaha Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka

(1) Haddii Madaxweynuhu ka maqan yahay dalka ama caafimaad-darro ama sabab kasta oo

kale darteed uusan awoodin inuu guto xilkiisa, Guddoomiyaha Golaha Shacabka ee

Baarlamaanka Federaalka ah ayaa xilkiisa sii qabanaya ilaa inta uu Madaxweynuhu xilkiisa

dib ugu soo noqonayo.

(2) Ku-xigeenka koowaad ee Guddoomiyaha Baarlamaanka ayaa si kumeelgaar ah u haynaya

Xilka Guddoomiyaha Baarlamaanka inta uu Guddoomiyaha Baarlamaanku sii hayo xilka

Madaxweyninimo.

Qodobka 95aad. Bannaanaanta Xafiiska Madaxweynaha Jamhuuriyadda

Federaalka

(1) Haddii uu bannaanaado xafiiska Madaxweyne, waxaa qabanaya xilka Guddoomiyaha Golaha

Shacabka ilaa laga soo dooranayo Madaxweyne cusub muddo aan ka badnayn soddon

(30)maalmood gudahood.

(2) Haddii Madaxweynaha uu ku dhaco xanuun aan ka-raysasho lahayn mudo ka badan

sadddex bilood oo ay caddeeyeen xeeldheereyaal caafimaad waxaa sharciyan

bannaanaanaya xilka xafiiska Madaxweynaha.

(3) Doorashada Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka beddelaya Madaxweyne

mansabkiisi bannaanaaday waxaa loo maraya habraaca doorashada Madaxweynaha ku

xusan ee Qodobk a 89aad.

(4) Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka lagu doorto si waafaqsan faqradda (3) ee

Qodobkan wuxuu dhamaystiraya muddada xilhaynta ee u harsanayd Madaxweynihii ka

horeeyey.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

Qodobka 96aad. Dhaarinta Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka

Inta uusan xilka bilaabin, Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalku wuxuu Baarlamaanka Federaalka hortiisa ku marayaa dhaar, waxaana dhaarinaya Guddoomiyaha Maxkamadda Sare, dhaartaas oo ah sidan:

“Waxaan ku dhaaranayaa magaca Ilaahay inaan xilkayga u gudanaayo si daacad ah oo danta dalka, dadka iyo diintu ku jirto, dhawrana Dastuurka qaranka iyo shuruucda kale oo dalka u yaalla”.

CUTUBKA SIDDEEDAAD: LAANTA FULINTA

Qodobka 97aad. Golaha Wasiirrada

(1) Awoodda fulinta ee Jamhuuriyadda Federaalka ah waxaa leh Golaha Wasiirrada, waxayna u

qabanayaan sida Dastuurka ku tilmaaman.

(2) Golaha Wasiirradu waa hay’adda fulinta maamulka ugu sarraya Dowladda Federaalka,

wuxuuna ka kooban yahay Ra’iisul Wasaare, Ra’iisul-Wasaare ku-xigeen/ku-xigeenno,

Wasiirro, Wasiirro-Dawlayaal iyo Wasiirro-ku-Xigeenno.

(3) Ra’iisul-wasaarahu wuxuu magacaabayaa Ra’iisul Wasaare ku-xigeenno, wasiirro, wasiirro-

Dawlayaal iyo wasiirro-ku-xigeeno. Golaha Wasiirrada waa ay ka iman karaan xubin ka mid

ah Golaha Shacabka iyo xubin aan ka mid aheyn Golaha Shacabkaba.

(4) Xil banneeynta jagada Ra’iisul-Wasaaraha oo sababaysa dhicitaanka Golaha Wasiiradda,

waxay ku imaan kartaa istiqaalad, xil ka qaadid, xil gudasho la’aan iyo geeri.

Qodobka 98aad. Shuruudaha Xubinnimada Golaha Wasiirrada

(1) Qofka qabanaaya xilka Xafiiska Ra’iisul-wasaaraha iyo Ku-xigeenkiisa:

(a) Waa in aan da’diisu ka yaraan afartan (40) sano;

(b) Waa in Aqoontiisu gaarsiisan tahay heer jaamacadeed.

(2) Qofka loo magacaabayo Wasiir ama Wasiir Dawlo ama Wasiir-ku-xigeen:

(a) Waa inaan da’diisu ka yaraan soddon (30) sano;

(b) Waa in aqoontiisu gaarsiisan tahay heer jaamacadeed.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

(3) Xubnaha Golaha Wasiirrada muddada ay xilka hayaan, waxaa ka reebban:

(a) In ay qabtaan xilal kale oo aan ahayn xilka xildhibaannimada Golaha

Shacabka;

(b) In ay qabtaan meherad madaxbannaan, hawl ganacsi, maaliyadeed ama

warshadeed oo u gaar ah;

(d) In ay hantidooda ka gadaan ama ka ijaaraan Dawladda.

Qodobka 99aad. Xilalka Golaha Wasiirrada

Golaha Wasiirradu waxa uu leeyahay awoodaha soo socda:

(a) Dejinta siyaasadda guud ee Xukuumadda iyo dhaqangelinteeda;

(b) Ogolaanshaha iyo fulinta xeerarka maamulka, si waafaqsan shuruucda;

Shacabka;

(d) Diyaarinta miisaaniyad-sannadeedka iyo xisaab-xirkooda;

(e) Dejinta qorshaha guud oo lagu hormarinaayo dalka;

(f) Dhaqangelinta shuruucda, sugidda nabadgelyada dalka iyo ilaalinta danaha

Dawladda;

(g) Magacaabidda iyo xil-ka-qaadidda saraakiisha sare ee Dawladda;

(h) Golaha Wasiirradda waxay soo jeedinayaan magacaabidda/ xil kaqaadidda

danjirayaasha, qunsiliyadda guud iyo diblomaasiyiinta.

(i) Awoodaha kale ee Dastuurka ama shuruucda lagu siiyey.

Qodobka 100aad. Xilka iyo Awoodda Ra’iisul-wasaaraha

Awoodaha Ra’iisul-wasaaraha waa:

(a) Madaxa Xukuumadda Federaalka ah;

(b) Magacaabista iyo xil ka qaadista xubnaha Golaha Wasiirrada;

Xukuumadiisa si ay u siiyaan kalsooni.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

(d) In uu qabto hawlaha kale ee loogu loogu xilsaaray Dastuurkan ama sharci kale

ee waafaqsan Dastuurkan iyo qiyamkiisa.

Qodobka 101aad. Ku-Xigeenka Ra’iisul-wasaaraha

Ku-Xigeenka Ra’iisul-wasaaraha wuxuu qabtaa xilka Ra’iisul-wasaaraha marka uu dalka ka maqan

yahay, iyo Xilalka kale uu u igmado Ra’iisul-wasaaraha.

Qodobka 102aad. Xilka Wasiirka, Wasiir ku-xigeenka iyo Wasiir Dawlaha

(1) Wasiir kasta wuxuu si shakhsi ah mas’uul uga yahay hawlaha Wasaaraddiisa.

(2) Wasiir ku-xigeen kasta wuxuu qabta xilka wasiirka wasaaraddu u igmado.

(3) Wasiiru Dawluhu wuxuu qabtaa xil gaar ah oo uu Ra’iisul-Wasaaruhu u xilsaaro.

Qodobka 103aad. Xukuumadda Xil-Gaarsiinta

Inta u dhexaysa taariikhda doorashada guud iyo marka Raisul-Wasaare cusub la dhaarin doono,

Raisul-Wasaarihii hore ee xilka hayey iyo Golihiisa Wasiirradu waxay sii haynayaan xilka, waxayna

u fulinayaan waajibaadka caadiga ah ee Dawlada si xilgaarsiin ah.

Qodobka 104aad. Dhaarta

Raisul-Wasaaraha iyo Golihiisa Wasiirradu markay helaan codka kalsoonida inta aysan xilkooda

bilaabin, waxa lagu dhaarinayaa kalfadhi gaar ah ee Golaha Shacabka ee Baarlamaanka Federaalka

ah, waxaana dhaarinaya Gudoomiyaha Maxkamadda sare, dhaartaasina waa sidatan:

“Waxaan ku dhaaranayaa magaca Ilaahay inaan xilkayga u gudanaayo si daacad ah oo danta dalka, dadka iyo diintu kujirto, dhawrana Dastuurka qaranka iyo shuruucda kale oo dalka u yaalla.”

CUTUBKA SAGAALAAD: AWOODDA GARSOORKA

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

Qodobka 105aad. Awoodda Garsoorka Jamhuuriyadda Federaalka

(1) Awoodda Garsoorka waxaa u xil saaran Maxkamadaha.

(2) Qaab dhismeedka garsoorka waxaa xeer ah kasoo saaraya Baarlamaanka.

Qodobka 106aad. Madaxbannaanida Garsoorka

(1) Garsoorku wuxuu ka madax bannaan yahay laamaha Dawladda ee Sharci-dejinta iyo Fulinta

marka ay gudanayaan xilkooda. Xubnaha garsoorku waxay u hoggaansamayaan oo keliya

sharciga.

(2) Garsooraha laguma oogi karo dacwad ciqaab ah ama madani ah oo ka dhalatay fal la xiriira

gudashada xilkiisa garsoorennimo.

(3) Garsooraha lama baari karo qofnimadiisa ama hoygiisa, haddii aan oggolaansho laga haysan

Golaha Adeegga Garsoorka.

Qodobka 107aad. Habka Dacwad Qaadista

(1) Dacwad-qaadistu waxay u furan tahay dhegeysiga dadweynaha, hase yeeshee

maxkamaduhu waxay go’aansan karaan in dacwadda lagu dhegeysto qol ka xiran

dadweynaha sababo la xiriira anshaxa, nabadgelyada qaranka, badbaadinta markhaatiga,

iyo haddii dacwaduhu khuseeyaan dhallaan ama kufsi.

(2) Go’aan maxkamadeed lama gaari karo haddii aan la siinin dhinacyada fursado isku mid ah

oo ay ku soo bandhigaan doodahooda.

(3) Go’aan kasta oo maxkamadeed waa inuu ku qotomo sababo sharciyeed.

Qodobka 108aad. Qaabka Maxkamadaha Dalka

Garsoorka dalku wuxuu noqonayaa sadex Heer oo kala ah:

(a) Maxkamada Dastuurka;

(b) Maxkamadaha Heer Dawlad Federaal; iyo

Maxkamada ugu saraysa dalka ee Heer Federaal waa Maxkamadda Sare ee

Federaalka, iyadoo Dawladaha xubinta ka ah Dawladda Federaalka iyaguna

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

yeelanayaan Maxkamad Sare ee heer Dawladaha Xubinta ka ah federaalka oo

iyaga u gaar ah.

Qodobka 109aad. Habka Hawlqabadka Maxkamadaha Qaranka

(1) Maxkamad haddii la horgeeyo dacwad oo ay sharci ahaan dacwadaas quseyso Dawladda

Fedraalka oo kaliya, maxkamadaasi waa inay u celisaa dacwadaas maxkamad heer

Dawladda Federaal ah.

(2) Maxkamad haddii la horgeeyo dacwad oo ay sharci ahaan dacwadaas quseyso arin Dastuuri

ah, maxkamadaasi waxay u celin kartaa dacwadaasi maxkamada Dastuuriga si ay uga gaarto

go’aan:

(a) Maxkamad walba oo awood Garsoor lihi wey go’aamin kartaa in arrini la hor

keenay ay tahay mid dastuuri ah iyo in kale, mar haddii aanay ka hor imanayn

awoodaha gaarka aah ee Maxkamadda Dastuurka sida kuxusan Qodobka 109C

ee Dastuurka.

(b) Maxkamadda Dastuurka ayaa ah garsooraha kama danbeysta ah ee arrimaha

dastuurka;

dastuurka ee aan ka iman kiisaska maxkamadeed;

(d) Shakhsi ama koox ama dawladdiba si toos ah ayeey ugu gudbin karaan

maxkamadd Dastuurka codsi tixraac ah oo la xiriira arrimaha khuseeya danaha

dadaweynaha.

(3) Marka laga reebo arrinta lagu xusay faqradaha (2) iyo (3) qodobkan, Baarlamaanku

Federaalka wuxuu soo saarayaa sharci faahfaahin buuxda ka bixinaya sida ay u wada

falgelayaan maxkamadaha heer Federaal iyo maxkamadaha heerka dawlad goboleedyada

Xubanaha ka ah Federaalka.

Qodobka 109A Golaha Adeegga Garsoorka

(1) (1). Dastuurkani wuxuu asaasayaa Golaha Adeegga Garsoorka.

(2) (2). Golaha Adeegga Garsoorku wuxuu ka koobnaanayaa sagaal xubnood, oo kala ah sida

soo socota:

(a) Garsooraha Sare ee Maxkamadda Dastuurka;

(b) Garsooraha Sare ee Maxkamadda Sare

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

(d) Laba Garyaqaan oo sare oo ka tirsan garyaqaanadda Soomaaliyeed, oo mid

walba xilli afar sanno ah ururka garyaqaanadda ay magacaabeen.

(e) Qofka Guddoomiyaha ka ah Guddiga Xuquuqul Insaanka; iyo

(f) Saddex qof oo xushmad sare ku dhex leh bulshada rayidka ah oo uu soo jeediyay

Golaha Wasiiradu ka dibna uu u magacaabay madaxweynuhu xilli afar

sannadood ah.

(3) Xubnaha Guddiga Adeegga Garsoorku waxay dhexdooda ka dooranayaan qof u noqda

Guddoomiyaha Golaha Adeegga Garsoorka.

(4) Xubinta Golaha Adeegga Garsoorku waxay xilka hayn kartaa hal xilli oo shan sannadood ah,

oola cusbooneysiin karo mar keliya.

(5) Wixii Sharci ama qanuun ay sameystaan Golaha Adeegga Garsoorku), oo khuseeya anshax

marinta Garsoorayaasha heer Federaal, wuxuu sharcigaasi sidoo kale qabanayaa xubinta

Golaha Adeegga Garsoorka.

(6) Sida sharciga ama xeerkuba dhigayo, Golaha Adeegga Garsoorku waa in uu:

(a) Magcaabaa, anshax mariyaa isla markaana beddelaa xubnaha garsoorka ee

Federaalka;

(b) Go’aamiyaa mushaharka iyo lacagta hawlgabka ee garsoorayaashaa;

Qodobka 109B. Asaaska Maxkamadda Dastuurka

(1) Dastuurkani wuxuu aasaasayaa Maxkamadda Dastuurka oo ka kooban shan garsoore oo uu

ku jiro Garsooraha Sare iyo ku xigeenka Garsooraha Sare.

(2) Golaha Adeegga Garsoorku , waa in uu u magacaabaa Garsoore Maxkamadda Dastuurka qof

daacadnimo sare leh oo keliya, isla markaana si rasmi ah u bartay sharciga iyo Shareecada,

khaas ahaanna ku xeel dheer sharciga dastuurka.

(3) Golaha Adeegga Garsoorku waa in uu u soo jeediyaa Golaha Shacabka qofka noqonaya

Garsoore Maxkamadda Dastuurka.

(4) Haddii Golaha Shacbigu ansixiyo magacii la soo jeediyay iyadoo la raacayo faqradda- (3) ee

Qodobkan, Madaxweynuhu waa in uu u magacaabaa qofkaa Garsoore Maxkamadda

Dastuurka.

(5) Dhexdooda, garsoorayaasha Maxkamadda Dastuurku waxay ka dooranayaan Garsooraha

Sare iyo ku xigeenka Garsooraha Sare.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

Qodobka 109C. Awoodaha Maxkamadda Dastuurka

(1) Maxkamadda Dastuurku waay yeelaneysaa awoodahan u garrka ah:

(a) Marka uu codsi ka yimaaddo Xubin ka Mid ah Golaha Wasiirada, Guddi ka tirsan

aqalada Baarlamaanka midkood, ama toban Xubnood oo ka mid ah Aqalada

midkood,in ay Maxkamaddu qiimeyso qoraalka sharci la sameynayo, ayna

go’aansato in sharcigaasi waafaqsan yahay Dastuurka;

(b) In Maxkamaddu dhegeysato go’aanna ka gaadho kiis ka soo unkamay sida ku

cad Qodobka 86aad,oo la xidhiidha muran ka dhashay sida xeer uu u waafaqsan

yahay dastuurka;

cad faqradda Qodobeedka 109(2)(c) kaasoo khuseeya in dhinac uu hor keenay

maxkamad dood kiis macquul ah, kiiskaana loo gudbiyay Maxkamadda

Dastuurka si ay go’aan uga gaadho.)

(d) In ay go’aamiso khilaafyada u dhexeeya dawladda federaalka ah iyo dawlad

goboleedyada xubinta ka ah dawladda federaalka ah iyo Dawlad

goboleedyada federaalka dhexdooda.

(e) In ay dhegeysato, go’aana ka gaadho Khilaafyada ka dhexeeya waaxaha

Dawladda federaalka ah ee la xidhiidha awoodaha dastuuriga ah iyo

waajibaadka ay kala leeyihiin; iyo

(f) In ay dhegesato, go’aana ka gaadho Marka la eego Qodobka 92aad (oo la

xidhiidha kiisaska denbiyada dastuur ee Madaxweynaha lagu soo oogo ee xil

ka qaadista keeni kara

(2) Maxkamadda Dastuuriga ah ayaa go’aansan doonta taariikhda ay ka bilaabmi karto

hirgelinta marka la gaadho laguna dhawaaqayo in uu sharci yahay wax kama jiraan.

(a) Haddii sharci loo arko mid aan dastuuri ahayn, marka laga reebo sida ku cad a

faqradda (b) ee qaybtan, iyadoo xisaabtana lagu darsanayo saameynta ay ku

leedahay taariikhda uu sharcigaasu noqonayo wax kama jiraan, dadka

daneynaya arrinta iyo guud ahaan danaha bulshoba, waxay maxkamaddu

go’aansan kartaa in sharcigaasi uu yahay waxba kama jiraan ilaa markii la

sameeyay,ama taariikhda ka bilaabanta markii xukunku dhacay ama, si ay

haboon tahay marka wax kama jiraanimada sharcigu bilaabmayo, taariikh

mustaqbalka ah loo qabto.

(b) Haddii arrintu ku lug leedahay sharci dembiyeed,haddii in sharcigaa wax kama

jiraankiis laga bilaabo markii la sameeyay, haddii arrintaasi u faa’iideyneyso qof

lagu xukumay sharcigaa aan dastuuriga ahayni, waa in ay Maxkamadda

Dastuurka waqtigaa isaga ah ka soo bilowdaa wax kama jiraanimadiisa.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

CUTUBKA TOBNAAD: GUDDIYADA MADAXA BANNAAN

Qodobka 110aad. Mabaadi’da Guud

(1) Guddi madax banaan waa hay’ad ka madax bannaan xukuumadda ama xakamayn

siyaasaded, awoodna u leh adeegsiga aqoontooda xirfadeed ee la xiriira hawlahooda u

gaarka ah.

(2) Guddi madax banaan marka uu ku jiro gudashada waajibaadkiisa iyo hawlgalkiisa waa in ay

ka muuqataa in uu ku shaqaynayo dareenka dhawrista xuquuqda Aadanaha,

dimuqoraaddiyad iyo SHAFAAFIYADDA (transparency).

(3) Guddi madaxbannan marna ma hoos imanayo, kamana amar-qaadanyo qof ama hay’ad

awood xukun leh midna.

(4) Maaliyadda Guddi kasta oo madax banaan la siinayaa waxay ahaanaysaa madax gaar ah oo

ka tirsan miisaaniyadda qaranka.

Qodobka 111aad. Samaynta Guddiyada Madaxa Bannaan

(1) Dalku wuxuu yeelan doonaa Guddiyo Madaxbanaan oo Heer Federaal iyo Heer Dawladaha

xubnaha ka ah Dawladda Federaalka Soomaaliya, waajibaadkooda, xilkooda, iyo tiradooda

waxaa lagu qeexayaa Xeer ah oo laga ansixiyo labada Aqal ee Baarlamaanka Federaalka

Soomaaliya.

(2) Iyadoo la tixgalinayo duruufaha gaarka ah oo Guddiyadaas loo xilsaaray, xubnaha ka

qaybgalayaa waa in lagala tashadaa inay ka qaybqaataan Dawladaha xubinta ka ah

Dawladda Federaalka Soomaaliya.

Qodobka 111 A. Golaha Adeegga Garsoorka:

(1) Waa inuu jiraa Golaha Adeegga Garsoorka, Golahaasoo kala talinaya Caddaaladda iyo

Federaal Dawladda arrimaha ku sabaasan maamulka caddaaladda oo ay ka mid tahay

qoritaanka, shaqo ka saaridda and talaabo ka qaadista Garsoorayaasha.

(2) Golaha Adeegga Garsoorka waa in uu madax banaanaadaa, dhexdhexaad noqdaa uu hal

dhinac u xaglin uu xaqiijiyaa madax banaanidda cadaladda.

(3) Golaha Adeegga Garsoorka waxa uu lahaanayaa awood, iyo hawlo loo xilsaaray oo ku

sheegan Dastuurka iyo Sharciyadda Qaranka.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

Qodobka 111 B. Guddiga Xuquuqda Aadamiga:

(1) Waa inuu jiraa Guddiga Xuquuqda Aadamiga oo loo xilsaaro:

(a) Horumarinta xushmeynta xuquuqdda aadmigga iyo dhaqanka xuquuqda

aadamigga;

(b) Horumarinta ilaalinta, xoojinta iyo adkeynta xuquuqda aadmiga; iyo

Federaalka ee Soomaaliya.

(2) Guddiga Xuquuqdda Aadmiga:

Iyadoo la tixraacayo Dastuurka, Guddiga Xuquuqda Aadmiga, wuxuu yeelahanayaa awood

uu ku fuliyo hawlahan:

(a) Inay baaritaan ku sameeyaan, warbixina ka soo saaraan sida loogu dhaqmayo

xuquuqdda aadmiga;

(b) Inay si ku habboon xal ugu raadiyaan meelaha lagu xad gudbay xuquuqda

aadmiga

(d) Inay cilmi wacyi gelin u sameeyaan dadweynaha iyo saraakiisha xukuumadda

heerarka caalamiga ah ee ku saabsan xuquuqdda aadmiga.

(3) Awoodaha iyo hawaha ah ee Guddiga waa inuu ku dhignaadaa Sharciyadda Xuquuqda

Aadmiga.

(4) Golaha Xuquuqda Aadmiga waa inuu madax banaanaadaa, waa inayna hal dhinac u xaglin,

waa in loo dhamaadaa waana inaanu ka badnaan sagaal (9) xubnood

Qodobka 111 C. Guddiga La dagaalanka Musqmaasuqa:

(1) Waa inuu jiraa Guddi la Dagaalanta Musuqmaasuqaq waana in awoodoodu noqotaa inay

baaraan eedaha ku saabsan musuqmaasuqa lagu soo oogo qaybaha Dawladda

(2) Guddiga La-dagaallanka Musuqmaasuqa waxay sameyn karaan baaris marka ay rabaan,

kuma eka keli ah hawshoodu marka cabasho loo soo gudbiyo.

(3) Mas’uuliyadaha Guddiga La Dagaalanka Musuqmaasuqa waxa ka mid ah:

(a) Horumarinta iyo adkeynta tallaabooyinka lagu joojinayo lagulana dagaalamayo

musuqmaasuqa ee ugu fiican uguna habboon;

(b) Horumarinta, fududeynta iyo taageeradda Iskaashiga Caalamiga iyo taageeradda

farsamadda

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

dadweynaha iyo hantida dadweynaha.

(4) Awoodaha Guddiga La Dagaalanka Musqmaasuqa waxa ka mid ah:

(a) Ka hortaga, baarista, faafinta dacwooyinka musuqmaasuqa;

(b) Xayiraadda, qabashada, la wareegga/qaadashada iyo celinta faa’iidada fal

danbiyeedka;

joojinayo, xakameynayo laguna qaadayo falal dembiyeedka la xiriira

musuqmaasuqa.

(5) Halka ay gaarsiisan tahay awoodda Guddiga La-dagaallanka Musuqmaasuqa waxa ka mid ah

arrimaha la xiriira:

(a) Musuqmaasuqa qaranka ama dibeddea ee saraakiisha Dawladda;

(b) Boobka, si –dhicitaanka iyo leexsashada saraakiisha Dawladda ee hantida

Dawladda iyo hantida gaarka ah;

(d) Si xun ugu dhaqanka hawlaha shaqada iyo taajiridda aan sharciga ku dhisnayn

(6) Guddiga La Dagaalanka Musuqmaasuqa waa inuu madax banaanaadaa, dhedhexaad

ahaadaa , eex-la’aan ahadaa, waa in lagu wada jiraa, loona dhan yahay, waana in aanu ka

badan sagaal (9) xubnood.

Qodobka 111D. Guddiga Adeega Baarlamaanka:

(1) Mudadda bilowga ah ee Golaha shacabka, waa in labada aqal ee Federaalku sameeyaan

Guddiga Adeega Baarlamaanka taasoo shaqeyneysa mudadda Aqalka Dadweynuhu jiro.

(2) Guddiga Adeega Baarlamaanku waa inuu ka koobnaadaa:

(a) Guddoomiyaha Golaha shacabka oo ah guddoominaya fadhiyada

(b) Guddoomiyaha Aqalka Sare oo noqonaya guddoomiye ku-xigeen;

yaraan ka mid yihiin laba haween ah;

(d) Laba xubinood laga soo magacaabay Golaha shacabka kaasoo ay midkood tahay

haweenay;

(e) Hal xubin oo ay soo magacaabay Golaha Shacabka oo ah shakhsi khabiir ku ah

arrimaha dadweynaha hase yeeshee aan ka mid ahayn xubnaha Baarlamanka

Federaalka.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

(3) Xubin ka mid ah Guddiga Hawlaha Baarlamaanka waa inuu baneeyaa xafiiska:

(a) Marka ay dhamaato muddada Golaha Shacabka;

(b) Haddii xubintaasi ay ka mid ahayd Baarlamanka Federaalka ayna dhamaato

xubinnimadiisii Baarlamaanku Federaalka; ama

(4) Guddiga Hawlaha Baarlamanku waa inuu mas’uul ka noqdaa:

(a) Adeegyada iyo fududeynta si loo hubiyo wanaaga iyo hawgalka fiican ee

Baarlamaanka Federaalka;

(b) Abuuris xafiisyadda taageeraya adeegga Baarlamaanka iyo magacaabidda iyo

kor ka maamulka masuuliyiinta xafiisyada;

gudbintooda Golaha Shacabka si ay u ansixiyaan iyo inay xakameynta

miisaaniyadda hawlaha maaliyadda;

(d) Inay sameeyaan hawlaha kale ee loo baahdo, kuwaasoo lagu daryeelayo

xubinaha shaqaalaha ee Baarlamaanka Federaalaka kuna cad sharciga

Federaalka ah.

(5) Marka laga helo ansixin Aqalka ay khuseyso, Golaha Adeegga Baarlamaanku waa inay u

magacaabaan karaani aqalka kasta oo Aqaladda baarlamanka Federaalka . Xafiisyadda

karaaniinta iyo xafiisyadda xubinaha shaqaalaha ee karaaniinta waa inuu noqdaa xafiisyo

adeegga baaarlamaanka.

Qodobka 111 E. Guddiga Xuduudaha iyo Federaalka:

(1) Waa inay jiraan Guddiga Xuduudaha iyo Federaalka si ay u taageeraan isbeddeladda

Degaanadda ee Soomaaliya una noqdaan xukuumaddo federaal ah oo xoogan.

(2) Guddiyada Xuduudaha iyo Federaalka waxa kaashan karaan khubaro ka mid ah qaranka

ama ka yimid, iyagoo sameynaya daraasad, iyo khariidado isla markaana ku dhaqaaqaya

daraasado taageerayo abuurista xukuumado wax-ku-ool ah.

(3) Guddiga Xuduudaha iyo Federaalka waa inay tixgeliyaan xogta dadka iyo dhulka , eegayana

wadci siyaasadeed iyo kan dhaqan duruuftiisa iyo qaabka bulshada kuwaasoo ay taallooyin

ahaan ugu soo jeediyaan baarlamanka fedeeraalka sidii loo jeexi lahhaa xuduudaha

xukuumaddaha Federaalka;

(4) Guddigu waa inay madax banana tahay, dhexdhexaad tahahy, meteshaa qaybaha

deeggaandda Soomaaliya oo dhan, loona dhan yahay

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

(5) Go’aamada kama dambeynta ah ee xuduudaha, xuduudah Xukuumaddaha Federaalka waa

inay sameyaa baarlamanka Federaalka , waana inuu ku saleyaa tallooyinka Guddiga

Xuduuddaha Federaalka.

Qodobka 111 F. Guddiga Isku-Xirka Xukuumadaha:

(1) Waa in sharci Federaal ah lagu sameeyaa Guddi isku xirta xukuumaddaha

(2) Guddiga isku xirka xukuumaddaha “ waa inay lahaadaan awoodaha Federaalka

Baarlamaanka uu u arko daruuri sida:

(a) Fududeynta is-kaashi iyo isla-xiriirka Dawladda Federaalka iyo xubinaha

xukuummadaha Federaalka dhexdooda; iyo

(b) Xalilinta wixii khilaafaad ku saabsan maamul ama siyaasadda ee awoodooda

hoos yimaadda kuwaasoo soo kala dhexgeli kara Dawladda Federaalka iyo hal

dawlad oo xubin ka ah Federaalka ama in ka badan Dawladdaha xubinta ka ah

xukuummadaha Federaalka ama.

(3) Guddiga Isku Xirka Xukuumaddaha waa inay ka koobnaataa xubnno uu soo magacaabay

Ra’iisul Wasaaruhu iyo marka ugu yaraato tiro la mid ah oo ay soo magcaabenn mid walba

oo ka mid ah dawladaha xubnaha ka ah Federaalka .

Qodobka 111 G. Guddiga Qaranka ee Madax Bannaan ee Doorashooyinka:

(1) Waa in la dhisaa Guddiga Qaranka ee Madaxbanaan ee Doorashooyinka; taasoo loo

tixraacayo Dastuurka. Guddiga waa inay guddigu ka madax banaanaadaan waaxda fulinta

waana inay maamushaan maaliyadooda u gaarka ah. Guddiga waa in ahaataa mid loo dhan

yahay, waana inay noqotaa dhexdhexaad waana inayna ka badnaan tiro sagaal xubnood ah.

(2) Masuuliyadaha Guddiga Qaranka ee Madax-bannaan ee Doorashooyinka waxa ka mid ah:

(a) Inay maamulaan doorashooyinka Madaxweynaha

(b) Inay maamulaan dooorashooyinka Federaalka

sameeyaan xaashiyaha cod-bixiyayaasha

(d) Inay diiwaan geliyaan murashaxiinta doorashooyinka

(e) in ay xadidaan degaanada cod-bixineed

(f) Sharciyeynta habka xisbiyadda siyaasadda

(g) Xalinta khilaafyadda doorashooyinka

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

(h) Fududeynta kor-joogista, ilaalinta iyo qiimeynta doorashooyinka

(i) Sharciyeynta lacagaha ay isticmaalaan murashaxiinta ama xisbi marka ay

doorasho jirto

(j) Sameynta hab dhaqanka murashaxiinta iyo xisbiyadda doorashooyinka

(k) Ilaalinta in lagu dhaqmo sharciyadda magacaabista murashaxiinta ee xisbiyadda

siyaasadeed

(l) Waci gelinta cod-bixiyayaasha

(3) Baarlamaanka Federaaalka waa inuu sameeyaa Guddiga Qaranka ee Madaxbanaan ee

Doorashooyinka iyo sharciyadda loo baahan yahay inay taageeraan iyagoo siinaya

ahmiyadda koowaad

Qodobka 111 H. Guddiga Ammaanka Qaranka:

(1) Guddi Amaanka ee Qaranka waa in lagu sameeyaa sharci Federaal ah. Guddiga Amaanku ee

Qarabja waa inay ka koobnaataa khubarro ka tirsan amaanka ee qaybaha oo dhan.

(2) Mas’uuliyadaha Guddiga Amaanka ee Qaranku waa inuu noqdaa:

(a) Inay darsaan oo ay sameeyaan hab isku xiran oo ah hawlwadeen shaqo kaasoo

aabaaraya baahidda waqtiga la joogo iyo mustaqbalkaba ay Soomaaliya u qabto

dib-u-eegista iyo ku dhaqanka baarlamanka Federaalka;

(b) Inay so bandhigaan tallooyin lagu hubsanayo in nabad geliyadda dadka la siiyo

ahmiyadda koowaad iyo in la isku daro habaka shaqo ee Amaanka Qaranka;

amaanka ee la xiriira kharaqja;

(d) In la raadiyo bogsiintga gaboodfalka ay geystaan shaqaalaha amaanku.

(3) Ahmiyadda ugu horeysa waa inay ka koobnaataa:

(a) Burcad Badeedda;

(b) Ka saaridda ciidan ee kooxaha hubeysan iyo bulsho ku- darkooda taasoo ay ka

mid tahay in la siiyo tababaro xirfadeed iyo diyaarin waxyaalaha lagu

taageerayo iyo la-tallinta dhinaca cilmiga maanka/nafisiga;

(d) In la hubsado in maamul shacbiya lagu xakameeyo ciidammadda hubaysan.

(4) Guddiga waa inuu sameeyaa Guddi-hoosaad Ilaalinta ee Bulshada. Guddi hoosaadku waa in

uu ka koobnaadaa khubarrada ammaanka, xubnah aBaarlamaanka Federaalka,

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

aqoonyahanno iyo wakiillo ka socda ururrada bulshada kuwaasoo qayb kasta Bulshada

Soomaaliyeed. Mas’uuliyadda Guddi-hoosaadka waa:

(a) Inay soo bandhigaan tallooyin lagu hubsanayo in ahmiyadda koowaad la siiyo

amaanka dadka iyo in lagu daro nidaamka shaqada ee ammaanka qaranka;

(b) Sameyn habo-shaqo kaasoo ay dadweynaha siiyo ilaalin guudl

(d) In la helo daaweynta gaboodfalka ay sameeyaa shaqaalaha amaanku

Qodobka 111 I. Guddigga Runta iyo Dib-u-heshiisiinta:

(1) Waa in la sameeyaa Guddiga Runta iyo dib-u-heshiisiinta si loo helo qaran bogsoon,

heshiisya oo mideysan si loo sugo in arrimaha la xiiriira in aan denbi laysu qabsan,

aargoosiga iyo kuwa kale ee colaaddaabuura in xal loo helo iyadoo la raacayo hab

Dawladeed oo sharciyeysan.

(2) Guddigu waa inuu madax banaaanaadaa, dhexdhexaad noqdaa waa inay ku jiraan

wakiiladda ay ka mid yihiin odayo dhaqameedku, iyo hogaamiyayaasha, xubnaha

Baarlamaanka, xubnaha ururadda bulshada ee la ixtiraamo, garsoorayaasha iyo shaqaalaha

amaanka.

(3) Mas’uuliyadaha Guddiga waxa ka mid ah:

(a) Inay ka markhaati kacaan, qoraal iyo in dacwooyinka qaarkood ay cafis u

fidiyaan dembiilayaashas, kuwaasoo la xiriira meel ka dhaca xuquuqda aadmiga

iyo toosin iyo hagaajinta dembigalayaasha

(b) Hirgelinta is-cafiska, dib u heshiisiinta iyo mideynta qaranka.

Qodobka 111 J. Gardoonka/Ilaaliyaha Dadweynaha:

(1) Waxaa la dhisayaa xafiiska Gardoonka Dadweynaha.

(2) Gardoonka Dadweynuhu wuxuu u dhaqmaa sida uu qabo Dastuurkan iyo sharciga oo keliya.

(a) Waa in xubin ka tirsan Golaha Wasiirrada, Sharci-dejinta ama qof kale aanu

Adeegaha Gardoonka Dadweynaha ku faragelin hawsha xafiiskaa;

(b) Waax kasta oo ka tirsan Dawladdu waa in ay Gardoonka Dadweynaha ku siisaa

gacan-qabashada uu ugu baahan yahay ilaalinta madax-bannaanida, sharafta iyo

wax-ku-oolnimada Gardoonka Dadweynaha.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

(3) Isaga oo ku dhaqmaya talada Golaha Adeegga Garsoorka, Madaxweynuhu waa in uu

magacaabaa Adeegaha Gardoonka Dadweynaha.

(a) Guddiga Adeegga Dadweynaha waxaa uu ku talo-bixin karaa in Adeegaha

Gardoonka Dadweynaha loo magacaabo oo keliya qof u qalma in loo magacaabo

garsoore Maxkamadda Dastuur.

(b) Adeegaha Gardoonka Dadweynaha waxaa uu shaqeynayaa muddo xilli toddoba

sano ah.

(4) Faqradda (5) dhexdeeda, erayga “Sarkaal” waxaa macnihiisu u dhacayaan sarkaal la soo

doortey ama la magacaabey ama qof u shaqeeya hay’ad Federaal, Dawlad-goboleed iyo

Dawlad Hoose, sarkaal ka tirsan ganacsi ay leedahay ama maamusho ama gacanta ugu jira

Dawladda, oo ay Dawladdu wax weyn ku leedahay, ama sarkaal ka tirsan ciidamada difaaca

ama booliska, laakiin sooma hoos gelayo Garsoore Maxkamadda Dastuuriga ah,

Maxkamadda Sare ama Maxkamad Sare, ama sarkiilkii kaleba intiiba ay cabashadu la xiriirto

hawl garsoor.

(5) Adeegaha Gardoorka Dadweynaha waa in uu:

(a) Baaraa cabashooyinka ku saabsan eedeyn ama xadgudub muuqda oo loo geysto

xuquuqda iyo xorriyaadka aasaasiga ah, ku-xadgudub awoodeed, hab-dhaqan

caddaalad-darro, naxariis-darro, u-turid la’aan ama edeb-darro/ixtiraam la’aan

ah oo qof deggan Soomaaliya uu kula kaco sarkaal Dawladda uga shaqeeya

heerarkeeda kala duwan, hab-dhaqan uu ka muuqdo caddaalad darro, ama

musuq-maasuq ama hab-dhaqanka sarkaalkaasi sameeyo oo bulsho

dimuqraaddi ah ay si habboon ugu aragto in uu yahay mid sharci-darro, dulmi

ama xaq-darro ah;

(b) Baaro cabashooyinka la xiriira hawlaha Guddiga Shaqaalaha Rayidka ah ee

Dawladda, hay’adaha maamulka ee Dawladda, iyo ciidamada difaaca iyo

booliska intiiba ay cabashadaasi la xiriirto in lagu guuldarreystey in si

miisaaman loo qaabeeyo adeegyadaas ama in dhammaan dadku ay si simman

shaqaale loogu qoro adeegyadaas ama si xaq ah loo maamulo adeegyadaas;

arrimaha lagu sheegey Faqradihii soo hormarey iyada oo loo marayo habab

caddaalad ah sax oo ku habboon, oo ay ku jiraan laakiin aan ku koobneyn:

1. La tashiga iyo wax isu-oggolaasho dhex mara dhinacyada ay

khuseyso;

2. Ka warbixinta cabashada iyo waxyaabaha uu adeegaha gardoonka

dadweynaha ka ogaadey arrinta, una gudbiyo madaxda qofka

dembiga geystey;

3. In uu arrinta u gudbiyo dacwad-oogaha guud;

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

4. In uu arrinta hor-keeno maxkamad xarraantinimeysa hab-dhaqan

aan habbooneyn ee sarkaal;

5. Ama in arrin looga shakisan yahay musuqmaasuq uu u soo gudbiyo

dacwad-oogaha guud.

(6) Dacwad-oogaha Guud waa in uu sanad kasta warbixin u soo gudbiyaa Golaha Shacabka,

Aqalka Sare ee Baarlamaanka Federaalka ah, iyo guud ahaan dadweynaha.

Qodobka 112aad. Magacaabidda Guddiyada Heer Federaal

Haddii uusan Dastuurku si kale u dhigin, Wasiirka ay khuseyso ayaa u soo jeedinaya Golaha

Wasiirrada magacyada Guddiga. Haddii Golaha Wasiiradu ay ansixiyaan, magacyada waxaa loo

gudbinayaa Baarlamaanka Federaalka (labada aqal) Haddii Baarlamaanka Federaalka uu ansixiyo

magacyadaas, waxaa loo gudbinayaa Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka, si uu

magacaabistooda xeer uga soo saaro.

Qodobka 113aad. Shuruucda Guddiyada Madaxa Bannaan

Shuruucda la xiriirta Guddiyada Madaxbanaan waxaa lagu soo saari doonaa Xeer gaar ah oo ay soo

saaraan Golaha Shacabka ee Dawladda Federaalka Soomaaliya.

Qodobka 114aad. Xafiisyadda Madaxa Bannaan

(1) Waxaa jiri doona Hey’ado madaxbanaan oo ay yeelanayaan Dawladda Federaalka iyo

Dawladaha xubinta ka ah Dawladda Federaalka, sida Garyaqaanka Guud, Hanti-dhowrka

Guud, iyo Bangiga Dhexe oo noqonaya Heer Federaal ah.

CUTUBKA KOW IYO TOBNAAD: SHAQAALAHA RAYIDKA EE

DAWLADDA

Qodobka 115aad. Qiyamka Shaqaalaha Dawladda ee Rayidka ah

Shaqada rayidka ee heerarka kala duwan ee xukuumadda waa amaano ummadda loogu adeego

waana in ay ku saleeysnaataa qiyamka Dastuurka, naxariis, daahfurnaan, u-adeegga bulshada iyo

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

dhawrista ku kala dambeynta darajooyinka maamul, dhegonugayl, sirxajin, asluub-wanaag shaqo,

howlkarnimo, waxa-ku-ool ah, mihnadyahannimo, dhawrista Mabaadi’da caadaaladda, sinnaan iyo

habka xilgudashada ugu habboon.

Qodobka 116aad. Ilaalinta Xuquuqda Shaqaalaha Dawladda ee Rayidka ah

(1) Shaqaalaha rayidka ah lagulama kici karo:

(a) Bahdilid (victimized) waajibaadkooda shaqo ay gudanayaan awgood.

(b) Laguma sameyn karo xilkaqaadid, lagama wareejin karo xafiiska, darajadooda

hoos looma dhihi karo, inay jirto sabab maangal ah oo sharci ku dhisan.

Qodobka 117aad. Magacaabista Saraakiisha Darajooyinka Sare

Hawlwadeennada iyo Saraakiisaha darajooyinka sare ee Dawladda uu sharcigu tilmaamo waxaa

magacaabaya Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka ee Soomaaliya, ka dib markuu arko soo

jeedinta Golaha Wasiirrada.

Qodobka 118aad. Hawlwadeennada iyo Shaqaalaha Dawladda

(a) Hawlwadeennada iyo Shaqaalaha Dawladdu waxay xilkooda u gudanayaan si waafaqsan

sharciga iyo danta guud oo keliya.

(2) Hawlwadeennada iyo shaqaalaha Dawladdu kama mid noqon karaan hoggaamiyayaalka

xisbiyada siyaasadda.

(3) Waa in Sharci lagu xaddidaa qaybaha shaqaalaha Dawladda ee ka reebban in ay xubno ka

noqdaan axsaab siyaasadeed iyo hawlaha aan la socon karin xilalka ay hayaan.

(4) Xaaladda qaanuun ee shaqaalaha Dawladda waxaa nidaaminaya sharciga.

(5) Shaqada joogtada ah ee Dawladda, waxaa looga mid noqon karaa tartan furan oo keliya,

marka laga reebo xaaladaha sharcigu tilmaamay.

Qodobka 119aad. Shaqaalaha Dawladda ee Rayidka ah

(1) Xukuumadda Federaalka iyo Dawladaha xubinta ka ah Dawladda Federaalka waxay

shaqaalasanayaan hawl-wadeennadooda.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

(2) Waxaa jiraya Shaqaalaha Dawladda ee Rayidka ah ee Heer Federaal iyo Heer Dawladaha

Xubinta ka ah DawladdaFederaalka, waxaana lasoo saarayaa xeer nidaaminaya oo

waafaqsan shuruucda caalamiga ah ee shaqaalaha oo ay soo saarayaan Golaha Shacabka ee

Federaalka iyo golaha sharci dejinta ee Dawladaha xubnaha ka ah Federaalka.

(3) Dawladda Federaalka iyo Dawladaha xubnaha ka ah waxay iska kaashanayaan ka-wada-

faa’ideysiga hawl-wadeennada heerarka kala duwan, si loo xaqiijiyo khibradda iyo

waayo’aragnimadu in ay noqdaan mid laga heli karo heer kasta oo looga baahan yahay,

iyada oo taasna lagu horumarinaayo midnimada qaranka.

(4) Shaqaalaha rayidka ee Dawladda Federaalka iyo Dawladaha xubnaha ka ah Dawladda

Federaalka waa inay kamuuqataa dheelitirnaan dadka wada deggan.

CUTUBKA LABA IYO TOBNAAD: DAWLADAHA XUBINTA KA AH

DAWLADDA FEDERAALKA

Qodobka 120. Hay’adaha Dawladaha xubinta ka ah Dawladda Federaalka

Dhismaha laamaha sharcdejinta iyo fulinta ee maamulada Dawladaha xubinta ka ah Dawladda

Federaalka waa arrimo lagu nidaaminayo Dastuurrada maamul-goboleedyada.

Qodobka 121aad. Mabaadi’da Dastuurrada

Mabda’iyan waa in la iswaafajiyaa Dastuurka Dawladda Federaalka Soomaaliya iyo Dastuurada

Dawladaha Xubinta ka ah Dawladda Federaalka.

CUTUBKA SADDEX IYO TABNAAD: MAALIYADDA GUUD

Qodobka 122aad. Mabaadi’da Maaliyadda Guud

Mabaadi’da Guud ee Maaliyadda waxaa ka wada xaajoon doona Dawladda Federaalka iyo

Dawladaha xubinta ah Dawladda Federaalka si waafaqsan qaab Dastuuri ah.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

Qodobka 123aad. Bangiga Dhexe ee Federaalka

(1) Sharci baarlammaanka Federaalku ansixiyay ayaa lagu dhisiyaa Bangiga dhexe ee

Federaalka ee Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya.

(2) Bangiga dhexe ee Federaalka Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya ayaa masuul ka ah

dejinta iyo hirgelinta siyaasadda maaliyadda iyo lacagta, bangiyada oo dhammina waxay u

hoggaansamaaan xer-nidaamiyayaasha uu dhejiyo Bangiga Dhexe ee Federaalka.

(3) Xilaalka ugu mudan hawlaha Bangiga Dhexe ee Federaalka Jamhuuriyadda Federaalka

Soomaaliya waxa weeye:

(a) Soo saaridda lacagta

(b) Hubinta negaanshaha ascaarta

(d) Nidaam bangi oo maangal ah.

(4) Siyaasadda maaliyaddu waa inay ku tiirsanaato dhaq-dhaqaaqa suuqa ee aan go’aanno

maamul saldhig looga dhigin amah-bixinta.

(5) Bangiga Dhexe ee Federaalka ee Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya wuxuu leeyahay

awood madaxbannaan oo dhammaystiran oo uu ku guto siyaasadda lacagta.

(6) Bangiga Dhexe ee Federaalka waa Bangiga Keydka Qaranka.

Qodobka 124aad. Sharci-dejinta Federaalka ee Arrimaha Maaliyadda

Sharci Baarlammaanka Federaalku ansixiyo ayaa qeexaya heykal maamul-maaliyadeed oo

astaamihiisu ay ka mid yihiin:

(a) Habka loo soo bandhigo miisaaniyadda Dawladaha xubinta ka ah Dawladda

Federaalkada iyo Jadwalka habraaca miisaaniyad-samaynta Dawladaha xubinta

ka ah Dawladda Federaalkayada iyo degmooyinka kaasoo ay tahay inuu ahaado

mid daahfuran, la xissabtan leh, wax-ku-oolna ah.

(b) In Dawladda Federaalku uu damaanad-qaad siiso deymaha ay weydiistaan

Dawlada Dawladaha xubinta ka ah Dawladda Federaalkayada;

(d) Baarista xisaabaadka hay’adaha aan xukuumiga ahayn ee Dawladda dhaqaale ka

hela;

(e) Tallabooyinka guud ee lagama maarmaanka u ah dhaqangelinta cutubkan.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

Qodobka 125aad. Kaydka Qaranka

(1) Sharci uu ansixyo Baarlamaanka Federaalku waa in lagu dhiso hay’ad Qaran oo u adeegta

kayd qaran ahaan. Isla sharcigaasuna dejiyo hannaan sugan oo lagu hubin karo

xalaalnimada dakhli xeraynta iyo kharash bixinta heer kasta ee hay’adaha Jamhuuriyadda

Federaalka. Isla sharcigaasu waa inuu ku salaysnaado nidaam xisaabtan adduun ahaan la

tijaabiyay lana aqoonsanyahay oo leh halbeegyo la xariira kaydinta iyo khrajbixinta

maaliyadda oo si iskumid uga dhaqangala meel walba oo Jamhuuriyadda Federaalka

Soomaaliya ka mid ah.

(2) Hay’adda Kaydka Qaranku waa inuu hubiso u hoggaansanaanta mabda’a ku xusan farqadda

(1), waa inay ka joojiso xawilladaha lacageed qayb kasta oo Dawladda ka mid ah oo

xadgubyo culus geysata ama si isdabajoog ah u garab marta sharciga Kaydka Qaranka.

CUTUBKA AFFAR IYO TABNAAD: NABADDA IYO AMNIGA

Qodobka126aad. Suggidda Amniga Jamhuuriyadda Federaalka

(1) Xukuumadda Federaalku waxay damaanad-qaadaysaa nabadda, gobannimada iyo

ammaanka qaranka ee Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya iyo bedbaadinta shacbigeeda,

iyadoo la adeegsanaayo adeegyada ciidammada amniga oo ay ku jiraan:

(a) Ciidanka xoogga dalka;

(b) Nabadsugidda;

(d) Ciidamada Asluubta.

(2) Adeegsiga ciidamada amniga waxaa lagu suggaya sharciga loo dejiyey.

(3) Ciidammada qalabka sida ee Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya waxaa xil ka saaran

yahay ilaalinta gobannimada iyo madaxbannaanida Dalka iyo difaaca midnimada dhuleed.

(4) Booliska Federaalka xilkiisu waa ilaalinta nolosha iyo hantida, ammaanka iyo nabadgelyada

muwaaddiniinta iyo dadka kale ee deggan Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya.

(5) Ciidanka booliska ee lagu abuuray sharciyada Dawladaha xubinta ka ah Dawladda

Federaalkayada xilkiisu waa ilaalinta nolosha iyo hantida muwaaddiniinta iyo dhawrista

xasilloonida iyo ammaanka degaannadooda iyagoo kaligood ah ama kaashanaya

ciidammada booliska federaalka.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

(6) Hay’adaha amniga qaranka oo ah kuwa hubka sita waxaa kormeeraya oo koontaroolaya

hay’adaha rayid ah.

Qodobka 127aad. Mabaadi’ida Ciidamada Amniga

(1) Waa in ay Ciidammada Amniga dhawraan mabaadi’da soo socota:

(a) Mihnadda ciidannimo, anshax-wanaag iyo waddaniyad;

(b) Dhawrista Talinta Sharciga, hay’adaha dimoqoraaddiga ah iyo xuquuqda

asaasiga;

(d) Furfurnaan iyo oggolaansho laxisaabtan;

(e) Dhexdhexaadnimo xag siyaasadeed; iyo

(f) Xubnaha ciidanka waa in lagu tababara dhaqan gelinta Dasturkan, sharciyada

dalka iyo heshiisyada caalamiga ee Jamhuriyadda Federaalka Soomaaliya ay

qayb ka tahay.

(2) Muwaadin kasta oo Soomaali waxa uu xaq u leeyahay in uu ka qayb-qaato jagooyinka iyo

jaranjarooyinka darajo ee Ciidammada iyada oo aan la takooreyn , iyadoo la ilaalinaaya

xuquuqda haweenka ee arrintan la xiriirta.

Qodobka 128aad. Ku-tagrifalidda Awoodeed

Gaboodfallada xuquuqda Aadanaha ee la tuhunsan yahay in ay xubno ka tirsan Ciidammada Amniga

inay dad rayid ah ka galeen waa in dacwadooda lagu qaadaa Maxkamadaha rayidka ah.

Qodobka 129aad. Hay’adda Gardoonka

(Ombudsman)

(1) Dastuurkan wuxuu dhisayaa xafiiska Gardoonka (Ombudsman) waa Hay’adda ay

dadweynuhu u geysan karaan cabashooyinkooda ku saabsan xadgudubyada xubno ka tirsan

ciidamada and maamulka Dawladda.

(2) Hay’adda Gardoonku waxay baaritaan iskeed u bilaabi kartaa haddii ay jiraan tuhummo la

xariira xadgudubyo ay ciidammadu u geysteen qof and koox ka mid ah bulshada, haddii ay

qanacdo inu jiro faldembiyeedna waxa ka oogi karta dacwad maxkamadda ku habboon.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

(3) Sharci gaar ah ayaa xaddidi doona awoodaha iyo waajibaadka Hey’adda Gardoonka

Qodobka 130aad. Sharciga Hay’adaha Amaanka

Labada aqal ee Baarlamaanka ayaa soo saaraya xeer maamulaya qaab dhismeedka, shaqada iyo

heerarkooda (Stands) hay’daha amaanka ee Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya.

Qodoboda 131

Xaalad Degdegga ah

(1) Xaalad degdeg ah waxaa la soo rogi karaa keliya haddii ay lagama-maarmaan u tahay wax

ka qabashada xaalad ba’an oo ka dhalatey dagaal, weerar, fallaaganimo, kala-dambeyn

la’aan, masiibo dabiici ah ama arrin kale oo degdeg ah oo ba’an.

(2) Xaalad degdeg ah waxaa looga dhawaaqi karaa guud ahaan ama qayb ahaan dalka, laakiin

waa in aanu ka badnaan inta loogu baahan yahay in wax looga qabto xaaladda.

(3) Madaxweynaha isaga oo tallaabadiisa ku saleynaya codsi uu u soo jeediyey Golaha

Wasiirrada waxaa uu ku dhawaaqi kara xaalad degdeg ah oo lagamamaarmaan ah, taas oo

markaa ka dib ay kaga doodi karaan, oo ayna ku ansaxin karaan, labada Aqal ee

Baarlamaanka Federaalka muddo 21 maalmood gudahood ah ka dib marka lagu dhawaaqo

xaaladda. Doodaha Baarlamaanka Federaalka waxaa ay ahaanayaan kuwo aan qarsoodi ku

dhicin oo dadweynaha u furan haddii aaney taasi diideynin xaaladda jirta.

(4) Baarlamaanka waa uu oggolaan karaa ama waxaa uu u kordhin karaa waqtiga isaga oo

gaarsiinaya muddo aan ka badneyn saddex bilood. Haddii Baarlamaanka Federaalka uusan

oggolaan ama uusan waqti ku darin xaalad degdeg ah, markaa xaaladda degdegga ah ma

jireyso.

(5) Ku-dhawaaqista xaaladda degdegga ah waxaa ay laanta fulinta siin kartaa awoodo gaar ah

oo loogu baahan yahay wax ka qabashada xaaladda oo keliya.

(6) Awoodaha lagu bixiyo xaaladda degdegga ah gudaheeda kuma jirayaan awoodo loogu

xadgudbayo xuquuqaha ku jira dastuurkan, haddii xadgudubkaasi aanu gebi ahaanba

lagamamaarmaan u ahayn ujeeddooyinka wax ka qabashada xaaladda degdegga ah.

(7) Saxnaanta ku-dhawaaqista xaaladda degdegga ah, iyo habraacyada loo maro ku

dhawaaqista, waxaa lala tiigsan karaa maxkamad.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

CUTUBKA 15: QODOBBADA KAMA DAMBYSTA AH IYO KUWA

KUMEEL GAARKA AH

Madaxa Koowaad: Waxka Beddelka Dastuurka

Qodobka 132aad. Qodobada ku dabaqma wax ka beddelka Dastuurka ee lasoo

jeediyay dhammaadka xilliga koowaad ee Baarlamanka Federaalka

(1) Marka laga soo tago faqradda (2), ka hor ama ka damba inta aanu dhammaan muddo

xileedka koowaad ee Baarlamanka Federaalka, Midkoodna Labada aqal ee Baarlamaanka

ma soo jeedin karo wax-ka-beddelka Mabaadi’da aasaasiga ah ee ku xusan cutubka 1aad ee

dastuurkan,

(2) Iyadoo shardi ahaan la eegayo Qodobka 1aad, isla markaana laga reebayo wixii isbeddel ah

ee lagu sameynayo xuduudaha maamul goboleedyada marka la eego qodobka 49aad, Aqal

ka mid ah Baarlamaanka Federaalku waxaa uu soo jeedin karaa wax-ka-beddelka Dastuurka

habka ee ku sugan qodob hoosaadyada iyadoo la raacayo nidaamka ay dhigayaan faracyada

qodobbadaQodobbada(3) ilaa (9).

(3) Dawladda Federaalka ama tan gobolada, xubin ka mid ah Baarlamaanka Federaalka ama

codsi ay saxiixeen ugu yaraan 40,000 oo muwaadiniin ah ayaa lagu bilaabi karaa habraaca

wax-ka-beddelka .

(4) Cidda u doodeysa wax-ka-beddelka Dastuurka hab waafaqsan faqradka (2) waxay soo

jeedin karaan nooca wax-ka-beddelka ay rabaan iyaga oo hor keenaya mid ka mid ah

labada aqal ee Baarlamaanka Federaalka.

(5) Haddii badiba xubnaha aqalka wax-ka-beddelka la soo jeediyay ee Dastuurka la horkeenaya

ay aqbalaan wax-ka-beddelkaas marka koowaad ama marka xigta ee ay akhriyaan,

guddoomiyaha Golaha Shacabka iyo guddoomiyaha Aqalka Sare ee Baarlamanka Federaalka

ee Soomaaliya waxa uu mid kasta magacaabayaa 10 xubnood oo aqalkiisa ka tirsan oo ka

mid noqdaguddi wadajir ah oo ka kooban labada aqal.

(6) Guddiga wadajirka ah ee lagu magacaabay hab waafaqsan faqradda 5 waxay --

(a) Dib-u-eegis ku samayn doonaan soo jeedinta ku saabsan wax-ka-beddelka;

(b) Dadka ku wargalin doonaan soo jeedinta ;

(d) La tashan doonaan xubnaha dadwaynaha;

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

(e) Hubin doonaan in xubnaha dadwaynuhu helaan fursad ku filan oo ay ugu soo

bandhigi karaan faalooyinkooda iyo soo jeedinahooda guddiga wadajirka ah;

iyo

(f) Kala shaqeyn doonaan sharci-dejinta maamul goboleedyada xubnaha ka ah

federaalka iyo in lagu daro wixii maamul goboleedyadu soo gudbiyeen oo la is-

waafajiyay soo jeedinta wax-ka-beddelka , goorta arrini taabanayso danaha

gobolka.

(7) Laba bilood gudahood markii la magacaabay, guddiga wadajirka ahi waxay warbixin u

gudbin doonaan midkasta oo ka mid ah labada aqal ee Baarlamaanka Federaalka ah.

(8) Baarlamaanka Federaalku waxaa uu aqbalayaa wax-ka-beddelka la soo jeediyay kaliya intii

lagu ansixiyay cod kama danbaysa ka dib codkaasoo ay u qaadeen ugu yaraan sadex

meelood laba meelood xubnaha jira aqalka shacabka, iyo cod kama dambays ah oo ay u

qaadeen ugu yaraan sadex meelood laba meelood xubnaha jira ee Aqalka Sare ee

Baarlamaanka Federaalka.

(9) Aqalka Baarlamaanka, waxa uu cod kama dambays ah u qaadi karaa sadex bilood iyo

kabadan marka ay ka soo wareegto warbixinta Guddiga wadajirka ah sida uu dhigayo

faqradda (7).

(10) Haddii baarlamaanku ansixiyo hal iyo ka badan oo waxka beddelada la soo jeediyay ah hab

waafaqsan qodobkan iyo qodobka 136 ee khuseeya dibu eegista Dastuurka kama

dambaynta ah, waxa loo qaadi doonaa afti dastuurka wax ka beddelka lagu sameeyey.

Qodobka 133aad- Qodobada ku dabaqma wax ka badelka Dastuurka ku meel

gaarka ah (Jadwalka koowaad (C), ama sharci lagu xusay jadwalka koowaad

(D) ee Dastuurkan ka hor inta aanay dhammaan xilliga koowaad ee

Baarlamaanka Federaalka: Guddida la socodka/kormeerka

(1) Qodobkan iyo Qodobka 134––

'Guddiga la-socodka’ waxaa loola jeedaa Guddiga ku meel gaarka ah ee dib-u-eegista iyo lasocodka hirgalinta Dastuurka.

'Guddiga dib-u-eegista iyo Hirgalinta' waxaa loola jeedaa Guddiga Madaxa Bannaan ee dib-u-eegista iyo Hirgalinta Dastuurka ku meel gaarka ah

(2) Dastuurkani waxaa uu abuurayaa Guddi Lasocod kaasi oo ah Guddi ka tirsan Baarlamaanka

Federaalka.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

(a) Aqal kasta oo Baarlamaanka Federaalka ee Jamhuuriyadda Federaalka ee

Soomaaliya ka tirsan waxaa uu u dooranayaa shan ka mid ah xubnihiisu in ay ka

qayb noqdaan xubnaha Guddiga La-socodka. Intaa waxaa dheer, maamul kasta

oo jira qaybna ka ah Jamhuuriyadda Federaalka ee Soomaaliya kaasoo u qalma

in uu noqdo maamuul ka mid ah Federaal marka la fiiriyo Dastuurka Soomaaliya

waxa uu soo magacaabi doonaa hal ergay oo ka socda maamulka kaasoo xubin

ka noqonaya Gudida la-socodka.

(b) Guddiga L-socodku waxay la socon doonaan, tilmaami doonnaan ansixinna

doonaan hawlaha Guddiga dib-u-eegista iyo Hirgalinta, iyo, guud ahaan

hirgalinta Dastuurka.

(3) Xubnaha Guddiga la-socodku waxay dooran doonaan guddoomiyahooda iyaga oo ka

dooranaya xubnaha Guddiga la-socodka.

(4) Muddo aan ka badnayn bil markii Guddiga la-socodku ay doorteen Guddoomiyahooda,

Guddiga La-socodku waxay ku samaysan doonaan cod aqlabiyad ah xeerarka ay ku

shaqaynayaan.

(5) Guddiga La-socodka/Kormeerka waxaa uu muddo ka dibba, uu Guddiga Dib-u-eegista iyo

Hirgelinta u xilsaarayaa qoris shuruuc qabyo ah oo ku saleysan baahiyaha Jadwallada

Koowaad (A) iyo Koowaad (B) iyo wixii kale ee baahiyo ah ee loo arko lagama maarmaan

iyada oo la raacayo natiijada ka soo baxda ansaxinta ku-meelgaarka ah e Golaha Ansixinta

Dastuurka ah ee Qaran sida uu dhigayo Borotokoolka Dhisaya Golaha Ansixinta Dastuurka

Qaran .

(6) Marka uu u xilsaarayo qoris hindise sharci qabyo ah ee lagu xusey faqradda (5), Guddiga

Sixidda/Kormeerka waxaa uu mashruuca mudnaan u kala siinayaa sida soo socota: Waxaa

uu --

(a) Lafagurayaa mashruuca isaga oo ka eegaya dhibaatada bulsho ee wax-ka-

beddelka Dastuurka ee la soo jeediyey ama Mashruuca-sharci uu wax ka

qabanayo;

(b) Siinayaa mudnaan sare hindise sharci qabyo ah oo higsanaya in uu beddelo hab-

dhaqan/dabeecad.

i. Ammaanka qaranka, bedqabka dadweynaha, ilaalinta

xuquuqaha Aadanaha ee aasaasiga ah, ama Deegaanka

(ii) Sinnaan la’aan dhinaca tayada nolosha ah ee qaybaha kala duwan ee

dadka Soomaalida ah haysata, oo ay ka mid tahay sinnaan la’aanta

dakhli, u sinnaan la’aanta daryeelka caafimaadka, iyo u sinnaan la’aanta

waxbarashada;

(iii) Horumarka dhaqaale, oo ay ka mid tahay helidda shaqooyin, hubinta in

qayb caddaalad ku dhisan oo ka mid ah faa’iidada ay helaan

maalgeliyeyaasha ajnebiga ah dib loogu maalgeliyo Jamhuuriyadda

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

Federaalka Soomaaliya, iyo hubinta in Muwaadiniinta Soomaaliyeed ay

helaan aqoonta ku saabsan, ayna helaan shaqooyin la xiriira adeegsiga

tiknolojiyada cusub, iyo

(iv) In maaliyadda ummadda laga ilaaliyo musuq-maasuq iyo si xun u

adeegsi.

xiriirta mas’uuliyad Wasaarad jirta marka laga reebo kuwa la xiriira

dhibaatooyinka bulsho ee mudnaanta sare leh;

(d) Ilaa intii suuragal ah iyada oo sal looga dhigayo xisaabinta sax ah iyada oo la isu

eegayo kharashka ku baxaya iyo faa’iidada bulshada ay ka heleyso, u

qoondeeynaya mudnaan isu dhiganta mashaariicda sharci-qorista u eg in

mudnaantoodu ay isku mid tahay,

(e) Ku martiqaadaya Xubnaha labada Aqal ee Baarlamaanka Federaalka ee

Jamhuuuriyadda Soomaaliya in ay ka munaaqashoodaan kala mudnaan-siinta

wax-ka-beddelka Dastuurka iyo mashaariic-shuruuc la soo jeediyey;

(f) Sanad kasta ay Baarlamaanka Federaalka ee Jamhuuriyadda Federaalka ee

Soomaaliya u gudbinayaan si uu u ansaxiyo, wax uga beddelo ama u diido,

Barnaamij Qorista Shuruuc markaa jira ee mudnaanta leh ee ku saabsan wax-ka-

beddel Dastuuri oo la soo jeediyey iyo mashaariic-sharci la soo jeediyey, si

waafaqsan sida Guddiga Kormeerka/Sixidda uu mashaariicda u qoondeeyo in

uu qoro Guddiga Dib-u-eegista iyo Hirgelinta, iyo in muddo ka dib uu wax ku

daro ama wax ka dhimo barnaamijkaa hadba sida xaaladda markaa jirta ay

keeneyso.

(7) Inta Guddiga Dib-u-eegista iyo Hirgelinta, si waafaqsan faqradda (6), uu dhammeystirayo

sharci qabyo ah la weydiistey in uu qoro, sida ku xusan Qodobka 134, waxaa uu Guddiga

Kormeerka/Sixidda u soo gudbinayaa si uu dib ugu eego wax-ka-beddelka qabyada ah ee

Dastuurka ah ama mashruuca-sharci, oo ay la socoto Warbixinta lagu xusey Qodobka

134(7)(b).

(8) Gudida lasocodku waxa ay –

(a) Dib-u-eegis gudaha ah ku sameynayaan Sharci qabyo ah oo la xiriira wax ka

bedalka Dastuurka iyo warbixinta la socota hab waafaqsan faqradda 7;

(b) In dadweynaha ku wargaliso soo jeedinta iyo warbixinta ;

(d) In ay la tashato xubnaha dadwaynaha iyo xubnaha kale ee Baarlamaanka

Federaalka ee Jamhuuriyadda Federaalka ee Soomaaliya ;

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

(e) Hawl gali golayaasha sharci dejinta ee Dowlad-goboleedyada xubnaha ka ah

federaalka kuna daraan waxyaalaha ay soo gudbiyeen oo lays waafajiyey wax ka

badelka la soo jeediyey, haddiii arrintu taabanayso danaha gobolka.

(9) Haddii wada tashi ka dib sida ku xusan faqradda (8) guddiga lasocodku go’- aamiso in ay

ku darto soo jeedinno kala duwan wax ka beddelka Dastuurka ama sharci qabyo ah ee la soo

jeeiyay, ay ku celiyaan wax ka bedelka dastuurka la soo jeediyey ama sharci qabyo ah oo

gudida dibu eegista iyo hirgalinta for redrafting, with instructions.

(10) Haddii markaa ka dib marka la sameeyo latashiga ku xusan faqradda (8) guddida la

socodku go’aamiso in ay gudbiso wax ka bedelka Dastuurka ee la soo jeediyay ama sharci

qabyo ah si loo ansixiyo, waxa ay u gudbin doontaa wax ka bedelka Dastuurka ee la soo

jeediyay guddoomiyaha aqalka shacabka, iyada oo warbixintuna la socota, si hore loogu sii

socdo hab wafaqsan Dastuurkan.

(11) Guddida la -socodku wax ay ku wargalin doontaa saddexdii biloodba mar labada aqal

horumarka laga sameeyey dhamaystirka mashruuca lagu xusay jadwalka kow (C) iyo kow

(D) iyo sida uu dhigayo marka la fiiriyo wixii ka soo baxay golaha Dastuurka ee qaranka

sida ku dhigan xeerka lagu abuurayo golaha Dastuurka ee qaranka

(12) Guddiga la socodka/kormeerka waxaa muddadiisu dhammaaneysaa marka lagu ansixiyo

kala dirkiisa aqlabiyad fudud (50% lagu daray 1) tirada mid kasta oo ka mid ah labada aqal

ee Baarlamaanka Federaalka ee Jamhuuriyadda Federaalka ee Soomaaliya,

Qodobka 134aad . Qaybaha ku dabaqma wax ka beddelka Dastuurka ee lasoo

jeediyay ka hor inta aanay dhammaan muddada koowaad ee

wakhtigaBaarlamaanka Federaalka ee Soomaaliya: Guddiga dib-u-eegista iyo

Hirgalinta

(1) Dastuurkani waxaa uu abuurayaa Guddiga ee dib-u-eegista iyo Hirgalinta iyaga oo ah guddi

hoos tagaya guddida la socodka hab waafaqsan qodobka 133.

(2) bilawga muddada xileed ee koowaad ee Aqalka Baarlamaanka Federaalka Jamhuuriyadda

Federaalka ee Soomaaliya, Wasiirka u xilsaaran ayaa u soo magacaabi doona Ra’iisul

Wasaaraha shan xubnood oo ka mid noqon doona Guddiga Dib-u-eegista iyo Hirgalinta

Dastuurka kuwaasoo wasiirka u xilsaaran uu kasoo xulayo liis ay soo diyaariyeen Golaha

Wasiirrada. Waxaa intaa dheer, Dawlad goboleedyada jira ee Xubnaha ka ah Federaalku

waa in ay u soo magacaabaan mid waliba hal ergay oo kale oo dheeraad ah guddida dibu

eegista iyo hirgalinta , taasoo ku salaysan isla shuruudda doorashada.

(3) Wasiirka u xilsaaran waxaa uu dooran doonaa magacaabista qof aan xubin baarlamaan

ahayn, kaasoo buuxiya shuruudaha soo socda oo lagu magacaabayo Guddiga Dib-u-eegista

iyo Hirgalinta:

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

(a) Leh anshax iyo sumcad wanaagsan;

(b) Shahaado ka sita jaamacad la aqoonsan yahay ;

sharciga ee Soomaliya dhexdeeda, ama

(d) In uu u leeyahay aqoon iyo khibrad ugu yaraan toban sanno arrimo la xiriira mid

ka mid ah kuwa soo socda:

1. Sharciga,

2. Maamulka dadweynaha ,

3. Dhaqaalaha ,

4. Jinsiga

5. Xuquuqda Aadanaha , iyo

(e) In uu shaqo wanaagsan ka soo qabtay shaqadiisa ama majaalka uu ku

takhasusay qofka la magacaabay.

(f) In uu leeyahay waaya-aragnimo badan oo la xiiriita sharci qorista.

(4) Ra'iisul Wasaaruhu waxaa uu soo hordhigi doonaa magacyada dadkii la soo magacaabay

mid kasta oo ka mid ah labada aqal ee Baarlamaanka Federaalka ee Jamhuuriyadda

Federaalka ee Soomaaliya 15 maalmood gudahood marka Golaha Wasiirrada la abuuro,

iyaga oo afar iyo toban cisho gudahood ku ansixin doona ama ku diidi doona mid ama ka

badan oo ka mid ah dadka la soo magacaabay

(5) Haddii mid ka mid ah labada aqal diido qof la soo magacaabay, Wasiirka u xilsaaran waxaa

uu si waafaqsan faqradda (3) u soo magacaabi doonaa beddelkii qofkaas, intaa ka dibna

waxaa uu raaci doonaa habraaca ku dhigan faqradaha 4 ilaa 6.

(6) Ka dib marka Baarlamaanka Federaalka ee Jamhuuriyadda Federaalka ee Soomaaliya uu

doorto shan qof oo lasoo magacaabay hab waafaqsan qodob-hoosaadyadaa (4) iyo (5) ,

Ra'isul wasaaruhu waxaa uu u astayn doonaa mid ka mid ah dadkaas la soo magacaabay

Guddoomiye, waxaanu u diri doonaa magacyadooda madaxwaynaha isagoo isna u

magacaabi doona Guddoomiye qofka Ra'isul wasaaruhu uu u asteeyey, labada kalena,

Xubno ka tirsan Guddiga Dib-u-eegista iyo Hirgalinta.

(7) Guddiga Dib-u-eegista iyo Hirgalintu waa in ay:

(a) Sida laga yaabo in uu Guddiga La-Socodku amro, waxaa loo baahan karaa in wax

laga beddelo Dastuurka sida ku qoran Jadwlka Koowaad (C), ama la soo jeediyo

sharci qabyo ah sida lagu magcaabay Jadwalka (D), ama sidii kale ee hadba loo

baahdo iyada oo daba socota waxa ka soo baxa Golaha Ta’siisiga ah ee Qaranka

(b) diyaariyaan warbixin daraasadeed oo lagu lifaaqo wax ka bedelka lasoo jeediyey

ama sharci qabyo ah. Warbixintaasoo, hab waafaqsan cadaymaha, sababaynaysa

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

waxka bedelka lasoo jeediyey ama mashruuca sharci kana saadaalinaysa

ixtimaalka in wax ka bedelka lasoo jeediyay ama mashruuca ay ka dhalan karto

hab dhaqankii la rabay, iyo in hab dhaqankaasi uu dib u qaabayn ku sameeyo

dhibaatada bulsho ee wax ka bedelka la soo jeediyey ama mashruuca sharci uu

higsanayo;

xilalka ku xusan baragaraafyada (a) iyo (b);

(d) sameeyaan hab waafaqsan Qodobka 133 (7), u gudbi guddiga la socodka wax ka

bedelka lasoo jeediyay oo dhamaystiran ama mashruuca sharci la-socda

warbixininta lagu xusuy baragaraafka (b) u gudbiyaan Guddiga La-socodka;

(e) warbixin ka siiso sadexdii biloodba mar ama marka ay ka codsato Guddiga la

socodka horumarka laga gaarey dib-u-eegista iyo hirgalinta lagu Dastuurkan iyo

caqabad kasta oo ka hor imanaysa geeddi-socdka dib-u-eegista iyo hirgalinta.

(f) in ay Guddoomiyaha Garsoorka ee Maxkamadda Dastuurka kala shaqeeyaan

dastuurinimada soo-jeedinta, ; iyo

(g) iyada oo loo fiirinayo hadba inta miisaaniyaddu le’eg tahay, in la qoro shaqaale

ku filan in ay u guttaan xilkooda hab waafaqsan Dastuurkan.

Qodobka 135aad . Xilalka iyo Muddeynta Hay’adaha mudnaanta sare leh iyo

Guddiyada Madaxa Bannaan ee uu Baarlamaanka Federaalku ee

Jamhuuriyadda Federaalka ee Soomaaliya Aasaasayo

(1) Haddii aan si kale loogu sheegin Dastuurkan, Baarlamaanka Federaalku ee Jamhuuriyadda

Federaalka ee Soomaaliya wuxuu magacaabayaa xubnno aan tiradoodu ka badnayn sagaal

oo ay yeelan doonaan guddi walba oo Madax Bannaani.

(2) Baarlamaanka Federaalku wuxuu asaasayaa hay’adahan iyo Guddiyadan Madaxa Bannaan

ee soo socda iyadoo muddeeynta halkan ku cadna la raacayo, kuwaasoo hirgelaya marka la

aasaaso Golaha Wasiirrada:

(a) Golaha Adeegga Garsoorka – 30 maalmood

(b) Maxkamadda Dastuurka - 60 maalmood

Amaanka Qaranka, Guddiga Ilaalinta/dabagalka nabadgelyada ee rayidka ah –

45 maalmood

(d) Guddiga Adeegga Baarlamaanka - 15 maalmood

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

(e) Guddiga Qaranka ee Madaxa Bannaan ee Doorashooyinka iyo Guddiga

Xuduudaha iyo Federaaleynta – 60 Maalmood.

(f) Guddiga ka Dhexeeya Dawlad Goboleedyada – 1 Sanno

(g) Guddiga Runta iyo Dib u Heshiisiinta – 30 Maalmood

(3) Si hadaba loogu sahlo Baarlamaanka Federaalka ah in uu hawlihiisaa guto, Guddiga dib-u-

eegista ee Farsamo ayaa soo diyaarinaya qoraalka sharciga loogu baahan yahay in lagu

abuuro guddiyadaa iyadoo la raacayo Dastuurkan, si Guddiga Kormeerka iyo Guddiga dib-u-

eegista iyo Hirgelintu ay u soo gabagabeeyaan uguna gudbiyaan Baarlamaanka Federaalka

si uu uga sii baaran dego , si aan looga dib dhicin waqtiyada kama danbeysta ah ee ku cad

faqradda (2) kore.

Qodobka 136aad. Qaadashada wax ka bedelka Dastuurka inta lagu guda jiro

muddo xileedka koowaad ee Aqalka Shacab; ansixinta Dastuur kama dambays

(1) inta lagu guda jiro muddo xileedka koowaad ee Baarlamaanka Federaalka ee Soomaaliya,

baarlamaanka Federaalku waxaa uu qaadan doonaa waxkabeddelka la soo jeediyay ee

Dastuurka ku meel gaarka ah kaliya intii lagaga ansixiyay kadib cod kama dambays ah

aqalka shacabka codkaasoo u dhigma sadex meeloodow laba meelood , iyo cod kama

dambaysa ah oo ay u qaadaan Aqalka Sare ee Baarlamaanka Federaalka ah, codkaasoo ugu

yaraan ah sadex meeloodow laba meelood xubnaha jira.

(2) Afti la qabtay taasoo khusaysa Dastuurka ku meel gaarka ah wax laga bedelay, oo la qabto

dhammaadka mudada xilka ee koowaad ee Golaha Shacabka, codbixiyayaasha

jamhuuriyadda Soomaaliya waxa ay ku qaadan karaan Dastuurka cusub cod aqlabiyad ah oo

ay ku taageeraan wejiga kama dambaysta ah ee Dastuurkan .

Qodobka 137aad. Dhaqangelinta Dastuurka

(1) Ka dib dhammaadka muddada koowaad ee Baarlamaanka Federaalka ee Jamhuuriyadda

Soomaaliya, Baarlamaanka Federaalku waxaa uu dhisayaa Guddi dib- u-eegis ku sameeya

hirgelinta iyo shagaynta Dasturka jamhuuriyadda Federaalka Soomaliya, marka lagu

ansixiyo hab waafaqsan qodobka 136 ee ku saabsan qaadashada Dastuurka kama

dambaysta ah, iyo in lala tashado dawladaha xubnaha ka ah Federaalku ka koobanyahay iyo

dadweynaha wax-ka-beddelidda in lagu sameeyaa ay suurtogalka tahay.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

(2) Lix bilood gudahood intii la magacaabay ka dib, guddigu waxaa uu u soo gudbin doonaa

warbixintiisa golaha Baarlamaanka Federaalka iyo , dowldaha Federaalka ka midka ah iyo

dadwaynaha.

(3) Kaddib markuu uruuriyo kana, baaraan-dego aragtiyada maamulada Federaalka ka tirsan,

dadwaynaha, iyo marka la qiimeeyo lalana socdo hirgalinta iyo dabaqaadda Dastuurka

kama dambaysta ah iyo muddo aan ka yarayn lix bilood ka hor inta aanay dhammaan

mudada xilaka ee marka labaad ee Baarlamaanka Federaalka soomaliyeed, guddigu, iyaga

oo la tashanaaya guddoomiyaha maxkamadda Dastuuriga ah waxa ay hubin doonaan in

eray iyo ujeedaba laixtiraamo Dastuurka, wuxuuna Baarlamaanka Federaalka u soo

gudbinayaa talooyinkiisahaddiiba ay jiraan, si uu waxuga beddelo Dastuurka iyadoo loo

hab-raacayo qodobka 132aad ee dastuurkan

(4) haddii Baarlamaanku Federaalka ihi ansixiyo mid ama ka badan oo wax ka bedelka la soo

jeediyay ah hab waafaqsan Qodobka 132aad, Dastuurka Jamhuuriyadda Federaalka

Soomaaliya ee wax laga bedely;

(5) haddii aqlabiyadda kuwa u codaynaya aftida lagu xusay faqradda (4) ay u codeeyaan

Dastuurka wax ka bedelka lagu sameeyey, Dastuurkaasi waxa uu noqonayaa Dastuurka

jamhuuriyadda faderaalka ah ee Soomaaliya .

CINWAANKA LABAAD: QODOBBO QUBANE AH

Qodobka 138aad. ka hirgelyaaa daustuurkan

Dastuurkani waxa uu dhaqan galayaa maalinta ugu horaysa maalinta koowaad marka ay ansixiyaan Golaha qaran ee ta’siisiga ah oo isugu yimi hab waafaqsan khariidada nabadda, heshiisyadii Garawe 1 iyo Garowe II, Galkacayo, Addis Ababa, wareegtadii madaxwayanaha iyo kuwa kale ee khuseeya.

Qodobka 139aad. Sharciyadda oo Weli Socda

Dhammaan xeerarka dhaqan galka ah ka hor inta aanu hirgalin waxa ay ahaanayaan qaar sii shaqeeya waxaana laga dhadhansan doonaa laguna dabaqi doonaa waxka beddeladaas, qaadashadaas, in la cayimo iyo in wax laga soo reebo hadba sida looga maarmi waayo si loo waafajiyo Dastuurkan ilaa goorta xeerarkaas wax ka beddel lagu samaynayo ama meesha laga saarayo

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

Qodobka 140aad. Waajibaadka Caalamiga Ah

Inta heshiiska wax waajibinaya ee jirey taariikhda uu Dastuurkan dhaqan gelayo uu waqtigiisu dhacayo ama wax laga beddelayo, waajibka heshiiskaa ka dhashey sidiisa ayuu u jirayaa

Qodobka 141aad. Aftiyaha

(1) Haddii ay noqoto in la qaado afti uu amray Dastuurkan ama sharci kale ama sababo kaleba

loo qaadayo, cidda hirgalinaysa aftidu waa in ay hubisaa in aftida lagu hubiyo in dhammaan

dadka codbixin karaya ay fursad u helaan ay ku muujiyaan aragtidooda si xor ah, toos ah,

qarsoodina ah si waafaqsan sharci Baarlamaanku ansixin doono kaasoo sugaya hab raaca

aftida.

(2) Cidda hirgalinaysa aftidu waxay hubin doontaa in –

(a) Aftidu waa in ay u waydiisaa su’aasha si cad, hab loogu talagalay in lagu helo

aragtida dhabta ah ee codbixiyaha iyada oo aanay daah saarayn arimaha ay

tahay in cod bixiyuhu kala doorto; iyo

(b) Waa in aysan su’aalaha qaabka loogu dhigay warqadaha codeynta iyo habraaca

aftiduba aysan ku hogaamineyn cod-bixiyaha

Qodobka 142 aad. Dawladaha Xubnaha ka ah Federaalka ee Ka jira

Soomaaliya

(1) Ilaa inta laga gaarayo goorta dhammaan o Dastuurada dawladaha xubnaha ka ah federaalka

la waafajinyo Dastuurka Dawladda federaalk maamulada jira ka hor inta aan la qaadan

Dastuurkan ku meel gaarka ahi waxa ay sii haysanayaan awoodaha Dastuurkoodu siinayo.

(2) Dawladaha xubinta ka ah dawladda Federaalku waa in lala tashadaa marka la qaadanayo go

aanno la xiriira nidaamka fedeaalka, iyo qaabka nabadgalyada

QODOBKA 143aad. KA NOQOSHADA AXDIGA FEDERAALKA

(1) Axdiga Federaalka ee ku meel gaarka ahi waxa ay mudadiisu dhammaanaysaa marka lakala

diro Golaha Ansixinta Dastuurka ee Qaranka.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

JADWALKA KOOWAAD (A): CALANKA SOOMAALIYA

JADWALKA KOOWAAD (B): ASTAANTA JAMHUURIYADDA

JADWALKA KOOWAAD (C): KALA-GUUR

Sida waafaqsan qodobbada 133 iyo 134aad, Baarlamaanka fadaraalka Soomaaliya waxa uu

soo jeedinayaa dhaqan-gelinayaana wax-ka-beddel ku aaddan Dastuurka ku meel-gaarka,

hab waafaqsan heshiiskii ay ka wada-xaajoodeen Dowlladda Fedderaalka ah iyo Dawladaha

Xubnaha ka ah Federaalka ee jira iyo kuwacusub, oo, balse aanan ku koobnayn ,

qodobbadan soo socda:-

(1) Ku aaddan qodobka 22aad, oo qeexaya qaababka ka wada qayb-galka siyaasadda.

(2) Ku aaddan qodobka 32aad, oo khusaysa xaq u lahaanshaha war-helidda.

(3) Ku aaddan qodobka 39aad, oo dejinaya hanaanka xal-u-helidda xad-gudubyada xuquuqda

Aadanaha.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

(4) Ku aaddan qodobka 41aad, asaasidda Guddiga Xuquuqda Aadanaha.

(5) Ku aaddan qodobka 43aad, oo khuseeya waxa uu noqonayo dhulka Federaalka.

(6) Ku aaddan qodobka 47aad oo ku saabsan xisbiyada siyaasadda iyo qaababka

doorashooyinka.

(7) Ku aaddan qodobbada 110aad iyo 113aad, oo dejinaya waajibaadka, xilalka, tirada iyo

hanaanka Guddiyada Madaxa-bannaan.

(8) Ku aaddan qodobka 111 J)aa oo ku saabsan xafiiska adeegaha gardoonka dadwaynaha

(ombudsman)

(9) Ku aaddan qodobka 130, xaaraantimeynta maleeshiyaadka khaaska ah.

(10) Ku aaddan qodobka 130, sharciyeynta shirkadaha ilaaladda khaaska ah.

(11) Xeer waafaqsan qodobka 131, oo ku saabsan Xaaladda Degdegga ah.

LIFAAQA 1(D): SHURUUCDA LA MUDNAANTA KOOWAAD LEH IN

LA SAMEEYO XILLIGA KOOWAAD EE BAARLAMAANKA

FEDDERAALKA AH

Guddiga qoraya waxa uu tixgelin gaar ah siinayaa qoritaanka mashaariic khuseeya shuruuc

cusub, hab waafaqsanna heshiiskii ay ka wada xaajoodeen Dawladaha xubnaha ka ah

Federaalka ah iyo maamuladda horay u jiray iyo kuwa cusub, oo ay ku jiraan, balse aanan

ku koobnayn kuwan soo socda:

(1) Xeer waafaqsan qodobka 8aad, oo dejinaya sida qofku uu u heli karo una waayi karo

dhalashada Jamhuuriyadda Federaalka ee Soomaaliya.

(2) Xeer waafaqsan qodobka 9aad, oo dejinaya maqaamka magaala-madaxda.

(3) Xeer waafaqsan qodobka 30aad, oo ku saabsan samaynta dugsiyada khaaska ah, mac-

hadyada iyo jaamacadaha.

(4) Xeer waafaqsan qodobka 34aad, oo khuseeya xaqa ay eedeysanayaasha u leeyihiin in ay

helaan caawinaad sharci oo lacag la'aan ah marka lagu soo oogo fal-dembiyeed.

(5) Xeer waafaqsan qodobka 36aad, oo khuseeya dib u celinta eedeysanayaasha iyo

dembiileyaasha.

(6) Xeer waafaqsan qodobka 37, oo ku saabsan qaxootiga iyo magangelyo-doonka.

(7) Xeer waafaqsan qodobka 39aad, oo dejinaya qaab-dhaqanka xal u helidda ku xad-gudubka

xuquuqda Aadanaha.

(8) Xeer waafaqsan qodobka 45, oo khuseeya qubitaanka qashinka.

Guddiga Dib-u-habeynta Qabyoqoraalka Dastuurka

(9) Xeer waafaqsan qodobbada 49 oo khuseeyo tirada iyo xudduudaha Dawlad goboleedyada

iyo xallinta khilaafaadka xudduudaha.

(10) Xeer waafaqsan qodobka 51 aad, oo dejinaya shuruucda khuseeya xiriirka wada-shaqaynta

heerarka kala duwan ee Dawladda.

(11) Xeer waafaqsan qodobka 68aad, oo dejinaya shuruucda hab-dhaqanka Golaha Shacabka.

(12) Xeer waafaqsan qodobka 70aad, oo qeexaya xasaannadda Xubnaha Baarlamaanka

Soomaaliyeed ee Federaalka ah.

(13) Xeer waafaqsan qodobka 75, dejinaya shuruuc qaab-dhaqan oo ku aaddan Aqalka Sare ee

Baarlamaanka Federaalka Dawladda goboleedyada.

(14) Xeer waafaqsan qodobka123, asaasidda Banki Dhexe ee Jamhuuriyadda Fedderaalka ah.

(15) Xeer waafaqsan qodobka 130, oo khuseeya ciidamada amniga.

(16) Xeer waafaqsan qodobka 130 asaasidda laamaha khaaska ku ah la dagaallanka argagixisada,

bucad-badeedda, tahriibinta dadka iyo dembiyada kale ee abaabulan.

(17) Xeer waafaqsan qodobka 130 nidaaminta dhismaha iyo shaqooyinka booliska Federaaliga

ah.

(18) Xeer waafaqsan qodobka 130 nidaaminta xiriirrada ka dhexxeeya adeegyada booliska

Federaalka iyo kuwa Dawlad goboleedyada.

(19) Xeer waafaqsan qodobka 130 oo qeexaya arrinta u hogaansamidda amarrada sharci-

darrada ah.

(20) Xeer waafaqsan qodobka 130 oo khuseeya asaasidda iyo shaqaynta guddiga Baarlamaanka

ee khaaska ku ah arrimaha ciidamada qalabka sida.

(21) Xeer waafaqsan qodobka 130 oo khuseeya doorka dadweynaha ee dabagal ku samaynta

adeegyada booliska Federaalka.

(22) Xeer waafaqsan qodobka 141, oo khuseeya u codeynta arrin khaas ah ee dadweynaha.

الصومال

SO004

Dastuurka Jamhuuriyadda Federaalka ee Soomaaliya 2012